IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ

Benzer belgeler
THE EFFECT OF SINTERING PERIOD ON THE WEAR RESISTANCE OF AlMgSi-SiC P COMPOSITES PRODUCED BY POWDER METALLURGY METHOD

T/M YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Cu-C-Al 2 SiO 5 KOMPOZİTİNİN ABRASİV AŞINMA DAYANIMI Ç. ÖZAY & A. HASÇALIK

METAL MATRİSLİ KOMPOZİT MALZEMELER

Ġndirgen Yanma Sentezi Yöntemi Ġle Ti-Al-B Esaslı Kompozit Üretimi

Kompozit Malzemeler Metal Matrisli Kompozitler

Yoğun Düşük sürünme direnci Düşük/orta korozyon direnci. Elektrik ve termal iletken İyi mukavemet ve süneklik Yüksek tokluk Magnetik Metaller

TiC-Co Esaslı Çizici Kalem Karakterizasyonu

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

İNTERMETALİK MALZEMELER. Doç. Dr. Özkan ÖZDEMİR (DERS NOTLARI-4)

TOZ METALURJİSİ YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Al2024-Si ALAŞIMI KOMPOZİTLERDE Si MİKTARININ VE YAŞLANDIRMA SÜRELERİNİN ETKİSİ

B 4 C /Al KOMPOZİTLERİN TAKVİYE HACİM ORANINA BAĞLI OLARAK ABRASİF AŞINMA DAVRANIŞLARININ İNCELENMESİ

PRODUCTION OF Al/TiC In-Situ NANOCOMPOSITES BY MEANS OF HOT PRESS METHOD

Journal of Engineering and Natural Sciences Mühendislik ve Fen Bilimleri Dergisi

Kompozit Malzemeler. Tanım:

MEKANOKİMYASAL YÖNTEMLE BOR KARBÜR SENTEZİ VE ALÜMİNYUM MATRİSLİ KOMPOZİT MALZEMEDE KULLANILABİLİRLİĞİNİN İNCELENMESİ

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ. Yabancı Dil: 67,50 (YDS-2014) Derece Bölüm/Program Üniversite Yıl Döküm Eğitimi Doktora/S.

Yrd. Doç. Dr. SELDA KAYRAL

1/26 KARBON-KARBON KOMPOZİTLERİ

Al Metal Matris Kompozitlerin Abrasiv Aşınma Performansına Takviye Elemanlarının Etkisi

Yrd. Doç. Dr. SELDA KAYRAL

AA 2014 Al Matrisli B 4 C Parçacık Takviyeli Kompozitlerin Mikro Yapı ve Aşınma Davranışının Đncelenmesi

Kompozit Malzemeler. Tanım:

Halil Karakoç a, Hanifi Çinici b,ramazan Çıtak c

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

TERMOKİMYASAL YÜZEY KAPLAMA (BORLAMA)

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi. Basınç Destekli Hacim Yanma Sentezi Yöntemi ile Elde Edilen FeAl ve TiAl Kaplamalar

Sıcak Presleme Yöntemi Kullanılarak Kompozit Malzemelerin Üretilebilirliği Üzerine Bir Değerlendirme

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

AN INVESTIGATION OF DRY SLIDE BEHAVIORS OF Cu/Ni 3 Al METAL MATRIX COMPOSITE

KARBON ELYAF TAKVİYELİ POLİAMİT 6 KARMALARIN ISIL VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN İNCELENMESİ

MICROSTRUCTURAL CHARACTERISATION OF MATRIX/REINFORCEMENT INTERFACE IN Al-B 4 C COMPOSITES PRODUCED WITH Ti ADDITION

Faz ( denge) diyagramları

Gaz Tungsten Ark Kaynak Yöntemiyle AISI 304 Paslanmaz Çelik Yüzeyinde Üretilen M 7 C 3 Takviyeli Kompozit Kaplamaların Mikroyapısı

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Toz Metalurjisi Yöntemi ile Üretilen Al-Si/B 4 C Kompozit Malzemenin Mikroyapı ve Mekanik Özelliklerinin Araştırılması

TEKNOLOJĐK ARAŞTIRMALAR

Retrogresyon İşleminin 7075 Alüminyum Alaşımının Aşınma Davranışına Etkisi

METALİK MALZEMELERİN GENEL KARAKTERİSTİKLERİ BAHAR 2010

DOKUMA BAZALT-CAM VE FINDIK KABUĞU TAKVİYELİ POLİMER KOMPOZİTLERİNİN EĞİLME DAYANIMI VE ISI GEÇİRGENLİKLERİNİN İNCELENMESİ

AŞINDIRICI PARTİKÜL KARIŞIMLARININ CAM KEÇE TAKVİYELİ POLİFENİLEN SULFİD MATRİSLİ KOMPOZİTLERİN KATI PARTİKÜL EROZYON DAVRANIŞLARINA ETKİLERİ

MALZEME SEÇİMİNİN ÖNEMİ VE MÜHENDİSLİK MALZEMELERİ. Doç.Dr. Salim ŞAHİN

Yrd. Doç. Dr. Atilla EVCİN Sol-jel Prosesleri Ders Notları

SERAMİK MATRİSLİ KOMPOZİT MALZEMELER ve ÜRETİMİ

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU

ÇİNKO KATKILI ANTİBAKTERİYEL ÖZELLİKTE HİDROKSİAPATİT ÜRETİMİ VE KARAKTERİZASYONU

AŞINDIRICI PARTİKÜL KARIŞIMLARININ Ti6Al4V ALAŞIMININ KATI PARTİKÜL EROZYON DAVRANIŞINA ETKİLERİ

Tozların Şekillendirilmesi ve Sinterleme. Yrd. Doç. Dr. Rıdvan YAMANOĞLU

FAZ DİYAGRAMLARI ve DÖNÜŞÜMLERİ HOŞGELDİNİZ

Cu ALAŞIMI YÜZEYİNE KAPLANAN ZrO 2 +Y 2 O 3 /Al 2 O 3 TABAKALARIN MİKROYAPI VE YÜZEY PÜRÜZLÜLÜĞÜ

KROM KATKILI ALUMİNANIN ENJEKSİYON KALIPLAMA İLE ŞEKİLLENDİRİLMESİ

KOMPOZİTLER Sakarya Üniversitesi İnşaat Mühendisliği

SAKARYA ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ DERGİSİ

6.WEEK BİYOMATERYALLER

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Doç. Dr. Burak DİKİCİ

Süleyman ÖZKAN tarafından hazırlanan ALÜMİNYUM MATRİSLİ SiC PARÇACIK TAKVİYELİ KOMPOZİTLERİN MEKANİK ALAŞIMLAMA YÖNTEMİYLE ÜRETİMİ VE KURU AŞINMA DAVR

MİKRODALGA YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU

1 st INTERNATIONAL ENGINEERING AND TECHNOLOGY SYMPOSIUM (1 st IETS) May, 2018 BATMAN UNIVERSITY

Pamukkale Üniversitesi Mühendislik Bilimleri Dergisi Pamukkale University Journal of Engineering Sciences

SÜPER ALAŞIMLAR Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER Prof.Dr.Ayşegül AKDOĞAN EKER

ALUMİNYUM ALA IMLARI

Farklı oranlarda Cr partikül takviyesinin Cu matrislikompozitlerin mekanik özelliklerine ve mikroyapısna etkisi

Alüminyum Köpük Üretiminde Ön Sinterleme ve Köpürtme Sıcaklığının Etkisi

TOZ MALZEME TEKNOLOJİSİ-10. Yrd. Doç. Dr. Nuray Canikoğlu

Toz metalurjisi yöntemi ile üretilen ferrobor takviyeli bakır kompozitinin mekanik özelliklerinin belirlenmesi

DEÜ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ FEN ve MÜHENDİSLİK DERGİSİ Cilt: 4 Sayı: 2 sh Mayıs (WEAR RESISTANCE OF POLIESTER- Al 2 O 3 COMPOSITES)

BASINÇLI İNFİLTRASYON YÖNTEMİ İLE ÜRETİLEN Al- SiCp KOMPOZİTLERDE PARTİKÜL BOYUTUNUN ABRASİV AŞINMA DAVRANIŞINA ETKİSİ

Çinko-Alüminyum esaslı ZA-12 alaşımının mikroyapı ve darbe dayanımına bor elementinin etkisi

Doç.Dr. Tarık Aydoğmuş

PRESLEME BASINCININ TOZ METALÜRJİSİ İLE ÜRETİLEN ALAŞIMSIZ ÇELİKLERİN MİKROYAPI VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNE ETKİSİ

BA KENT ÜNİVERSİTESİ. Malzemeler genel olarak 4 ana sınıfa ayrılabilirler: 1. Metaller, 2. Seramikler, 3. Polimerler 4. Kompozitler.

ÖZGEÇMİŞ VE ESERLER LİSTESİ

Prof. Dr. HÜSEYİN UZUN KAYNAK KABİLİYETİ

PLAZMA TRANSFER ARK YÖNTEMİYLE FeCr/FeCr+C TOZUNUN DÜŞÜK KARBONLU ÇELİK YÜZEYİNE ALAŞIMLANMASI. Serkan ÖZEL, Bülent KURT, İlyas SOMUNKIRAN

PÜSKÜRTME ŞEKİLLENDİRME (SPRAY FORMING / SPRAY DEPOSITION)

BMM 205 Malzeme Biliminin Temelleri

Bor Karbür Üretimi ve Karakterizasyonu

METAL MATRİS KOMPOZİTLERİN VAKUM İNFİLTRASYONLA DERECELİ HASSAS DÖKÜM KALIPLARINDA ÜRETİMİ

İki malzeme orijinal malzemelerden elde edilemeyen bir özellik kombinasyonunu elde etmek için birleştirilerek kompozitler üretilir.

Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi

THE PRODUCTION OF AA5049 ALLOY SHEETS BY TWIN ROLL CASTING

YÖNETİM GÖREVLERİ VE KURUL ÜYELİKLERİ

TEKNOLOJİK ARAŞTIRMALAR

Ön Söz vii Kitabın Türkçe Çevirisine Ön Söz Çevirenin Ön Sözü 1 Sinterleme Bilimine Giriş 2 Sinterleme Ölçüm Teknikleri xiii

Al 2 O 3 PARTİKÜL TAKVİYELİ 2024 ALÜMİNYUM METAL MATRİKSLİ KOMPOZİTLERİN ÜRETİMİ. Metin KÖK KSÜ Kahramanmaraş MYO, Makine Bölümü, Kahramanmaraş

SiC-VISKIR/ALÜMİNYUM KOMPOZİT KÖPÜKLERİN HAZIRLANMASI VE MEKANİK ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

Difüzyon (Atomsal Yayınım)

Doç.Dr. Tarık Aydoğmuş

ÖZGEÇMİŞ VE YAYINLAR

2xx SERİSİ ALÜMİNYUM ALAŞIMLARINDA Ag İLAVESİNİN MUKAVEMETE ETKİSİ

METALLERDE KATILAŞMA HOŞGELDİNİZ

HYDROTERMAL YÖNTEMİYLE NİKEL FERRİT NANOPARTİKÜLLERİN SENTEZİ VE KARAKTERİZASYONU

MUSTAFA BOZ (370) (533)

CALLİSTER FAZ DÖNÜŞÜMLERİ

MALZEME BİLGİSİ DERS 7 DR. FATİH AY.

Öğrenim Durumu. Verdiği Dersler. İdari Görevler

Nanografi Nanoteknoloji Bilişim İmalat ve Danışmanlık Ltd. Şti.

DOÇ. DR. FATİH ÇALIŞKAN

DOĞAL KURŞUN METALİK KURŞUN PLAKALAR

MMT113 Endüstriyel Malzemeler 11 Kompozit Malzemeler. Yrd. Doç. Dr. Ersoy Erişir Güz Yarıyılı

Transkript:

Ordu Üniv. Bil. Tek. Derg., Cilt:5, Sayı:2, 2015,63-73/Ordu Univ. J. Sci. Tech., Vol:5, No:2,2015,63-73 IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ Metin ÖNAL 1*, Mehmet GAVGALI 2 1 Yüzüncü Yıl Üniversitesi / Erciş Meslek Yüksekokulu, Van, 65400, Türkiye, 2 Bayburt Üniversitesi / Mühendislik Fakültesi, Bayburt, 69000, Türkiye, ÖZET In situ metal matrisli kompozitler (MMK), takviye fazlarının üretim esnasında metal matris içerisinde kimyasal reaksiyonlarla sentezlendiği çok fazlı malzemelerdir. Kuvvetlendirici olarak partiküllerin tercih edildiği MMK'ler ağırlığa duyarlı havacılıkta, endüstriyel sektörlerde ve ulaşımda yaygın olarak kullanılmaktadırlar. Mekanik alaşımlama, ekzotermik dispersiyon, kendiliğinden yayılan yüksek sıcaklık sentezi gibi çeşitli yöntemlerle üretilebilirler. Sıcak presleme ise bir diğer üretim yöntemidir. Sinterleme ve sıkıştırma işleminin aynı anda uydulandığı sıcak presleme sayesinde daha yoğun kompozit malzemeler elde edilebilmektedir.. Anahtar Kelimeler: Sıcak presleme, in situ, partikül, faz. IN SITU ALUMINUM METAL MATRIX COMPOSITES and THEIR PRODUCTION BY HOT PRESSING ABSTRACT In situ metal matrix composites (MMCs) are multiphase materials that reinforcing phases are synthesised in the metal matrix by chemical reactions during fabrication. MMCs preferred particles as the reinforcements are widely used in weight-sensitive aerospace, industrial sectors and transportation. They can be produced by various methods such as mechanical alloying, exothermic dispersion, self-propagating hightemperature synthesis. The other production method is hot pressing method. Through the hot pressing which sintering and compression process is applied simultaneously can be achieved more dense composite materials. Keywords: Hot pressing, in situ, particle, phase * monal@yyu.edu.tr 63

M. Önal, M. Gavgalı 1.GİRİŞ Matris ve takviye fazlarından ibaret olan kompozit malzemeler, en az iki mühendislik malzemesinin bir araya getirilmesi ile elde edilirler. Takviye elemanlarının katı veya sıvı matris içerisinde kimyasal yollarla elde edilmesi in situ yöntem olarak adlandırılır [1]. Bu yöntemle üretilen kompozit malzemelerin temiz matris-takviye arayüzeyi, termodinamik kararlılığa sahip takviye elemanları, düşük üretim maliyeti gibi birtakım avantajları bulunmaktadır [2]. Takviyelerin özellikle sıvı matrise dışarıdan katılması ile üretilen kompozit yapılarında ise genellikle homojen olmayan bir mikroyapı, topaklanma, sert seramik partiküllerin kırılması gibi problemler olabilmektedir. Geliştirilmiş fiziksel ve mekanik özellikleri, malzeme ve enerji kazancı bakımından hafif olmaları nedeni ile MMK ler, yeni malzemeler olarak dikkati çekmektedir. Bu özelliklerinin yanında iyi sürtünme ve aşınma özellikleri nedeni ile aşınmaya karşı uygulamalarda sürtünen ve aşınan bölgelerin veya parçanın tamamının bu malzemelerden yapılması giderek yaygınlaşan MMK uygulamalarındandır. Alüminyum MMK ler düşük yoğunluklarından dolayı özellikle havacılık ve otomobil endüstrisinde çokça tercih edilen malzeme gruplarındandır. Matrise dışarıdan katılan veya matris bünyesinde oluşturulan takviye elemanları [3] kompozitin başta sertlik olmak üzere korozyon ve aşınma direnci gibi özelliklerini değiştirmektedirler. Takviye elemanları genellikle partikül, whisker ve fiber şeklindedirler [4]. Bu sert takviyelerin matristeki karışımıyla, alüminyum esaslı malzemelerin mevcut özellikleri iyileşmektedir [5]. SiC, TiC, B 4C, Al 2O 3, Si 3N 4, TiB 2 vb. sert seramik partiküller [6], matrise en çok katılan veya matris içerisinde sentezlenebilen kuvvetlendiricilerin başında yer almaktadırlar. Yüksek erime dereceleri-sertlik-elektrik iletkenliği, üstün aşınma direnci ve kimyasal kararlılık, bu bileşiklerin ortak özellikleri arasındadır. Kompozit malzemeleri oluşturan başlangıç tozların üretim esnasında (yükselen sıcaklıklarda) sıkıştılarak daha yoğun bir yapı elde edilmesi işlemi sıcak presleme olarak adlandırılır [7]. Sinterleme ve preslemenin eş zamanlı olarak yapıldığı bu üretim tekniğinde yoğun ve homojen bir mikroyapı elde edilmektedir [8]. Reaktan metalik tozlar, homojen olarak karıştırılmalarının ardından genellikle soğuk presleme ile kompaktlanırlar. Kimyasal reaksiyonların başlama sıcaklıklarına kadar ısıtılan kompozit malzemeler belirlenen, fırında bekletme süresi ve ısıtma/soğutma hızlarının uygulanmasından sonra matrisin yarı katı-yarı sıvı sıcaklık aralığında sıcak olarak preslenerek fırın veya oda ortamında ya da hızlı bir şekilde soğutulurlar. Bu konunun seçiminde, daha homojen bir mikroyapı oluşmasına elverişli olan in-situ üretim tekniği ve nispeten daha düşük maliyetli olan (ekstrüzyon gibi ikinci bir işlem gerektirmeyen) sıcak presleme yönteminin avantajları etkili olmuştur. Çalışmada, in situ tekniği ile üretilen MMK lar ile ilgili literatürde yer alan çalışmalar hakkında bilgi verilmektedir. 2.LİTERATÜR ARAŞTIRMASI 2.1 In situ Alüminyum Metal Matrisli Kompozitler Zhu vd. (2008) yaptıkları çalışmada; in situ Al/Al 2O 3-TiB 2 kompozitlerin aşınma direncini oda sıcaklığında pin-on-disk aşınma testi yöntemiyle belirlemeye çalışmışlardır. Karışıma eklenen farklı B 2O 3/TiO 2 mol oranlarının aşınma üzerine etki ettiğini bulmuşlardır. Deney sonuçlarına göre; aynı şartlar altında, artan B 2O 3/TiO 2 64

IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ mol oranıyla birlikte aşınma direncinin de yükseldiğini tespit etmişlerdir. Karışıma B 2O 3 tozu katılmadığı durumda kompozitin içeriğinin sadece Al 2O 3 ve Al 3Ti yapılarından ibaret olacağını ve bunun sonucunda da kompozitin aşınma direncinin düşük olduğunu gözlemlemişlerdir. B 2O 3 in katılması durumunda ise Al 3Ti metaller arası fazının mikroyapıdaki oranının azalıp, TiB 2 oranının artmasıyla birlikte aşınma direncinin bir önceki duruma göre arttığını belirtmektedirler. Şekil 1 de artan mol oranlarıyla birlikte kompozit numunelerin SEM görüntüleri verilmektedir [9]. r(b 2O 3/TiO 2)=0 r(b 2O 3/TiO 2)=0,5 r(b 2O 3/TiO 2)=1 Şekil 1. Karışıma katılan (B 2O 3/TiO 2) mol oranının: 0, 0.5 ve 1 olduğu durumlardaki aşınma yüzeyleri Lü vd. (2001) TiB 2 oluşumunu incelemiş, TiB 2 ün iki aşamada meydana geldiğini gözlemlemişler ve bileşiklerin Gibbs serbest enerji değerlerine göre bir sıralama yapmışlardır. Buna göre, Xing ve ekibinin 2008 de yaptıkları çalışmalarında da bahsedildiği gibi Al 2O 3 fazının, Al un ergimesinden hemen sonra oluştuğunu ve serbest enerjileri nedeniyle TiB 2 ve Al 3Ti fazlarının daha sonra oluştuklarını gözlemlemişlerdir. Oluşan reaksiyonları aşağıdaki gibi formülize etmişlerdir: 3TiO 2 + B 2O 3 + 6Al 3Al 2O 3 + 3Ti + 2B ΔG= -832 kj (1) 2Ti + 2B + 3Al TiB 2 + Al 3Ti ΔG= -431 kj (2) Yaptıkları çalışmanın SEM görüntülerine göre in situ TiB 2 takviye elemanlarının hekzagonal şekilli olduğunu gözlemlemişlerdir (Şekil 2). Şekil 2. Hekzagonal şekilli TiB 2 takviye elemanları Bu çalışmada Al 2O 3 yapısının ekstradan bir takviye fazının oluşmasına katkıda bulunduğuna işaret etmektedirler [10]. 65

M. Önal, M. Gavgalı Tekmen vd. (2008) yaptıkları çalışmada; Al-12Si, TiO 2, B 2O 3 başlangıç tozlarını, 100 d/dak. hızda, 48 saat boyunca, top ağırlığı/toz ağırlığı : 20/1 olacak şekilde mekanik alaşımlama yöntemiyle karıştırmışlardır. Sonuç olarak Al 2O 3 ve TiB 2 seramik fazlarını in situ reaksiyonlar vasıtasıyla elde etmeyi başarmışlardır. Yaptıkları çalışmanın DTA analizi Şekil 3 deki gibidir [11]. Şekil 3. Mekanik alaşımlanmış başlangıç tozlarının DTA analizi S.C. vd. (2005) in situ Al/Al 2O 3/TiB 2 kompozitin yorulma dayanımını ölçtükleri çalışmada; ilk neden olarak Al 3Ti fazının çatlak başlangıcına neden olmasından dolayı kompozitin yorulma dayanımının Al-TiO 2-B içeren yapıya göre daha düşük çıktığını gözlemlemişlerdir. Diğer nedenleri ise; takviye partiküllerinin boyutlarının daha büyük olması ve takviye partiküllerinin hacim oranının daha düşük olması şeklinde ileri sürmüşlerdir. Yaptıkları deneylerden elde ettikleri sonuçları, kıyaslama amacıyla saf Al un mekanik özellikleriyle birlikte bir çizelge halinde sunmuşlardır (Tablo 1) [12]. Tablo 1. Karşılaştırılan üç numunenin mekanik özellikleri Numune TiB2 Al2O3 Al3Ti Akma. Muk. (MPa) Çekme Muk. (GPa) Young Modülü (GPa) Uzama (%) Kompozit 1 9.5 (8.7) 10.5 (11.3) -- 545 638 115 4.0 Kompozit 2 5.3 (5.3) 14.7 (13.1) -- (3.6) 210 294 98 6.1 Saf Al -- -- -- 49 82 --- 59.8 (Kompozit1: Al-TiO 2-B, Kompozit 2: Al-TiO 2-B 2O 3) 66

IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ Saf Al un ve kompozit numunelerin S-N eğrileri Şekil 4 deki gibidir: Şekil 4. Üç numunenin S-N eğrileri Zhu vd. (2007) yaptıkları çalışmada; başlangıç bileşenlerinin mol oranlarını r(b 2O 3/TiO 2):0-0.5-1 olacak şekilde seçerek ball-milling vasıtasıyla toz karışımları hazırlamışlardır. Oluşan fazların kararlılığına göre bir sıralama yapmışlardır. Buna göre; Kararlılık: Al 2O 3 > TiB 2 > AlB 12 > Al 3Ti > TiB > Al 2B > TiAl Sıralamadan, Al 2O 3 ve TiB 2 fazlarının diğerlerine göre daha kararlı olduğu, Al 3Ti fazının ise bir geçiş fazı olduğu ve AlB 12 fazına dönüşebileceği görülmektedir. Elde ettikleri sonuçları şu şekilde yorumlamışlardır: r(b 2O 3/TiO 2) < 1 olarak seçilen durumlarda, kompozit yapıda sentezlenen ürünler α-al 20 3, TiB 2 ve Al 3Ti den ibarettir. α-al 20 3 fazı, en düşük serbest enerjiye sahip olması nedeniyle yapıdaki en kararlı üründür. Al 3Ti fazı yapıda homojen bir şekilde dağılmaktadır. Sentezlenen TiB 2 partikülleri matrisle uyumludur ve katılaşma sırasında matrisin çekirdekçikleri olabilmektedirler. r(b 2O 3/TiO 2) oranı arttığı durumlarda, Al 3Ti oranı azalmaktadır. Eğer r(b 2O 3/TiO 2)=1 olursa Al 3Ti fazı yapıdan tamamen kaybolmaktadır. r(b 2O 3/TiO 2) < 1 olduğu durumlarda, hala aktif halde bulunan Ti atomlarının Al ile reaksiyona girerek Al 3Ti fazının oluşmasına neden olacağını belirtmişlerdir [2]. * Tekmen vd. (2009) Al-12Si, TiO 2, B 2O 3 bileşimini, argon gazı atmosferinde farklı sürelerde 100 d/dak. hızda ball-milling vasıtasıyla karıştırmışlardır. Ardından bileşenlerin in situ reaksiyonlarının oluştuğu sıcaklıkları DTA analizi yoluyla tespit etmişlerdir. Elde ettikleri DTA analizi eğrileri Şekil 5 deki gibidir [13]. 67

M. Önal, M. Gavgalı Şekil 5. 24, 48, 72 ve 96 saat karıştırma sürelerinde elde edilen DTA eğrileri Şekil 1 e göre her dört durumda da reaksiyonlar, alüminyumun ergimesiyle başlamakta ve artan sıcaklıkla beraber önce yaklaşık 650 o C de Al 2O 3 fazı oluşmakta ve 900 o C de TiB 2 seramik fazının sentezlenmesiyle son bulmaktadır. Nihai kompozitin mikroyapısı Şekil 6 da görülmektedir. Şekil 6. In situ Al/Al 2O 3/TiB 2 kompozitin mikroyapısı Ergin vd. (2011) 150 MPa soğuk pres uyguladıkları Ti-Al-B toz karışımını 1050-1100-1200 o C de sinterlemiş ve hava ortamında soğutmuşlardır. Al 2O 3/TiB 2 : 5/3 hacim içeriğine sahip kompozitler elde ettiklerinde kompozit yapısında, Ti 2O 3- Al 18B 4O 33 fazlarının da olabileceğini gözlemlemişlerdir. Uyguladıkları basınç sayesinde kompozitlerin %94 yoğunluğa ulaştığını belirtmektedirler [14]. Kayıkçı vd. (2009) 8 o C/dakikalık ısıtma hızı uyguladıkları B 2O 3 ilaveli Al/AlB 2 kompozitleri 30 dakika boyunca sinterleyip 50 o C/dakikalık soğutma hızıyla soğutmaları sayesinde, AlB 12 borürleri henüz çekirdeklemeden AlB 2 borürlerinin çekirdeklenmesini sağlamışlardır [15]. Buytoz ve Eren (2007) yaptıkları çalışmada; Al MMK lerde takviye elemanlarının kompozitin aşınma özelliklerini nasıl değiştirdiğini incelemişlerdir. Pin on disk test cihazında 1,89 m/s kayma hızı, 20 m kayma mesafesinde, 10-30 N luk yükler altında yaptıkları deneylerde kompozit içerisindeki partikül miktarının arttıkça sertliğin de arttığını gözlemlemişlerdir [16]. Dikici vd. (2011) 100 bar soğuk pres uyguladıkları Al/TiC kompozitlerde sıcaklığın artması ile birlikte Al 3Ti miktarının düştüğünü belirtmişlerdir. 3 barlık sıcak pres uyguladıkları kompozitlerin mikro vickers sertliklerini 100 gf yük altında, 10 sn sürede, 10 farklı noktadan ölçmüşlerdir. Yaptıkları incelemeler sonucunda istenmeyen fazların elimine edilebilmesi için sinterleme sıcaklığının daha fazla seçilebileceğini rapor etmişlerdir [17]. 68

IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ 2.2 Sıcak Presleme Yöntemiyle Üretimleri Xing vd. (2008) yaptıkları çalışmada; farklı ağırlık oranlarındaki (TiO 2+B 2O 3)/Al toz karışımlarını 10 ar dakika boyunca karıştırmış ve 350 o C sıcaklıkta bir ön ısıtma yapmışlardır. Daha sonra alüminyumun erimesinin ardından 950 o C e kadar çıkıp bir süre bu sıcaklıkta karışımı bekletmişlerdir. Ardından porozitelerin yok edilmesi amacıyla sıvı eriyiği sıcak preslemişlerdir. In situ fazların sırasıyla aşağıdaki eşitliklere göre oluştuğunu belirtmektedirler: 3TiO 2 + 4Al = 2Al 2O 3 + 3Ti (1) B 2O 3 + 2Al = Al 2O 3 + 2B (2) xti + 2xB = xtib 2 (3) (3 x)ti + (9 3x)Al = (3 x)al 3Ti (4) Buna göre Al, TiO 2 ve B 2O 3 bileşiklerinde bulunan oksijen atomları ile birleşerek Al 2O 3 seramik fazını oluşturmaktadır. Ardından element haline geçen Ti ve B atomları bir araya gelerek TiB 2 sentezlenmekte ve en son olarak da serbest enerjisi en yüksek olan Al 3Ti metaller arası bileşiği oluşmaktadır [18]. Cai vd. (2012) WAl 12 intermetalik fazı içeren alüminyum metal matrisli kompozit edebilmek amacıyla öncelikle, farklı bileşimlerdeki Al ve W tozlarını mekanik alaşımlama yöntemiyle 580 d/dak. hızla, top ağırlığı/toz ağırlığı : 15/1 olacak şekilde, argon atmosferi altında, paslanmaz çelik bir kap içerisinde 1 saat boyunca karıştırarak W 14Al 86 alaşımını elde etmişlerdir. 250 MPa soğuk pres basıncı uygulanan toz karışımları, daha sonra 450-690 o C sıcaklık değerleri arasında, 5-30 dakika sinterleme sürelerinde 25 MPa lık basınçla sıcak olarak preslenmişlerdir. 650 o C de 5-30 dakika boyunca sinterlenen kompozitlerin XRD sonuçlarına göre artık W 14Al 86 piklerinin kaybolmaya, WAl 12 piklerinin oluşmaya başladığını gözlemleyen ekip, 30 dakikalık sinterleme süresine sahip olan kompozitteki WAl 12 yoğunluğunun arttığını belirtmektedirler (Şekil 7). Uygulanan sıcak pres, porozitelerin minimuma indirgenmesine neden olmaktadır (Şekil 8) [19]. 69

M. Önal, M. Gavgalı Şekil 7. Al-ağ.%5W 14Al 86 kompozitlerin XRD analizleri a) 600 o C 30 dak. b) 650 o C 5 dak. c) 650 o C 30 dak. Şekil 8. WAl 12 ve W 14Al 86 partiküllerinin bir arada bulunduğu minimum poroziteli mikroyapı S.C. ve G.S. (2004) 800 o C de 10 dakika beklettikleri kompozitleri, sıcaklık 600 o C e düştüğünde sıcak olarak preslemişlerdir. Sıcak presleme yönteminin temeli; matris malzemesinin, yarı katı-yarı sıvı sıcaklığına gelindiğinde yoğunluk artışını sağlayabilmek amacıyla soğuk prese nazaran daha düşük basınçlarda preslenmesi prensibine dayanmaktadır [20]. Xing vd. (2014) yaptıkları çalışmada; Al, Mg ve katı formdaki H 3BO 3 (borik asit) tozlarını öncelikle, sırasıyla ağırlıkça 15:2:3 oranlarında bir araya getirdikten sonra 750 d/dak lık bir ball-milling işlemiyle mekanik olarak alaşımlamışlardır. Daha sonra ise toz karışımlarını 500-650 o C de 1 saat süreliğine 10-50 MPa basınç altında sıcak olarak preslemişlerdir. Oluşan reaksiyonlar sırasıyla şöyledir: 4H 3BO 3 (k) 2 B 2O 3 (k) + 6H 2O (g) (1) B 2O 3 (k) B 2O 3 (s) (2) B 2O 3 (s) + 3Mg 3MgO + 2B (3) B 2O 3 (s) + 2Al + MgO MgAl 2O 4 + 2B (4) 4B 2O 3 (s) + 6Al + 3Mg 3MgAl 2O 4 + 8B (5) Uygulanan basınç ve sinterleme sıcaklığının artışı ile birlikte, oluşan MgAl 2O 4 fazının yoğunluğunun da arttığını XRD analizleri ile kanıtlamışlardır (Şekil 9). 70

IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ Şekil 9. Farklı sıcaklık (a) ve basınçlarda(b) üretilen kompozitlerin XRD analizleri 100 g yükü 5 s süre boyunca uygulayarak kompozitlerin Vickers sertliklerini ölçmüşlerdir. Buna göre yine artan sıcaklık ve basınç ile birlikte sertliğin ve yoğunluğun arttığını gözlemlemişlerdir (Şekil 10) [21]. Şekil 10. Farklı sıcaklık (a) ve basınçlarda (b) üretilen kompozitlerin Vickers sertlikleri 3. DEĞERLENDİRME ve ÖNERİLER Alüminyum matris içerisinde sıcak presleme metoduyla in situ fazların başarıyla sentezlediği bu çalışmalarda, başlangıç tozlarının oksit formlarının kullanılması sayesinde üretim maliyetlerinin düşürülebileceği ve ikinci bir takviye fazı elde edilebileceği anlaşılmaktadır. Sinterleme sıcaklığının, matris içerisinde daha fazla takviye elemanı sentezlenmesi hususunda etkin bir parametre olduğu dolayısıyla kompozitlerin sertlik ve aşınma dirençlerinin yükseldiği görülmektedir. Sinterleme öncesi uygulanan soğuk presin daha yüksek, sıcak presin ise daha düşük basınçlarda olacak şekilde uygulanması sayesinde daha yoğun kompozitler elde edilebilmektedir. Toz karışımlarının homojenliğini sağlayabilmek amacıyla ball-milling işlemi farklı süreler boyunca uygulanabilir. Bundan sonraki yapılacak çalışmalarda; gevreklikleriyle bilinen intermetalik fazların yok edilebilmeleri amacıyla farklı ısıtma/soğutma hızlarının denenmesi literatüre yeni katkılarda bulunabilir. Üç boyutlu turbula mikserlerin kullanımı tozların homojen 71

M. Önal, M. Gavgalı olarak karıştırılmasında daha kısa süreli ve daha düşük maliyetli bir yöntem olduğundan tercih edilebilir. 4. KAYNAKLAR [1] Zhu H., Wang H., Ge L., Xu W., Yuan Y., (2008) Study of microstructure and mechanical properties of composites fabricated by the reaction mehod in an Al-TiO 2-B 2O 3 system, Materials Science and Engineering A, 478, 87-92. [2] Zhu H., Wang H., Ge L., Chen S., Wu S.,,(2007). Formation of composites fabricated by exothermic dispersion reaction in Al-TiO 2-B 2O 3 system, Trans. Nonferrous Met. Soc. China, 17, 590-594 [3] Sharifi M.E., Karimzadeh F., Enayati H.M., (2011). Preparation of Al 2O 3-TiB 2 nanocomposite powder by mechanochemical reaction between Al, B 2O 3 and Ti, Advanced Powder Technology, 22, 526-531, [4] S.C. Tjong, Lau C.-K., (1999).Properties and abrasive wear of TiB 2/Al-4%Cu composites produced by hot isostatic pressing, Composites Science and Technology, 59. [5] Jun D., Liu Y-H., Yu S.-R., Li W.-F., (2004). Dry sliding friction and wear properties of Al 2O 3 and carbon short fibres reinforced Al-12Si alloy hybrid composites, Wear, 257, 930-940, [6] Balcı Ö., Ağaoğulları D., Gökce H., Duman İ., Öveçoğlu L-M., (2014).Influence of TiB 2 particle size on the microstructure and properties of Al matrix composites prepared via mechanical alloying and pressureless sintering, Journal of Alloys and Compounds, 586, 78-84, [7] H. Elrakayby, H.K. Kim, S.S. Hong, K.T., KimAn (2015).investigation of densification behavior of nickel alloy powder during hot isostatic pressing, Advanced Powder Technology, 26, 1314 1318, [8] Chen W., Xiao H., Fu Z., Fang S., Zhu D., (2013). Reactive hot pressing and mechanical properties of TiAl 3/Ti 3AlC 2/Al 2O 3 in situ composite, Materials and Design, 49, 929 934, [9] Zhu H., Wang H., Ge L., (2008).Wear properties of the composites fabricated by exothermic dispersion reaction synthesis in an Al TiO 2 B 2O 3 system, Wear, 264, 967 972, [10] Lü. L, Lai, M.O., Su, Y., Teo, H.L., Feng, C.F., (2001), In situ TiB 2 reinforced Al alloy composites, Scripta Materialia, 45, 1017-1023. [11] Tekmen, C., Tsunekawa, Y., Okumiya, M., (2008), In situ TiB 2 and Al 2O 3 formation by DC plasma spraying, Surface & Coating Technology, 202, 4170-4175. [12] Tjong S.C., Wang G.S., Mai Y-.W., (2005).High cycle fatigue response of in situ Albased composites containing TiB 2 and Al 2O 3 submicron particles, Composites Science and Technology, 65, 1537 1546, [13] Tekmen C., Tsunekawa Y., Okumiya M., (2009). In situ TiB 2 Al 2O 3 formed composite coatings by atmospheric plasma spraying: Influence of process parameters and in-flight particle characteristics, Surface & Coatings Technology, 203, 1649 1655, [14] Ergin N., Garip Y., Özdemir Ö., (2011).İndirgen Yanma Sentesi Yöntemi ile Ti-Al-B Esaslı Kompozit Üretimi, IATS 11, Türkiye, 531-536, [15] Kayıkcı R., Savaş Ö., Kurtuluş, O., (2009). Bor oksit ilavesi ile AlB 2/Al Kompozitlerin Üretiminin İncelenmesi, IATS 09, Türkiye, [16] Buytoz S., Eren H., (2007).Al Metal Matris Kompozitlerin Abrasiz Aşınma Performansına Takviye Elemanlarının Etkisi, Fırat Üniversitesi Fen ve Müh. Bil. Dergisi, 19 (2), 209-216, [17] Dikici B., Gavgali M., Bedir F., (2011).Synthesis of in situ TiC nanoparticles in liquid aluminum: the effect of sintering temperature, Journal of Composite Materials, 45(8), 895-900, [18] Xing C., Chengxiao Y., Leding G., Biao Y., (2008).TiB 2/Al 2O 3 ceramic particle reinforced aluminum fabricated by spray deposition, Materials Science and Engineering A, 496, 52 58, 72

IN SITU ALÜMİNYUM METAL MATRİSLİ KOMPOZİTLER ve SICAK PRESLEME İLE ÜRETİMLERİ [19] Cai, S., Ma X., Tang H., (2012). In situ WAl 12 particle-reinforced Al matrix composites synthesized by combining mechanical alloying and vacuum hot pressing technology, Journal of Alloys and Compounds, 520,0170-173, [20] Tjong S.C., Wang G.S., (2004).High-cycle fatigue properties of Al-based composites reinforced with in situ TiB 2 and Al 2O 3 particulates, Materials Science and Engineering A, 386, 48-53, [21] Xing L., Yaxuan Z., Chunsheng S., Yang Z., Naiqin Z., Enzuo L., Chunnian H., (2014). In-situ synthesis of MgAl 2O 4 nanowhiskers reinforced 6061 aluminum alloy composites by reaction hot pressing, Materials Science&Engineering A, 617, 235 242, 73