İSTANBUL`DA ULAŞIM VE HAREKETLİLİK

İSTANBUL`DA ULAŞIM VE HAREKETLİLİK ÖZET BİLGİ -

İÇİNDEKİLER GİRİŞ 1. İSTANBUL'DA ULAŞIM VE HAREKETLİLİK ANKET BİLGİLERİ...7 1.1 Genel Hareketlilik Bilgileri...7 1.2 Hareketlilik Oranları...9 1.3 Ulaşım türlerine göre hareketlilik oranları...9 1.4 Sosyo Ekonomik Yapıya göre hareketlilik oranları...9 1.5 Yakalar Arası Hareketlilik Bilgilerindeki Değişiklikler... 12 1.6 Yolculukların Amaçları na Göre Hareketlilik... 13 1.7 Yolculukların Günlük Saat Dilimlerine Göre Dağılımı... 14 2. ERİŞİLEBİLİRLİK... 19 2.1 Ulaşım Türlerine Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 19 2.2 Sosyo Ekonomik Yapıya Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 19 2.3 Yakalar Arası Yapılan Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 21 2.4 Yolculuk Amaçlarına Göre Mesafelerdeki Değişiklikler... 21 3. YOLCULUK DAĞILIMI... 23 3.1 İlçeler arası ve ilçe içi yolculukların türlerine göre dağılımı... 23 3.2 Mahalleler arası ve mahalle içi yolculukların türlerine göre dağılımı... 23 3.3 Yakalar aras ı yapı lan yolculukların türlerine göre dağılımı... 23 3.4 Yolculukların amaçlarına göre saatlik dağılımı... 24 4. İSTANBUL ENTEGRE KENTSEL ULAŞIM MASTER PLANI ÇALIŞMASI... 35-2

Tablo Listesi Tablo 1.1 1997 ve 2007 Ulaşım Ana Planı Karşılaştırmaları...8 Tablo 1.2 Yaş Gruplarına Göre Hareketlilik Oranı... 10 Tablo 1.3 Eğitim Durumuna Göre Hareketlilik Oranı... 11 Tablo 1.4 Gelir Gruplarına Göre Hareketlilik Oranı... 11 Tablo 1.5 Asya Yakas ı Hareketlilik Oranı... 12 Tablo 1.6 Avrupa Yakas ı Hareketlilik Oranı... 13 Tablo 1.7 Yolculuklar ın Amaçları na Göre Hareketlilikleri... 13 Tablo 1.8 Yolculukların Başlangıç Saatlerine Göre Dağılımı(%)... 14 Tablo 1.9 Yolculukların Başlangıç Saatlerine Göre Dağılımı ( Yolculuk)... 15 Tablo 1.10 Yolculukların Bitiş Saatlerine Göre Dağılımı(%)... 16 Tablo 1.11 Yolculukların Başlangıç Saatlerine Göre Dağılımı(Yolculuk)... 17 Tablo 2.1 Cinsiyete Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 19 Tablo 2.2 Yaşa Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 20 Tablo 2.3 Eğitim Durumuna Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 20 Tablo 2.4 Gelir Durumuna Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 21 Tablo 2.5 Yakalar Aras ı Yapılan Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler... 21 Tablo 2.6 Yolculuk Amaçlarına Göre Mesafelerdeki Değişiklikler... 22 Tablo 3.1 İlçeler arası ve ilçe içi yolculukların türlerine göre dağılımı... 23 Tablo 3.2 Mahalleler arası ve mahalle içi yolculukların türlerine göre dağılımı... 23 Tablo 3.3 Yakalar arası yapılan yolculukların türlerine göre dağılımı... 24 Tablo 3.4 Yaya yolculuklarının başlangıç saatlerine göre dağılımı... 24 Tablo 3.5 Yaya yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 26 Tablo 3.6 Oto yolculuklarının başlangıç zamanına göre yüzdelik dağılımları... 27 Tablo 3.7 Oto yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 28 Tablo 3.8 Servis yolculuklarının başlangıç zamanına göre yüzdelik dağılımları... 29 Tablo 3.9 Servis yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 31 Tablo 3.10 Toplu taşıma yolculuklarının başlangıç zamanına göre yüzdelik dağılımları... 32 Tablo 3.11 Toplu taşıma yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 33 Tablo 4.1 Ulaşım Master Planı Kapsamında JICA Ekibinin Yaptığı İşler... 36 Tablo 4.2 Ulaşım Ana Planı Çalışma Takvimi... 37-3

Şekil Listesi Şekil 1.1 Yaş Gruplarına Göre Hareketlilik Oranı... 10 Şekil 1.2 Tüm Seyahatlerin Başlangıç ve Bitiş Zaman Aralık Yüzdeleri... 17 Şekil 1.3 Tüm Seyahatlerin Başlangıç ve Bitiş Zaman Aralık Yüzdeleri Kümülatif Toplamı 18 Şekil 3.1 Yaya yolculuklarının başlangıç saatlerine göre dağılımı... 25 Şekil 3.2 Yaya yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 26 Şekil 3.3 Oto yolculuklarının başlangıç zamanına göre yüzdelik dağılımları... 27 Şekil 3.4 Oto yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 28 Şekil 3.5 Servis yolculuklarının başlangıç zamanına göre yüzdelik dağılımları... 30 Şekil 3.6 Servis yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 31 Şekil 3.7 Toplu taşıma yolculuklarının başlangıç zamanına göre yüzdelik dağılımları... 32 Şekil 3.8 Toplu taşıma yolculuklarının bitiş zamanına göre yüzdelik dağılımları... 34-4

GİRİŞ Günümüzde İstanbul la ilgili olarak akla gelen ilk sorun ulaşımdır. Uzun yıllar ihmal edilen yatırımlar, yanlış uygulamalar ve plansız çalışmalar sonucunda İstanbul ulaşımı, kentin ihtiyaçlarına cevap verememektedir. Şehirde gerçekleştirilen tüm faaliyetlerin ulaşımla doğrudan veya dolaylı olarak bir bağlantısı olduğundan, ulaşım sistemleriyle ilgili bu durum kentin bütününe yansımıştır. İstanbul un çağdaş bir metropol vizyonuna sahip olması, ancak ulaşım sisteminin sürdürülebilir stratejik düzeydeki ulaştırma politikaları doğrultusunda esneklik, dinamiklik ve süreklilik niteliklerine uygun olarak planlanması ve bu planlara bağlı kalınması ile mümkün olabilecektir. İstanbul Ulaşım Ana Planı (İUAP) Proje Merkezi, İstanbul un tüm sosyal ve ekonomik aktiviteleri sonucu ortaya çıkan ulaşım talebi ve ulaşım hareketliliğini bir sistem yaklaşımı ile matematiksel olarak ifade ederek modelleme yapmayı, mevcut ulaşım sorunlarının çözümü için düşünülen alternatiflerin sınanması ve sıralanmasında, gelecekte planlanan arazi kullanım kararlarının yaratacağı ulaşım talep ve hareketliliğini belirlemede ve çözmede, toplu taşıma sistemi ve karayolu şebekesine yönelik iyileştirici müdahalelerin sonuçlarının sınanmasında ve büyük ölçekli münferit kentsel yatırımların trafik etki analizlerinin yapılmasında etkin olarak kullanılan, uluslararas ı standartlarda ve bilimsel olarak kabul edilebilir hassaslıkta kalibre edilmiş ulaşım modeli üretmeyi amaçlamaktadır. İstanbul un 2025 yılı ulaşım talebinin karşılanması amacıyla, 1997 tarihli İstanbul Ulaşım Ana Planının revizyon çalışmaları tarafından yürütülmektedir. Söz konusu çalışma, 1. Mevcut Ulaşım Sistemi Analitik Etüdü ve Ulaşım Modeli Kalibrasyonu 2. Trafik Üretim Kılavuzu Hazırlanması- Lojistik Altyapı tespit ve Planlama Çalışması 3. İstanbul Kentsel Ulaşım Ana Planı olmak üzere üç aşama ve başlıkta değerlendirilerek yapılması öngörülmüştür. - 5

tarafından yürütülen 2007 Ulaşım Ana Planı İstanbul un 2025 yılı ulaşım talebinin karşılanması amacıyla yapılmakta olup, söz konusu çalışmanın Mevcut Ulaşım Sistemi Analitik Etüdü ve Ulaşım Modeli Kalibrasyonu çalışmasına ait Hane Halkı Ulaşım Anketleri Haziran 2007 de tamamlanmıştır. İstanbul sınırları dahilinde mevcut arazi kullanımların ürettiği trafik etkilerinin belirlenmesine dönük Trafik Üretim Kılavuzu ile mevcut lojistik alt yapının tespiti ve İstanbul metropol alanındaki yük akışının mevcut Karayolu şebekesindeki etkisi ile kentsel trafik yoğunluğuna getirdiği sıkışıklığın çözümünü amaçlayan 2.Aşama çalışmalarına Haziran 2007 de başlanmış olup Haziran 2008 de bitirilmesi hedeflenmiştir. 3.aşama ise, 2025 Plan Hedef yılı ulaşım talebinin karşılanmasına dönük kısa, orta ve uzun vadeli plan ve programların oluşturulması ve bunlardan seçilen pilot proje uygulama çalışmalarını kapsamaktadır. Söz konusu 3 aşama için Uluslar arası destek ve teknoloji transferi alımı yönünde karar alınmış ve bu doğrultuda İstanbul Entegre Kentsel Ulaşım Master Planı Çalışması başlığı altında Japonya Uluslararası İşbirliği Ajansı (JICA) ile 06.12.2006 tarihinde iş akdi imzalanmıştır. Süreç uluslararası teknik işbirliği için gerekli yasa ve yönetmelikler doğrultusunda gerekli prosedürlerin tamamlanmas ı sonrasında 25 Haziran 2007 tarihinde Japonya dan uzman ekibin İstanbul a gelmesi ile fiilen başlamıştır. JICA ve Belediye eş uzman ekibi birlikte yürütülecek olan İstanbul Entegre Kentsel Ulaşım Master Planı Çalışması yaklaşık 17 ay sürecek olup Kasım 2008 de tamamlanması hedeflenmektedir. - 6

1. İSTANBUL'DA ULAŞIM VE HAREKETLİLİK ANKET BİLGİLERİ 1.1 Genel Hareketlilik Bilgileri İstanbul da daha önce 1985, 1987 ve 1997 yıllarında olmak üzere üç ayrı ulaşım ana planı çalışması yapılmıştır. Aşağıdaki tabloda 1997 ve 2007 Ulaşım Ana Planı karşılaştırmaları verilmiştir. 10 yıl içerisinde değişen veriler karşılaştırılacak olursa; 1997 Ulaşım Ana Plan çalışması 154.733 hektarlık alanda; 2007 Ulaşım Ana Planı ise İstanbul il bütünü olan; kentsel ve kırsal yerleşim yerleri ve 32 ilçede (3030 içi ve dışı - 5216 nın tamam ı) dahil olmak üzere toplam 539.000 hektarlık alanda yapılmıştır. 1997 çalışma alanı nüfusu 9.057.747 iken %25 lik bir artışla 2005 te nüfus 12.007.000 e varmıştır. 1997 Ulaşım Ana Plan ı için 11.795 hane ile 2007 Ulaşım Ana Planı için 90.000 haneye gidilmiş ve 72.280 ile görüşülmüştür. İstanbul da trafiğe kayıtlı özel otomobil sayısı 1997 yılında 889.342 iken %42 lik bir artışla 2005 te 1.522.521 e ve 2007 de de 1.676.415 e çıkmıştır. 1997 yılında günlük motorlu araçlarla yapılan yo lculuk sayıs ı 9.057.747 iken 2007 yılında % 15 lik bir artış göstererek 10.602.258 olmuştur. Motorlu araçlarla yapılan ortalama yolculuk uzunluğu 1997 de 41 dakika; 2007 de ise 45,8 dakika olarak hesaplanmış ve 10 yıl içerisinde %10 luk bir artış göstermiştir. Motorlu araçlarla en fazla ev bazlı iş yolculukları yapılmaktadır ve 1997 yılında 4.981.761 iş yolculuğu; 2007 de ise 5.623.964 iş yolculuğu yapılmış olup 10 yıl içerisinde %11,42 lik bir artış göstermiştir. 1997 Ulaşım Ana Planı na göre yolculuklar ın %40 ı özel oto ve %60 ı toplu taşıma; 2007 de ise %29 u özel oto ve %71 i toplu taşımayla yapılmıştır. Başka bir deyişle 10 yılda özel taşımanın payı %38 oranında azalırken toplu taşımanın payı da %15 oranında artmıştır. Sonuç olarak son on yılda ortalama yolculuk süresi %10 oranında artarken yolculuk sayısının %14,57 lik bir artış gerçekleştirdiği ve toplu taşıma payının %15 arttığı ve bu doğrultuda - 7

gerçekleştirilen ulaşım yatırımlarının kentin büyüme hızından daha fazla olduğu açıkça görülmektedir. Tablo 1.1 1997 ve 2007 Ulaşım Ana Planı Karşılaştırmaları Çalışma 1997 2007 Artış-Azalış Çalışma Alanı(Ha) 154.733 539.000 71% Çalışma Alanı Nüfusu 9.057.747 12.007.000 25% İstihdam 2.532.211 3.957.336 36% Trafiğe Kayıtlı Özel Otomobil Sayısı 889.342 1.522.521 42% Motorlu Araçlarla Yapılan Yolculuk Sayısı 9.057.747 10.602.258 15% Ortalama Yolculuk Uzunluğu ( Dakika ) (Motorlu Araçla) 41 45,8 10% Ev - İş 43 48,26 11% Ev - Okul 37,4 41,52 10% Ev - Diğer 42 44,64 6% Ev Uçlu Olmayan 34 40,73 17% Yolculuk Amaçları (Motorlu Araçla) Ev - İş 4.981.761 5.623.964 11,42% Ev - Okul 1.313.373 1.550.353 15,29% Ev - Diğer 1.657.568 2.579.805 35,75% Ev Uçlu Olmayan 1.105.045 848.137-30,29% Toplam 9.057.747 10.602.258 14,57% Türel Dağılım ( % ) Özel Taşıma 40 29-38% Toplu Taşıma 60 71 15% Toplam Nüfus: 12.007.000** Günlük Yolculuk Sayıs ı :20.924.133*** Toplam Araç Sayıs ı : 2.489.887* Toplam Otomobil Sayıs ı : 1.676.415* Toplam Otomobil Sayıs ı: 1.522.521** Köprülerden Geçen Günlük Araç Sayısı: ~ 400.000 Asya Yakasından Avrupa Yakasına Geçen Araç Sayıs ı : 53.414 Avrupa Yakasından Asya Yakasına Geçen Araç Sayıs ı : 43.214 Transit Geçen Araç Sayıs ı : 37.615 Günlük Trafikteki Otomobil Sayıs ı : 0,8 1 milyon* Günlük Trafikteki Araç Sayıs ı : 1,3 1,6 milyon* Ortalama Yolculuk Süresi: 29,7 dakika - 8

Ortalama Araçl ı Yolculuk Süresi: 45,8 dakika 1000 Kişiye Düşen Otomobil Sayısı: 125 Araç** İki Kıta Arasındaki Günlük Yolculuk:1,1 milyon*** Gidilen Hane Sayıs ı : 90.000 Görüşülen Hane Sayısı: 72.280 Görüşülen Kişi Sayısı: 263.768 Örneklem Oran ı : 2,2 Cevaplama Oran ı : %80 (*2007 verileri, **2005 verileri, ***2006 verileri) 1.2 Hareketlilik Oranları Yapılan hane halk ı anketleri sonucunda brüt hareketlilik oranı 1,74; net hareketlilik oran ı ise 2,82 olarak hesaplanmıştır. Brüt hareketlilik oran ı, o amaçla yapılan toplam seyahatin 6 yaş altı dahil toplam nüfusa bölünmesi ile; net hareketlilik oranı ise o amaçla yapılan toplam seyahatin o amaçla seyahat yapan insan sayısına bölünmesi ile hesaplanmıştır. Hareket oranına bakıldığında ise tüm kişilerin % 62 sinin hareketli olduğu gözlenmiştir. 1.3 Ulaşım türlerine göre hareketlilik oranları Yapılan anketlere göre yolculuklar ı n %50,7 si motorlu araçlarla; %49,3 ü de yaya olarak yapılmıştır. Buna bağlı olarak motorlu araçlarla yapılan yolculuklar ın hareketlilik oran ı 0,88; yaya yolculuklar ını n hareketlilik oran ı ise 0,86 dı r. 1.4 Sosyo Ekonomik Yapıya göre hareketlilik oranları Yapılan anketlere göre yolculukları n %40,9 u kadınlar tarafı ndan; %59,1 i de erkekler tarafından yapılmıştır. Buna bağlı olarak kadınların yaptığı yolculukların hareketlilik oran ı 1,36; erkeklerin yaptığı yolculukların hareketlilik oranı ise 1,95 tir. Aşağıdaki Tablo 1.2 ve Şekil 1.1 yaş gruplarına göre hareketlilik oran dağılımını vermektedir. Buna bağlı olarak 10 14 yaş arasındaki yolculukların en fazla sayıda ve hareketlilik oranı da 2,42 olarak en büyük değerde olduğu görülmektedir. - 9

Tablo 1.2 Yaş Gruplarına Göre Hareketlilik Oranı Yaş Aralığı Yolculuk Sayısı Kişi Sayısı Hareketlilik Oranı 5-9 1.731.364 842.729 2,05 10-14 2.867.443 1.183.489 2,42 15-19 2.242.014 1.164.996 1,92 20-24 1.883.243 1.197.840 1,57 25-29 2.350.590 1.370.340 1,72 30-34 2.164.683 1.201.292 1,8 35-39 1.799.768 1.028.791 1,75 40-44 1.691.539 1.000.781 1,69 45-49 1.267.495 800.516 1,58 50-54 1.056.835 703.367 1,5 55-59 692.615 488.456 1,42 60-64 456.275 342.536 1,33 65-69 315.468 256.433 1,23 70-74 226.543 198.933 1,14 75-79 116.402 122.151 0,95 80-84 43.361 65.982 0,66 85+ 18.492 38.366 0,48 Toplam 20.924.133 12.006.999 1,74 3 2,5 2 1,5 1 0,5 0 5-9 10-14 15-19 20-24 Hareketlilik Oranı 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49 50-54 55-59 60-64 65-69 70-74 75-79 80-84 85+ Yaş Aralığı Şekil 1.1 Yaş Gruplarına Göre Hareketlilik Oranı Eğitim durumuna göre hareketlilik oranları karşılaştırıldığında, yüksek lisans/doktora yapanların hareketlilik oran ı en yüksektir. Bunun dışında yolculukların çoğu ilkokul mezunu olan kişiler tarafından yapılmıştır. - 10

Tablo 1.3 Eğitim Durumuna Göre Hareketlilik Oranı Eğitim Durumu Yolculuk Sayısı Kişi Sayısı Hareketlilik Oranı Bir okul bitirmemiş 4.626.978 2.194.048 2,11 İlkokul 6.398.780 4.301.937 1,49 İlköğretim 1.581.413 847.289 1,87 Ortaokul 2.149.084 1.272.606 1,69 Ortaokul dengi meslek okulu 72.647 43.185 1,68 Lise 3.655.860 2.104.650 1,74 Lise dengi meslek okulu 292.457 153.724 1,90 Yüksek okul 705.851 374.165 1,89 Fakülte 1.279.853 640.659 2,00 Yüksek lisans/doktora 161.210 74.737 2,16 Toplam 20.924.133 12.006.999 1,74 Aşağıdaki Tablo 1,4 te gelir gruplarına göre hareketlilik oranların ı göstermektedir. Buna göre gelir grubu 2000 2250 YTL arsında olan kişilerin hareketlilik oranı en yüksektir. Bunun dışında yolculukların çoğu gelir grubu 751 1000 YTL arsında olan kişiler tarafından yapılmıştır. Tablo 1.4 Gelir Gruplarına Göre Hareketlilik Oranı Gelir Aralığı (YTL) Yolculuk Sayısı Kişi Sayısı Hareketlilik Oranı 250< 193.612 151.016 1,28 250-500 3.544.585 2.374.827 1,49 501-750 4.104.282 2.429.532 1,69 751-1000 5.519.123 3.047.598 1,81 1001-1250 1.325.330 683.991 1,94 1251-1500 2.505.854 1.305.217 1,92 1501-1750 410.259 214.351 1,91 1751-2000 1.440.412 773.780 1,86 2000-2250 155.836 77.153 2,02 2251-2500 512.696 278.545 1,84 2501-3500 589.937 328.790 1,79 3501-4999 246.799 137.649 1,79 5000-7499 269.649 144.940 1,86 7500-9999 41.662 24.515 1,70 10000> 64.098 37.105 1,73 Total 20.924.133 12.009.007 1,74-11

Yakalar Arası Hareketlilik Bilgilerindeki Değişiklikler Aşağıdaki Tablo 1,5 te Asya yakasındaki en yüksek hareketlilik oranı Adalar da olduğu gözükse de en az sayıda yolculuk bu ilçede oturanlar tarafından yapılmıştır. En fazla sayıda yolculuklar Ümraniye ve Kadıköy ilçelerinde oturanlar tarafından yapılmıştır. Buna bağlı olarak da hareketlilik oranlar ı ise 1,67 ve 1,93 tür. Tablo 1.5 Asya Yakas ı Hareketlilik Oranı İlçe Adı Adalar Beykoz Kadı köy Kartal Maltepe Pendik Sultanbeyli Şile Tuzla Ümraniye Üsküdar Gebze Toplam Yolculuk Sayısı Kişi Sayısı Hareketlilik Oranı 30.940 14.762 2,1 418.853 244.180 1,72 1.145.488 594.607 1,93 781.968 467.628 1,67 667.477 364.061 1,83 787.936 458.226 1,72 491.106 286.491 1,71 127.122 84.104 1,51 248.334 144.515 1,72 1.320.759 792.763 1,67 1.043.918 544.493 1,92 791.934 435.989 1,82 7.855.835 4.431.819 1,77 Aşağıdaki Tablo 1,6 da Avrupa yakasındaki en yüksek hareketlilik oranı Eminönü İlçesi nde olduğu gözükse de en az sayıda yolculuk bu ilçede oturanlar tarafından yapılmıştır. En fazla sayıda yolculuklar Gaziosmanpaşa ve Bağcılar ilçelerinde oturanlar tarafından yapılmıştır. Buna bağlı olarak da hareketlilik oranları ise 1,72 ve 1,64 tür. - 12

Tablo 1.6 Avrupa Yakası Hareketlilik Oranı İlçe Adı Yolculuk Sayısı Kişi Sayısı Hareketlilik Oranı Avcı lar 400.776 218.418 1,83 Bağcılar 1.299.321 792.998 1,64 Bahçelievler 891.882 579.752 1,54 Bakı rköy 311.316 156.926 1,98 Bayrampaşa 555.999 296.222 1,88 Beşiktaş 238.368 127.826 1,86 Beyoğlu 404.137 225.751 1,79 Büyükçekmece 809.722 479.663 1,69 Çatalca 200.938 123.312 1,63 Eminönü 84.536 41.794 2,02 Esenler 926.356 560.289 1,65 Eyüp 547.887 277.841 1,97 Fatih 639.666 355.316 1,8 Gaziosmanpaşa 1.670.605 972.678 1,72 Güngören 573.266 354.846 1,62 Kağıthane 610.637 354.611 1,72 Küçükçekmece 1.184.077 717.027 1,65 Sarı yer 473.550 251.749 1,88 Silivri 207.544 132.574 1,57 Şişli 477.026 249.163 1,91 Zeytinburnu 560.692 306.424 1,83 Toplam 13.068.298 7.575.180 1,73 Yolculukların Amaçlarına Göre Hareketlilik Tablo 1,7 de görüldüğü gibi seyahat amaçlarına göre seyahat oranları karşılaştırıldığında 0,65 lik oranla ev bazlı diğer (HBO) seyahatler ilk sırada yer almaktadır. Bunu 0,56 lık oranla ev bazlı iş (HBW) seyahatleri, 0,37 lik oranla ev bazl ı okul seyahatleri (HBS) ve 0,16 lık oranla da ev bazl ı olmayan seyahatler (NHB) takip etmektedir. Tablo 1.7 Yolculukların Amaçlarına Göre Hareketlilikleri Yolculuk Amaçları (%) Yolculuk Sayısı Kişi Sayısı Hareketlilik Oranı Ev İş 32,3 6.758.495 3.878.261 0,56 Ev - Okul 21,4 4.477.765 2.569.498 0,37 Ev - Diğer 37,2 7.783.778 4.466.604 0,65 Ev Uçlu Olmayan 9,1 1.904.096 1.092.637 0,16 Toplam 100 20.924.133 12.006.999 1,74-13

1.7 Yolculukların Günlük Saat Dilimlerine Göre Dağılımı Motorlu araçlarla yapılan seyahatlerin gün içindeki saatlere dağılımı, ulaşım altyapısında ortaya çıkacak darboğazların belirlenmesi açısından çok önemlidir. 2006 hane halkı anketlerinde kişilere seyahatlerin başladığı ve bittiği saatler sorulmuştur. Tablo 1.8 ve Tablo 1.10 motorlu seyahatlerin amaçlarına göre başlangıç ve bitiş zaman aralıklarını gösterilmektedir. Seyahatlerin en fazla 07:00 09:00 ve 17:00 20:00 saatleri arasında zirve yaptığı görülmektedir. Toplam seyahatlerin %26 sı sabah 07:00 09:00 saatleri arasında ve %25 i de akşam 17:00 20:00 saatleri arasında başlamaktadır. Toplam seyahatlerin %33 ü sabah 07:00 10:00 saatleri arasında ve % 18 i de akşam 18:00 20:00 saatleri arasında bitmektedir. Bu seyahatleri amaçlarına göre en fazla ev bazlı iş ve ev bazlı okul seyahatleri oluşturmaktadır. Şekil 1.2 motorlu seyahatlerin başlangıç ve bitiş saatlerine göre dağılımı gösterilmektedir. Şekil 1.3 ise tüm seyahatlerin başlangıç ve bitiş zaman aralıklarına göre kümülatif toplamlarından elde edilmiştir. Bu eğriler arasında kalan alan ise trafikte geçen zaman aralığını göstermektedir. Tablo 1.8 Yolculukların Başlangıç Saatlerine Göre Dağılımı(%) Başlangıç % HBW % HBS % HBO % NHB % Toplam 00:00-01:00 0,1 0 0,33 0,1 0,14 01:00-02:00 0,16 0 0,28 0,11 0,16 02:00-03:00 0,1 0,01 0,13 0,05 0,09 03:00-04:00 0,1 0,01 0,09 0,03 0,08 04:00-05:00 0,16 0,01 0,12 0,04 0,12 05:00-06:00 0,67 0,08 0,21 0,26 0,44 06:00-07:00 7,54 5,75 1,79 1,17 5,36 07:00-08:00 20,71 17,51 3,76 2,93 14,68 08:00-09:00 14,92 15,15 5,57 4,22 11,81 09:00-10:00 3,88 2,06 5,78 5,54 4,21 10:00-11:00 1,38 1,28 6,26 7,73 3,07 11:00-12:00 0,86 3,82 6,94 8,83 3,41 12:00-13:00 0,96 10,59 7,53 9,76 4,68 13:00-14:00 0,67 3,36 7,75 9,2 3,48 14:00-15:00 0,78 4,98 7,72 9,57 3,79 15:00-16:00 1,55 10,21 7,37 9,19 4,85 16:00-17:00 2,84 9,51 8,04 8,3 5,52 17:00-18:00 7,92 9,54 7,89 7,77 8,13 18:00-19:00 14,33 4,02 6,52 7 10,33 19:00-20:00 10,69 0,92 4,82 3,98 7,29 20:00-21:00 5,07 0,52 3,8 1,96 3,84 21:00-22:00 2,29 0,41 2,99 1,14 2,1 22:00-23:00 1,45 0,2 2,4 0,72 1,44 23:00-00:00 0,89 0,06 1,91 0,39 0,98 Toplam 100 100 100 100 100-14

Tablo 1.9 motorlu seyahatlerin amaçlarına göre başlangıç saatlerine göre yolculuk dağılımlarını ve hareketlilik oranlarını göstermektedir. Toplam yolculuklar ın hareketlilik oranı sabah 07:00 09:00 ve 15:00 19:00 saatleri arasında en görülmektedir. yüksek değerde olduğu Tablo 1.9 Yolculukların Başlangıç Saatlerine Göre Dağılımı ( Yolculuk) Başlangıç Hareketlilik HBW HBS HBO NHB Toplam Süreleri Oranı 00:00-01:00 6.758 0 25.686 1.904 34.349 0 01:00-02:00 10.814 0 21.795 2.095 34.703 0 02:00-03:00 6.758 448 10.119 952 18.277 0 03:00-04:00 6.758 448 7.005 571 14.783 0 04:00-05:00 10.814 448 9.341 762 21.364 0 05:00-06:00 45.282 3.582 16.346 4.951 70.161 0,01 06:00-07:00 509.591 257.471 139.330 22.278 928.670 0,08 07:00-08:00 1.399.684 784.057 292.670 55.790 2.532.201 0,21 08:00-09:00 1.008.367 678.381 433.556 80.353 2.200.658 0,18 09:00-10:00 262.230 92.242 449.902 105.487 909.861 0,08 10:00-11:00 93.267 57.315 487.265 147.187 785.034 0,07 11:00-12:00 58.123 171.051 540.194 168.132 937.500 0,08 12:00-13:00 64.882 474.195 586.118 185.840 1.311.035 0,11 13:00-14:00 45.282 150.453 603.243 175.177 974.154 0,08 14:00-15:00 52.716 222.993 600.908 182.222 1.058.839 0,09 15:00-16:00 104.757 457.180 573.664 174.986 1.310.587 0,11 16:00-17:00 191.941 425.835 625.816 158.040 1.401.632 0,12 17:00-18:00 535.273 427.179 614.140 147.948 1.724.540 0,14 18:00-19:00 968.492 180.006 507.502 133.287 1.789.288 0,15 19:00-20:00 722.483 41.195 375.178 75.783 1.214.640 0,1 20:00-21:00 342.656 23.284 295.784 37.320 699.044 0,06 21:00-22:00 154.770 18.359 232.735 21.707 427.570 0,04 22:00-23:00 97.998 8.956 186.811 13.709 307.474 0,03 23:00-00:00 60.151 2.687 148.670 7.426 218.933 0,02 Toplam 6.758.495 4.477.765 7.783.778 1.904.096 20.924.133 1,74-15

Tablo 1.10 Yolculukların Bitiş Saatlerine Göre Dağılımı(%) Bitiş Saatleri % HBW % HBS % HBO % NHB % Toplam 00:00-01:00 0,44 0,02 0,77 0,17 0,44 01:00-02:00 0,28 0 0,45 0,14 0,27 02:00-03:00 0,13 0,02 0,2 0,06 0,12 03:00-04:00 0,1 0,01 0,13 0,06 0,09 04:00-05:00 0,12 0 0,11 0,04 0,09 05:00-06:00 0,3 0,01 0,13 0,1 0,2 06:00-07:00 1,82 0,67 0,65 0,47 1,26 07:00-08:00 11,15 11,47 2,15 1,75 8,25 08:00-09:00 22,92 20,79 4,69 3,7 16,62 09:00-10:00 9,43 6,13 5,78 4,62 7,67 10:00-11:00 2,5 1,73 5,95 6,48 3,55 11:00-12:00 1,1 1,57 6,57 8,03 3,06 12:00-13:00 1,02 9,22 7,45 9,26 4,45 13:00-14:00 0,71 5,93 7,68 9,62 3,89 14:00-15:00 0,69 3 7,67 9,08 3,4 15:00-16:00 1,08 7,52 6,86 9,58 4,12 16:00-17:00 1,93 9,94 7,62 8,83 5,04 17:00-18:00 4,11 9,21 7,78 7,83 6,05 18:00-19:00 9,59 7,71 7,18 7,75 8,58 19:00-20:00 13,21 2,83 6,22 5,89 9,4 20:00-21:00 9,4 1,07 5,08 3,22 6,64 21:00-22:00 4,46 0,51 3,64 1,86 3,47 22:00-23:00 2,17 0,41 2,75 0,77 1,95 23:00-00:00 1,33 0,22 2,49 0,71 1,4 Toplam 100 100 100 100 100 Tablo 1.11 motorlu seyahatlerin amaçlarına göre ve hareketlilik oranların ı göster 07:00 10:00 ve 16:00 20:00 saatleri arasında en bitiş saatlerine göre yolculuk dağılımlarını mektedir. Toplam yolculuklar ın hareketlilik oranı sabah yüksek değerde olduğu görülmektedir. - 16

Tablo 1.11 Yolculukların Başlangıç Saatlerine Göre Dağılımı(Yolculuk) Bitiş Süreleri HBW HBS HBO NHB Toplam Hareketlilik Oranı 00:00-01:00 29.737 896 59.935 3.237 93.805 0,01 01:00-02:00 18.924 0 35.027 2.666 56.617 0 02:00-03:00 8.786 896 15.568 1.142 26.392 0 03:00-04:00 6.758 448 10.119 1.142 18.468 0 04:00-05:00 8.110 0 8.562 762 17.434 0 05:00-06:00 20.275 448 10.119 1.904 32.746 0 06:00-07:00 123.005 30.001 50.595 8.949 212.549 0,02 07:00-08:00 753.572 513.600 167.351 33.322 1.467.845 0,12 08:00-09:00 1.549.047 930.927 365.059 70.452 2.915.485 0,24 09:00-10:00 637.326 274.487 449.902 87.969 1.449.685 0,12 10:00-11:00 168.962 77.465 463.135 123.385 832.948 0,07 11:00-12:00 74.343 70.301 511.394 152.899 808.937 0,07 12:00-13:00 68.937 412.850 579.891 176.319 1.237.997 0,1 13:00-14:00 47.985 265.531 597.794 183.174 1.094.485 0,09 14:00-15:00 46.634 134.333 597.016 172.892 950.874 0,08 15:00-16:00 72.992 336.728 533.967 182.412 1.126.099 0,09 16:00-17:00 130.439 445.090 593.124 168.132 1.336.784 0,11 17:00-18:00 277.774 412.402 605.578 149.091 1.444.845 0,12 18:00-19:00 648.140 345.236 558.875 147.567 1.699.818 0,14 19:00-20:00 892.797 126.721 484.151 112.151 1.615.820 0,13 20:00-21:00 635.299 47.912 395.416 61.312 1.139.938 0,09 21:00-22:00 301.429 22.837 283.330 35.416 643.011 0,05 22:00-23:00 146.659 18.359 214.054 14.662 393.734 0,03 23:00-00:00 89.888 9.851 193.816 13.519 307.074 0,03 Toplam 6.758.495 4.477.765 7.783.778 1.904.096 20.924.133 1,74 18 16 14 12 10 % 8 6 4 2 0 Başlangıç Bitiş 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16 16-17 17-18 18-19 19-20 20-21 21-22 22-23 23-0 Şekil 1.2 Tüm Seyahatlerin Başlangıç ve Bitiş Zaman Aralık Yüzdeleri - 17

120 100 80 % 60 Başlangıç Bitiş 40 20 0 5-6 6-7 7-8 8-9 9-10 10-11 11-12 12-13 13-14 14-15 15-16 16-17 17-18 18-19 19-20 20-21 21-22 22-23 23-0 Şekil 1.3 Tüm Seyahatlerin Başlangıç ve Bitiş Zaman Aralık Yüzdeleri Kümülatif Toplamı - 18

2. ERİŞİLEBİLİRLİK 2.1 Ulaşım Türlerine Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler İstanbul genelinde tüm amaçlar ve yolculuk türleri için ortalama yolculuk mesafesi 7,22km dir ve ortalama yolculuk süresi ise 29,7 dakikadı r. Araçl ı yolculuklarda ortalama yolculuk mesafesi 11,24km, yaya yolculukları nda ise 3,61km`dir. Araçl ı yolculuklarda ortalama yolculuk süresi 45,8 dakika; yaya yolculukları nda ise 15,1 dakikadı r. 2.2 Sosyo Ekonomik Yapıya Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Hareketlilik mesafelerinin cinsiyete göre dağılımına bakıldığında, ortalama yolculuk süresinin ve mesafesinin erkekler için bayanlara göre arttığı görülmektedir. Tablo 2.1 Cinsiyete Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Ortalama Yolculuk Standart Ortalama Yolculuk Standart Cinsiyet Mesafesi (km) Sapma Süresi (dk) Sapma ERKEK 8,16 9,37 32,30 29,94 KADIN 5,97 7,35 26,42 26,71 Yaş dağılımına göre ortalama yolculuk süreleri ve mesafeleri incelendiğinde, 40 ila 50 yaş arasında en fazla değerde olduğu görülmektedir. - 19

Tablo 2.2 Yaşa Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Sure_Std Yas Mesafe Mesafe_Std Sure_Ort(Dak.) Ort (Km) 5-9 3,8 4,41 15,7 14,23 10-14 4,0 4,86 16,4 15,76 15-19 6,7 7,87 31,6 26,82 20-24 8,8 9,62 37,6 31,93 25-29 8,8 9,53 35,8 30,86 30-34 8,5 9,30 33,9 30,36 35-39 8,5 9,39 33,9 30,75 40-44 8,9 9,94 34,6 31,13 45-49 8,8 9,67 34,9 31,93 50-54 8,1 9,22 32,9 31,54 55-59 8,1 9,69 31,5 31,06 60-64 7,5 8,94 29,8 31,06 65-69 6,7 8,50 26,5 28,37 70-74 6,8 8,74 24,6 27,87 75-79 6,1 8,22 25,5 27,85 80-84 6,0 8,00 25,2 28,19 85-89 4,4 5,49 21,9 21,95 90-94 3,3 2,62 14,7 12,14 95-99 10,8 8,39 53,2 50,61 Eğitim durumuna göre ortalama yolculuk süreleri ve mesafeleri incelendiğinde, fakülte, yüksekokul ve lise dengi meslek okulu mezunu olanların en fazla mesafede ve en uzun sürede yolculuk yaptığı görülmektedir. Tablo 2.3 Eğitim Durumuna Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Egitim Mesafe Mesafe_Std Sure_Ort(Dak.) Sure_Std Ort (Km) Bir okul bitirmedi 4,1 5,15 16,9 16,99 Fakülte 10,9 10,15 41,6 32,65 İlkokul 7,2 8,78 29,3 29,06 İlköğretim 6,3 7,54 30,1 25,72 Lise 9,4 9,74 38,6 32,19 Lise dengi meslek okulu 9,6 10,23 37,3 31,52 Ortaokul 7,9 9,10 33,3 29,58 Ortaokul dengi meslek okulu 7,6 9,14 34,9 28,10 Yüksekokul 10,6 10,35 41,2 32,22 Gelir durumuna göre hareketlilik mesafeleri incelendiğinde, motorlu araçlarla yapılan yolculuklarda gelir seviyesi arttıkça arttığı; yaya yolculuklarında ise gelir seviyesi arttıkça yolculuk mesafesinin azaldığı görülmektedir. Aşağıdaki tabloda gelir durumuna göre - 20

hareketlilik süreleri incelendiğinde ise ortalama yolculuk süresinin gelir seviyesi ile ters orantılı olduğu görülmektedir. Tablo 2.4 Gelir Durumuna Göre Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Motorlu_Yaya Gelir Mesafe (Km) M_Std Sure (Dk) S_Std Düşük 0-160 10,59 9,74 45,92 32,69 Motorlu Orta 160-275 10,41 9,55 45,59 32,37 Yüksek 275-10000 10,92 9,87 45,39 32,73 Düşük 0-160 3,49 3,67 14,70 13,73 Yaya Orta 160-275 3,37 4,00 14,17 13,91 Yüksek 275-10000 3,28 3,73 14,42 14,70 2.3 Yakalar Arası Yapılan Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Avrupa ve Asya yakalar ı arasında yolculuk mesafe ve sürelerinin yaka içi yolculuklardan oldukça yüksek olmas ı, yaka içi yolculuklarda yaya yolculuklar ının da hesaplamalara dahil edilmesidir. Yaka içi yolculuk süresi Asya yakas ı için 26dk, Avrupa yakas ı için ise 28dk`dır. Yaka geçişlerinde ise ortalama yolculuk süresi 80dk`dır. Yolculuk mesafeleri ise yaka içinde ortalama 6 ila 7km arasında olup yaka geçişi yolculuklar için 26km civarındadır. Tablo 2.5 Yakalar Aras ı Yapı lan Yolculuk Mesafelerindeki Değişiklikler Baş Son Ortalama Yolculuk Mesafesi (km) Standart Sapma Ortalama Yolculuk Süresi (dk) Standart Sapma ASYA ASYA 6,61 6,76 26,27 24,56 ASYA AVRUPA 25,61 14,05 79,53 37,56 AVRUPA ASYA 25,79 14,28 79,91 37,90 AVRUPA AVRUPA 6,34 7,64 28,33 27,17 2.4 Yolculuk Amaçlarına Göre Mesafelerdeki Değişiklikler Amaçlarına göre yolculuk süre ve mesafelerinin dağılımı aşağıdaki Tablo 2.6 da verilmiştir. Buna göre ortalama yolculuk uzunluğu ve yolculuk süresi en fazla ev uçlu iş yolculuklarında (HBW) görülmektedir. - 21

Tablo 2.6 Yolculuk Amaçlarına Göre Mesafelerdeki Değişiklikler Amaç Ortalama Yolculuk Standart Ortalama Yolculuk Standart Mesafesi (km) Sapma Süresi (dk) Sapma HBW 9,69 9,84 39,29 31,18 HBS 4,86 6,16 21,57 21,60 HBO 6,14 7,86 25,41 28,04 NHB 8,93 10,18 32,46 29,22-22

3. YOLCULUK DAĞILIMI 3.1 İlçeler arası ve ilçe içi yolculukların türlerine göre dağılımı Yaya Yolculuklarının %88`i ilçe içerisinde tamamlanmaktad ı r. İlçe içi yolculuk oranı en düşük olan ulaşım türü ise %38 ile servis yolculuklarıd ı r. Tablo 3.1 İlçeler arası ve ilçe içi yolculukların türlerine göre dağılımı Ulaşım Türü İlçe İçi Oranı (%) İlçeler Arası Oranı (%) Yaya 87,74 12,26 Otomobil 40,00 60,00 Toplu Taşıma 39,24 60,76 Servis 37,58 62,42 Toplam 63,80 36,20 3.2 Mahalleler arası ve mahalle içi yolculukların türlerine göre dağılımı Yaya yolculuklarının %70`ine yakını mahalle içinde yapılmaktadır. Buna karşı araçlı yolculuklarda mahalle içi hareketlilik oranı %8`lere kadar düşmektedir. Tablo 3.2 Mahalleler arası ve mahalle içi yolculukların türlerine göre dağılımı Ulaşım Türü Mahalle İçi Oranı (%) Mahalleler Aras ı Oran ı (%) Yaya 69,96 30,04 Otomobil 8,83 91,17 Toplu Taşıma 8,28 91,72 Servis 9,04 90,96 Toplam 39,73 60,27 3.3 Yakalar aras ı yapılan yolculukların türlerine göre dağılımı Yaka içindeki yaya yolculuklar ının %37`si Asya yakasında; %63 ü de Avrupa yakasında yapılmaktadır. Yaka içindeki araçl ı yolculukları n hareketlilik oran ı Asya yakasında %30; Avrupa yakasında ise %60 civarındadı r. Asya yakası ndan Avrupa yakasına olan geçişlerde hareketlilik oranı %4; hareketlilik oran ı ise %2 dir. Avrupa yakasından Asya yakasına geçişlerde - 23