ÇEK CUMHURİYETİ ÜLKE RAPORU Eylül 2013 E.K. AVRUPA BİRLİĞİ VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ
1
I. ÜLKENİN GENEL BİLGİLERİ Resmi Adı : Çek Cumhuriyeti Yönetim Şekli : Parlamenter Demokrasi Coğrafi Konumu : Avrupa nın merkezinde yer alan bir ülkedir. Polonya (761 km), Almanya (810 km), Avusturya (466 km) ve Slovakya (251 km) ile sınır komşusudur. Yüzölçümü : 78.866 km2 (% 40,12 ekilebilir alan) Nüfusu : 10,5 Milyon ( 2012) Başkenti : Prag (1,2 Milyon) Başlıca Şehirleri : Prag, Brno, Ostrava, Plzen (Pilsen), Liberec Zaman Ayarı : GMT den 1 saat ileri, Türkiye saatinden 1 saat geridedir. Başlıca Sektörler : Ülkede Avrupa Birliği müktesebatı ile bütünleşmiş serbest piyasa ekonomisi hâkimdir. Otomotiv ve otomotiv yan sanayi ülkedeki toplam imalatın % 25 üne denk gelmektedir. Bunun dışında turizm, makine ve donanım, ormancılık ve orman ürünler, kimyevi maddeler imalatı ekonomide önemli sektörlerdir. Dili : Çekçe Dini : Hiçbir dine bağlı olmayan %59, Katolik %26,8, Protestan %2,1, Diğer %12,1 Para Birimi : Çek Kronu Üyesi Olduğu Uluslar arası Kuruluşlar : BIS, BSEC (Gözlemci), AB, FAO, IASA, ICC, ILO, INTERPOL, NATO, OECD, OSCE, UN, UNCTAD, UNESCO, UNIDO, UNWTO, WHO, WTO 2
II. DEMOGRAFİK GÖSTERGELER Nüfus Türk Nüfus 10,5 milyon (Etnik açıdan homojen bir nüfusa sahiptir. Nüfusun % 0,2 si kadar Alman yaşamaktadır.) Net bir sayı bulunmamaktadır. (Bununla birlikte Prag Ticaret Müşavirliği kayıtlarında Çek pazarında faal 80 Türk firması bulunmaktadır) Nüfus Yoğunluğu 134 kişi/km 2 15 64 Yaşın Nüfusa Oranı % 69.2 Internet Kullanıcıları % 75 Her 100 kişiden 16 sı geniş bant internet kullanıcısı OECD Gelir Grubu Yüksek Beklenen Yaşam Süresi 77,9 Yıl CO2 Emisyonu (kişibaşı metrik ton) İşgücü İşsizliğin toplam işgücüne oranı Kaynak: World Bank, İhracat Bilgi Platformu 10,3 5,2 Milyon % 6,7 III. EKONOMİK GÖSTERGELER YILLAR 2008 2009 2010 2011 2012 GSYİH (Milyar $) (Gayri Safi Yurtiçi Hâsıla) GSYİH Dünya Sıralaması Kişi Başına GSYİH ($) Reel GSYİH Büyüme Hızı(%) Enflasyon Oranı (%) Para birimi: 1 USD $ = 19.3 CZK Çek Kronu (CZK) 1 Euro = 25.7 CZK 1 TRY = 9.5 CZK (13.09.2013) Kaynak : World Bank, OANDA.com 225 197 198 217 195 39 40 45 45 48 21.627 18.805 18.910 20.676 18.607 3.1-4.5 2.5 1.9-1.3 6.4 1 1.4 1.9 3.3 3
IV. BİR BAKIŞTA ÇEK CUMHURİYETİ Çek Cumhuriyeti, bir Orta Avrupa ülkesidir. Tarihte Kutsal Roma Cermen İmparatorluğu nun bir parçası olan Bohemya Krallığı modern Çek Cumhuriyeti nin orta çağdaki karşılığı olmakla beraber, krallık üzerinde sırasıyla Habsburg Hanedanlığı, Avusturya-Macaristan İmparatorluğu hâkimiyet kurmuştur. 1918 yılında Birinci Dünya Savaşı nın sonra ermesi ile Çekoslovakya Cumhuriyeti ilan edilmiş Nazi işgaline (1938) kadar bağımsızlığı sürdürmüştür. İkinci Dünya Savaşı sonrası Sovyet işgaline ve sonrasında Sovyet etkisine maruz kalan Çekoslovakya 1989 yılına kadar Doğu Bloğu ülkeleri arasında yer almıştır. 1989 yılında gerçekleştirilen ve şiddet içermeyen Kadife Devrim ile ülke demokratik değerleri benimsemiş, 1993 yılında Slovakya nın ayrılması ile Çek Cumhuriyeti adı altında varlığı devam ettirmektedir. Çek Cumhuriyeti 2004 yılında Avrupa Birliği ne (AB) tam üye olarak kabul edilmiştir. Bu birliktelik ülkenin değişimi ve gelişimi başlamıştır. Siyasi ve makroekonomik istikrar, ülkenin dış ticaret yapısındaki köklü değişiklik, vasıflı işgücü ve uygun yatırım ortamı ülkenin kademeli büyümesinde önemli rol oynamaktadır. Bugün Çek Cumhuriyeti ihracat odaklı büyüyen ekonomisi, yüksek oranda aldığı yabancı sermaye ve hareketli iç pazarı ile Avrupa Birliği içerisinde güçlü bir ekonomiyi temsil etmektedir. Küresel kriz (2008) öncesinde yakaladığı %6 lık büyüme performansı tüm dikkatlerin ülke üzerinde toplanmasına sebep olmuştur. Kriz esnasında ise ülke ekonomisi bölge ülkelerine kıyasla en az zararla süreci tamamlanmıştır. Ülkede otomotiv ve otomotiv yan sanayi sektörleri önemli yer tutmakta, ekonomik büyümenin motor gücü olarak değerlendirilmektedir. Çek Cumhuriyeti nde otomotiv sanayinde toplam üretim 1 milyon adet araca ulaşmıştır. Bu rakamla Avrupa nın en büyük 5. büyük otomotiv üreticisidir konumundadır. Üretilen otomotivlerin %80 i ihraç edilmektedir. Sektörlerin GSYİH a Katma Değer Oranı: Tarım % 1,8 Sanayi % 39,6 Hizmetler % 58,6 4 Kaynak: World Bank, CIA Factbook
Global Markaları Çek Cumhuriyeti nin küresel düzeyde bilinen markaları ülkenin önemli iktisadi sektörlerinin başarısına paralel gelişim göstermiştir. Otomotiv sektöründe Škoda Çek Cumhuriyeti nin en önemli markasıdır. 2000 yılından itibaren Volkswagen Grup altında faaliyetine devam eden marka 2012 yılında 700 Milyon Euro net kâra ulaşmıştır. Enerji alanı ülkenin başarılı olduğu diğer bir ekonomik faaliyet alanı olup ČEZ Grup bu alanda önde gelen marka olmuştur. Şirket Arnavutluk, Almanya, Bulgaristan, Polonya, Macaristan, Slovakya ve Türkiye de önemli pazar payına sahiptir. ČEZ Grup bir kamu iştiraki olmakla birlikte, bazı gizli faaliyetleri nedeniyle 2010 yılında AB tarafından incelemeye alınmıştır. Marka Marka Değeri Sektör Škoda 1.8 Milyar USD Otomotiv Komerční Banka 360 Milyon USD Finans ČEZ Bilinmiyor Enerji Kaynak: brandirectory.com 5
V. GENEL OLARAK DIŞ TİCARETİ (MİLYAR $) YILLAR İHRACATI İTHALATI TİCARET HACMİ TİCARET DENGESİ 2000 35.8 37.1 72.9-1.3 2005 83.7 80.2 163.9 3.5 2006 99.3 94.8 194.1 4.5 2007 123.1 118.3 241.4 4.8 2008 145.2 139.9 285.1 5.3 2009 116.2 108.3 224.5 7.9 2010 132.2 125.9 258.1 6.3 2011 157.4 148.7 306.1 8.7 2012 152 142 294 10 Kaynak: World Bank 6
Başlıca İhracat Yaptığı Ülkeler (2012) : Almanya 31.8 %, Slovakya 9.1 %, Polonya 6.1 %, Fransa 5.1 %, Avusturya 4.7 % Başlıca İthalat Yaptığı Ülkeler (2012) : Almanya 25.2 %, Polonya 7.7 %, Slovakya 7.4 %, Çin 6.3 %, Hollanda 5.8 %, Rusya 5.3 %, Avusturya 4.3 % Başlıca İhraç Ürünleri (2012) Başlıca İthal Ürünleri (2012) Kaynak: CIA Factbook : : Otomobil, steyşın vagonlar Hava taşıtları, aksam ve parçaları Kara taşıtları için aksam, parçaları Telli telefon-telgraf için elektrikli cihazlar İzole edilmiş teller ve kablolar Televizyon alıcıları, video monitörleri ve projektörler Kauçuktan yeni dış lastikler Elektrik enerjisi Diğer oyuncaklar, küçültülmüş modeller, bulmacalar Gerilimi 1000 voltu geçmeyen elektrik devresi teçhizatı Kara taşıtları için aksam, parçaları Otomatik bilgi işlem makineleri, üniteleri Ham petrol (petrol yağarlı ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar) Petrol gazları ve diğer gazlı hidrokarbonlar Telefon cihazları, ses, görüntü veya diğer bilgileri almaya veya vermeye mahsus diğer cihazlar İlaç (dozlandırılmış) Sadece veya esas itibariyle 84.69 ila 84.72 pozisyonlarındaki makine ve cihazlarda kullanılmaya elverişli aksam, parça ve aksesuarlar Elektronik entegre devreler Otomobil, steyşın vagonlar Petrol yağları ve bitümenli minerallerden elde edilen yağlar 7
VI. TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ TÜRKİYE - ÇEK CUMHURİYETİ TİCARİ İLİŞKİLERİ (Milyar ABD Doları) Türkiye nin Türkiye nin Ticaret Ticaret Yıllar İhracatı İthalatı Hacmi Dengesi 2000 0.1 0.1 0.2 0 2005 0.3 0.7 1-0.4 2006 0.4 0.7 1.4-0.3 2007 0.6 1.1 1.7-0.5 2008 0.7 1.3 2-0.6 2009 0.5 1 1.5-0.5 2010 0.7 1.3 2 0.6 2011 0.8 1.7 2.5-0.9 2012 0.7 2 2.7-1.3 2013 (Ocak Temmuz) 0.4 1.4 1.9-1 Ticaret dengesi Türkiye açısından değerlendirilmektedir, Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu(TÜİK) TÜRKİYE - ÇEK CUMHURİYETİ DIŞ TİCARETİNİN SEYRİ (Milyar ABD Doları) 2,5 2 1,5 1 0,5 İhracat İthalat 0 2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 8
Türkiye nin Çek Cumhuriyetine İhracatında İlk 10 Ürün Grubu Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı Örülmemiş giyim eşyası ve aksesuarı Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları;aksam-parça-aksesuarı Yenilen çeşitli gıda müstahzarları (kahve hülasaları, çay hülasaları, mayalar, soslar, diyet mamaları, vb.) Kauçuk ve kauçuktan eşya Alüminyum ve alüminyumdan eşya Halılar ve diğer dokumaya elverişli maddelerden yer kaplamaları Demir veya çelikten eşya, Türkiye nin Çek Cumhuriyeti nden İthalatında İlk 10 Ürün Grubu Kazanlar, makinalar, mekanik cihazlar ve aletler, nükleer reaktörler; bunların aksam ve parçaları Motorlu kara taşıtları, traktörler, bisikletler, motosikletler ve diğer kara taşıtları; bunların aksam, parça, aksesuarı Elektrikli makina ve cihazlar, ses kaydetme-verme, televizyon görüntü-ses kaydetme-verme cihazları;aksam-parça-aksesuarı Kauçuk ve kauçuktan eşya Optik, fotoğraf, sinema, ölçü, kontrol, ayar, tıbbi, cerrahi alet ve cihazlar; bunların aksam, parça ve aksesuarı Plastikler ve mamulleri Demir ve çelik Adi metallerden çeşitli eşya (kilit, kasa, mobilya tertibatı, vb.) Demir veya çelikten eşya Canlı hayvanlar 9
VII. YATIRIM İLİŞKİLERİ Türkiye ile Çek Cumhuriyeti arasındaki ilişkiler uzun bir geçmişe dayanmaktadır. İki ülkenin sanayi alanında önemli işbirlikleri mevcuttur. Uşak Şeker Fabrikası, İstanbul ve Ankara Tekel Bira Fabrikaları, SOMA Afşin/Elbistan Termik Santrallerinin teknik donanımı gibi yatırım projeleri Türkiye Çekoslovakya ortak yatırım projeleridir. Üretim işbirliği çerçevesinde Türkiye deki JAWA motosiklet montaj atölyeleri en dikkate değer örnek olarak karşımıza çıkmaktadır. Türkiye de 26 adet Çek Cumhuriyeti sermayeli şirket bulunmaktadır. Şirketlerin toplam yatırımı 2,5 Milyar ABD Doları na ulaşmıştır. Bu şirketler arasında CEZ, Energy Pro, Zentiva Avrupa ölçeğinde bilinen firmalardır. Çek Cumhuriyeti nde ise 80 den fazla Türk firması faal olarak çalışmaktadır. Firmalarımız genel itibariyle hizmet ve ticaret sektörlerinde faaliyet göstermektedir. Çek Cumhuriyeti nden yatırım yapan firmalar arasında, Eczacıbaşı, Saran Holding, Altınbaşlar Grup gibi büyük sermayeli firmalarımız da yer almaktadır. VIII. İKİLİ ANLAŞMALAR Ticaret Anlaşması (1975) Uzun Vadeli Ekonomik, Teknik, Sınai ve Bilimsel İşbirliği Anlaşması (1976) Serbest Ticaret Anlaşması (1997) Gelir Vergisi Üzerinden Alınan Çifte Vergilendirmeyi Önleme ve Vergi Kaçakçılığına Engel Olma Anlaşması (1999) Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması (2009) 10
IX. TEMSİLCİLİK ADRESLERİ PRAG BÜYÜKELÇİLİĞİ Adres: NA ORECHOVCE 69 162 00 PRAHA 6 CZECH REPUBLIC Telefon: 00 420 224 311 402-00 420 224 311 403-00 420 233 081 810 Faks: 00 420 224 311 279 embassy.prague@mfa.gov.tr http://prag.be.mfa.gov.tr Görev Bölgesi: Çek Cumhuriyeti ASKERİ ATAŞELİĞİ Adres: NA ORECHOVCE 69 162 00 PRAHA 6 CZECH REPUBLIC Telefon: 00 420 224 311 939 Faks: 00 420 224 311 939 pragats@volny.cz Görev Bölgesi: Çek Cumhuriyeti ve Slovakya TİCARET MÜŞAVİRLİĞİ Adres: NA ORECHOVCE 69 16200 PRAGUE 6 CZECH REPUBLIC Telefon: 00 420 224 311 944 Faks: 00 420 2 243 11 943 dtpra@tiscali.cz Görev Bölgesi: Çek Cumhuriyeti X. FAYDALI LİNKLER Siyasi http://www.czech.cz/en/ http://www.vlada.cz/en/ http://www.hrad.cz/en/ Ekonomik http://www.czso.cz/eng/redakce.nsf/i/home http://www.mpo.cz/default_en.html 11
http://web.archive.org/web/20080530205253/http://www.czech.cz/en/econom y-business-science/doing-business/ 12