İstanbul, 30.12.2015 Ref : 15 21 / 1406 Sayın Mahir ÜNAL T.C.KÜLTÜR VE TURİZM BAKANI ANKARA Sayın Bakanımız, Malumlarınız olduğu üzere, son dönemde dünyada yaşanan birtakım siyasi ve ekonomik gelişmeler, terör saldırıları, gerek ülke turizmimizi gerekse global turizmi yoğun bir şekilde olumsuz olarak etkilemiştir. Ülkemiz turizminin 4.5 milyon turist sayısı ile ikinci büyük pazarı konumundaki Rusya Federasyonu nun, sınırlarımızı ihlali nedeniyle bir savaş uçağının 24 Kasım 2015 tarihinde Suriye sınırımızda düşürülmesi sonrasında iki ülke arasındaki siyasi ilişkilerin olumsuz yönde tırmandırıldığı, Rusya Federasyonu nun ülkemizle olan ticari ilişkileri, turist akışını durdurma/azaltma yönünde önemli adımlar attığı gözlemlenmektedir. Son olarak Rusya Federal Turizm Ajansı tarafından tur operatörlerinin Türkiye ye yönelik turizm amaçlı satışları durdurulduğu, iki ülke arasındaki tarifesiz (charter) uçakların faaliyetine son verildiği açıklanmıştır. Bu olumsuz gelişmeler, Sektörümüzde gün be gün artar bir şekilde, endişeye yol açmaktadır. Zira; en önemli ve gelişen pazarlarımızın başında ye ralan Rusya Federasyonundan gelen turistlerin en çok tercih ettiği Antalya ve İstanbul illerimiz başta olmak üzere Rus turistler yerine başka ülke vatandaşı turistlerin ikame edilmesi bu yönde yoğunlaştırılacak yeni stratejinin gerektirdiği zaman bir yana,özellikle Almanya ve diğer Avrupa ülkelerinde de seyahat pazarının talep yönünden doyum noktasına geldiği göz önüne alındığında, kısa vadede hiçbir şekilde mümkün görülmemektedir. Sayın Bakanımız, Yaşanan gelişmelerden endişe duymakla beraber, TUROB olarak bir kriz algısı içerisinde bulunmadığımızı özellikle belirtmek isteriz. Ne var ki, bu gelişmeler karşısında Sektörümüzü ve istihdamı koruyup, rekabet koşulları çerçevesinde mücadele edilmesini sağlayacak gerekli tedbirlerin de ivedi olarak alınması gerektiğinin altını çizmek isteriz. Türkiye'nin Turizm Sektörü meslek örgütü bir Sivil Toplum kuruluşu olarak temel dileğimiz, bu sürecin en az zarar ile atlatılarak, gelişmelerin fırsata dönüştürülmesi yönünde kararlı adımlar atılmasıdır. İnancımız odur ki bu aşamada Bakanlığımızın öngörüleri ile alınacak acil önlemlerle;
a) Sektörün istihdam politikalarının gelişmelerden olumsuz etkilenmemesi, b) İşletmelerin istemleri dışında, zorunlulukla faaliyetlerini sona erdirerek kapanmasının önüne geçilmesi, c) Sektörde sürdürülebilir kalite anlayışının yanında verimlilik artışının yaratılması, d) Yeterli sayıda olmayıp, zaten eksikliği hissedilen kalifiye çalışanların diğer sektörlere kaymalarının önlenmesi sağlanabilecektir. Turizmin her yönü ile sürdürülebilirliği açısından Bakanlık / Sektör koordinasyonu, doğru öngörü, planlama, yönlendirme ve sektörün desteklenmesi amacına yönelik ilkelerin yeraldığı Acil Önlemler Raporu ekte sunulmuştur. Ülkemizin dünya turizminde sözsahibi ülke olarak kazandığı yeri koruyabilmesi, 2023 hedeflerine odaklanılması açısından zaman geçirilmeksizin Raporda yeralan adımların atılmasının zorunlu olduğu inancımızı paylaşmak isteriz. Bakanlığınızca uygun bulacağı şekilde her zaman ortak çalışmaya hazır olduğumuzu belirtir, Ülkemiz turizminin gelişmesi, kazanımların korunabilmesi yönünde yürütülen çalışmalar nedeniyle başta Zat-ı Alileriniz olmak üzere Bakanlığınızın değerli bürokratlarına teşekkür ederiz. Saygılarımızla Timur BAYINDIR Başkan Ek : ACİL ÖNLEMLER Raporu
A) Tespitler 1. Sektör bir panik havası içerisinde değildir, ancak endişeli bekleyiş hakim durumdadır. 2. 1990 Körfez Savaşı, 1999 depremleri, Kuş Gribi ve Domuz Gribi gibi hadiselerin gerçekleştiği dönemlerde Ülkemize olan turizm talebini olumsuz etkilemiştir. Mavi Marmara katliamı İsrail den Türkiye ye turist akışını durma noktasına taşımıştır. Gezi Parkı olayları ise en azından İstanbul turizminin istikrarlı artışını duraklatmıştır. Diğer birtakım global olayların cereyan ettiği dönemlerde ise Ülkemiz turizmi olumsuz yönde etkilenmemesinin yanında, rakip ülkelerin aksine, turist sayısını önemli oranda artırmıştır. Buradan anlaşılacağı üzere, insan sağlığını, güvenliğini tehdit edecek gelişmeler ile ülkelerarası siyasi gelişmeler ülke turizmini çok daha fazla etkilemekteyken, ekonomik gelişmeler turizmi sınırlı bir şekilde etkilemektedir. Rusya ile siyasi ilişkilerimizi de hafife almayıp yukarıda belirtilen açıklama doğrultusunda değerlendirmek gerekir. 3. Rusya pazarındaki kaybın başka pazarlarla ikame edilerek giderilmesi mümkün görülmemektedir, sayı olarak diğer pazarlardan gelecek turistlerde artış yakalansa dahi gelirde önemli oranda kayıp yaşanacaktır. Örneğin, Almanya pazarı için 2015 yılında %30 a varan oranlarda fiyat indirimi, gelen turist sayısını bir miktar artırmakla beraber, gelirde önemli kayba yol açmıştır. 4. Mevcut tesislerde renovasyon ve modernizasyon yatırımlarının ertelenmesi ile ürün ve hizmet kalitesinde düşüş ortaya çıkacaktır. 5. Turist sayısında normal talep artış trendi sürdürülemeyecek, bir önceki yıla kıyasla talep gerilemesi yaşanacaktır. Fiyatların düşmesi neticesinde, talep kompozisyonunda alt gelir gruplarının payı artacaktır. Bu durumda Turizm geliri hedeflenen düzeye ulaşamayacaktır. 6. Turizm işletmelerinin verimliliklerinin ve karlılık düzeylerinin gerilemesi, buna bağlı olarak işletmecilerin finansman sorunu yaşamalarının yanında, bankalara olan kredi borçlarının ödenememesi bazı işletmelerin kapanmasına veya el değiştirmesine, istihdamda eksilmelere hızlanmasına yol açacaktır. Zorunlu işten çıkarmalar nedeniyle hizmet standartlarının düşmesinin yanında, sektörün ihtiyaç duyduğu nitelikli istihdam gücünde daralma olacaktır. 7. Son yaşanan gelişmelerin olumsuz etkileri, özellikle kongre ve toplantı alanlarında Sektörümüzü olumsuz yönde etkilemeye devam etmektedir. Bu cümleden olarak Nisan 2015 ayında, İstanbul da yaklaşık 12 bin kişinin katılımı ile yapılması kesinleşmiş bir Tıp (ECCMID) Kongresi, güvenlik kaygısı gerekçe gösterilerek Amsterdam a alınmıştır. Bu iptalin diğer uluslararası etkinlik ve talepleri de etkileyeceğinin endişesi yanında, sırf Sektörümüze zararı yaklaşık olarak 40 milyon Euro civarında olmuştur. 8. AB ile 16 Aralık 2015 tarihinde Vize Serbestisi Diyaloğu ve Geri Kabul Anlaşması imzalandı. Kamuoyunda artık bir yıl içerisinde AB ye (Schengen bölgesi) vizesiz olarak gireceğimiz süreç başladı, ancak burada en önemli adım ise Geri Kabul Anlaşması süreci. Bu süreç dikkate alındığında Turizm sektörü olarak en önemli avantajlarımız olan ülkemize vizesiz seyahat dönemi birçok ülke için sona
erecek. Bu ülkeler başlıca; Arnavutluk, Azerbaycan, Belize, Bolivya, Bosna-Hersek, Fas, Ekvator, Gürcistan, İran, Kazakistan, Kırgızistan, Kolombiya, Lübnan, Makedonya, Maldivler, Sırbistan, Ukrayna, Ürdün, Rusya Federasyonu, Moğolistan, Özbekistan, Peru, Tacikistan, Tunus ve Türkmenistan. Sürecin gerek Dışişleri gerekse Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından şimdiden doğru olarak planlanması ve atılacak adımların gösterileceği yol haritasının hayata geçirilmesi turist sayısındaki azalma ihtimalini asgari seviyede tutacaktır. B) Yapısal Önlemler; Turizm Destinasyonlarının Kriz Yönetimi ve Mevzuat Düzenlemeleri 1. 2634 sayılı Turizmi Teşvik Kanunu günün değişen koşulları dikkate alınarak yeniden düzenlenmelidir. 2. Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Sektör Örgütleri ile akademisyenlerin katılımında hazırlanan 2023 Turizm Stratejisi yeniden düzenlenmeli, makro anlamda kapasitemizin verimli kullanımı, strateji üzerinde özellikle günümüzde ortaya çıkan Sektörel Örgütlenme ve Destinasyonların Yönetimi mevzuat düzenlemelerinin acil olarak ele alınması ve hayata geçirilmesi gerekmektedir. 3. Sektörümüzde 2016 yılında yaşanması muhtemel ekonomik kayıpların en aza indirgenmesi çalışmalarında kullanılacak bütçe miktarının öncelikle belirlenerek kullanılabilir hale getirilmesi gerekmektedir. (Kültür ve Turizm Bakanlığı) 4. Kültür ve Turizm Bakanlığının Ekonomi Koordinasyon Kurulu'na alınması, icraatçı bir Bakanlık haline gelmesi gerekmektedir. 5. Özellikle turizm talebini olumsuz etkilediği görülen ülkelerdeki resmi seyahat tavsiye bültenleri nin yakından izlenmesi ve Ülkemize yönelik talebi olumsuz etkileyebilecek ifadeler yeralmış ise, bunların düzeltilmesi için gerekli girişimlerin diplomatik kanallarımızla başlatılması sağlanmalıdır. (Dışişleri Bakanlığı) C) Tanıtım, İmaj Çalışmaları, Pazarlama ve Halkla İlişkiler 1. Kültür ve Turizm Bakanlığının tanıtım bütçesinin en az 250 milyon dolar olarak tahsis edilmesi, söz konusu bütçenin kullanım alanları kamu-özel sektör ortak istişaresinde olmalıdır. 2. Tanıtım çalışmalarının imaj geliştirme ve halkla ilişkiler faaliyeti ile desteklenmesi önem taşımaktadır. Kültür ve Turizm Bakanlığı koordinasyonunda tek elden ilgili her bir ülke bazında tanıtım/pazarlama sağlanmalıdır. 3. 2016 yılında, başta Ortadoğu, İran, Azerbaycan, Kazakistan, Ukrayna ve Balkanlar olmak üzere, Çin Halk Cumhuriyeti, Japonya, İsrail, Arjantin, Brezilya, Suudi Arabistan, Çek Cumhuriyeti, Polonya ve İskandinav ülkelerinde Destinasyon bazlı tanıtımlara ağırlık verilmeli, aksiyon alınacak pazarlarda etkin tanıtım ve Workshop çalışmaları başlatılmalı, bu bölgelerde uçak teşvikleri yaygınlaştırılarak derhal hayata geçirilmelidir.
4. Uluslararası önde gelen medya kuruluşlarında (Al Jazeere, CNN, BBC vs.), Ülkemize yönelik algının pozitife yönlendirilmesi için halkla ilişkiler faaliyetleri başlatılmalı, bu yönde başta ilgili Bakanlıklarımız olmak üzere medya ile yakın ve doğrudan ilişki kurulmalıdır. Medya kuruluşlarında akıcı yabancı dil kullanabilen üst düzey kamu ve özel sektör temsilcilerinin mülakat vermeleri sağlanmalıdır. (Başbakanlık, Kültür ve Turizm Bakanlığı, Dışişleri Bakanlığı) 5. Bakanlık ve Sektör temsilcilerinin katılımı ile, başta Almanya, İngiltere, İran, Ukrayna, İtalya ve İskandinav ülkeleri olmak üzere tur operatörleri ile bilgilendirme toplantılarının en kısa süre içerisinde yapılması gereklidir. 6. Türkiye nin AB üyelik süreci daha yoğun bir şekilde gündemde tutulmalıdır. 7. Türk yapımı dizler başta Ortadoğu olmak üzere Balkanlar, Türki Cumhuriyetler ve Rusya Federasyonunda ülkemize olan algıyı önemli derecede etkiledi. Nitekim bu dizilerin gösterimini müteakip, bu ülkelerden ülkemize gelen turist sayısına önemli oranda katkısı yadsınamaz bir gerçektir. Burada hareketle, televizyon dünyasındaki Türkiye imajına Türk dizilerinin bu olumlu etkisi dikkate alınarak başta İtalya ve İspanya olmak üzere tanıtım faaliyetlerinde Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından kısa vadeli sonuç alınacağı dikkate alınarak kullanılmalı, bu filmlerin önde gelen televizyon kanallarında yayınlanması için adım atılmalıdır. D) Konaklama, Ağırlama ve Havacılık Sektörüne Sağlanacak Ekonomik Destekler 1. Konaklama ve Ağırlama İşletmeleri; a) İşletmelerin SGK ve KDV tahakkuklarının ödemeleri Maliye Bakanlığı ile mutabakata varılarak 01.01.2016 tarihi itibari ile 18 aya yayılıp faizsiz olarak ertelenmelidir. SGK İşveren primlerinin bir kısmı İŞKUR tarafından karşılanmalıdır. b) 2634 sayılı Kanun un halen yürürlükte olan 16. Maddesinde yer alan Elektrik, Su, Doğalgaz ın en düşük birim bedelden ödenmesi teşvikleri en kısa süre içerisinde tekrar hayata geçirilmelidir. Diğer yandan, dürüst işletmelerin ödedikleri elektrik fatura toplamının yaklaşık %10 tutarına eşit miktarda ilave olarak tahsil edilen, Dünyada başka örneği bulunmayan Kayıp Kaçak uygulamasının derhal sona erdirilmesi önemli ve gereklidir. c) Konaklama işletmelerinin sürdürülebilirliğini sağlamak üzere, hazine garantili kredi kullanmaları, kredi faizlerinin %50 sinin ise Hazine tarafından karşılanması sağlanmalıdır. Kredilerin Eximbank veya özel bankalar tarafından kullandırılması sağlanmalıdır. d) Çalışma hayatına ilişkin işverenlerin mevcut yükümlülüklerine ilave bir maliyet getirilmemesinin yanında Asgari Ücret artışının ertelenmesi, istihdamın sürdürülmesi açısından önem taşımaktadır. e) Konaklama sektörü hizmetlerinde geçerli KDV oranları departman ayrımı yapılmaksızın (Tesis bünyesindeki aktivitenin ismi ne olursa olsun, hizmetin verildiği mekan neresi olursa olsun) tüm yiyecek/içecek ve hizmetlerde %8, Alkollü içecekte %18 olarak uygulanmalıdır. Bu takdirde Turizmi Teşvik
Kanunu kapsamındaki Belgeli İşletmeler ile belgesizler arasındaki haksız rekabet ortadan kalkacağı gibi, daha düşük KDV li fiyatlar yabancı turist için cazip olacaktır. f) 2634 sayılı Kanun uyarınca, koşulları sağlayan Belgeli İşletmeler İhracatçı sayıldıkları halde, İhracatçılara sağlanan KDV indirimi ve diğer avantajlardan yararlandırılmamaktadırlar. Bu konuda atılacak adım sektöre önemli bir rekabet avantajı getirecektir. g) Turizm işletmelerinin hizmet özellikleri göz önünde tutularak esnek çalışma modelleri ihtiyaçlara göre genişletilmelidir. h) Başta, İstanbul ve Antalya olmak üzere kontrolsüz olarak sürmekte olan otel yatırımlarının, Kültür ve Turizm Bakanlığı ve Sektör Örgütlerinin katılımında oluşturulacak Yatırım İzleme Kurulu gözetiminde, arz/talep dengesi dikkate alarak planlanması sonrasında verilecek izinlere göre yönlendirilmesi için çalışma başlatılması sürdürülebilir turizm açısından önem taşımaktadır. i) Sektörün uzun süredir çözüm bekleyen, kangren haline gelmiş birtakım sorunlarının başta, Eğlence Vergisi, Telif Hakları, ÖTV İadeleri, Ecrimisil, kayıtdışı olarak turizm amaçlı konaklama salayan günübirlik/kısa süreli konutlar gibi konular olmak üzere çözüme dayalı acil eylem planlarının hayata geçirilmesi sektöre büyük destek sağlayacaktır. 2. Havacılık İşletmeleri; a) Charter Havayolu şirketlerine ve/veya Tur Operatörlerine bazı destinasyon ve pazarlarda sağlanan 6 bin dolar tutarındaki desteğin, destinasyon ayrımı yapmaksızın tüm bölgelerimize yıl boyunca uygulanması sağlanmalıdır. Destek, 2016 yılında tüm ülkelerden gelecek charter firmalarına verilmelidir. b) İstanbul Havalimanlarından geçen yolcuların yaklaşık %55 i nin transit olarak 3. Ülkelere gittiği gözönüne alınarak, bu yolculardan bir kısmının şehrimizde en az bir gece kalmaları için Transit Geçme Bir Gün Kal kapsamlı bir kampanyanın hayata geçirilmesi önem taşımaktadır. Söz konusu kampanyanın başarılı olması halinde kısa vadede İstanbul da yaklaşık 1 milyon geceleme sayısına ulaşılabileceği öngörülmektedir. c) Tarifeli seferli Havayolu Kuruluşlarının, taşıdıkları yolcu sayısının %51 inden fazlası ülkemizde kalan uçakları için, havaalanı vergilerinin, konma- konaklama vergilerinin önümüzdeki 2 sene için yüzde 50 azaltılması gerekmektedir. d) Ülkemizde faaliyet göstermek isteyen LCC (Düşük Maliyetli Havayolu Taşıyıcısı) firmalarına AB de uygulanan sübvansiyon ve kolaylıklar sağlanmalıdır. e) Rusya da getirilen Charter yasağına karşın, özellikle THY ve Pegasus tarafından bu ülkede gerçekleştirilen tarifeli uçuşlar desteklenmelidir. Söz konusu desteğin turist sayısında önemli bir artışa yol açmamasına karşın psikolojik olarak Ülkemizin erişilebilirliği açısından önem taşımaktadır. f) Devlet Hava Meydanları İşletmesi Genel Müdürlüğü tarafından yayınlanan Türkiye Havalimanları İstatistikleri verileri, Türkiye den son 5 yılda, özellikle Akdeniz ve Ege Bölgesine Haziran-Eylül döneminde
iç hat uçak sayısındaki artışı ortaya koymaktadır. Bu durum iç turizmde önemli derecede potansiyel olduğunu ortaya koymaktadır. İçerisinde bulunduğumuz yılda özellikle THY, Anadolujet, Onurair, Pegasus, Atlas Global gibi havayolu kuruluşlarının sefer sayılarını bu bölgelerimizde artırmaları için maliyet düşürücü önlemler alınmalı, bu yönde Kültür ve Turizm Bakanlığı öncülüğünde tüm ülkeyi ve dünyanın çeşitli ülkelerinde yaşayan Türk Vatandaşlarını kapsayacak şekilde İç Turizm Seferberliği ve kampanyası etkin sonuç verecektir.