BANDIRMA AB YOLUNDA PROJESİ ANKET SONUÇLARI DEĞERLENDİRMESİ İktisadi Kalkınma Vakfı (İKV) ile Bandırma Ticaret Odası (BTO) tarafından Bandırma da faaliyet gösteren işletmelerin AB uyum sürecinde müktesebata uyum düzeylerinin belirlenmesi ve AB düzenlemelerine uyum kapasitelerinin artırılması amacıyla Bandırma AB Yolunda projesi 15 Ocak 29 tarihinde yapılan hazırlık toplantısı ile başlatılmıştır. Projenin ilk aşaması olarak 76 işletmeyi kapsayan 11 soruluk bir anket düzenlenmiştir. 16 Mart 29 da tamamlanan anketler doğrultusunda edinilen bilgiler aşağıda sunulmaktadır. 1. Bandırma da faaliyet gösteren şirketlerin büyük çoğunluğu KOBİ sınıfındadır. Grafik 1, ankete dahil işletmelerdeki çalışan sayısını ortaya koyuyor: 7 6 % 57% 5 4 3 27% 2 13% 1 3% 1-9ARASI 1-49ARASI 5-249ARASI 25ÜSTÜ 2. İşletmelerin faaliyet alanı yumurta ve süt ürünleri ile kısıtlı kalmamış geniş sayılabilecek bir alana yayılmıştır. Projeye başlarken, ankete katılacak firmaların genel olarak et ve süt ürünleri ile ilgili alanlarda yer alacağı düşünülmüştü. Ancak, katılımcı firmalar bu alanlar ile sınırlı kalmamış ve çeşitli sektörlere dağılmış durumdadır. Grafik 2, faaliyet alanının nasıl dağıldığını göstermektedir. Çoğunluğun yer aldığı seçeneğinde belirtilenler şöyle sıralanabilir: Turizm Yem katkı maddeleri Zeytin üretimi, zeytinyağı Petrol-petrol ürünleri ve inşaat-hazır beton, Tekstil Tarım ürünleri, tohumculuk, gıda makineleri üretimi Elektrik ve makine- otomasyon Araç kiralama, taşımacılık, turizm-otel işletmeciliği Nakliye acenteliği Liman hizmetleri, gemi acenteliği Kuyumculuk Sigorta aracılık Otomotiv 1
Mobilya PVC pencere kapı Mali müşavir Kitap-kırtasiye Yapı malzemesi satışı Grafik 2: Faaliyet alanı 1 2 3 4 5 6 7 6 Madencilik 7 Deniz ve su ürünleri Süt ürünleri 1 Et ürünleri (yumurta dahil) 9 2 4 6 8 1 3. Temel ihracat bölgeleri Avrupa Birliği ve Ortadoğu olarak öne çıkıyor. Bandırma da faaliyet gösteren şirketlerin ihracat yaptıkları bölgeler arasında ilk sırayı AB ve Ortadoğu almaktadır. yandan, Birleşik Arap Emirlikleri, Makedonya, Irak ve Uzakdoğu ülkeleri de ihracat alanının içinde yer almaktadır. Grafik 3: Temel ihracat bölgesi Afrika Ortadoğu Rusya ABD Afrika Ortadoğu Rusya ABD AB AB 5% 1 15% 2 25% 3 35% 2
4. AB, Bandırma için temel ithalat alanıdır. AB ülkeleri, Bandırma şirketleri için temel ithalat kaynağını oluştururken Ukrayna da önemli bir seçenek olarak yer almaktadır. Grafik 4: Temel ithalat bölgesi Afrika Ortadoğu 16% 5 Rusya 25% 8 ABD 16% 5 AB 44% 14 5 1 15 5. İşletmelerin çalışma alanları ve bulundukları sektörle ilgili AB düzenlemeleri hakkında bilgi düzeyleri düşük. Müzakere sürecinin siyasi boyutu ön planda olsa da daha önceki AB genişleme süreçlerinin de gösterdiği gibi, özellikle iş dünyasının ve sivil toplumun sürece katılımı büyük önem taşımaktadır. Türkiye açısından bir toplumsal dönüşüm ve iktisadi kalkınma projesi olarak görülen AB müzakere sürecinin daha etkili ve hızlı işlemesi açısından iş dünyasının bilgi düzeyinin artırılması gerekmektedir. TOBB tarafından Eurochambers işbirliğinde Türkiye deki odalara yönelik olarak gerçekleştirilen çalışmada 1, şirketlerin katılım müzakerelerine yakınlığı da ölçülmüştür. Bu bağlamda %39 oranında çok düşük yanıtı alınmıştır. KOBİ ler özelinde bakıldığında ise çok düşük ortalama bandındaki cevapların oranının %83,91 olduğu görülmüştür. Bizim anketimizde ise AB düzenlemeleri hakkındaki bilgi düzeyi ele alınmış ve yukarıda bahsedilen çalışma ile benzer sonuçlara ulaşılmıştır. 1 Eurochambers, TOBB, EU-Turkey Chambers Forum, 28 3
Grafik 5: Şirketinizin çalışma alanı ve bulunduğu sektörle ilgili AB düzenlemeleri hakkında ne kadar bilgi sahibi olduğunuzu düşünüyorsunuz? 3 25% 2 15% 1 5% Hiç Düşük Orta İyi Çok iyi 6. Bandırma da şirketlere yönelik AB konularında bilgilendirme zayıf. Daha önce AB konusunda herhangi bir bilgilendirme almamış olan şirketlerin oranı %83. Söz konusu alanda bilgilendirme yapılan şirketlerin kaynakları, üretici merkez birlikleri ve genel müdürlükler olarak ortaya çıkıyor. Grafik 6: Daha önce AB düzenlemeleri konusunda şirketiniz bilgilendirildi mi? 7 6 5 4 3 2 1 Evet Hayır 7. AB konusunda temel bilgi kaynağı: medya. Bandırma da faaliyet gösteren şirketlerin AB konusundaki temel bilgi kaynağının medya olması özellikle müktesebat uyumuna yönelik bilgi düzeyi konusunda ciddi soru işaretlerini beraberinde getiriyor. 4
Zira ülkemizde medya tarafından yapılan AB bilgilendirmesini çeşitli noktalarda eleştirmek mümkündür: AB, iç meselelerin yoğunluğu nedeniyle gündemde yeterince yer almıyor; Bilgilendirme; konunun derinine inmeden, popüler kısımları ön plana çıkarılarak yapılıyor; Belirli siyasi görüşlerin etkisi doğrultusunda önyargıları derinleştirebilecek yayınlar ortaya çıkabiliyor. Dolayısıyla, AB konusunda özellikle teknik mevzuat alanında, doğru ve derinlemesine bilgilendirme sağlanması, Bandırma iş dünyası açısından büyük önem taşıyor. Bu noktada, Bandırma Ticaret Odası nın kapasitesinin geliştirilmesi ve şirketlerin temel bilgi kaynağı haline gelmesi gerekiyor. TOBB-Eurochambers çalışmasında ortaya çıktığı gibi, Türkiye çapında işletmelerin AB konusundaki temel bilgi kaynağı %22,87 ile odalardır. Grafik 7: AB konusunda temel bilgi kaynaklarınız nelerdir? 18 Medya 55 TOBB 7 Bandırma Ticaret Odası 26 Kamu kurumları 11 1 2 3 4 5 6 yanıtında öne çıkan seçenek internet olmuştur. Bu bağlamda yine haber sitelerinin takip edildiği ve Medya seçeneği kapsamında bahsedilen sorunların geçerli olduğu öne sürülebilir. 8. Dış ticaret en önemli kaygı ancak Çevre ve Gıda güvenliği konularında şirketlerin etkileneceği söylenebilir. Çoğunlukla dış ticaret ilişkilerini AB ile yürüten firmalara açısından katılım sürecinde en çok sorun yaşanacak alan dış ticaret olarak gösteriliyor. Ne var ki, firmaların faaliyet gösterdikleri alanlar, Grafik 8 de sunulan verilerle birlikte düşünüldüğünde, çevre ve gıda güvenliği alanlarında şirketlerin çalışmalarına katkıda bulunulması gerektiği ortaya çıkıyor. 5
Grafik 8: Hangi alandaki AB düzenlemelerinin şirketinizi etkileyeceğini düşünüyorsunuz? Sosyal güvenlik Dış Ticaret Bölgesel Kalkınma Kamu alımları Malların serbest dolaşımı şirketler hukuku işçilerin serbest dolaşımı Tarım ve kırsal kalkınma Gıda güvenliği Çevre 1 2 3 4 5 9. Firmaların faaliyet gösterdikleri alandaki AB düzenlemelerine ilişkin hazırlık düzeyleri düşüktür. Müzakere süreci ilerledikçe firmaların AB düzenlemeleri konusunda bilgilendirilmeleri kadar hazırlık düzeylerinin de geliştirilmesi gerektiği bir gerçektir. Bu kapsamda, Bandırma da faaliyet gösteren işletmeler hazırlık çalışmaları konusunda yönlendirilmeli ve gerekli adımları atmaları sağlanmalıdır. Grafik 9: Söz konusu alanlarda hazırlık çalışmalarınız hangi düzeyde? 7 6 5 4 3 2 1 Az Orta İleri 1. AB konusunda bilgi düzeyinin artırılması konusunda seminer düzenlenmesi gerektiği ön plana çıkıyor. İKV ile Bandırma Ticaret Odası tarafından gerçekleştirilen projenin temel faaliyetlerinden biri, AB düzenlemeleri ve şirketleri bekleyen zorluklar konusunda seminerler düzenlenmesi olacaktır. Öte yandan, düzenli olarak güncellenen ve AB konusunda önemli bir referans noktası haline gelen İKV web sitesi de (www.ikv.org.tr) anket sonuçları bağlamında daha zengin ve kullanıcı dostu olacak şekilde gözden geçirilecektir. 6
Grafik 1: Ne tür etkinliklerin AB konusunda bilgilenme alanında etkili olacağını düşünüyorsunuz? İnternet Basılı kaynaklar Danışmanlık hizmeti verilmesi Seminer düzenlenmesi İnternet Basılı kaynaklar Danışmanlık hizmeti verilmesi Seminer düzenlenmesi 2 4 6 8 11. AB üyeliğinin ardından en çok ticaret ve rekabet alanlarında zorluk yaşanacağı düşünülüyor. Türkiye ekonomisi, 28 İlerleme Raporu nda da ilk kez- değinildiği gibi işleyen bir piyasa ekonomisi olarak değerlendirilmektedir. Ancak başta KOBİ ler olmak üzere şirketlerin AB deki rakipleri ile rekabet edebilirliklerinin yüksek seviyede olduğunu söylemek zordur. Öte yandan, tüm dünyayı etkisi altına alan küresel mali krizin etkilerinin yoğun olarak hissedilmeye başlanması ile birlikte uluslar arası ticaret ve rekabet edebilirlik konularında karşılaşılan zorluklar artmaya başlamıştır. Ticaret ve rekabet alanında ilerleme, özellikle AB üyeliği çerçevesinde düşünüldüğünde sosyal güvenlik haklarına ilişkin bazı zorunlulukları da beraberinde getiriyor. Bandırma daki firmaların bu durumun farkında olmaları (Grafik 8 ve 11 den görülebilir) memnuniyet vericidir. Grafik 11: Türkiye nin AB üyeliği sonrasında en çok hangi alanlarda zorluk yaşayacağınızı düşünüyorsunuz? Sosyal güvenlik Çevre İşçilerin serbest dolaşımı Fikri mülkiyet Rekabet Ticaret Sosyal güvenlik Çevre İşçilerin serbest dolaşımı Fikri mülkiyet Rekabet Ticaret 2 4 6 7