"SLAM HUKUKU ARA*TIRMALARI DERG"S" islamhukuku.com islamhukuku.org islamhuku.net Journal of Islamic Law Studies Say / Number / : 7 Yl / Year / : 2006 Nisan ve Ekim aylarnda ylda iki say çkar. Hakemlidir Sahibi / Publisher / Mustafa ÖZDEMR Mehir Vakf Genel Bakan / General Director of Mehir Wakfi / Editör / Editor-in-chief /! " Prof.Dr. Saffet KÖSE Editör Yardmcs / Associate editor /! " # Doç. Dr. Muharrem Klç Yayn Kurulu / Editorial Board /! " $% Prof.Dr. Halil brahim ACAR - Dr. Ahmet AKMAN - Y.Doç.Dr. Abdüsselam ARI - Prof.Dr. Nasi ASLAN - Y.Doç.Dr.Tevhit AYENGN - Dr. Tuncay BA2O4LU - Doç.Dr. Murteza BEDR - Y. Doç.Dr. Recep CC - Dr.A. Hakan ÇAVU2O4LU - Prof.Dr. 2amil DA4CI - Prof.Dr. Nihat DAL- GIN - Doç.Dr. Sabri ERTURHAN - Prof.Dr. H. Tekin GÖKMENO4LU - Doç.Dr. H. Mehmet GÜNAY - Y. Doç.Dr. Menderes GÜRKAN - Dr. Hasan HACAK - Doç.Dr. Abdurrahman HAÇKALI - Doç.Dr. Cengiz KALLEK - Y. Doç.Dr. Ali KAYA - Dr. Hüseyin KAYAPINAR - Doç.Dr. Muharrem KILIÇ - Prof.Dr. Ferhat KOCA - Doç.Dr. smail KÖKSAL - Doç.Dr. 2ükrü ÖZEN Dr. Ali hsan PALA - Dr. Ali PEKCAN - Y.Doç.Dr. zzet SARGIN - Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR - Doç.Dr. Hasan TANRIVERD - Dr. Mustafa YAYLA - Prof.Dr. Mustafa YILDIRIM - Y.Doç.Dr. Kemal YILDIZ - Dr. Yaar Y4T Dan:ma Bilim Kurulu / Advisory Scientific Board / ) -!&"' $ Prof.Dr. Hamza AKTAN - Prof.Dr. Vecdi AKYÜZ - Prof.Dr. H. Yunus APAYDIN - Prof.Dr. Fahrettin ATAR - Doç.Dr.. Hakk AYDIN - Prof.Dr. M. Akif AYDIN Prof.Dr. Ali BAKKAL - Prof.Dr. Mustafa BAKTIR - Prof.Dr. Ali BARDAKO4LU - Prof.Dr. Abdülaziz BAYINDIR - Prof.Dr. Faruk BE2ER - Prof.Dr. brahim ÇALI2KAN - Prof.Dr. Orhan ÇEKER - Prof.Dr. Hamdi DÖNDÜREN - Prof.Dr.. Kâfi DÖNMEZ - Prof.Dr. Celal ERBAY - Prof.Dr. Mehmet ERDO4AN - Prof.Dr. Mehmet ERKAL - Prof.Dr. Osman ESKCO4LU - Prof.Dr. Beir GÖZÜBENL - Prof.Dr. Hasan GÜLEÇ - Prof.Dr. Hayreddin KARAMAN - Prof.Dr. Muhsin KOÇAK - Prof.Dr. Salim Ö4ÜT - Doç.Dr. Ahmet ÖZEL - Prof.Dr. Mehmet 2ENER - Prof.Dr. Salih TU4 - Prof.Dr. Mustafa UZUNPOSTALCI - Prof.Dr. Davut YAYLALI - Prof.Dr. Y. Vehbi YAVUZ Kitap Tantm/ Book Review / Dr. A. Hakan ÇAVU2O4LU Özetler/ Summaries/ Y.Doç.Dr. Haluk SONGUR Yaz leri Müdürü/Editorial assistant Hasan TÜRK e-mail: saffetkose@selcuk.edu.tr ISSN 1304-1045
Kapak: Muhittin OKUMU2LAR Yayn "lkeleri 1- Dergide yaymlanmas istenen yazlar slam Hukuku ile ilgili olmaldr: slam hukuku ile ilgili çaeda bir problem, slam hukuk tarihi, edebiyat, son dönem, daha önce yaam ya da çaeda slam hukukçularnn ve eserlerinin tantm, önceki fukahann yazm olduklar risalelerin neri ve tercümesi, sempozyum ve tez deeerlendirmeleri vb. konularda olmaldr. 2- Aratrma ilmî metotlara uygun olmaldr. 3- Aratrmaya ngilizce veya Arapça özet eklenmelidir. 4- Aratrmalar hakemlerin (en az iki hakem) olumlu görüünden sonra yaymlanr. 5- Dergide yaymlanan yazlarn dil ve içerik bakmndan sorumlulueu yazarlarna aittir. 6- Yaymlanmayan yazlar sahiplerine iade edilmez. Principles and Regulations For Publication 1- Research submitted for publication, should be based on Islamic jurisprudence 2- Research should concentrate on issues, -questions and contemporary problem, -history of Islamic jurisprudence, -its literature, - past and contemporary Islamic legists, dealing with Islamic subjects, with their works, -critical publications and translations of treatises (unpublished manuscripts) of the past Islamic legists / jurists about various subjects, -notes on symposiums, conferences, congresses or theises etc. 3- Research should be followed scentific methods. 4- A satisfied abstract shold be attached to the research to be translated into English or Arabic. 5- Researches should be arbitrated by Islamic legists/jurists according to methods which indicates principles and procedures of arbitration 6- The opinions expressed in the articles are solely those of the authors 7- Researches which not published, will not be returned. *+, -, & #! "#$ %& '( )* %+ -1, "-, "./,! "#$- )#0 120, 345, 6# %& ( -2 >B/, %:# (4>#+ 34. @'#/, )'0 A>/7* '- 8 920, 9':#, 9;< =>#$-?0.D!, /C A''#/, )'0 FG( %& @+ -3 )'-0, )H'*I )J % >B " )'+ 5 )2; - @+ -4 A' :& # #+, 9' 3K 9 A' A :0- L (/ -5 >'$C %& )* %+ 1. ( L )'46#, )'0 ',C5 8'B -6 >-2M 0/!(/! L -7 Adres / Address /. : Melike Hatun Çars Kat: 2 No: 233 KONYA Tel: 0.332.352.13.45 Fax: 0.332.353.72.32 www.mehir.net Mehir Vakf Türkiye Gönüllü Teekküller Vakf ve ISBD Üyesidir.
ÇNDEKLER! " #$" " % &'( '#) *+)#, +' -'(. /'+01#.' 2// # 345 2'(!.(( 6# *! " #$"","7 #8 7944: ;# <# % <# 2 #'= 2 #'>#/?&44@@!" A'/8 #B#;# )'('= C' 2''((( /#' +@@ #$%&'( ;#B#D % 2 E F 0 D '0' +' -'(>#/?&$ 7 '( 2'0 7' &F E5 )*+&,! 6D.9 G ;( 999D 6#!. C ''(-0 ##') #0 /' '% #//'' H. -&-. C6% ;/7 '''I# $ +##CJ 7 ''''(>I 3:5!+& #*/0'%1%2(
3 C#/9 G K1= #G E $ >(''##E +'D L #0 % &'(./'#'( #MCJ:@5,-&'2" ;##6D1A" 5! NO2 1<@5@, ;#7 '''I# F ND # '/ 7 #O #00/' >#/P#0 / 5::,4)* ;#! D ($ '# ) ( / $ '2D > '?&:44Q 5 6#). 7 =6'#K " 1((/2/ C-) D & 4RRQ 1!8&9 '"9%!"S< (T% G T79 6'#G9" $' '-/#'S.U(VWGUU' $ '(0'# #RRQ CG)>CC?X/<99.. :;2*:: /0'%14<;<-&,) 66'#C # (T6 OD ;# 6""#Y 2'#'0/+'E'' C/''() #'?& L+'0#'E & L #?&>#/?& R3: +%&, " 6'0;#E7 # # $ >## 1(C) '#0'(+' #?'() D H/% # # 343: 1)&%5' < (VT7 EN!''D #Z''> 0''(./'''.0 3:33Q: &&*
= C;X;#$[6% A"8!! # ##'(+'0''.'/ # ) # /. #E'$ CJ./ / X$ #''(>#/?& 3Q43Q '1,-'" ">*-5'" "" 7 099 6'6 /%0)!12 034 # & 526 3R:3 #+9>)'?/0--4 $9 E7;D C60;.'! D 7 ;S7#7 )( D 7; O2' + /#Y[C''# ' '?#2 '$#? S7 )( '( 7# # :33:RQ )"" 9966 1#!! ) '#D / '( ) /HU! :RR:@Q 1 $'00. 79 # 6990 # 0B K 6' (T C#?# # $?#'( ''(+'?&7#/0'(E/ > - $'002/?E7# :@R:@ '%19 *"" " F #[!"#"$ %&&' ()"#" *" +#',)&[ ; S554[QR# :45: @-;A C[CD.'#1.'#''I"B# % I[-&*"./0)1 *"-&[ ;K/ ;#E553[O>.=R434443RRY[:# 45445 - C[7 0D.9 O (TC$ '# 2 E 1' #Y[7 [#= "[ ;#E55:[R4#(44: $,&"" '
B ;E+)[ %&&2*2"[ 6%K[ 555[3:#(444@ :& < E TXE T 7 < O@RQZ4@YD -&345 # 44:5 )%&:.. D [ %&& 6"7""" - 8&7&[ )E K[;#E554[R#(4:4::,),%&:
C editör den slam Hukuku Aratrmalar Dergisi nin 7. saysn da ciddi bir emekten sonra nihayet ilim dünyasyla buluturmann heyecan içindeyiz. Bu sayda öncekilerde oldueu gibi slam Hukukunun çeitli alanlarna dair deeerli yazlar yer alyor. Bu çerçevede Saffet KÖSE Hz. Ömer in Baz Uygulamalar BaBlamnda Ahkâmn DeBi:mesi Tart:malarna Bir Bak: balkl makalesinde hükümlerin deeimesine daha çok sosyolojik ve antropolojik açdan yaklaan ve bunun tabii sonucu olarak da Kur ân hükümlerinin dönemin toplumsal artlarna bael olarak geldieini, bu artlar ve ortamn deeimesiyle hükümlerin de deeimesinin zaruri oldueu neticesine gelen modernist yaklamn bu iddialarn temellendirmek için bavurduklar Hz. Ömer in baz uygulamalarn ele almaktadr. Peinden de yaymndan önce bu yazy okuyarak bir mülahaza yazan Orhan ÇEKER in deeerlendirmesi yer almakta. "slâm Hukukunda *ahsiyet ve Hakiki *ahs balkl makalesinde Mustafa UZUNPOSTALCI Hakiki 2ahs kavramn mukayeseli ekilde ilemektedir. slâm Hukukunun anne karnndaki ceninden balayarak erkek, kadn, hür, köle diye bir ayrm yapmadan, din ayrle gözetmeden hepsini birer ahsiyet olarak tandena, insan olduklar için de hepsini birer hakiki ahs kabul ettieine ve bu anlayn insana saelade haklardan bahsetmektedir. Vecdi AKYÜZ de Çocuk Üzerindeki Etkisi Açsndan "sim Alma Hakk balkl makalesinde; daha çok ahlak ve hadis kitaplarnn konu edindiei, gerek klasik fkh kaynaklarnda ve gerekse yeni slam hukuku çalmalarnda, ayrntl ve sistematik biçimde ele alnmaden düündüeü ismin hukukî çerçevesi mevzuunda bu eksikliei bir ölçüde gidermek üzere bir denemeye girimektedir. "slam Hukuku Açsndan Evlat Edinme Ve Hz.Peygamber in Zeynep le EvliliBi konulu makalesinde H."brahim ACAR evlat edinmenin tarihçesine, slam hukukunun konu ile ilgili yaklamlarna, Hz. Peygamber in Zeynep le evlenmi bulunan evlatle Zeyd b. Hârise nin onu boamas ve evlatlen yasaklanmasndan sonra da Hz. Peyganber in Zeynep le evlilieini deeerlendirmektedir. Ali Aslan TOPÇUOKLU Kur an ve Sünnet e Göre "fade ÖzgürlüBü ve Kutsal DeBerlere Sayg konulu makalesinde günümüzün yükselen deeerleri arasnda yer alan insan haklarnn vazgeçilmez konularndan ifade özgürlüeü ve kutsal deeerlere sayg meselesine slam hukuku açsndan bir bak yapmaktadr. Özellikle Bat dünyasnda Hz. Peygamber e saygszlen had safhaya ulate bu günlerde bu makale aktüel bir konuya deeerli katklar saelayacak muhtevaya sahiptir. Son dönemlerde birçok çalmasyla slami disiplinlere deeerli katklar saelayan, birçok eseri Türkçeye de tercüme edilen Taha Cabir ALVAN" nin
DE Fkhta Kriz ve "ctihad Metodolojisi konulu makalesi Menderes GÜR- KAN tarafndan çevrildi. Bu yaz slam hukukuna dinamizm saelayan en temel kurumlardan ictihadla ilgili baz konulara temas etmekte ve bu alandaki tartmalara entelektüel katklar saelamaktadr. Fkh Usulcülerine Göre Yaygn Olarak Nakledilmesi Gereken Haberler balkl yazsnda Mehmet Ali YARGI hicrî 4. ilâ 7. yüzyl arasnda yazlm olan balca Sünnî fkh usûlü eserlerini merkeze alarak gerekli gördüeü noktalarda da 2iîlere ve dieer yüzyllara ait usûl kitaplarna veya baka eserlere de atfta bulunarak yaygn haberlerin nakledilmesi konusunda fkh usulcülerinin gelitirdikleri ölçülerin önemi ve bu kriterlerin haberlerin doeruluk derecesini tespitte ne ekilde yol gösterebileceeini irdelemektedir. Muharrem ÖNDER "stihsan Kavramnn Ortaya Çk: adl makalesinde fer î deliller içinde önemli bir konuma sahip olan, kavram kargaas sebebiyle bir çok tartmaya da zemin hazrlam bulunan istihsan kavramn ihatal bir biçimde ele almakta; keza ayn konumda bulunan dieer bir fer î delil olan sedd-i zerâi konusunu da büyük bir vukufla "slam Hukuk Metodolojisinde Zerâyi' ve Uygulamas adl makalesinde Osman *AH"N ilemektedir. "slâm Devletler Özel Hukuk unda Atf Teorisi balkl makalesinde Ayten EROL (VAHAPOKLU) slâm devletler özel hukuku açsndan yabanc unsur olarak gayrimüslimlerle ilgili bir anlamazlen çözümünde gayrimüslimleri, kendi millî (dinî) hukuklarna tâbi klmak ve bu hukuklara gönderme yapmak veya havale etmek eklinde tanmlade atf teorisini ele almakta, bu teorinin Kur ân ve sünnetteki temellerine, doktrindeki tartmalara yer vermekte ve slâm devletler özel hukukunda yabanclarla (gayrimüslimlerle) ilgili anlamazlklarn çözümünde, yabanclarn, özel hukuk alannda kendi hukuk sistemlerine tâbi olabilecekleri ve atfta bulunabilecekleri sonucuna ulamaktadr. Narh Konusuna Yeniden Bak: balkl makalesinde Cengiz KALLEK slâmî bak açsndan narh konusunun özellikle taban fiyatlarla ilgili yönünün hâlâ yeterince aydnlea kavumade düüncesinden hareketle, bir yandan bu meseleyi daha önce yazde eserlerinde deeindiklerinden farkl biçimde ele alrken dieer yandan da narh konusundaki fkhî tartmalar özetlemeye çalmaktadr. Ho:görü ve D:lama: *âfi î Ve Gazâlî nin Mürted Konusundaki Görü:leri ba:lkl Frank GRIFFEL in makalesini *ükrü Selim HAS Türkçeye kazandrd. Bu makale mam 2âfi î ile ayn mezhebe mensup mam Gazzâlî nin görülerini ele almaktadr. Abdurrahim KOZALI Hukukta Akln KaynaklB Konusunda Felsefî Bir Katk balkl makalesinde: Bir hukuk sisteminin laik karakterde olmas, onun meneinin de pür seküler karakterde oldueunu gösterir mi? Ya da menei itibariyle pür seküler karakterde olmayan bir hukuk sistemi laik karakterde olabilir mi? sorularna Bat Hukuku ve slâm hukuku açsndan cevap aramaktadr. Kopya "nsann AkrabalB Meselesi konulu makalesinde Hidayet AYDAR balkta yer alan güncel problemi tartmakta; Muhittin ÖZDEM"R de *âfi î Mezhebi'nin DoBu Anadolu AyaB ve Bingöl ÖrneBi konulu makalesinde Bingöl halknn ibadet ve muamelat gibi konularda taklitte bulundueu mezhebi, bu mezhebin bölgeye giri tarihi ve seyrini, ken-
tin yerel eeitim kurumlarnda okutulan temel eserler ve bu eserlerin özelliklerini incelemekte, kent insannn mezhep mensubiyetine paralel olarak ortaya çkan problemlerin genel bir panoramasn çizmeye çalmaktadr. Kemal YILDIZ ve "lyas YILDIRIM Fkh "lmi/"slam Hukuk Tarihi Kaynaklar ve Çal:- malar Üzerine Bir Derleme Denemesi konulu müterek makalelerinde bir bilim dal olarak Hukuk Tarihini ve onun bir alt dal olan Özel Hukuk Tarihi sahasnda Fkh lmi/slam Hukuk Tarihi'ni genel anlamda tanttktan sonra bu sahann kaynaklarn ve yaplm olan çalmalar imkân nispetinde derlemi olup bu çalmalar hakknda ksaca vermektedir. Bu çerçevede 38 çalmay tantmaktadrlar. Bir mezhebi iltizam etmi bulunan bir müslümann dieer mezheplerin kolaylklarndan yararlanmas ile ilgili kurallarn konu edildiei Mezhep Hükümlerinin En Kolayn Almada Kurallar balkl Vehbe ez- ZUHAYLÎ nin makalesini M. Nurullah AKTA* dilimize kazandrd. Mezhep görüleri karsnda müslümann tavrnn nasl olmas gerektieini irdeleyen bu çalma önemli bir bolueu dolduracaktr. Harun KIRKIL Türk Edebiyatnda Manzum "lmihal ve Fkh Kitaplar "le Son Devre Ait Manzum Bir "lmihal: Manastrl Mehmed Rfat Bey ve Manzum "lmihal i konulu çalmasnda ilmihal kavram ve manzum ilmihal türüne ait belli bal eserlerin tantmna yer vermekte ve bir fikir vermesi açsndan da son devirde kaleme alnan Mehmed Rifat bey in manzum ilmihalinin metnini yeni harflerle yaymlamaktadr. Mustafa ÖZEL in Ölünün Ardndan Kur an- Kerim Okunmasnn Dini Dayanaklar konulu makalesi Türk kültüründe gelenek haline gelmi bulunan ölülerin arkasndan Kur ân okunmas uygulamasnn dini açdan deeerini ele almaktadr. Murtaza KÖSE de Topkap Saray Müzesi Kütüphanesi Arapça El Yazmalar KataloBundaki Hanefî Fkhna Ait Eserlerin Listesi balkl makalesinde aratrmaclara kolaylk saelayacak bir çalmay sunmakta ve TSMK katalogunda yer alan Hanefî mezhebine ait Arapça yazmalarn bir listesini sunmaktadr. Kitap Tantm bölümünde son dönemde yaymlanm bulunan baz aratrmalarn tantm yer almaktadr. Okuyucular bu deeerli çalmalarla ba baa brakyor ve yine önemli konularn tartle yeni saylarda bulumay ümit ediyoruz. DD Saffet KÖSE