10 NUMARA YAĞ SORUNUNA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELER VE ÇÖZÜM ÖNERİLERİ PETDER, EKİM 2012
Bu rapor 2008-2012 Eylül ayları arasında giderek yayılan ve petrol sektörünün en sorunu haline gelen 10 Numara Yağ sorununu tanımlamaya ve çözüm önerileri oluşturmaya yönelik hazırlanmıştır. Raporun yayınlanma aşamasında, raporda da en önemli çözüm yöntemi olarak ifade edilen ÖTV!de iade yöntemine geçilmesi 8 Ekim 2012 tarihli Bakanlar Kurulu Kararı ile başlatılmış ve 11 Ekim 2012 tarihli Tebliğ ile uygulama detayları belirlenmiştir. Bununla beraber EPDK akaryakıt harici ürünlerin ithalatına yönelik yeni düzenleme yaklaşımlarını içeren tebliğ taslağını görüşlere açmış ve aynı zamanda da Kaçak Akaryakıt ile ilgili olarak petrol Piyasası Kanunda Değişiklik yapılması öngörülen hususlar bir tasarı metni halinde sektörün değerlendirmesine sunulmuştur. Tüm bu gelişmelerin sonucunda, ekli raporda belirtilen çözüm önerilerinin büyük bir kısmında Ekim 2012 itibarı ile gelişme kaydedilmiş olup, 10 Numara yağ adı altında yapılan sahte akaryakıt faaliyetinin ülkemizin gündmeinden yakın bir tarihte çıkmasını beklemekteyiz. Bu değerlendirmeler ışığında ekli raporu geçmiş döneme ait sorunları içeren bir belge olarak dikkate alınmasında yarar görülmektedir. Saygılarımızla, PETDER, Petrol Sanayi Derneği 22 Ekim 2012
İÇİNDEKİLER 1. ÖNSÖZ... 5 2. 10 NUMARA YAĞ ADI ALTINDA YAPILAN FAALİYETLERİN BÜYÜKLÜĞÜ... 6 2.1 BAZ YAĞ VE MÜSTAHZAR TÜKETİM MİKTARLARI... 7 2.2 MOTORİN TÜKETİM MİKTARLARI... 8 2.3 AĞIR VASITA SÜRÜCÜLERİNİN ON NUMARA YAĞA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİ... 10 3. 10 NUMARA YAĞIN ÇEVRE VE İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ NELERDİR?... 8 3.1 10 NUMARA YAĞ NUMUNELERİ ÜZERİNDE YAPILAN ANALİZLERİN SONUÇLARI... 11 4. 10 NUMARA SORUNUN KAYNAĞI NEDİR? ÇÖZÜM ÖNERİLERİ NELERDİR?... 10
4. 1 MALİ HUSUSLARA İLİŞKİN ÇÖZÜM ÖNERİLERİ... 113 4.1.1 ÖTV İADESİ UYGULAMASINA GEÇİLMESİ... 13 4.1.2 TEMİNAT MEKTUBU LİMİTİNİN ARTIRILMASI (%100 E ÇIKARTILMASI)... 14 4.1.3 KAPSAMLI MALİ DENETİM YAPILMASI... 14 4.2 İTHALATA İLİŞKİN HUSUSLARDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ... 15 4.2.1 DENETİM VE İZLENEBİLİRLİĞİN ARTIRILMASI... 15 4.2.2 KAPASİTE / ÜRETİM RAKAMLARININ DAHA SIKI İZLENMESİ... 15 4.2.3 DÖKME ÜRÜNLERİN İZLEME ALTINA ALINMASI... 15 4.3 ÜRETİMLE İLGİLİ HUSUSLARA İLİŞKİN ÖNERİLER... 13 4.3.1 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN KULLANANLARIN SATIŞINI YAPTIKLARI ÜRÜNLERİ TAKİP ZORUNLULUĞU... 15 4.3.2 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN ÜRETENLER İÇİN KRİTER ŞARTI ARANMASI... 15 4.3.3 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜNLERİN LİSANS ALTINA ALINMASI... 16 4.4 ATIK YAĞLARLA İLGİLİ HUSUSLARDA ÖNERİLER... 16 4.4.1 ATIK MADDELERLE YAPILAN BAZ YAĞ ÜRETİMİNİN EPDK TARAFINDAN LİSANS ALTINA ALINMASI... 16 4.4.2 ATIK YAĞ (MADENİ, BİTKİSEL), ATIK SOLVENT GERİ KAZAMI TESİSLERİNİN DENETLENMESİ, MALİ, ÇEVRESEL VE TEKNİK DÜZENLEMELERİN YAPILMASI... 16 5. SONUÇ VE ÖNERİLER... 14 5.1 SORUNLAR... 14 5.2 ÖNERİLER... 17
1. ÖNSÖZ 10 numara yağ sorunu akaryakıt piyasasına motorin yerine ikame edilmek üzere çoğunlukla tenekeler içinde satılan, baz yağ, solvent, atık madeni / bitkisel yağ, kaçak motorin gibi maddelerin karışımlarından ya da bazı örneklerde sadece kaçak motorinden oluşan ticari faaliyetlerin genel bir adı olmuştur. 10 numara yağ teknik anlamda akışkanlığı çok yüksek olan bir madeni yağ cinsi olup, gerçek tüketimi son derece düşük seviyededir. 10 numara yağ adı altında yapılan faaliyetler ülkemizin hemen her yerinde, akaryakıt istasyonları gibi kayıtlı alanların dışında, yol boylarında, kamyon ve otobüs garajlarında, sanayi sitelerinde açık ve yaygın bir şekilde yapılmaktadır. Minibüs, otobüs ve kamyon gibi ticari araçların büyük bir bölümü 10 numara yağ adı altında satılan sahte akaryakıtları yaygın olarak kullanmaktadır. Konu sıklıkla medya gündemine gelmekte, neden olduğu büyük ölçekli vergi kaybının yanı sıra çevre ve insan sağlığı açsından da ciddi bir sorun teşkil etmektedir. Özellikle son zamanlarda bu tür faaliyetlerin ve üretimlerin yapıldığı tesislerdeki kazalar ya da seyir halinde iken sahte akaryakıt, 10 numara, vb. nedenler ile yanan otobüs ve kamyonlar ile de gündeme gelmiş ve hatta bu tür yakıttan meydana geldiği ifade edilen bazı kazalarda can kayıpları da olmuştur. Geçtiğimiz yıllara göre bu konuda alınan mali, idari tedbirler ve yapılan denetimlerle sorunun çözümünde önemli mesafeler alınmış, bu tedbirler sayesinde Türkiye akaryakıt piyasası son beş yıl içinde istikrarlı bir büyüme çizgisi yakalamış ve vergi gelirlerimizde önemli bir artış sağlanmıştır. Alınan tüm tedbirler kayıt altındaki piyasamız içinde bu tür sahte / kayıt dışı faaliyetleri önemli ölçüde azalmıştır. Tüm bu gelişmelere rağmen, kayıt dışı başlığı altında özellikle 10 numara yağ konusu ciddi bir sorun olarak karşımızda durmaktadır. Bu sorun, Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nca lisanslı piyasa faaliyetleri kapsamında alınan tedbirler ile artık büyük ölçüde "piyasa dışı" alanlara kaymış bulunmaktadır. Baz yağ, solvent, bitkisel yağlarla ilgili alanlardaki düzenleme boşluklarından ve sınai mamul üretimi için kullanılması kaydı ile sağlanan vergi kolaylıklarından beslenen bu sorunun ve kaçak akaryakıt faaliyetlerinin karşısında daha güçlü önlemler alınması gerekmektedir. Bu anlamda T.C. Başbakanlık Genelgesi ile başlayan yeni süreç ve Maliye, gümrükler ve EPDK nezdinde alınan idari tedbirler, hazırlanan yasa tasarısı akaryakıt sektörü açısından önem arz eden bu sorunun çözümü için ümit vericidir. Kayıt dışılığın devlete yarattığı milyarlarca dolar vergi kaybının yanı sıra, düzgün ticaret yapan bayi ve dağıtım şirketlerinin ticari faaliyetlerine zarar veren, standart olmayan kalitesiz ürünler nedeniyle çevre ve insan sağlığına olumsuz etkileyen ve neden olduğu kaza ve araç yangınlarıyla artık kamunun mal ve can güvenliğini tehdit eden bu sorunun çözülmesini büyük bir içtenlikle beklemekte olup 9 Ekim 2012 tarihinde Maliye Bakanlığımızca yapılan yeni ÖTV düzenlemesi bu yönde çok önemli bir ümit kaynağı oluşturmuştur. PETROL SANAYİ DERNEĞİ EKİM, 2012
2. ON NUMARA YAĞ ADI ALTINDA YAPILAN FAALİYETLERİN BÜYÜKLÜĞÜ Motorin piyasasına, tüm ülke çapında, 10 numara yağ, vb. isimler altında çoğunlukla teneke ambalaj içinde (veya dökme olarak) yaygın bir şekilde motorine ikame olarak kullanılmak üzere çeşitli maddeler satılmaktadır. Satılan maddeler, düşük viskoziteli (yüksek akışkanlık değeri olan) baz yağlar, inceltilmiş baz yağlar, (white sprit, vb. solventler kullanılarak), gaz yağı, atık yağlar, vb. ile karıştırılmış çeşitli maddeler, kaçak motorin ve diğer karışımlar olarak dikkat çekmekte olup bu sahte akaryakıt faaliyeti 10 numara, yapma mazot, vb. isimler altında yapılmaktadır. Satış noktaları ağırlıklı olarak kamyon / otobüs garajları, oto sanayi siteleri, yol boylarındaki dükkan ve açık alanlarda gerçekleşmekte, satış işlemleri faturalı veya faturasız olarak yapılmakta olup marka ve üretici bilgileri açıkça tenekelerin üzerinde görülmektedir. 10 numara yağ olarak satılan bu gibi ürünlerin tenekelerinde ağırlıklı olarak bıçkı yağı, kalıp yağı, kesme yağı, döküm kalıplarına mahsus yağlama müstahzarı, vb. tanımlar kullanılmaktadır. Tenekelerin üzerinde üretici/satıcı firmaların bilgileri açık ve okunaklı olarak yazılmakta, ilgili TSE standart numarası, marka tescil adı, numarası, gümrük tarife istatistik pozisyon numarası bilgileri de tam olarak yer almaktadır. Zaman zaman ambalajların üzerinde ayrıca "akaryakıt olarak kullanılamaz", "satılmaz" şeklinde uyarıların da yer aldığı görülmektedir. Kısaca yapılan işleme EPDK'nın ve ilgili diğer kurumlarımızın bu konudaki yasal düzenlemelerine uygun bir görüntü verilmektedir. Türkiye nin hemen her yerine yayılmış olan bu tür faaliyetler kamyon / otobüs hareketliliğinin fazla olduğu sanayi siteleri, kamyon /TIR garajları ve Samsun, Merzifon, Çarşamba, Terme, Trabzon, Rize, Artvin, Merzifon, Amasya, Erbaa, Tokat, Gebze, Pamukova, İzmit, Orhangazi, Hendek, Karacabey, Susurluk, Balıkesir, Bandırma, İzmir, Torbalı, Aydın, Muğla, Denizli, Adana, Urfa, Gaziantep, Diyarbakır, Van, Erzurum, Erzincan, Sivas, İstanbul yol boylarında, Ankara, Konya, Afyon, Aksaray, Pozantı, Adana, Antalya ana yollarında ve Ankara, Adana, Antalya, Denizli, İstanbul şehir merkezlerinde ve şehirlerarası otobüs garajlarında yoğunlaştığı görülmektedir. Genellikle tenekelerde veya dökme olarak satılan 10 numara yağın teneke fiyatı 35-40 TL dir. Akaryakıt ürünlerine yapılan son ÖTV artışı sonrası 10 numara yağ satan yerlerde satış fiyatlarının artırıldığı da görülmektedir. Teneke satışın 3 TL/lt, dökme satışın ise 2,9 TL/Lt seviyesinde olduğu ifade edilmekte olup motorin ile bir litredeki fiyat farkı 1-1.5 TL seviyelerindedir. Satış miktarları satış noktasına göre değişmekle birlikte bazı merkezi yerlerde (örneğin Pamukova) orta ölçekli bir akaryakıt istasyonun satış miktarının üzerinde satış yapan yerler göze çarpmaktadır. 10 numara yağ, vb. isimler altında yapılan bu tür faaliyetlerin yıllık 1.5 milyon ton düzeyini aştığı tahmin edilmektedir. 2008 yılı sonundan beri artarak gündemde olan bu sorun, vergisel alanda yapılan değişiklikleri takip eden son beş yıl içinde tahminimizce ekonomimize asgari 5.5 milyar TL'nin üzerinde bir vergi kaybı nedeni olmuştur. Bu tahminler farklı piyasa bilgileri ile de desteklenmektedir.
(Eylül 2012) Şekil 1: Akaryakıt ve /Akaryakıt Harici Ürünlerde Fiyat Farklılıkları (TL /KG) 6,00 5,00 4,00 3,00 4,63 2,08 0,83 0,75 0,65 0,66 1,3007 1,1709 0,77 1,8870 2,00 1,00 3,33 2,30 2,50 2,42 0,00 0,45 Atık Yağ (TL/kg) 10 Numara Yağ * (TL/kg) Yağlama Yağları * (TL/kg) Gazyağı (TL/kg) Motorin (TL/kg) KDV 0,00 0,00 0,65 0,66 0,77 ÖTV 0,0000 0,0000 1,3007 1,1709 1,8870 Ürün Fiyatı 0,45 3,33 2,30 2,50 2,42 * Yağlama Yağları ve 10 numara yağda kullanılan ürün fiyatı ortalama baz yağ girdisi olup gerçek madeni yağlarda bulunan katkı maddelerinin maliyetini içermemektedir. Otomotiv yağlarında bu tür katkılar önemli bir maliyet unsurudur. Şekil 1'de sunulan akaryakıt ve akaryakıt harici ürünlerin fiyat yapısı ve fiyatlar arasındaki farklılıkları illegal faaliyetlerdeki litre başına kazancı ortaya koymaktadır. Bu tabloya göre motorinin kilogram başına pompa satış fiyatı ile atık yağ fiyatı arasında 4.63 TL, 10 numara yağ ile 2.08 TL, yağlama yağları ile 0.83 TL, gazyağı ile 0.75 TL fark vardır. 2.1 BAZ YAĞ VE MÜSTAHZAR TÜKETİM MİKTARLARI Aşağıda verilen Tablo 1 de; 2011 yılında yurt içi piyasaya "tüketim/talep fazlası" olarak giren baz yağ / yağlama müstahzarı miktarının 1 milyon ton düzeyinde olduğu hesaplanmaktadır. Bu miktara, yılda en az 150 bin ton yıl seviyesinde bir atık madeni yağ ve atık bitkisel yağlardan yapılan karışım ve üretimler ile söz konu maddeleri inceltmek üzere ilave edilmek durumunda olan solvent, white sprit, vb. karışımlar eklendiğinde motorin yerine ikame edilen (10 numara, vb. ad altında satılan madeni yağ karışımların) miktarın yıllık 1,5 milyon tonu üzerinde olduğu hesaplanmaktadır. Aşağıdaki tablo, alınan önlemlere rağmen 2012 yılının ilk altı aylık döneminde de ithalat rakamları bir miktar azalsa da gerçek ihtiyacın 2 katı üzerinde bir miktarda baz yağ girişinin devam ettiğini göstermektedir.
Tablo 1: Yağlama yağları / katkı / müstahzar ithalat ve tüketim miktarları Baz Yağ (TON/YIL) 2007 2008 2009 2010 2011 2011 (6 Ay) 2012 (6 Ay) Gerçekleşen Baz Yağ İthalatı 466.211 438.263 605.766 955.659 1.046.248 536.765 465.910 Gerçekleşen Madeni Yağ İthalatı 42.596 70.091 61.942 75.368 106.188 52.325 52.130 Gerçekleşen Katkı ve Müstahzar 46.220 79.849 67.471 70.688 71.324 36.672 33.029 İthalatı Rafineri Baz Yağ Satışı 308.000 252.000 244.000 316.426 380.104 190.048 138.011 Piyasaya ARZ (A) 863.027 840.203 979.179 1.418.141 1.603.864 815.810 689.080 Gerçekleşen Baz Yağ İhracatı 242 30.504 13.571 1.366 1.048 553 348 Gerçekleşen Madeni Yağ 133.928 113.571 116.633 143.338 138.245 67.522 66.766 İhracatı Gerçekleşen Katkı ve Müstahzar 9.733 15.257 20.251 10.958 5.583 2.999 2.481 İhracatı Madeni Yağ Yurt İçi Satışı 388.000 386.000 362.000 416.000 411.000 228.896 227.543 Toplam TALEP (B) 531.903 545.332 512.455 571.662 555.877 299.970 297.138 FARK (A-B) 331.124 294.871 466.724 846.479 1.047.987 515.840 391.942 Baz Yağ Tüketim 773.969 659.759 836.195 1.270.719 1.425.304 726.260 603.573 Kaynak: İthalat ve İhracat verileri TÜİK, Rafineri verileri TÜPRAŞ, madeni yağ verileri PETDER 2.2 MOTORİN TÜKETİM MİKTARLARI : Toplam motorin tüketimi son iki üç yıldır ekonomik büyüme, araç sayısındaki ciddi artış ve diğer ekonomik / sınai göstergelere yaklaşan bir büyüme göstermektedir. Buna rağmen araç sayısı, ekonomik ve sınai büyüme verileri üzerinden yapılan analizler, piyasa gözlemleri fiilen gerçekleşen tüketimin olması gereken tüketimin altında olduğunu göstermektedir. 10 numara yağ adı altında yapılan satışların yaygınlığı ve büyüklüğü, bu yöndeki saha gözlemleri de maalesef daha da büyük bir miktarda sahte akaryakıt sorununa işaret etmektedir.
Milyon m3 Şekil 2'de Türkiye otomotiv yakıtlar tüketimini ve Şekil 3'te araç sayılarındaki değişimi gösterilmektedir. Yakıt tüketimi ile ilgili veriler dikkatli analiz edildiğinde; Şekil 2: Türkiye otomotiv yakıtlar tüketimi 30,0 25,0 20,0 15,0 10,0 5,0 3,6 3,8 2,9 3,1 2,8 3,3 3,0 2,3 2,2 2,0 2,0 3,4 3,7 3,5 2,7 3,4 4,1 3,8 0,2 0,8 1,6 5,3 4,8 0,0 0,0 0,0 0,0 9,7 10,0 11,2 11,5 12,4 12,3 12,5 13,5 13,2 4,1 4,4 2,9 2,8 4,0 5,0 11,9 11,5 4,7 2,6 16,7 2,1 2,1 1,2 1,1 2,1 2,0 5,9 6,4 0,0 0,7 Motorin (1000ppm) Toplam Benzinler Motorin (10ppm) LPG Otogaz Şekil 3: Türkiye otomotiv yakıtlar tüketimi ve araç sayılarındaki değişimi 16 14 12 10 8 6 4 2 0 Milyon Adet Araç Milyon Ton Otomotiv Yakıtı 25 20 15 10 5 0 Otomobil Minibüs, Otobüs Kamyon, Kamyonet Diğer Otomotiv Yakıtları Tüketimi - - - - Benzin tüketiminin önemli ölçüde gerilediği, (benzindeki yüksek ÖTV nedeni ile oto LPG'ye geçişin devam ettiği) - Motorin tüketiminin son iki yıl içinde ekonomik ve sınai büyümeye yakın bir artış içine girdiği,
- Bu arada özellikle otomasyon, ulusal marker, gümrük / depo denetimleri, vb. önemli tedbirler ile kayıt dışından kayıt içine doğru önemli büyüklükte bir geçişin olduğu düşünülmektedir. Tüm bu gelişmeler özellikle saha gözlemleri ile birleştirildiğinde 10 numara yağ, vb. isimler altında yapılan faaliyetlerin tamamen piyasa dışına kaydığını ancak artarak devam ettiğini göstermektedir. PETDER olarak sahada ağır vasıta araç sürücüleri ile yapmış olduğumuz görüşmeler, bu konuda Derneğimize yansıyan tüketici şikayetleri, bayilerimizin ifadeleri ve bu alanda yayımlanmış oldukları raporlar, basına yansıyan haber ve yayınlar, bu raporda ileri sürülen veri ve bilgilerin doğruluğuna işaret etmektedir. 2.3 AĞIR VASITA SÜRÜCÜLERİNİN ON NUMARA YAĞA İLİŞKİN DEĞERLENDİRMELERİ Ağır vasıta sürücüleri ile yapılan görüşmelerden alınan bilgiler 10 numara yağ sorununun sayısal verilerle ifade edilenden daha da fazla olabileceği olduğu yönündedir. Ağır vasıta sürücüleri ile yapılan görüşmelerde; bireysel nakliyecilerin neredeyse %90'ı araçlarında 10 numara yağ kullandıklarını, sadece az bir bölümü istasyonlarda satılan yasal motorin kullandıklarını ifade etmektedirler. 10 numara yağ kullanan ve kullanmayanlar arasındaki rekabet ciddi tartışmalara neden olmakta ve yasal yakıt kullananlar, kullanmayanlarla piyasa şartlarında rekabet edemediklerini ve zorunlu olarak bu gibi yakıtlara yönelmek durumunda kaldıklarını ifade etmektedirler. Çünkü 10 numara yağın tenekesi 35-40 TL arasında satılmakta, litresi yaklaşık 3.10 TL'ye gelmekte, yasal motorin fiyatına nazaran en az litre başına 1 TL daha ucuza satılmakta ve bu nedenle de nakliye fiyatları ucuz yakıt fiyatı üzerinden oluşmaktadır. Ağır vasıta sürücüleri; araçlarında 10 numara yağ kullanmaya başlandıklarında standart dışı bu ürünün aynı zamanda akışkanlığının da zayıf olması sebebi ile yakıt enjektörlerinin genişlemesine neden olduğunu ve daha sonraki kullanımlarda esasen motorinden daha fazla miktarda bir kullanım söz konusu olmasına rağmen 10 numara yağ ve yasal motorinin fiyatını karşılaştırdıklarında yine de daha cazip bulduklarını ifade etmektedirler. Bu tür yakıtların kullanılması yolu ile oluşan fiyat farkının 600 TL tutarında olduğunu ifade etmektedirler. 3. 10 NUMARA YAĞIN ÇEVRE VE İNSAN SAĞLIĞINA ETKİLERİ NELERDİR? Önceki bölümlerde 10 numara olarak ifade edilen yağların içeriğinde baz yağ, solvent, atık bitkisel ve atık madeni yağ, vb. gibi çeşitli maddelerin olduğu belirtilmişti. Egzozdan atılan kirleticiler içinde insan sağlığı için tehlikeli ve zararlı arsenik, kurşun, kadmiyum ve krom gibi ağır metal kirleticilerin olması kuvvetle muhtemeldir. Motorin yerine standart dışı ve sahte bir yakıt olan 10 numara yağ kullanımı motorlara zarar vermekte, araçların çekiş gücünü zayıflatmakta ve egzozundan çevreye insan sağlığı için son derece tehlikeli kirleticiler havaya atılmasına neden olmaktadır. Diğer yandan sanayi sitelerinden toplanıp çeşitli ön işlemlerden geçirilerek 10 numara yağ olarak piyasaya sunulan atık madeni yağlar da çevre ve insan sağlığına tehdit oluşturmaktadır. Araçlarda, sanayi bölgelerinde, atölyelerde, çeşitli işletmelerde kontrolsüz olarak ısınma ve enerji amacıyla yakılan atık yağlar, insan sağlığı açısından ciddi zararlara neden olan kükürt, klorür, ağır metal, tam
yanmamadan kaynaklı Poli Aromatik Hidrokarbonlar (PAH), vb. kirleticilerin oluşmasına sebep olmaktadır. Atık yağın içindeki uçucu ağır metal ve klor bileşimlerinin havaya salınması ile hava kirletilmekte ve dolayısıyla bu durum insan ve çevre sağlığını olumsuz etkilemektedir. Bu alanda yapılan akademik çalışmalar, havada bulunan ağır metal bileşenlerinin insanlar için genotoksik kanserojen kaynağı olduğunu göstermektedir. Sahte ve standart dışı akaryakıtların neden olduğu egzoz emisyonlarının insan sağlığı açısından en önemli etkisi solunum yollarına verdiği zarar olarak dikkat çekmekte, kanserojen etkiler de yarattığı bilinmektedir. 3.1 Piyasada 10 numara yağ olarak satılan örnekler üzerinde yapılan analizlerin sonuçları 10 numara yağ kullanan araçların depolarından ve 10 numara yağ olarak satılan tenekelerin içinden alınan bazı numunelere ilişkin teknik değerler Tablo 2'de verilmektedir. Bu çalışmada incelenen numune sayısı 10 adet olup aşağıdaki tablo genel ortalamayı göstermektedir. Aşağıdaki tablo incelendiğinde 10 numara yağ adı altında satılan ürünün çevre ve insan sağlığı açısından ne derece tehlikeli olduğu daha iyi anlaşılacaktır. Tablo 2: On Numara Yağ Analiz Sonuçları 10 Numara Kullanan 10 Numara TS EN 590 TESTLER Kamyon Tenekesi Spesifikasyonu Parlama Noktası,0C, 24-82 42 en çok 55 Yoğunluk @15 0C,kg/l, 0,8447-0,8884 0,8611 0,820-0,845 Kükürt,ppm, 2.060-4.000 4.100 en çok 10 Viskozite, mm2/sn 4,32-9,41 30,9 2-4,5 İlk Kaynama Noktası, 0C, 25-27 28 250 0C'de,% hacim, 12-13 100 en çok % 65 350 0C'de,% hacim, 40-41 100 en az % 85 %95'inin elde edildiği sıcaklık, 0C, 45-46 100 en çok 360 0C 10 numara yağ örneklerindeki "parlama noktası" değerleri standart yakıtlardan düşük! Alınan numunelerdeki parlama noktasının düşük olması solvent, vb. maddelerinin katıldığının önemli bir göstergesi olup parlama noktasının 55 o C nin altında olması motorda düzensiz ve kontrolsüz bir yanma nedeni olmaktadır. Teknik özellikleri tanımlanmış, standart motorine göre dizayn edilmiş araçta bu tür bir yakıtın alev alması ve aracın yanması ihtimali bulunmaktadır. On numara yağ örneklerindeki "yoğunluk" değerleri standart yakıtların üzerinde! 10 numara olarak ifade edilen bu sahte yakıtın içeriği sadece ve tek başına baz yağlar veya yağlama yağları olamaz. Çünkü 10 numara numunesinin yoğunluk değeri, normal madeni yağın yoğunluğunun altında olup standart yakıtın üzerindedir. Bu nedenle incelenen numunelerin motorin, solvent ve madeni yağ karışımı bir yakıt olma olasılığı çok yüksektir. On numara yağ örneklerindeki "kükürt" değerleri standart yakıtlardan çok çok yüksek! AB direktifleri ve EPDK teknik düzenlemeleri gereği, ülkemizde satışına müsaade edilen standart motorinin kükürt içeriği en çok 10 ppm (bir milyon litrede 10 litre) olarak belirlenmiştir. Buna karşılık, 10 numara yağ olarak satılan maddelerden alınan numunelerde kükürt seviyesinin 2.000-4.000 ppm seviyesine çıktığı görülmektedir. Kükürt değerinin bu derece yüksek olması, numunelerin içerisinde madeni yağların yanı sıra atık yağların da olması ihtimalini kuvvetlendirmektedir.
On numara yağ örneklerindeki viskozite değerleri standart yakıtlardan yüksek! Viskozite sıvılarda akmazlık ölçüsüdür. Viskozitenin yüksek olması sıvının akışkanlığının da az olduğunu gösterir. İncelenen 10 numara yağ numunelerinin viskozite değerlerinin standart motorine göre daha yüksek olması, içeriğinde madeni yağ / atık yağ gibi maddelerin olma ihtimalini güçlendirmektedir. Nitekim yapılan ilave analizlerde bu yorumu ortaya koymaktadır. On numara yağ örneklerindeki buharlaşma sıcaklık değerleri standart yakıtlardan yüksek! İncelenen 10 numara yağ numunelerinden bir kısmının 250 0 C değerine gelmeden tamamen buharlaştığı, diğer bir kısmının ise hemen hemen hiç buharlaşmadığı görülmektedir. Hemen buharlaşan kısımda uçucu bileşiklerin olduğu diğer yandan buharlaşmayan kısmın ise madeni yağ ve atık yağ karışımı olduğunu göstermektedir. Görüleceği üzere standart olmayan bu sahte yakıtın motorda ne tarz bir yanma meydana getireceği, hangi tür sorunlara neden olabileceği bilinmemektedir. On numara yağ örneklerindeki yüksek yoğunluk / viskozite ve yüksek buharlaşma sıcaklık değerlerinin sonucu nedir? İncelenen 10 numara yağ örneklerinde özellikle yoğunluk ve viskozite değerlerinin motorine göre daha yüksek olduğu görülmektedir. Yakıt enjektörlerden hacimsel olarak püskürtüldüğü için yoğunluğun yüksek olması özellikle yanmanın gerçekleşeceği yanma odasında olması gerekenden çok fazla yakıtın bulunması ve yakıtın yanma odasında düzgün dağılmadığı anlamına gelmektedir. 10 numara yağların yakıta karıştırılması motorinin viskozitesini de artıracağından yanma odasına püskürtülen yakıtın iyi püskürtülememesine neden olmakta ve bunun sonucunda da verimsiz bir yanma oluşarak egzozdan duman, is ve ağır koku çıkmaktadır. 4. ON NUMARA SORUNUN KAYNAĞI NEDİR? ÇÖZÜM ÖNERİLERİ NELERDİR? Bu sorunun kaynağı, akaryakıt harici ürünler için uygulanan ÖTV tutarlarının akaryakıt ÖTV tutarından farkı ve ayrıca sınai üretimi teşvik amaçlı uygulanan tecil / terkin sisteminin kötüye kullanılmasıdır. Tablo 3: Akaryakıt ve Akaryakıt Harici Ürünlerde ÖTV Tutarları ve Tecil Vergi Oranları GTİP Grup İSİM ÖTV Tecil Vergi Oranı (%) 3811 Katkılar 2,2985 TL/kg 99,25 2710.19... Madeni yağlar 1,3007 TL/kg 71,5 2710.19... Baz yağlar 1,3007 TL/kg 71,5 34.03... Yağlama müstahzarları 1,3007 TL/kg 98,57 2710.91..., 2710.99... Atık yağlar 0 0 2707..., 2710.11..., 2901... Solventler 2,2985 TL/kg 99,25 2710..., Motorin türleri 1,5945 TL/lt 0 2710... Benzin türleri 2,1765 TL/lt 0 Tecil Sonrası ÖTV Tablo 3'ten de görüldüğü üzere her ne kadar baz yağ ve motorin ÖTV si arasında vergi açısından çok büyük bir fark olmasa da tecil terkin işlemi sonucunda Tablo 4'te görüleceği üzere ortaya ciddi bir fark çıkabilmektedir. Esası itibari ile 1,3007 ÖTV tutarı olan bir ürün sınai hammadde olarak kullanılacağı beyan ve taahhüt edilerek %98.57 oranında ÖTV'si tecil edilmek suretiyle ve daha sonra üretimde
TL / kg kullanıldığı beyan edilmek durumunda 0,02 TL ÖTV ödenerek işlem görebilmektedir. Bu durum 10 numara yağ gibi sahte ya da kayıt dışı faaliyetler açısından da önemli bir cazibe alanı olmaktadır. Diğer yandan ithalatta istenen teminat tutarı motor yağlarında %100 iken, ithalatta sanayiciye tanınan ayrıcalıklar kapsamında tecil edilecek ÖTV için, toplam ÖTV tutarının %25 i oranında düşürülmektedir. Bu durumda çok az bir teminat gösterilmek suretiyle önemli büyüklükte bir ÖTV tecil edilebilmektedir. Ayrıca, halihazırda lisanslı 307 madeni yağ firmasının dışında ülkemizdeki ithalatçı sayısı hakkında kesin bir bilgi yoktur. Şekil 4: Tecil Terkin ve Teminat Tutarları 1,8 1,6 1,4 1,2 1 27.Fasıl 0,8 0,6 0,4 34.Fasıl Motorin 0,2 0 ÖTV Miktarı (TL/kg) Tecil Sonrası ÖTV (TL/kg) Teminat (TL/kg) 4. 1 MALİ ALANDA YAPILABİLECEK UYGULAMALAR / ÖNERİLER 10 numara yağ sorununun kesin ve en etkili çözümünün ÖTV düzenlemesi ve vergisel alanda yapılacak düzenlemelerden geçtiği düşünülmektedir. Sorunun çözümüne yönelik olarak alınacak mali tedbirlerin ve yaptırımların bu kayıt dışı alanda faaliyet gösterenlerle gerçek sanayicileri birbirinden ayırt eder nitelikte olmalısı gerektiği düşünülmektedir. 4.1.1 ÖTV İADESİ UYGULAMASINA GEÇİLMESİ 25/07/2010 tarihinde 27652 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 2010/668 No lu Bakanlar Kurulu kararıyla 4760 Sayılı Özel Tüketim Vergisi Kanunu na ekli (I) sayılı listenin (B) cetvelinde yer alan mallarda uygulanan özel tüketim vergisi ile ilgili tecil edilecek rakamın nispi uygulaması ile birlikte suiistimaller artmıştır. Sanayicilerin kullanmış olduğu 27. fasılda yer alan madeni yağlar için %71,5 olan tecil oranı, 34. fasılda yer alan müstahzarlar için %98,57; 38. fasılda yer alan katkı maddelerinde ise %99,25 tir. Madeni yağ sektörünün faaliyet alanları içinde yer alan tüm bu ürünlerin tecil oranlarındaki bu farklılığın da suistimallere açık bir durum oluşturduğu düşünülmektedir. Bundan dolayı akaryakıt harici ürünler için kullanılan tecil terkin uygulamasına son verilmesi, ÖTV nin peşinen alınması sonrasında, ilgili sanayicilerce imalatın gerçekleştiğinin belgelenmesini müteakiben ÖTV iadesinin sağlanması önerilmektedir. Sanayiciye doğrudan teşvik verilmesi veya ÖTV iadesi uygulamasına geçilmesi bu şekilde dolaylı teşviklerin sebep olacağı suistimallerin de önüne geçilmesinde önemli bir fayda sağlayacaktır. Bu şekilde yapılacak bir düzenlemenin, 10 numara yağ sorununun azalmasında çok büyük önem arz
edeceği öngörülmektedir. Nitekim 9 Ekim 2012 tarihli Kararname ile bu uygulama fiilen başlatılmış olup olumlu sonuçlar görülecektir. 4.1.2 TEMİNAT MEKTUBU LİMİTİNİN ARTIRILMASI (%100 E ÇIKARTILMASI) 4760 sayılı ÖTV Kanunu nun 12nci maddesinin 4 numaralı fıkrası uyarınca, Kararname kapsamında satın alınan baz yağa ödenen ÖTV tutarı ile söz konusu malın normal teslimlerinde uygulanan ÖTV tutarı arasındaki fark kadar teminat alınması uygun görülmüştür. Buna göre Kararname kapsamında teslimin yapıldığı döneme ait beyanname ile birlikte baz yağ satıcısının bağlı olduğu vergi dairesine teminat verilecektir. Teminatın çözümü ise bu Tebliğde belirtilen yeminli mali müşavir raporunun ibrazı üzerine gerçekleştirilecektir. (14 Seri No lu Özel Tüketim Vergisi Genel Tebliği nin 11inci maddesi ile eklenmiştir) 4760 Sayılı ÖTV Kanunu nun 1 Seri No lu Tebliği nin (9.1./b) No lu bölümünde "Öte yandan, son iki takvim yılında düzenlenen vergi inceleme veya yeminli mali müşavir üretim raporlarında tecil-terkin uygulaması kapsamında bu Tebliğde belirtilen usul ve esaslara uygun olarak kullanıldığı belirtilen mal miktarları esas alınmak suretiyle tespit edilecek azami miktar ile sınırlı olmak üzere, yukarıda belirlendiği şekilde hesaplanan teminat tutarının %25'i kadar teminat verilmek suretiyle tecil işlemi yaptırılabilecektir. İndirimli teminattan yararlananlara bu kapsamda mal teslim eden mükelleflerin, teslim ettikleri mal miktarı için %25 oranında teminat verilmek suretiyle tecil işlemi gerçekleştirilecektir. (I) sayılı listenin (B) cetvelindeki malları, (I) sayılı listede yer almayan malların üretiminde kullandığını tevsik edemeyen imalatçılara tecil-terkin uygulaması kapsamında yapılan mal teslimlerinde %25 oranında indirimli teminat uygulamasından yararlanılması mümkün bulunmamaktadır hükmü yer almaktadır. Kısaca; yukarıdaki şartları yerine getiren mükellefe, baz yağı ve diğer mineral yağlarda kilogram başına 1,3007 TL üzerinden verilmesi gereken teminat tutarı 0,3252 TL olarak uygulanmaktaydı. Özellikle 10 numara olarak adlandırılan üründe tecil-terkin sistemi olarak ifade edilen bu uygulamanın suistimal edilmesinin payı büyüktür. Tecil terkin sistemiyle getirilen %25 indirimli teminat uygulaması madeni yağ sektöründe yağların amaç dışı kullanımda suistimallere yol açtığından; aşağıda GTİP numaraları verilen ürünlerde ÖTV tutarı kadar teminat alınması uygulanmasının işlerlik kazanması 10 numara olarak adlandırılan ürünlerde mineral yağların kullanılmasında ciddi azalma meydana getireceği düşünülmüştür. Tam Teminat (%100) Uygulamasına Geçilmesi Önerilen Ürünlerin G.T.İ.P Numaraları 2710.19.81.00.00, 2710.19.83.00.00, 2710.19.85.00.00, 2710.19.87.00.00, 2710.19.91.00.00, 2710.19.93.00.00, 2710.19.99.00.21, 2710.19.99.00.22, 2710.19.99.00.23, 2710.19.99.00.24, 2710.19.99.00.25, 2710.19.99.00.98, 3403.11.00.00.00, 3403.19.10.00.00, 3403.19.90.00.00, 3403.91.00.00.00, 3403.99.00.00.00, 3811.21.00.10.00, 3811.29.00.10.00, 3811.90.00.10.12 Not: 9 Ekim 2012 tarihli Karar ile tecil terkin uygulaması tamamen kaldırılmıştır. 4.1.3 KAPSAMLI MALİ DENETİM YAPILMASI Madeni yağ üretim ve satış faaliyeti içinde olup 10 numara yağlarla ilgili faaliyetler içinde yer alan sayıları çok olmadığı bilinen tesis ve işletmelere kapsamlı mali denetim yapılması ve geriye dönük kayıtları da kapsayacak şekilde işlem yapılması gerekmektedir. Madeni yağ üreticilerinin ithalat, üretim bilgileri ve EPDK ya raporlamış olduğu bilgiler doğrultusunda belirlenecek bu tip işletmelerde yapılmakta olan kapsamlı mali ve idari denetimler bu şekilde haksız kazanç elde edenlerin cezalandırılmasını sağlayacaktır. Atık yağ toplama ve geri kazanım işlemlerini de kapsaması önerilen bu tür detaylı mali denetimler sonucunda tecil / terkin veya benzeri teşvik / destek mekanizmalarının usulüne uygun bir şekilde yapılıp yapılmadığı ortaya çıkacaktır.
4.2 İTHALATA İLİŞKİN HUSUSLARDA ÇÖZÜM ÖNERİLERİ 4.2.1 DENETİM VE İZLENEBİLİRLİĞİN ARTIRILMASI Dökme olarak akaryakıt harici ürün (AHÜ) cinsinden yıllık toplam ithalat miktarının 1000 (bin) tonun üzerinde (15 litreye kadar olan kaplar içinde olanlar hariç) olması durumunda; İthalatçılardan, bu ürünleri akaryakıta karıştırmamayı, Üreticilerden, bu girdileri kullanarak üretilen ürünlerin satış faturalarına akaryakıta karıştırılmasının yasalara aykırı olduğunu belirten kaşe basmayı taahhüt etmeleri istenerek, satış zincirinde izlenebilirlik ve denetim imkanı sağlanabilir. Akaryakıt ile karıştırılma riski olan bu gibi ürünlerin piyasa hareketleri, ithalat ve tüketim miktarları dikkatli ve dinamik bir şekilde takip edilmelidir. 4.2.2 KAPASİTE / ÜRETİM VERİLERİNİN DAHA SIKI İZLENMESİ İthalat müsaadesi talep edecek şirketlerin üretici şirket olmaları istenmeli ve ithalat talepleri uygun bir kamu birimi tarafından düzenlenmiş kapasite raporu ile uyumlu olmalıdır. Diğer taraftan TOBB tarafından İl Ticaret ve Sanayi Odaları tarafından verilen kapasite raporlarında ve içeriğinde önemli iyileştirmeler başarılmıştır. Buna rağmen Kapasite Raporlarına ilişkin bilgi ve verilerinde bu alanda yapılan talep değişikliklerinin de yakından incelenmesi gerekmektedir. 4.2.3 DÖKME ÜRÜNLERİN İZLEME ALTINA ALINMASI Yıllık toplam ithalat miktarı 1000 (bin) tondan fazla olan ve üretiminde girdi olarak %25'ten fazla AHÜ kullanan üreticiler; Bu ürünlerin amacı dışında kullanılıp kullanılmadığına, Ne kadar temin edildiğini ne kadarının üretimde kullanıldığına, ne kadarının stoklarda tutulduğuna, ÖTV ve KDV tahakkukuna ilişkin bilgilerin yer aldığı Yeminli Mali Müşavirlik Üretim Tasdik Raporunun aslı veya noter onaylı bir suretini, sona eren takvim yılını müteakip ilk 60 (altmış) gün içerisinde EPDK ya ibraz etmelidir. Nitekim EPDK geçtiğimiz günlerde bu yönde bir taslak düzenlemeyi görüşlere açmıştır. 4.3 BAZ YAĞ / MADENİ YAĞ ÜRETİMLERİ İLE İLGİLİ HUSUSLARA İLİŞKİN ÖNERİLER 4.3.1 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN KULLANANLARIN SATIŞINI YAPTIKLARI ÜRÜNLERİ TAKİP VE DENETİM İHTİYACI Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu'nun "Madeni Yağların Ambalajlanması ve Piyasaya Sunumu Hakkındaki Tebliğ"inde yer alan; "Akaryakıt haricinde kalan petrol ürünleri (solvent, madeni ve baz yağlar, asfalt, solvent nafta, vb.) ile atık yağlar, atık solventler, bitkisel atık yağlar ve bunların geri kazanımı sonucu elde edilen ürünler akaryakıt olarak satışa arz edilemez ve satılamaz, akaryakıt olarak bulundurulamaz ve/veya bu özelliği bilinerek akaryakıt olarak satın alınamaz, kullanılamaz" hükmünden yola çıkarak, içeriğinde %25 ve daha fazla AHÜ bulunan ürünlerin üreticileri ve/veya ithalatçıları piyasaya sunumunu yaptıkları ürünlerin amacı dışında kullanıldığının tespiti halinde öncelikli olarak bu durumu Kuruma veya ilgili Bakanlıklara bildirmekle yükümlü kılınması bu alanda ortaya çıkan sorunların yakından izlenebilmesine olanak sağlayacaktır. 4.3.2 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜN ÜRETENLER İÇİN KRİTER ŞARTI ARANMASI Bünyesinde %25 ve daha fazla baz yağ içeren tüm ürünlerin üretimi Madeni Yağ Üretim Lisansı veya Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nca denetim ve izleme kapsamına alınmalı ve üretim için uygun bir kamu birimi tarafından düzenlenmiş kapasite raporu ve kriterlerin yeterliliği aranmalıdır.
4.3.3 AKARYAKIT HARİCİ ÜRÜNLERİN LİSANS ALTINA ALINMASI Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu tarafından 27 ve 34'üncü fasılda yer alan madeni yağlar için üretim lisansı verilmektedir. Piyasada ÖTV'ye tabi olmayan 38 ve 39'uncu fasılda yer alan ürünler için bir lisanslandırma yapılmamaktadır. Bu grup ürünleri üretecek firmalar da EPDK'dan "bu ürünlerin üretimi için lisans gerekmez" yazısı alarak faaliyetlerine devam etmektedirler. Piyasada bu belge ile çalışan ve 10 numara faaliyeti gösteren şirketler bulunmaktadır. Bunlar, 38, 39 ve bunun gibi GTİP gruplarının isimlerini kullanarak fiilen (baz yağ + solvent) içeren ve akaryakıta karıştırılan ürünler üretmekte ve ÖTV muafiyetinden de yararlanmak suretiyle satmaktadırlar. 38 ve 39. fasılda yer alan ürünlerin üretimlerin lisansa bağlanmasının bu sorunun çözümüne katkı sağlayacağı düşünülmektedir. 4.4 ATIK YAĞLARLA İLGİLİ HUSUSLARDA ÖNERİLER 4.4.1 ATIK MADDELERLE YAPILAN BAZ YAĞ ÜRETİMİNİN EPDK TARAFINDAN LİSANS ALTINA ALINMASI Ülkemizdeki atık madeni yağların geri kazanım faaliyetleri sonucu ortaya çıkan ürün çoğu kez baz yağ olmaktan ziyade düşük kaliteli rengi ve kokusu itibari ile şekilsel bir iyileştirmeden geçirilmiş bir madde niteliğindedir. Gelişmiş ülke örnekleri incelendiğinde bu gibi tesislerin endüstriyel ölçekte rafineri oldukları ve ileri teknoloji yöntemler kullanılarak baz yağ ürettikleri görülmektedir. Bu nedenle söz konusu tesisler, rafineri statüsünde EPDK tarafından lisanslandırılmalı ve böylece bu tür tesislerde işlem gören miktar / kalite bilgileri şeffaf bir şekilde izlenebilmelidir. Benzer bir durum atık bitkisel yağlar için de geçerli olup biodizel, enerji geri kazanımı amaçlı toplanan atık bitkisel yağların da bu gibi faaliyetlere konu edildiği bilinmektedir. 4.4.2 ATIK YAĞ (MADENİ, BİTKİSEL), ATIK SOLVENT GERİ KAZAMI TESİSLERİNİN DENETLENMESİ, MALİ, ÇEVRESEL VE TEKNİK DÜZENLEMELERİN YAPILMASI Ülkemizdeki atık madeni yağ geri kazanım sektörü maalesef dünya standartlarının çok gerisindedir. Bu tesislerde dünya standartlarının çok gerisinde bir teknolojide üretim yapılmakta, hatta çoğu kez üretim yapılmaksızın atıklar akaryakıtlar ile karıştırılmakta veya yeniden satılmaktadır. Bunun sonucunda ortaya çıkan ürünün pazarı madeni yağ sektörü olmaktan çok akaryakıt piyasası olmaktadır. Üretilen ürünlerin nakliye, lojistik firmalarına bıçkı yağı, kalıp yağı, vb. isimler altında satıldığına dair söylenti ve iddialar oldukça yaygındır. Bu tesislerin üretim teknolojilerinin geliştirilmesi nitelikli ve maliyetli ürünleri üretimi ile Türkiye ve dünya pazarında kullanım amacına uygun olarak tüketimine imkan verecektir. Atık yağdan baz yağ üretimi için işleme lisansı verilmesi ve gerçek anlamda endüstriyel rafinasyon tesislerinin kurulması için mevzuat altyapısının oluşturulması gerekmektedir. 5. SONUÇ VE ÖNERİLER Bu rapor 2008-2012 yılları arasında 10 numara yağ adı altında yapılan kayıt dışı faaliyetlerin ülke ekonomisine, çevre ve insan sağlığına verdiği zararları ve çözüm önerilerini detaylı bir şekilde ortaya koymuştur. Bu çalışmada detaylı olarak açıklanan sorunlar ve çözüm önerileri aşağıda özet ve kısa başlıklar halinde sunulmaktadır. 5.1 SORUNLAR Kullanım alanına göre farklılaştırılmış ÖTV ve tecil terkin uygulaması kötüye kullanılmaktadır. Tecil terkin uygulamasında güçlü bir izleme sistemi eksikliği bulunmaktadır. ÖTV kanununda yer alan yüksek ÖTV ye tabi ürün yerine düşük ÖTV li bir ürünün kullanılması ile ilgili olarak tüketicilere de yükümlülük getiren yasa maddesi uygulanamamaktadır.
Baz yağ ve solvent gibi akaryakıta karışma ihtimali olan maddelerin ithalatı tamamen serbesttir. İzlenebilirliğin olmaması bu alandaki suistimalleri artırmaktadır. Teminat mektubu seviyesi yetersiz kalmakta, uzun sürelere yayılan tecil / terkin kapatma işlemleri izlenebilirliği ortadan kaldırmaktadır. Sadece 27.10 ve 34.03 GTİP no lu ürünler madeni yağ olarak tanımlanmıştır. 38 ve 39 GTİP no lu ürünler ise bu kapsamın dışında olup bu alandaki faaliyetler lisanssız faaliyet alanına girmekte ve bu durum suistimalleri de beraberinde getirmektedir. Atık yağlardan yapılan baz yağ üretimi EPDK lisans kapsamı dışındadır. Atık geri kazanım tesisleri daha etkin ve nitelikli bir baz yağ üretimi yapmaları için yeterli donanıma sahip olmalı ve bu alan Çevre ve Şehircilik Bakanlığı ve EPDK tarafından birlikte güçlü bir denetim / lisans sürecine kavuşturulmalıdır. 10 numara yağ kullanan araçların neden olduğu kirletici emisyonlar ve bu yöndeki ihlaller denetlenememektedir. 10 numara yağları satanlar kadar kullananlar için de yaptırımlar bulunmamaktadır. 5.2 ÖNERİLER Tüm akaryakıt ve akaryakıt muadili ürünlerde farklılaştırılmış ÖTV uygulaması sonra erdirilmelidir. ÖTV her koşulda baştan tahsil edilerek, sonrasında teşvik edilmek istenen sektör/alan için ÖTV iadesi yöntemi uygulanmalıdır. Tecil / terkin devam edecekse teminat oran ve miktarları artırmalı ve işlemler ihtisaslaşmış vergi dairelerince yapılmalıdır. Son üç yıl içinde tecil / terkin işlemi yapan tüm kuruluşlar mali ve teknik inceleme kapsamına alınmalıdır. Bünyesinde %25 veya daha fazla baz yağ içeren tüm ürünlerin üretimi ilgili Kamu Kurumları tarafından lisans ve TOBB kapasite raporu kapsamına alınmalıdır. İthalat izinleri ilgili Kamu Kuruluşlarınca tekrar uygulamaya alınmalı veya sadece madeni yağ lisansı sahibi kuruluşlar ithalat yapmalıdır. Atık yağdan baz yağ üretimi için işleme lisansı verilmelidir. (Gerçek anlamda endüstriyel rafinasyon tesislerinin kurulması için mevzuat yetersizdir. Saha denetimleri yapılmamaktadır.) Atık geri kazanım tesisleri denetlenmeli, teknik / teknolojik yeterliliği olmayan ve esas olarak 10 numara yağ gibi yasal olmayan alanlarda faaliyette bulunanların lisansları iptal edilmelidir. 10 numara yağ üreten, satan ve benzeri faaliyetlerin yapıldığı tesis ve işletmelere yerinde denetim yapılmalıdır. Akaryakıt olarak vergilendirilmemiş ürünleri kullanan tüketicilere daha açık bir ceza maddesinin yasaya eklenmelidir. İlgili kamu birimlerince 10 Numara Yağ ve Kaçak Akaryakıt İhbar Hattı kurulmalı ve ihbarcılara ihbar tazminatı verilmelidir. 10 numara yağ kullanan araçlara yol denetimleri sureti ile emisyon cezası uygulanmalıdır. Ulaştırma Bakanlığı kontrol noktalarında kamyon / otobüslerin akaryakıt depolarından numune alınarak kontrol yapılmalıdır.