T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) GAZ VE TESİSAT TEKNOLOJİSİ

T.C. MİLLÎ EĞİTİM BAKANLIĞI MEGEP (MESLEKÎ EĞİTİM VE ÖĞRETİM SİSTEMİNİN GÜÇLENDİRİLMESİ PROJESİ) GAZ VE TESİSAT TEKNOLOJİSİ BİLGİSAYAR DESTEKLİ ÇİZİM 1 ANKARA 2006

Milli Eğitim Bakanlığı tarafından geliştirilen modüller; Talim ve Terbiye Kurulu Başkanlığının 02.06.2006 tarih ve 269 sayılı Kararı ile onaylanan, Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında kademeli olarak yaygınlaştırılan 42 alan ve 192 dala ait çerçeve öğretim programlarında amaçlanan mesleki yeterlikleri kazandırmaya yönelik geliştirilmiş öğretim materyalleridir (Ders Notlarıdır). Modüller, bireylere mesleki yeterlik kazandırmak ve bireysel öğrenmeye rehberlik etmek amacıyla öğrenme materyali olarak hazırlanmış, denenmek ve geliştirilmek üzere Mesleki ve Teknik Eğitim Okul ve Kurumlarında uygulanmaya başlanmıştır. Modüller teknolojik gelişmelere paralel olarak, amaçlanan yeterliği kazandırmak koşulu ile eğitim öğretim sırasında geliştirilebilir ve yapılması önerilen değişiklikler Bakanlıkta ilgili birime bildirilir. Örgün ve yaygın eğitim kurumları, işletmeler ve kendi kendine mesleki yeterlik kazanmak isteyen bireyler modüllere internet üzerinden ulaşabilir. Basılmış modüller, eğitim kurumlarında öğrencilere ücretsiz olarak dağıtılır. Modüller hiçbir şekilde ticari amaçla kullanılamaz ve ücret karşılığında satılamaz.

İÇİNDEKİLER AÇIKLAMALAR...iii GİRİŞ...1 ÖĞRENME FAALİYETİ 1...3 1. KOMUTLAR VE KOORDİNAT...3 1.2. İşlemci, Ana Kart, HDD, Ram, Ekran Kartı...3 1.3. Bilgisayar Çiziminin Kullanım Alanları, Getirdiği Kolaylıklar, Zorunluluk Sebepleri 4 1.4. Komut Verme Şekilleri...4 1.4.1. Komut Satırından Komut Verme...5 1.4.2. Menüden Komut Verme...5 1.4.3. Kısa Yol Tuşlarından Komut Verme...6 1.5. Genel Komut Tanımları ve Kısaltmaları...6 1.5.1. Zoom z Görüntü Büyütme...6 1.5.2. Pan p Görüntü Taşıma...7 1.5.3. Line l Çizgi...7 1.5.4. Circle c Daire...8 1.5.6. Erase e Silme...12 1.5.7. Move m Nesne Taşıma...12 1.5.8. Copy co Nesne kopyalama...13 1.5.9. Layer la Katman...13 1.5.10. Redraw r Görüntü Yenileme...14 1.6. Koordinat Verme Şekilleri...14 1.6.1. Kartezyen Koordinatlar...14 UYGULAMA FAALİYETİ...19 UYGULAMA FAALİYETİ...20 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...21 ÖĞRENME FAALİYETİ 2...22 2. ÇİZİMLER İÇİN ŞABLON ÇERÇEVE ÇİZİMİ...22 2.1. Bilgisayar Destekli Çizim Programının Çalıştırılması...22 2.2. Çizim Alanının Hazırlanması...23 2.3. Noktadan Sonra Hanenin Belirlenmesi...24 2.4. Çizim Limitlerinin Belirlenmesi...25 2.5. Grid Komutu...25 2.6. Snap Komutu...26 2.7. Çizgi Çizmek...27 2.7.1 Uygulama...28 2.7.2. Uygulama...28 2.7.3. Uygulama...29 2.7.4 Kenetleme Komutları...30 2.8. Çerçeve Çizgilerini Kalınlaştırmak...34 UYGULAMA FAALİYETİ...36 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...37 ÖĞRENME FAALİYETİ 3...39 3.1. Time Komutu...39 3.3. Change Komutu...42 3.4. Pline Komutu...45 i

3.5. Zoom Komutu...49 3.6. Array Komutu (Düzlemsel)...53 3.7. Text Komutu...57 3.8. Yazı Sitilinin Değiştirilmesi...58 3.9. Dtext Komutu...61 3.10. Plot Komutu...67 UYGULAMA FAALİYETİ...69 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...70 ÖĞRENME FAALİYETİ 4...74 4. ÇİZGİ VE ÇEMBER ÇİZİMİ...74 4.1. Yeni Bir Çizime Başlamak...74 4.2. Dedit Komutu...76 4.4. Çember Çizimi...77 4.5. Otomatik Saklama Komutu...77 4.6. Çizilmiş Nesneleri Seçmek...78 4.7. Nesnelerin Özelliklerini Öğrenmek...78 4.8. Erase Komutu...79 4.9. Copy Komutu...81 4.10. Trim Komutu...83 4.11. Extend Komutu...85 UYGULAMA FAALİYETİ...87 ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME...88 MODÜL DEĞERLENDİRME...91 CEVAP ANAHTARLARI...93 KAYNAKÇA...95 ii

AÇIKLAMALAR AÇIKLAMALAR KOD ALAN DAL/MESLEK 482BK0020 Gaz ve Tesisat Teknolojisi Isıtma ve Doğalgaz İç Tesisatçısı Isıtma ve Sıhhi Tesisatçı Isıtma ve Gaz Yakıcı Cihazlar (Bakım Onarım) Servis Elemanı MODÜLÜN ADI Bilgisayar Destekli Çizim 1 MODÜLÜN TANIMI Bu modül bilgisayar destekli çizimde kullanılan komutlar, koordinat sistemi ve çizim konularında beceriler kazandıracak öğrenme materyalidir. SÜRE 40/32 ÖN KOŞUL Temel Bilgisayar, dersini başarmış olmak. YETERLİK MODÜLÜN GENEL AMACI Bilgisayar destekli çizim 1 modülü ile AutoCAD programında temel çizim konutlarını kullanarak iki boyutlu çizmler yapmak. Bu modül ile ilgili uygun ortam ve araç gereç sağlandığında, AutoCAD programını kullanarak iki boyutlu çizimler yapabileceksiniz. MODÜLÜN AMAÇLARI Bilgisayar destekli çizim programına başlangıç yapabileceksiniz. Bilgisayar destekli çizim programında şablon çerçeve çizimi için gerekli komutları bileceksiniz ve şablon çizebileceksiniz. Bilgisayar destekli çizim programında antet çizimi için gerekli komutları ve uygulama şekillerini bileceksiniz. Bilgisayar destekli çizim programında çizgi ve çember çizimi için gerekli komutları ve şekillerini bileceksiniz. EĞİTİM ÖĞRETİM ORTAMLARI VE DONANIMLARI Bilgisayar laboratuarı, AutoCAD programı, projeksiyon, tepegöz, ploter, yazıcı vb. iii

ÖLÇME VE DEĞERLENDİRME Her işlem sonunda işlemle ilgili yeterlilikleri ölçmek için belirlenmiş bir sürede test ve uygulama işlemi gerçekleştirilecektir. Dersin işilenmesi sırasında gösteri ve uygulama yöntemi uygulanacaktır. Verilen çizimi verilen sürede yapabilme yeterliliği sağlanacaktır. İşlem basamakların ayrıştıracak, en kısa sürede çizimi yapabilecektir. iv

GİRİŞ Sevgili Öğrenci, GİRİŞ Günümüzde insan ihtiyaçlarının hızla artıyor olmasına paralel olarak teknolojide çok hızlı gelişmeler meydana gelmektedir. Bizler de Gaz ve Tesisat Teknolojisi alanında, üretim içerisinde bulunarak bu ihtiyaçları karşılamak durumundayız. Ürünlerimizin ve hizmetlerimizin piyasada kabul görebilmesi için, güncelleştirilmesi ve yeni teknolojilerin üretimde kullanılması gerekmektedir. Bir ürünü ve hizmeti geliştirebilmek için öncelikle ürünün tasarlanması gerekir. Tasarım; Önceleri klasik yöntemler kullanılarak kâğıt üzerine çizilir ve teknik ressamlarda bunu, teknik resim kuralları uygulayarak imalat resmine dönüştürürlerdi. Sonraki aşamada, bu imalat resimleri üretim ortamlarında kullanılırlardı. Bu sebepden dolayı süreç çok uzayabilirdi. Daha sonra ürün üzerinde yapılacak küçük değişiklikler çizimin yeniden yapılmasını gerektirirdi. Günümüzde ise, gelişen teknolojiye paralel olarak tasarım işine bilgisayar girmiştir. Biz buna bilgisayar destekli tasarım (Computer Aided Design) adını veriyoruz. Birçok bilgisayar destekli çizim programı bulunmaktadır. Bunlardan en yaygın olarak kullanılanı AutoCAD programıdır. Sizler bu modül yardımıyla bilgisayar destekli tasarımda kullanılan AutoCAD programında iki boyutlu çizim yapabilmek için kullanılan temel komutların kullanımını öğrenerek kendinizi teknololojik gelişmelere hazırlayabileceksiniz. 1

2

ÖĞRENME FAALİYETİ 1 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 1 Gerekli donanımdan faydalanarak AutoCADprogramında iki boyutlu çizim için gerekli koordinat kavramını ve gerekli komutları çiziminize uygulayabileceksiniz. ARAŞTIRMA Koordinat düzleminden nerelerde faydalanılır? Araştırınız. 1. KOMUTLAR VE KOORDİNAT 1.1. Dwg Dosyaları Bilgisayar destekli çizim programı olan AutoCAD ile hazırlanmış olan, çizim dosyalarının uzantısıdır. AutoCAD programı ile hazırlanan dosyalar Drawing (çizim) kısaltması olarak.dwg uzantısı verilir. 1.2. İşlemci, Ana Kart, HDD, Ram, Ekran Kartı İşlemci: Merkezi işlem ünitesidir. Kısaca CPU diye bilinir. Bilgisayarda program komutlarını yorumlanarak işleme konduğu, bütün matematiksel, mantıksal ve kontrol işlemlerinin yapıldığı ünitedir. Örnek: Pentium, AMD, Cleron vb. Ana Kart: Bilgisayardaki bütün parçaların (CPU, HDD, RAM vb.) bağlandığı karttır. Bir bilgisayarın donanımları arasında, üzerindeki veri yolları vasıtası ile haberleşir. Bilgisayarın hangi özelliklere sahip olabilecegini belirler. Hdd: Sabit disk (hard disk) bir bilgisayarda bilgi saklama için bulunan ve bilgilerin depolandığı birimdir. Depolanan bilgiler istendiğinde siline bilir ve değiştirlebilir. Depolama miktarları Byte ile ifade edilir. Bir bilgisayarda birden fazla bulunabilir. Ram: Ana kart üzerinde bulunur. Bilgilerin geçici olarak saklandığı ve bilisayar kapandığında üzerindeki bilgilerin silindiği hafıza ortamıır. Örnek: 512 Ram, 1028 Ram vb. 3

Ekran Kartı: Bilgisayarda yapılan işlemlerin görsel ortama aktarılmasını sağlayan parçadır. Görüntülerin ekrana yansıtılmasını ve görüntü kalitesini belirler. 1.3. Bilgisayar Çiziminin Kullanım Alanları, Getirdiği Kolaylıklar, Zorunluluk Sebepleri Bilğisayar destekli çizim teknik resimin kullanıldığı bütün alanlarda kullanılmaktadır. Ölçekli çizim yapabilme, ölçülendirme, çizimde değişiklik yapabilme ve saklama kolaylığı gibi pek çok faydası bulunmaktadır. Teknoloji çağında zaman tasarufunun öneminden dolayıda bir zorunluluk haline gelmiştir. 1.4. Komut Verme Şekilleri AutoCAD programında komut verme üç şekilde olmaktadır. Komut giriş yerleri Şekil.1.1 de gösterilmiştir. Şekil 1.1: AutoCAD ekranı 4

1.4.1. Komut Satırından Komut Verme Komut satırı standart olarak çizim ekranının altında bulunur. Satır sayısı ve konumu değiştirilebilir. Klavyeyi kullanarak komutların yazılarak girilmesine ve rakamların yazılmasında kullanılır. Komutlar yazılış şekliyle veya kısaltma şeklinde girilir. Komut satırına komutun ismi yazılır ve enter tuşuna basılır. Konut çalıştırılmış olur. Komuttan çıkmak için Esc tuşuna basılır. Command: line Specfy first point: *Cancel* Commannd: 1.4.2. Menüden Komut Verme Menü çubuğu standart olarak ekranın üst kısmında bulunur. File, Edit, View, İnsert vb. menüleri üzerinde bulundurur. Fare ile komutun bulunduğu menünün üzerine tıklamak sureti ile menü açılır ve buradan komutun üzerine gelinerek komut seçilir. Şekil 1.2: AutoCAD menüsü 5

1.4.3. Kısa Yol Tuşlarından Komut Verme Araç çubuklarının üzerinde komutların kısa yol tuşları bulunmaktadır. Fareyi kullanarak araç çubukları üzerinden istenilen komut seçilerek kullanılır. İstenilen araç çubuğunu ekranda görüntülemek kullanıcının tercihidir. Kullanıcı kendi araç cubuğunuda oluşturabilir. Şekil 1.3: AutoCAD araç çubuğu 1.5. Genel Komut Tanımları ve Kısaltmaları 1.5.1. Zoom z Görüntü Büyütme Çizimdeki nesnelerin ölçüleri sabit kalmak şartıyla, sadece görsel olarak büyütme ve küçültme yapmaya yarar. Command: zoom Specify corner of window, enetr a scale faktor (nx or nxp), or [All/Center/Dynamic/Extends/Previous/Scale/Window]<real time>: Bu komut araç çubuklarından, view menü çubuğundan veya komut satırından girilerek yapılır. Araç çubuğunda bulunan zoom seçenekleri aşağıdaki gibidir. Şekil 1.4: Zoom araç çubuğu Bir nokta koordinatı veya ölçek degeri gir Zoom (all): Limits komutuyla ayarlanmış çizim limitlerini ekrana yerleştirir. Zoom(Center): Seçilen noktayı ekranın merkezine göre verilen oranda gösterir. Zoom (Dynamic): Çizim üzerinde istenilen ayrıntıyı görüntülemeye yarayan bir seçenektir. Mause yardımıyla büyültülecek bölge seçilir. Zoom (Extents): Çizimin tamamı ekranda görüntülenir. Zoom(previous): Bir önceki zoom işlemlerine sırayla dönmeyi sağlar. Zoom (scale): Bir katsayı yardımıyla ekrandaki görüntüyü büyültmeye veya küçültmeye yarayan seçenektir. 6

Zoom (window): pencere içeriğine alınan bölgeyi ekranı kaplayacak şekilde büyütür. 1.5.2. Pan p Görüntü Taşıma Çizim ekranını istenilen tarafa hızlı bir şekilde kaydırmak için kullan bir komuttur. Bu komut çizimin yerini ve ölçeğini değiştirmez. Komut girildikten sonra ekranda el işareti görülür. Mausun sol tuşu basılı tutularak ekran istenilen yöne doğru kaydırılır. 1.5.3. Line l Çizgi En çok kullanılan komutlardan birisi olan LINE, doğru parçaları çizmek için kullanılır. Bir komutu çalıştırmanın birden çok yolu vardı. Örneğin LINE komutunu Menü çubuğundaki "Draw" başlığını açıp "Line" elemanını seçerek Çizim araç çubuğundan seçerek Komut satırına yazarak ça1ıştırabiliriz. Command: line LINE Specify first point: (çizgi başlangıç noktasını giriniz) Specify next point or [Undo]: çizginin sonraki noktasını giriniz) Undo: Her kullanıldığında bir önceki doğruyu silerek çizime bu noktadan devam etmenizi sağlar. Close: Son tanımlanan noktayı ilk tanımlanan nokta ile birleştirir. Örnek: Line komutu ile çizilen bir dikdörtgen. Command: line Specify first point: 100,50 (A noktası) Specify next point or [Undo]: 200,50 (B noktası) Specify next po int or [Undo]: 200,125 (C noktası) 7

Specify next point or [Close/Undo]: 100,125 (D) Specify next point or [Close/Undo]: 100.50 (A) Specify next point or [Close/Undo]: Command 1.5.4. Circle c Daire Daire çizmenin birden fazla yöntemi vardır. Bunlar sırasıyla açıklanacaktır. Daire komutu girildikten sonra komut seçeneklerini kullanmak için köşeli parantez içerisindeki kelimelerin büyük harflerini yazarak enter tuşuna basılması yeterlidir. Daire komutu aşağıdaki yöntemlerle girilir. Merkez, Yarıçap (center, radius) Yöntemiyle Daire Çizimi: Dairenin veya çemberin merkezi ve yarıçapı verilerek elde edilir. Command: Circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr(tan tan radius)]: 60,60 Specify radius o circle or [diameter] : 30 8

Merkez Noktası, Çap (Center, Diameter) Yöntemiyle Çizim: Çemberin merkezi ve çapı verilerek çizilir. Command: Circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr(tan tan radius)]: 80,60 Specify radius of circle or [diameter] : D Specify diameter of circle: 75 İki Nokta (2P) Yöntemiyle Çember Çizimi: Çemberin geçeceği iki noktanın koordinatları verilerek çizilir. Bu yöntemle seçilen iki noktanın arası çap kabul edilerek çizim yapılır. Command: Circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr(tan tan radius)]:3p Specify for point on circle: N1 noktasını giriniz Specify second point on circle: N2 noktasını giriniz. Specify third point on circle: N3 noktasını giriniz. Üç Nokta (3p) Yöntemiyle Çember Çizimi: Çemberin geçeceği üç noktanın koordinatlari verilerek çizilir. Command: Circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr(tan tan radius)]: 2P Specify for point on circle: N1 noktasını giriniz Specify second point on circle: N2 noktasını giriniz. 9

Teğet, Teğet, Yarıçap (TTR) Yöntemiyle Çember Çizimi: Çemberin teğet geçeceği noktalar seçildikten sonra yarıçapı değeri girilerek çizim oluşturulur. Command: Circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr(tan tan radius)]: T Specify point on object for first tangent of circle: N1 Specify point on objet for second tangent of circele: N2 Specify radius of circle: 45 Teğet, Teğet, Teğet (TTT) Yöntemiyle Daire Çizimi: Çemberin teğet olacağı üç teğet nokta seçilerek daire çizmek için kullanılır. Seçilecek teğet noktalar düz doğrular üzerinde olacağı gibi, her türlü eğrisel nesneler üzerinde de olabilir. Bu komutu çalıştırmak için Ana menü üzerinde bulunan Draw menüsünden circle komutunun Tan, Tan Tan seçenekleri üzerine fare yardımıyla tıklanır. Specify first point on circle: _tan to N1 Specify second point on circle: _tan to N2 Specify third point on circle: _ tan to N3 10

1.5.5. Arc a Yay Bu komutta da tıpkı çember çiziminde olduğu gibi birçok seçenek vardır, ancak bu seçeneklerden en çok kullanılanı üç nokta yöntemidir. Bu yöntemle arka arkaya üç nokta girilerek yay çizilmiş olur. Command: Arc Specify start point of arc or [center]: N1 Specify second point of arc or [center/end]: N2 Specify end point of arc: N3 Diğer yay çizme yöntemleri ise şunlardır; Start center length: Başlangıç noktası, merkezi ve uzunluğu verilerek yay çizilir. Start center end: Başlangıç noktası, merkezi ve son noktası verilerek yay çizilir. Start end angle: Başlangıç noktası, son noktası ve açısı verilerek yay çizilir Start end direction: Başlangıç noktası, son noktası ve yönü verilerek yay çizilir. Start end radius: Başlangıç noktası, son noktası ve yarıçapı verilerek yay çizilir. Center start end: Merkezi, başlangıç noktası ve son noktası verilerek yay çizilir. Center start angle: Merkezi başlangıç noktası ve açı verilerek yay çizilir. Center start length: Merkez noktası başlangıç noktası ve uzunluğu verilerek yay çizilir. Continue: çizimin en son kaldığı noktadan itibaren yay çizer. 11

1.5.6. Erase e Silme Erase komutu çizim üzerinde bulunan istenmeyen nesneleri silmek için kullanılır. Komut aşağıdaki yöntemlerle seçilir. Command: erase Select object: (silinecek nesneyi seç) Command: 1.5.7. Move m Nesne Taşıma Bu komut seçilen nesneleri bulundukları koordinattan başka bir koordinata aktarmaya yarar. Komut aşağıdaki yöntemlerle seçilir. Command: move Select object: (nesneyi seç) Specify base point or displacement: (referans noktayı giriniz) Command: 12

1.5.8. Copy co Nesne kopyalama Ekranda bulunan nesnelerin bir veya birden fazla kopyasını oluşturmaya yarayan komuttur. Çoklu kopyalama işlemi yapılacaksa komut girildikten sonra Multiple seçeneği aktif hale getirilmelidir. Bu komutun çalıştırılması aşağıdaki gibidir Command: copy Selct objects: (copyalanacak nesneyi seç) Specify base point or displacement: (referans noktayı giriniz) Specify base point or displacement: Command: 1.5.9. Layer la Katman Bilgisayar destekli tasarım ortamında karmaşık parçalar ve büyük projeler çizilirken karmaşıklığı azaltmak, resme müdahale imkânı oluşturmak, çizimleri gruplamak, çizgilere değişik renkler atamak, çizgi tiplerini değiştirmek (eksen çizgisi, kesik çizgi vb) için katmanlar kullanılır. Katmanlar şeffaf çizim kâğıtları (asetat) olarak düşünülebilir. Şeffaf kâğıtlar üzerine çizilen çizimler üst üste konduğunda tüm çizimler görülebilir. Her katmandaki nesnelerin çizgileri ayrı renklerde ve ayrı kalınlıklarda olabilir. Çizime ilk başlandığında otomatik olarak sıfır katman oluşur. İhtiyaç duyulduğunda istenilen sayıda katman oluşturulabilir ve istenilen isim verilebilir. Her katmanın özellikleri (çizgi tipi, rengi vb.) farklı olabilir. 13

Layer komutunun çalıştırılması için Menü çubuğundan Format başlığında bulunan Layer işaretlenebilir. Layers araç çubuğunadan. Komut satırına Layer yazılarak girilir. Name: Katman adı On: Açık Freez: Dondur Lock: Kilit Şekil 1.5: Layer diyalog kutusu 1.5.10. Redraw r Görüntü Yenileme Çizim sırasında ekranda kalan izleri yok etmek için kullanılır. Command: redraw Cammand: 1.6. Koordinat Verme Şekilleri 1.6.1. Kartezyen Koordinatlar Düzlemde bir noktanm yerini tanımlamak için kullanılan biçimlerden birisi, kartezyen koordinat sistemini kullanmaya dayanır. AutoCAD, nokta girmemizi istediğinde, yandaki şekildeki gibi, orijine göre girmek istediğimiz noktanın apsis (x) ve ordinatmı (y) bulup, komut satırına x,y biçiminde gireriz. Aşağıda bu nokta giriş biçiminin kullanıldığı bir örnek verilmiştir. 14

Command: line Specify fırst point: 50,50 (A noktası seçilir) Specify next point or [Undo]: 75,50 (AB doğru parçası, yatay ve 25 birim uzunluğunda olacak şekilde B noktasının koordinatları bulunur) Specify next point or [Undo]: 75,270 (C noktası) Specify next point or [Close/Undo]: 0,220 (D noktası) Specify next po int or [Close/Undo]: 50,190 (E noktası) Specify next point or [Close/Undo]: 50,160 (F noktası) Specify next point or [Close/Undo]: 20,120 (G noktası) Specify next point or [Close/Undo]: 50,120 (H noktası) 15

Specify next point or [Close/Undo]: c (son nokta başlangıç noktasına birleştirilir ve kamut bitirilir) Command: Yukarıdaki örneklerde kartezyen koordinatlarda mutlak nokta giriş biçimi anlatılmıştır. Yani orijin noktası çizim süresince yerindedir. Kartezyen koordinatlarda göreli nokta girij formatında orijin, son girilen noktadır. Komut satırına yazılış biçimi de @x,y şeklindedir, Aşağıda bu nokta giriş biçiminin kuııanıldığı bir örnek verilmiştir. Command: line Specity fırst point: 50,50 (A noktası) Specity next point or [Undo]: @210,0 (A noktasının orijin olduğu kabulüyle B noktasının koordinatlan) Specity next point or [Undo]: @0,50 (B noktasının orijin olduğu kabulüyle C noktasının koordinatlan) Specify next point or [Close/Undo]: @50,0 (C noktasının orijin kabulüyle D noktası) Specity next point or [Close/Undo]: @0,150 (E) Specity next point or [Close/Undo]: @-130,40 (F) Specity next point or [Close/Undo]: @-130,-40 (C) Specity next point or [Close/Undo): c ("Close") Command: Yukarıdaki örnekte başlangıç noktası olarak (50,50) seçilmiştir. Eğer farklı bir nokta seçilseydi, diğer noktalar etkilenmeyecekti. Fakat mutlak nokta giriş formatında, ilk noktanın nerede olduğuna bağlı olarak diğer noktaların koordinatları farklılık gösterir. Ayrıca bir çizim yaparken bu iki nokta giriş formatı da kuııanılabilir. 16

1.6.2. Açısal Koordinatlar Düzlemde bir noktanın yerini tanımlamak için kullanılan biçimlerden diğeri, kutupsal koordinat sistemini kullanmaktır. Yandaki şekilde düzlemdeki bir A noktasının kartezyen ve kutupsal gösterimleri verilmiştir. Kutupsal gösterimde r ve θ ikililerinden yararlanılır. r, girilecek noktanın orijine uzaklığını; θ, orijinden girilecek noktaya çizildiği varsayılan vektörün yatayla yaptığı açıyı temsil eder. Ayrıca kartezyen gösterimle karışıklığı engellemek için r<θ yazım biçimi kullanılır. Aşağıda bu nokta giriş biçiminin kullanıldığı örneği inceleyin. Command: line Specify first point: 0,0 (A noktası orijin üzerinde seçildi) Specify next point or [Undo]: 250<0 (B noktası) Specify next point or [Undo]: 250<60 (C noktası) Specify next po int or [Close/Undo]: c ("Close" seçeneği) Command: Aynı kartezyen koordinatlarda olduğu gibi kutupsal koordinatlarda da göreli nokta girişinden bahsetmek mümkündür. Yani son noktayı orijin kabul ettirerek kutupsal koordinatları kullanabiliriz. Kutupsal koordinatlarda göreli nokta girişi diyebileceğimiz bu biçimin yazımı @r<θ şeklindedir. Aşağıda A noktası orijinde olmayan ve kenar uzunluğu 250 birim olan bir eşkenar üçgen çizilmiştir. 17

Command: line Specify first point: (işaretlerne cihaz/nızla ekranın sol alt köşesi civarında bir nokta giriniz.) Specify next point or [Undo]: @250<0 (A noktası orijin kabul edilerek B noktası) Specify next point or [Undo]: @250<120 (B noktası orijin kabul edilerek C noktası) Specify next point or [Close/Undo]: c ("Close"seçeneği) Command: Yukarıdaki örnekte B noktası verilirken A noktası, orijin kabul ettirilmiştir. Dolayısıyla B noktasının orijine mesafesi 250 birim; A' dan B' ye yönlenmiş hayali vektörün yatayla yaptığı açı da 0 (sıfır) derecedir. C noktası verilirken B noktası orijin kabul ettirildiği için B' den C' ye yönlenmiş hayali vektörün yatayla 120 derecelik açı yaptığı dikkate alınmıştır. Aşağıdaki tablo öğrendiğimiz nokta giriş biçimlerini özetlemektedir. Kartezyen Kutupsal Mutlak x,y r<θ Göreli @x,y @ r<θ 18

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ İşlem Basamakları AutoCad dosyası uzantılarını tanımlayınız. Bilgisayarın parçalarının bilgisayar destekli çizim programına etkilerini açıklayınız. Bilgisayar destekli çizimin işlevsel tanımını yapınız. Öneriler İnternet ortamı ve kütüphanelerden dosya uzantı türlerini araştırınız. Bilgisayar parçalarının özelliklerini araştırınız. AutoCAD programını çalıştırmak için gerekli sistem gereksinimini araştırınız. Bilgisayar destekli çizim programının kullanım alanlarını ve uygulama şekillerini araştırınız. Komut verme şekillerini uygulayınız. Bilgisayar destekli çizim programının komutlarını ve kısaltmalarını kullanınız. AutoCAD programı ile benzer bir resim çizerek komut verme şekillerini uygulayınız. Resimi çizerken komutların kısaltmalarını kullanınız. Çeşitli koordinat verme kurallarını resimi çizerken uygulayınız. Çiziminizi değişik yöntemler kullanarak tekrar çiziniz. Koordinat sistemlerin sayınız ve koordinat verme şekillerini kullanınız. 19

UYGULAMA FAALİYETİ UYGULAMA FAALİYETİ Aşağıdaki şekli AutoCAD programıı kullanarak 30 dakika sürede çiziniz. Kontrol Listesi Açıklama: Aşağıda listelenen davranışları yapamıyorsanız (HAYIR), yapabiliyorsanız (EVET) kutucuğua (X) işareti koyunuz. İŞLEMLER Evet Hayır 1 Doğru (line) çizildi. 2 Kartezyen koordinatlar kullanıldı. 3 Açısal koordinatlar kullanıldı. 4 Çember (circle) çizildi. 5 Yay (arc) çizildi 6 Görüntüleme komutu kullanıldı. 7 Copy komutu kullanıldı. 8 Çizim zamanında tamamlandı. Değerlendirme: Eksikliklerinizi gördükten sonra; faaliyete tekrar dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayınız. 20

ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede; çoktan seçmeli ölçme değerlendirme kriterleri uygulanmıştır. Ölçme Soruları 1. AutoCAD programı ile hazırlanan çizim dosyalarının uzantısı hangisidir? A) bat B) exe C) com D) dwg 2. Bilgisayar ekranındaki görüntünün daha kaliteli olması için hangi bilgisayar parçasını kapasitesi yükseltmek gereklidir? A) CPU B) Ekran kartı C) Ana kart D) HDD 3 Bu kısayol tuşu hangi konut anlamına gelmektedir? A) Line B) Layer C) Arc D) Delete 4. line komutu hangi menünün altında bulunmaktadır? A) Draw B) Tools C) Modify D) File 5. Çizim üzerinde belirli bir bölgeyi daha büyük görüntülemek için hangi komut kullanılır? A) Zoom - Previus B) Zoom - Window C) Zoom - Extends D) Pan 6. Göreceli Kutupsal koordinat formatı hangisidir? A) x,y,z B) @ x,y C) r < θ D) @ r < θ 21

ÖĞRENME FAALİYETİ 2 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 2 Çizimler için şablon çerçeve oluşturabileceksiniz. ARAŞTIRMA Şablon çerçeve çizmek için bilinmesi gerekli komutları araştırınız. 2. ÇİZİMLER İÇİN ŞABLON ÇERÇEVE ÇİZİMİ 2.1. Bilgisayar Destekli Çizim Programının Çalıştırılması AutoCAD, bilgisayarımıza kurulduktan sonra masaüstünde var olan simgelerimize yandaki şekildeki gibi yeni bir simge eklenecektir. Bilindiği gibi masaüstündeki bu simgeler, ilişkilendirildikleri yazılımları daha kolay ve hızlı başlatabilmek için kullanılırlar. AutoCAD' in başlatılabilmesi için yapılması gereken, şekildeki simgenin iki kez kısa aralıklarla işaretlenmesidir. Bir süre bekledikten sonra AutoCAD penceresi, "Startup" isimli diyalog kutıısııyla beraber karşımıza gelecektir. Şekil 2.1: AutoCAD açılış ekranı Bu diyalog kutusu ile var olan bir dosyanın veya yeni bir dosyanın açılması sağlanabilir. Yeni dosya açarken de bazı ayarların yapılmasına olanak tanınır. 22

Şekil 2.2: Startup iletişim kutusu Startup iletişim kutusunun sol üst köşesinde dört tane düğme bulunur. İlk iki düğmeyi kullanarak yeni bir çizime başlayabilir ya da mevcut bir çizimi açarak bunu düzenleyebilir veya güncelleyebilirsiniz. Diğer iki düğme ise ileri düzeyde başlangıç ayarları için birtakım şablonlar ve sihirbazları kullanmanızı sağlar. İletişim kutusunun ortasındaki kısmın içeriği, bu dört düğmeden hangisini seçtiğinize bağlı olarak değişir. Yeni bir çizime başlarken bu iletişim kutusunu atlayarak doğrudan AutoCAD'in grafik penceresine geçebilirsiniz. 2.2. Çizim Alanının Hazırlanması Çizime başlamadan çizim ekranında kullanacağınız araç çubuklarını aktif hale getirerek veya kendi araç çubuğunuzu hazırlayıp ekrandaki konumlarını belirleyerek çizime başlayabilirsiniz. Kullanmayacağınız araç çubuklarını açtığınızda çizim ekranınız küçüleceğinden zorluk çekebilirsiniz. Araç çubuklarını Wiev menüsünden Toolbars işaretlenerek çalıştırılabilir ve aşağıdaki diyaloğ kutusu gelir. Şekil 2.3: Toolbar iletişim kutusu Araç çubuklarının isimlerinin önündeki kutucuklara çentik koymak sureti ile istenilen araç çubuğu açılır. 23

Ekran üzerinde başlığından tutularak istenilen yere sürüklenir. Close tuşu ile komuttan çıkılır. Not: Status komutu ile çizim alanı hakkında bilgi alabilirsiniz. 2.3. Noktadan Sonra Hanenin Belirlenmesi UNITS komutu ile koordinat ve açı gösterim biçimleri ve hassasiyet ayarlamaları yapılır. Komut menü çubuğundaki "Format" başlığındaki "Units..." işaretlenerek çalıştırılabilir ve aşağıdaki diyalog kutusu gelir. Length Şekil 2.4 Drawing units iletişim kutusu Bu bölümde bulunan "Type" listesinden uzunluk gösterim biçimi belirlenir. Listede mimari ("Architectural"), ondalık ("Decimal"), mühendislik ("Engineering"), rasyonel ("Fractional") ve bilimsel ("Scientific") seçenekleri mevcuttur. Uzunluk gösterim biçimi seçildikten sonra hassasiyet ayarı yapılır. "Precision" listesi açıldığında seçilebilecek hassasiyetler görülür Angle Bu bölümdeki "Type" listesinden açılara yönelik biçim seçimi yapılır. Listede derece ("Decimal Degrees"), derece/dak./san. ("Deg/Min/Sec"), grad ("Grads"), radyan ("Radians") ve arazi ("Surveyor's Units") açı ölçüm biçimleri vardır. Uzunluk biçimi seçiminde olduğu gibi burada da "Precision" listesinden açı seçimi için hassasiyet belirlenir. 24

Drawing Units For Designcenter Blocks Blokların AutoCAD DesignCenter penceresinden dosyaya yerleştirilmesi esnasında bu listeden seçilecek birime dikkat edilir. 2.4. Çizim Limitlerinin Belirlenmesi Yeni bir dosya açtığımızda, çizim sınırları hangi şablon dosyanın kullanıldığına bağlıdır. Örneğin acadiso. dwt şablon dosyası ile başlanmışsa çizim sınırları 420x297 alınır. Yani uzunluğu 420 ve genişliği 297 birim olan bölge, çizim sınırlarıdır. LIMITS komutu, çalışmanın herhangi bir aşamasında (genellikle başlangıçta) çizim sınırlarını değiştirmek için kullanılır. Menü çubuğunda "Format" başlığındaki "Drawing Limits" menü elemanı seçilerek komut çalıştırılabilir. Command: limits Reset Model space limits: Specify tower lefi comer or [ON/OFF] <0.0000,0.0000>: Specify upper right comer <420.0000,297.0000>: 1300,800 Command: Komut çalıştırıldığında ilk olarak bir mesaj görüntülenir ve bir sonraki satırda ilk ileti belirir. Genellikle çizim sınırlarının sol alt köşesinin koordinatlarının (0,0) olması istendiği için ilk iletiye boş yanıt verilir. Son ileti çizim sınırlarının sağ üst köşesinin koordinatlarını girmemizi ister. Hâlihazırdaki değer, güncel değer olarak sunulur. Yukarıda yeni çizim sınırları 1300 x 800 yapılmıştır. Çizim sınırı ayarı LIMITS komutu ile yapıldıktan sonra tanımlanan bölge ekrana yerleşmez. Tanımlanan yeni çizim sınırlarının ekran içine yerleştirilmesi için ZOOM komutunun "All" seçeneği kullanılır. ON: Tanımlanmış sınırları açar (aktif hale getirir). Dolayısıyla çizim sınırları dışında nokta girişi engellenir. Çizim sınırları dışında nokta girilmeye çalışıldığında "Outside limits" uyarı mesajı ile karşılaşılır. OFF: Sınır kontrolünü kaldırır. Artık çizim sınırları dışında nokta girişi serbesttir. 2.5. Grid Komutu GRID komutu, noktaların meydana getirdiği bir ızgara oluşturulmasını sağlar. Izgara, çizimin bir parçası değildir. Çıktısı alınamaz. Genellikle görsel bir kolaylık sağladığı için "snap" modu ile beraber kullanılır. İmlecin atlamalarını saymak yerine ızgaradaki noktaların sayılması görsel açıdan çoğu zaman daha kolaydır. Command: grid Specify grid spacing(x) or [ON/OFF/Snap/Aspect] <10.0000>: 25

Yukarıdaki iletiye bir değer girildiğinde LIMITS komutuyla tanımlanan çizim sınırları içine ızgara yerleştirilir. lzgara çalışma alanının tamamını kaplamaz. Yukarıdaki iietiye bir sayıyı takip eden x biçiminde de (2x, O.5x gibi) yanıt verilebilir. Örneğin 2x cevabı, ızgara ayrışımının, "snap" ayrışımının iki katı olmasını sağlar. Ayrıca yukarıdaki iletiye O (sıfır) özel değeri girilebilir. Bu özel değer, ızgara ayrışımının, "snap" ayrışımına kilitlenmesi anlamına gelir. Dolayısıyla "snap" ayrışımına girilecek değerler, ızgara ayrışımı için de kullanılır. Genellikle ızgara, "snap" modu ile birlikte ve aynı değerde kullanıldığı için bu özellik anlamlıdır. Aşağıda GRID komutundaki diğer seçenekler açıklanmıştır. ON/OFF: Bu seçenekler ızgaranın açılıp kapatılmasını sağlar. F7 veya Ctr/+G veya durum çubuğundaki "GRID" düğmesi ile de aynı işlev gerçekleştirilir. Snap: Izgara aralığının "snap" ayrışımına kilitlenmesi istenirse kullanılır. GRID komutu çalıştırılıp gelen iletiye O (sıfır) yanıtının verilmesi de aynı işi yapar. Aspect: Izgara noktaları arasındaki yatay ve dikey mesafenin farklı olması sağlanır. "Aspect" seçeneği iletilerine de sayıyı takip eden X girilebilir. Command: grid Specify grid spacing(x) or [ON/OFF/Snap/Aspect] <5.0000>: a Specify the horizontal spacing(x) <5.0000>: 5 Specify the vertical spacing(y) <5.0000>: 10 Command: 2.6. Snap Komutu SNAP komutu ile imleç hareketleri kontrol edilir. Kenetleme ("snap") modu kapalıyken imleç hareket ettirildiğinde, durum çubuğundaki koordinatlar izlenirse herhangi bir kısıtlama olmadığı görülür. Yani imleç, çalışma alanındaki her noktaya ulaşabilmektedir. SNAP komutuyla imlecin yatay ve dikey hareket aralıkları belirtilir ve "snap" modu açılırsa imleç, artık çalışma alanındaki bütün noktalara ulaşamaz. Çünkü imleç, belirtilen aralıklarda atlayarak hareket etmektedir. Bu durum, koordinatlar izlenerek görülebilir. 26

SNAP, komut satırına yazılarak çalıştırılır ve aşağıdaki ileti gelir ve aşağıdaki gibi bir değer girilerek yanıt verilebilir. Bu durumda imleç, yatayda ve dikeyde girilen değer kadar atlayarak hareket edecektir. Eğer bir şeklin boyutları, bu değerin katları ise şeklimizi klavyeyi kullanmadan çizebiliriz. Değer girildikten sonra "snap" modu kendiliğinden aktif yapılır. F9 fonksiyon tuşunun da "snap" modunu açıp kapadığını hatırlayın. Command: snap Specify snap spacing or (ON/OFF/AspectlRotate/Style/Type] <10.0000>: 14 Command: ON/OFF: Bu seçenekler, kenetleme ("snap") modunun açılıp kapatılması için kullanılır. Açık durumda imleç, girilen değer kadar atlayarak hareket edeceğinden çalışma alanındaki bütün noktalara ulaşılamaz. Bu seçeneklerin işlevlerinin F9 veya Ctrl+B veya durum çubuğundaki "SNAP" düğmesi ile yapabilirsiniz. Aspect: İmlecin yatayda ve dikeyde farklı aralıklarla hareket etmesi istenirse bu seçenek kullanılır Rotate: "Snap" modu açıldığında imleç hareketleri verilen değerlerle sınırlandırılır ve (0,0) noktası referans alınır. Yani (0,0) noktasından itibaren imleç, yatayda ve dikeyde verilen değer kadar atlayarak hareket eder. "Rotate" seçeneğinin görevlerinden biri, bu referans noktayı değiştirmektir. Diğer görevi; atlamaların yatay ve dikeyde değil, istenen bir açı ve buna dik istikamette olmasını sağlamaktır. Style: Bu seçenek bize "Standard" ve "lsometric" olmak üzere iki biçimden birini seçme imkanı tanır. Yukarıda anlatılan "snap" modu, standart kullanım biçimidir. İzometrik biçim ise izometrik çizimlerde bize yardımcı olmak üzere düzenlenmiştir Type: "Snap" tipi için sunulan iki seçenekten biri olan "Grid", "snap" modunun yukarıda anlatıldığı tarzda kullanımına karşılık gelir. "Polar" seçeneğinin ise kullanımı, henüz görmediğimiz kutupsal izleme modu veya nesne kenetleme izi modu açıkken anlamlıdır 2.7. Çizgi Çizmek AutoCAD programında çizgi çizme komutunu olan Line komutunu daha önce öğrenmiştik. Şimdi bu komutun kullanımını birkaç uygulama ile pekiştireceğiz. 27

2.7.1 Uygulama Command: line Specify fırst point: (A noktasını, ekran sol alt köşesi civarında bir yerde seçin.) Specify next point or [Undo]: @230,0 (son nokta orijin kabulüyle B noktası) Specify next point or [Undo]: @0,60 (son nokta orijin kabulüyle C noktası) Specify next point or [Close/Undo]: @-ll0,0 (D noktası) Specify next point or [Close/Undo]: @0,40 (E noktası) Specify next point or [Close/Undo]: @-50,0 (F noktası) Specify next point or [Close/Undo]: @0,50 (G noktası) Specify next po int or [CloselUndo]: @-70,0 (H noktası) Specify next po int or [CloselUndo]: c ("Close" seçeneği) Command: 2.7.2. Uygulama 28

Command: line Specify first point: (Ekranın sol alt köşesi civarında bir nokta işaretleyin.) Specify next point or [Undo]: @95<0 (son nokta orijin kabulüyle B noktası) Specify next point or [Undo]: @170<90 (C noktası) Specify next point or [Close/Undo]: @95<180 (D noktası) Specify next point or [Close/Undo]: c ("Close" seçeneği) Command: line Specify first point: @25,- 135 (son nokta olan D' nin orijin kabulüyle E noktası) Specify next point or [Undo]: @45<0 (F noktası) Specify next point or [Undo]: @-15,90 (G noktası) Specify next point or [Close/Undo): @-15,0 (H noktası) Specify next point or [Close/Undo]: c Command: 2.7.3. Uygulama Command: line Specify fırst point: (A noktasını işaretleyerek girin.) Specify next point or [Undo]: @180,0 (B noktası) Specify next point or [Undo]: @50<120 (C noktası) Specity next point or [Close/Undo]: @20<30 (D) Specify next point or [Close/Undo]: @80<120 E) Specity next point or [Close/Undo]: @20<210 (F) Specity next point or [Close/Undo]: @50<120 (G) Specify next point or [CloselUndo]: c ("Close") Command: Not: Qsave komutu çiziminizi anlık olarak kaydediniz. 29

2.7.4 Kenetleme Komutları Bilgisayar destekli çizim programında nesnelerin taşınması, çoğaltılması, belli yerlerinden yakalamak işlemleri gelişi güzel yöntemlerle yapılırsa hata oranı yükselir. Bu olumsuz durumu gidermek için nesne kenetleme komutları kullanılır. Bu yardımcı komutlar cisimlerin uç, orta, daire merkezi, kesişim merkezi, teğet noktaları gibi özel noktalardan otomatik olarak yakalamak için kullanılan yardımcı komutlardır. Bu komuta aşağıdaki yöntemlerle ulaşılır. Object Snap araç çubuğundan Komut satırına ilk üç karakteri yazarak Sihift+Fare sağ tuşuna basarak. Obje snap çubuğundan yapılan kenetlemeler bir sefere mahsustur. Her gerektiğinde bu çubuktan seçim yapılmalıdır. Osnap ayarlarından yapılan seçimler ise yine buradan iptal edilinceye veya durum çubuğundan osnap çift tıklama işlemi yapılarak gri renge döndürülünceye kadar geçerlidir. ENDpoint (Uç nokta): Yay, doğru, eliptik yay gibi nesnelerin seçim noktasına en yakın uç noktaları yakalanır. MIDpoint (Orta nokta): Seçilen nesnenin orta noktasını yakalar. Örneğin bir doğrunun veya yayın orta noktasını verir. INTersection (Kesişim noktası): Nesnelerin kesişim noktalarını yakalar. Örneğin bir doğru ile çemberin kesişim noktasını verir. APParent Intersect (Görünüşteki kesişim noktası): Uzayda gerçekten kesişen veya kesişmeyen iki nesnenin görünüşteki kesişim noktasını yakalar. Örneğin uzayda kesişmeyen iki doğruya öyle bir açıdan bakılıyordur ki kesişiyorlarmış gibi görünürler. Görünüşteki bu kesişim noktası yakalanır. CENter (Merkez): Yay, çember, eliptik yay, halka ve elips gibi merkeze sahip nesnelerin merkez noktalarından yakalar. QUAdrant (Çeyrek): Çember, yay elips, halka ve eliptik yayların seçim yerlerine en yakın çeyrek noktalarını yakalar. NODe (Düğüm): Nokta (Point komutu ile oluşturulmuş) öğesine kenetlenir. INSertion (Yerleşim): Blokların (BLOCK), şekillerin (SHAPE) ve metinlerin (DTEXT ve MTEXT) yerleşim noktalarından yakalar. PERpendicular (Dik): Son noktadan seçilen nesneye yönlenmiş hayali dikmenin, nesneyi kestiği noktaya kenetlenir. 30

TANgent (Teğet): Teğet noktayı yakalar. Hangi komutun çalıştırıldığı ve neye teğet çizileceği önemlidir. Örneğin çember çizerken, bir doğruya veya bir yaya teğet olması istenebilir. Fakat doğru çizerken, bir başka doğru seçilemez. Sadece çembere veya yaya teğet olması istenebilir. NEArest (En yakın): Seçilen nesnenin, imlece en yakın noktasına kenetlenir. NONe (Hiçbiri): Nesne kenetleme kapatılır. PARallel (Paralel): Bir vektörün ikinci noktasını (örneğin LINE komutunda ilk ileti geçildikten sonra) girerken, vektörün herhangi bir doğrusal nesneye (LINE, RAY, vs.) paralel olacak şekilde oluşmasını sağlar. EXTensİon (Uzarna): Herhangi bir nesnenin (doğru, yay vs.) uzantısı üzerinde nokta yakalamamızı sağlar. Yandaki şekilde bir üçgenin kenar ortayları çizilmeye çalışılır. İlk olarak LINE komutu çalıştırılır. İlk ileti komut satırında görülünce nesne kenetleme kısa yol menüsü açılır ve "ENDpoint" modu seçilir. AB doğrusunun A noktası yakalanmak istendiği için imleç, AB doğrusu üzerinde A noktasına daha yakın olacak şekilde konumlandırılır. Bu esnada A noktası üzerinde, "ENDpoint" modunun simgesi olan bir kare oluşmuştur. İşaretleme tuşunıı basıldığında A noktası girilmiş (yakalanmış) olur. Artık komut satırında LINE komutunun ikinci iletisi vardır. Tekrar nesne kenetleme kısa yol menüsü açılır ve MIDpoint modu seçilir. BC doğrusunun orta noktası yakalanmak istendiği için imleç, BC doğrusu üzerinde herhangi bir yerde konumlandırılır. Bu esnada MIDpoint modunun simgesi olan bir üçgen işareti, doğrunun ortasında belirir. Son olarak işaretlerne tuşuna basılır ve BC doğrusunun orta noktası girilmiş olur. Aşağıda ileti, akışı verilmiştir. Command: line Specify first point: ( ENDpoint modu ile A noktasıgirilir.) Specify next point or [Undo]: ( MIDpoint modu ile BC doğrusu seçilerek orta noktası girilir.) Specify next point or [Undo]: (Komut bitirilir.) 31

Command: Yandaki örnekte var olan bir üçgenin köşelerinden geçen bir çember ile kenarlarına teğet olan bir çember çizilmiştir. Her iki çember de üç nokta yöntemi ile çizilebilir. Köşelerden geçen çemberi çizerken, AutoCAD tarafından istenecek üç noktaya ENDpoint modu ile üçgenin köşeleri seçilerek yanıt verilir. Kenarlara teğet çember çizilirken istenen üç noktaya TANgent modu ile yanıt verilir. Her nokta istendiğinde TANgent modu seçilerek çemberin teğet olduğu kenarlar işaretlenir. İmleç, işaretlemek amacıyla doğruların üzerine götürüldüğünde TANgent moduna ait şekildeki simge belirir. Aşağıdaki örneğimizde mevcut üç çembere içten ve dıştan teğet çemberlerin çizilişi anlatılır. Sadece içteki çemberin ileti akışı verilmiştir. Dıştaki çember benzer tarzda çizilir. Command: circle Specify center point for circle or [3P/2P/Ttr (tan tan radius)]: 3p Speeify first point on circle: ( TANgent modu ile çember, A noktası civarından seçilir.) Speeify second point on circle: ( TANgent modu ile çember, B noktası civarından seçilir.) Specify third point on circle: ( TANgent modu ile çember, C noktası civarından seçilir.) 32

Command: Aşağıdaki örnekte PERpendicular modu kullanılarak bir üçgenin dikmesi çizilmektedir. Command: line Specify first point: ( ENDpoint modu ile A noktası girilir.) Specify next point or [Undo]: (BC doğrusu PERpendicular modu ile seçilir.) Specify next point or [Undo]: Command: QUAdrant moduna örnek olması açısından aşağıdaki çizim yapılmıştır. Yakalanmak istenen çeyrek noktaya yakın yerden çemberin seçildiğine dikkat edin. Command: line Specify first point: ( QUAdrant modu ile çemberi A noktası civarından seçin.) Specify next point or [Undo]: ( QUAdrant modu ile çemberi B noktası civarından seçin.) Specify next point or [Undo]: ( QUAdrant modu ile çemberi C noktası civarından seçin.) Specify next point or [Close/Undo]: ( QUAdrant modu ile çemberi D noktası civarından seçin.) Specify next po int or [Close/Undo]: c 33

Command: INTersection nesne kenetleme modu, iki nesnenin kesişimini yakalayabildiği gibi uzantıların kesişimi için de kullanılır. INTersection modu kullanılırken imleç, kesişimi o1uşturan iki nesneye yakın konumlandırılmalıdır. Kesişim noktası üzerine veya civarına da konumlandırılabilir. Zaten INTersection moduna has simge, imleci yönlendirmede yardımcı olur. İstediğimiz yerde simge görülüyorsa (bütün modlar için geçerli) imleç, doğru konumlandırılmıştır. Aşağıda bu iki kullanım tarzına ilişkin örnekler verilmiştir. Command: line Specify first point: ( INTersectin modu ile imleci A noktası civarında konumlandırıp işaretleyin.) Specify next point or [Undo]: ( INTersection modu ile B noktası civarında işaretleyin.) Specify next point or [Undo]: Command: line Specify first point: ( INTersection modu ile C noktası civarında işaretleyin.) Specity next point or [Undo]: ( INTersection modu ile D noktası civarında işaretleyin.) Specity next point or [Undo]: Command: 2.8. Çerçeve Çizgilerini Kalınlaştırmak Çerçeve çizigilerini kalınlaştırmak için düzenleme komutu olan Pedit komutu kullanılır. Pedit komutu bileşik çizgi düzneleme komutudur. Line ile çizilen çizilen çizgiler bileşik çizgi değildir, ayrı olarak hareket ederler. Command: pedit Select polyline or [Multiple]: ( polyline ı seç) Object selected is not a polyline ( seçilen obje polyline değil) Do you want to turn it into one? <Y> (işlem yapmak istiyormusunuz <evet>) Enter an option [Close/Join/Width/Edit vertex/fit/spline/decurve/ltype gen/undo]: w (genişlik) Specify new width for all segments: 10 (genişlik degerini gir) 34

Enter an option [Close/Join/Width/Edit vertex/fit/spline/decurve/ltype gen/undo]: Command: Not: Kenarlarda fazlalık olmaması için neneyi Polyline yapmak gereklidir. Line ile çizilen çizgiler Pedit komutunun Join seçeneği ile polyline a dönüştürülebilir. 35

UYGULAMA UYGULAMA FAALİYETİ FAALİYETİ İşlem Basamakları Öneriler Çizim alanını hazırlayınız. Noktadan sonra görünecek hane sayısını ayarlayınız. Çizim limitlerini belirleyiniz. İmlecin atlama miktarının ayarını yapınız İmlecin atlama miktarını ekranda ızgara şeklinde görüntüleyiniz. Status komutu ile çizim alanı hakkında bigi alınız. Units komutunu kullanınız. Kullanmayacağınız ayarları değiştirmeyiniz. Çiziminiz uygun büyüklükte çizim alanı limitleri belirleyiniz. Snap ayarlarını çizim alanınıza göre yapınız. Snap modu aktif hale getiriniz. Grid ayarlarını snap ayarlarına göre yapınız. Grid modu aktif hale getiriniz. Aşagıdakine benzer bir çizim yapınız. Çizim yaparken koordinatları kullanınız. Pedit komutunu kullanarak çizgileri kalınlaştırınız. Çiziminizi kaydetmeyi unutmayınız. Çizgi çiziniz. Çerçeve çizgilerini kalın çiziniz. 36

ÖLÇME ÖLÇME VE VE DEĞERLENDİRME DEĞERLENDİRME Aşağıda verilen ölçme değerlendirmede; çoktan seçmeli ölçme değerlendirme kriterleri uygulanmıştır. ÖLÇME SORULARI 1. Çizim alanı ile ilgili bilgileri hangi komut gösterir? A) Limits B) Snap C) Status D) Grid 2. Çizim alanın sınırları hangi komutla belirlenir? A) Limits B) Snap C) Status D) Grid 3. İmlecin ekranda atlama miktarını hangi komut düzenler? A) Grid B) Pedit C) İmlec D) Snap 4. Line komutu ile çizilen çizgilerin kalınlığını hangi komutla düzenleriz? A) Line B) Pedit C) With D) Pline 5. Yapılan çizimi anlık olarak kaydetmek için hangi komut kullanılır? A) Qsave B) Save C) Open D) New 6. Klavye üzerinde bulunan F7 tuşu hangi komutla ilgilidir? A) Snap B) Limits C) Grid D) Qsave 37

Uygulama Testi Aşağıdaki şekli AutoCAD programıı kullanarak 40 dakika sürede çiziniz. Kontrol Listesi Açıklama: Aşağıda listelenen davranışları yapamıyorsanız (HAYIR), yapabiliyorsanız (EVET) kutucuğua (X) işareti koyunuz. İŞLEMLER Evet Hayır 1 Çizim alanı hazırlandı. 2 Snap ve Grid ayarları yapıldı. 3 Doğru (line) çizildi. 4 Kartezyen koordinatlar kullanıldı. 5 Açısal koordinatlar kullanıldı. 6 Çember (circle) çizildi. 7 Görüntüleme komutu kullanıldı. 8 Çizgi kalınlığı değiştirildi. 9 Çizim belirli aşamalarında kayıt yapıldı. 10 Çizim zamanında tamamlandı. Değerlendirme Eksikliklerinizi gördükten sonra; faaliyete tekrar dönerek, araştırarak ya da öğretmeninizden yardım alarak tamamlayınız. 38

ÖĞRENME FAALİYETİ 3 AMAÇ ÖĞRENME FAALİYETİ 3 Antet çizimi için gerekli komutları bileceksiniz ve çizimini yapabileceksiniz. ARAŞTIRMA Antet şekillerini araştırınız. 3. ANTET ÇİZİMİ 3.1. Time Komutu TIME komutu ile çizim dosyamıza ait bazı tarih ve zaman bilgilerini öğrenebiliriz. TIME komutu, menü çubuğunda "Tools" başlığı altındaki "Inquery" altında bulunan 'Time" seçilerek çalıştırılabilir. Komut çalıştırıldığında AutoCAD yazı penceresi açılır ve aşağıdaki tarih ve zaman bilgilerinden sonra komutun iletisi gelir. Command: time Current time: 07 August 2005 Wednesday at 00:03:08:940 Times for this drawing: Created: 07 March i 999 Sunday at 13: 19:53 :230 Last updated: 26 September 2000 Tuesday at ı 9:08:38:030 Total editing time: 4 days 03:02: 12.030 Elapsed timer (on): 4 days 03:02: 12.080 Next automatic save in: O days 01:59:55.456 Enter option [Display/ON/OFF/Reset]: Current time: Bulunduğumuz tarih ve zaman bildirilir. Created: Çizim dosyamızın oluşturulduğu tarih ve zamandır. Last updated: Çizim dosyamızda en son yapılan değişikliklerin güncellendiği tarih ve zaman bildirilir. Total editing time: Çizim dosyamızdaki toplam çalışma süresini gösterir. Elapsed timer: Kullanıcıya bırakılmış bir kronometre gibi düşünülebilir. Next automatic save in: Gelecek otomatik saklamaya ne kadar süre kaldığı bildirilir. TIME komutunun iletisinde bulunan seçenekler aşağıda açıklanmıştır. Display: Zaman ve tarih bilgileri tekrar sunulur. ON/OFF: Kullanıcıya bırakılmış olan kronometrenin ("Elapsed timer"), açılıp kapatılmasını sağlar. Reset: Kullanıcıya bırakılmış olan kronometreyi sıfırlar (O days 00:00:00.000). 39

3.2. Layer Kavramı Çizilen nesneler mutlaka bir katmandadır. Diğer bir deyişle her nesne bir katmana aittir. Dolayısıyla katmanlar, nesnelerin diğer bir özellikleridir. Yani bir nesnenin ait olduğu katman, renk, çizgi tipi ve çizgi kalınlığı gibi o nesnenin bir özelliğidir. Katmanları şeffaf plakalara benzetebiliriz. Üstüste konmuş şeffaf plakalar ve her plakada bazı çizim öğeleri. Örneğin mimari çizim, sıhhi tesisat ve elektrik tesisatı ayrı katmanlara çizildiğinde, katmanların açılıp kapatılma yeteneklerinin kullanılmasıyla, alternatifler oluşturabilme şansına sahip oluruz. Aşağıdaki şekil 3.1 de üç katman kullanılarak oluşturulan basit bir örnek gösterilmektedir. Şekil 3.1: Katmanlar Görüldüğü gibi yukarıdaki şekilde üç katman kullanılmıştır. Çizim, O (sıfır) katmanına; tarama ve eksen çizgileri, "ince çizgiler" isimli katmana; ölçülendirme öğeleri ise "ölçülendirme" isimli katmana yapılmıştır. Yukarıda da bahsedildiği gibi katman kullanımının sağladığı faydalardan biri, alternatiflerin oluşturulabilmesidir. Çizimimizde katman kullanımının (l' den fazla katmana çizim yapmanın) bir diğer yararı da performans artışına sebep olmasıdır. Örneğin bir süre için görüntülenmemesinin mahzuru olmayan nesnelerin bulundukları katmanların kapatılmasıyla veya dondurulmasıyla AutoCAD, bunları ekrana getirme zahmetinden kurtulur. Böylece özellikle büyük çizim dosyalarında anlamlı bir performans artışı sağlanmış olacaktır. Katman kullanımı ile nesneler bir bakıma gruplandırılmış olurlar ve özelliklerinin topluca değiştirilebilmesi mümkün olur. Bu durum, katman kullanımının sunduğu diğer bir avantaj olarak görülebilir. Çizim yaparken oluşturulan katmanlardan hangisi güncel ise o katman kullanılır. Yani çizim güncel katmana yapılabilir. Dolayısıyla çizeceğimiz nesnelerin hangi katmana ait olmaları isteniyorsa ilk önce o katman güncel yapılmalıdır. Fakat düzenleme komutları bütün katmanlarda geçerlidir. Yani güncel olmayan bir katmandaki nesne taşınabilir, kopyalanabilir, koparılabilir veya budanabilir. 40

Birinci faaliyette bahsettiğimiz LAYER komutu aşağıda tekrar anlatılacaktır. Komutun çalıştırılabilmesi için menü çubuğundaki "FQrmat" başlığında bulunan "Layer..." işaretlenebilir veya nesne özellikler araç çubuğunun ikinci düğmesi olan "Layers" isimli düğme işaretlenebilir veya komut satırına komut ismi yazılabileceği gibi komutun kısa adı olan LA yazılabilir. Şekil 3.2: Katman ayar kutusu New: Yeni katman olusturur. Delete: Katman silmeye yarar. 0 katmanı silinemez. Set: Katmanı akit duruma getirir. Name: Katmanın adını gösteriri. 0 katmanı hariç diğer katmanların adı değiştirilebilir. On: Katmanı açar.lamba simgesi yanıyor ise katman açıktır. Katman görünmez olur. Freez: Katmanı dondurur ve görünmez yapar. Uzun süre gözükmemesi istendiğinde kullanılır. Lock: Katmanı kilitler. Kilitli katman görünür fakat üzerindeki nesneleri müdahale edilmez. Color: Katman rengini ayarlamakta kullanılır. Seçildiğinde renk paleti açılır. 41