ELEMENT VE BİLEŞİKLER ELEMENT : Aynı cins atomlardan meydana gelmiş saf maddelere denir. ÖZELLİKLERİ: 1.Yapılarında aynı cins atom bulundururlar. Demir elementi Demir atomları Demir elementinin yapısında başka atomlar bulunursa o bir karışım olur. Fe Co
2.Saf maddelerdir. Aynı cins atom yada molekül içeren maddelere saf madde denildiğini biliyoruz. Elementlerde aynı tür atomlardan oluştuklarına göre elementlerde saf maddelerdir. Cu S
3.Belli erime ve kaynama noktaları vardır. Tüm saf maddelerin belli erime ve kaynama noktaları vardır. Ayrıca erime ve kaynama süresince sıcaklıkları sabittir. K.N Sıcaklık (0 o C) E.N I. Bölge II. Bölge III. Bölge IV. Bölge V. Bölge Isı (kal) Grafikte ilgili yerlere, istenilen elementlere ait erime ve kaynama noktaları yazılarak, gerekli grafik oluşturulur.
4.Fiziksel ve kimyasal yöntemlerle atomlarından daha basit birimlerine ayrıştırılamazlar. Ancak, atomlar nükleer yöntemlerle parçalana bilirler.
5.Sembollerle gösterilirler. Elementlerin sembolleri Latince ismine bakılarak belirlenir. Latince isimlerinin ilk harfi büyük harfle gerekiyorsa diğer harflerden birisi küçük harfle yazılarak belirlenir. LATİNCE İSMİ Carbon Calcıum Clour Cobalt Cadmıum Cubrum SEMBOLÜ C Ca Cl Co Cd Cu Diğer elementlerde benzer şekilde sembolize edilmişlerdir.
6.Elementler; -Metaller -A metaller -Yarı metaller -Soygazlar olmak üzere; 4 bölümde incelenirler. Mg Cl Rn
METALLER: Periyodik tabloda; 1A (H hariç), 2A, Tüm B grubu elementleri, 3A (B, Hariç), 4A da Sn ve Pb, 5A da Bi metaller sınıfında incelenirler. METALLERİN ÖZELLİKLERİ: 1. Cıva hariç hepsi, oda şarlarında (25 0 C) katı halde bulunurlar. (Hg nın EN:-39 0 C) 2. Metalik parlaklık gösterirler. 3. İşlene bilirler. (Tel ve levha haline getirilirler.) 4. Isı ve elektrik akımını iletirler. (Metallerde elektrik iletkenliği serbest elektronları sayesine gerçekleşir. Sıcaklığın artırılması metalik iletkenliği azaltır.) 6. Elektron almazlar. (Kendi aralarında bileşik oluşturmazlar. Ancak homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar.) 7. Asitlerle tepkimeye girerek H 2 gazı açığa çıkartırlar. (Cu, Hg, Ag, Pt, Au hariç)
AMETALLER: Periyodik tabloda; 1A da H, 4A da C, 5A da N ve P, 6A da O,S ve Se, 7A da F, Cl, Br, I Ametaller sınıfında incelenirler A METALLERİN ÖZELLİKLERİ: 1. Oda şarlarında (25 0 C) katı, sıvı ve gaz hallerinde bulunurlar. Örnek: (KATI: C,P,S,I; SIVI: Br; GAZ: N 2, O 2, F 2,Cl2 ) 2. Mattırlar. 3. Erime ve kaynama noktaları düşüktür. 4. Kırılgandırlar. 5. Elektrik akımını iletmezler. ( Grafit hariç ) 6.Metallerle tepkimelerinde, elektron alarak - yükle yüklenirler, indirgenirler, yükseltgendirler. 7. Kendi aralarında, kovalent bağlı bileşik oluştururlar. 8. Ametallerin oksitleri genellikle asidik özellik gösterirler.
YARI METALLER: Periyodik tabloda; 3A da B, 4A da Si ve Ge, 5A da As ve Sb, 6A da Te ve Po, 7A da At yarı metaller sınıfında incelenirler. ÖZELLİKLERİ: Bu elementlere yarı metaller denilmesinin sebebi; metalik özelliklerle beraber a metalik özelliklerde göstermelerindendir. B Si
SOYGAZLAR: Periyodik tabloda; 8A grubu elementlerine denir. Bu elementler; He, Ne, Ar,Kr,Xe, Rn dur. ÖZELLİKLERİ: 1. Oda şartlarında hepsi tek atomlu tanecikler halinde bulunurlar 2. Değerlik elektron sayıları 8 dir. (He:2) 3. Elektron dizilişleri, ns 2 np 6 ile biter. (He:1S 2 ) 4. İyonlaşma enerjileri yüksektir. 5. Elektron ilgileri yok kabul edilir. 6. Kimyasal aktiflikleri olmadıklarından soy yada asal gazlar diye bilinirler. He Ne Ar
BİLEŞİKLER İki ya da daha fazla maddenin belli oranda kimyasal olarak birleşmeleri sonucu oluşturdukları yeni, saf maddeye bileşik denir.
ÖZELLİKLERİ: 1. Yapılarında iki ya da daha fazla madde bulundururlar. Yukarıdaki örnekte de görüldüğü gibi, Karbon monoksit iki maddeden, karbon dioksit üç maddeden oluşmuştur. Örnek: Co ve CO arasındaki farkları açıklayınız? Co = Kobalt elementini ifade eder. Tek bir atomdan oluştuğu için, elementtir. Co bir sembol dür. CO= Karbon monoksit bileşiğini ifade ediyor. C ve O 2 elementlerinden meydana gelmiştir. Yani yapısında iki farklı madde bulundurduğu için, bilşiktir. CO bir formüldür.
2. Belli oranda birleşirler. Yine yukarıdaki örnekten anlaşılacağı gibi bire bir birleşseler CO oluşması için, 1 C ve 1O atomu tepkimeye girmelidir. Bir CO 2 molekülü oluşabilmesi için 1 C ve 2 O atomu gereklidir. Kısaca anlaşılacağı gibi bileşikleri oluşturan elementlerin kütleleri arasında belli bir oran olmak zorundadır.
3. Kimyasal olarak birleşirler. Bir bileşik oluşurken atomlar ya elektron alırlar ya verirler ya da ortaklaşa kullanırlar. Metal-ametal bileşiklerinde, metaller elektron verir, ametaller elektron alır. Ametal-ametal bileşiklerinde elektronlar ortaklaşa kullanılır. Metal-metal bileşik oluşturmazlar. Homojen olarak karışarak alaşımları oluştururlar. Kısaca bileşikler oluşurken kimyasal olay olmak zorundadır. H + O HO 1 2( g) 2 2( g) 2 ( S)
4.Kendini oluşturan maddelerin özelliklerini taşımazlar. Bileşikler kendini oluşturan elementlerden farklı özelliklere sahiptirler. Bunu hepimizin bildiği bir örnekle açıklayalım: H + O HO 1 2( g) 2 2( g) 2 ( S) Tepkimesinde; H 2 :Yanıcı O 2 :Yakıcı H 2 O: söndürücü özelliği gösterirler. Yani su elementlerinden farklı bir özellik gösterir.
5. Kendini oluşturan maddelere ancak kimyasal yöntemlerle ayrıştırıla bilirler. -Zayıf bağlı bileşikler ısı enerjisi yöntemiyle atomlarına ayrıştırıla bilirler. 1 CuO Cu + O 2 -Kuvvetli bağlı bileşikler ise ancak elektrolizle bileşenlerine ayrıştırıla bilirler. HO H + 1 O 2 elektroliz 2 ( S ) 2 2 -Bazı bileşiklerde geri dönüşüm mümkün değildir. CO ( k) ( k) 2( g) CO tümyöntem 2( g) 2( g)
6. Saftırlar. Tüm elementler olduğu gibi, tüm bileşiklerde saf maddelerdir. 7. Belli erime ve kaynama noktaları vardır. Tüm saf maddelerin belli bir erime ve kaynama noktaları vardır. Sıcaklık (0 o C) K.N E.N I. Bölge II. Bölge III. Bölge IV. Bölge V. Bölge Isı (kal)
8.İyonik yapılı maddeler iyonlardan, kovalent yapılı maddeler moleküllerden oluşmuşlardır. Bu konu ileriki derslerde anlatılacaktır.
9. Formüllerle gösterilirler. Tüm bileşikler, oluştuğu sembollerin yan yana yazılmasıyla, oluşturulan formüllerle gösterilirler. Mesela: X ve Y elementlerinden oluşmuş bir bileşiği X m Y n gibi bir formülle gösterirsek. Burada; m=x in mol sayısı Ya da sayısı. n= Y nin mol sayısı ya da sayısıdır. Benzer biçimde; H 2 SO4 bileşiği: 2 tane H atomu, 1 tane S atomu,4 tane O atomundan oluşmuştur.
Kütlenin Korunumu: Bileşiklerin, kimyasal bir olay sonucu oluştuğunu öğrenmiştik. Kimyasal tepkimelerde, tepkimeye giren maddelerin kütleleri toplamı, tepkime sonunda oluşan maddelerin kütleleri toplamına eşittir. Bu kurala; Kütlenin Korunumu Kanunu denir. Örnek: HO H + 1 O 2 elektroliz 2 ( S ) 2 2 18 g 2 g 16g Örnekten de anlaşıldığı gibi, 18 gram suyu analiz ettiğimizde, 2 g hidrojenle, 16 g oksijen elde ederiz. Yani tepkimeye giren ve çıkan maddelerin kütleleri eşit olacaktır.
Sabit Oranlar Korunumu: Bir bileşik hangi yolla elde edilirse edilsin, bileşiği oluşturan atomların kütleleri arasında basit tam sayılarla ifade edilen sabit bir oran vardır. Bu orana Sabit Oranlar ya da Belirli Ağırlık Oranı Kanunu denir. Örnek: H 2 O bileşiğinde sabit oranları nedir? H:1 O:16 ÇÖZÜM: mh mo = 2 16 =1 8 Yani su bileşiği oluşurken, 1 g H 2 ile 8 g O 2 tepkimeye girmektedir.
Katlı Oranlar Kanunu: İki element bir biriyle birden fazla bileşik oluşturuyorsa, bu elementlerden birinin sabit miktarına karşılık gelen diğer elementin değişen kütleleri arasında bait tam sayılarla ifade edilen sabit bir ora vardır. Bu orana Katlı Oranlar Kanunu denir.
Formül : Bileşikleri kısaca ifade eden şekle, formül denir. Bileşiği oluşturan atomların sembollerinin yan yana yazılması ve kaçar tane atomdan oluştuğunu da, sağ alt köşesine yazılmasıyla oluşur. ÖRNEK: C 6 H 12 O 6 formülüyle gösterilen, çay şekeri; 1.C,H ve O atomlarından oluşmuştur. 2. 1 molekülü, 6 tane C, 12 tane H ve 6 tane O atomu içerir. 3. C/H =1/2 H/O=2
F -1 Cl -1 Br -1 I -1 ÖNEMLİ ANYONLAR - 1 YÜKLÜ - 2YÜKLÜ - 3 YÜKLÜ Florür Klorür Bromür Iyodür OH -1 Hidrohsil -1 NO 3 Nitrat CN -1 Siyanür - 1 HCO 3 Bikarbonat - 1 MnO 4 Pernanganat O -2 S -2 Oksit Sülfür SO 4-2 Sülfat SO 3-2 Sülfit CO 3-2 Karbonat C 2 O 4-2 Oksalat CrO 4-2 Kromat Cr 2 O 7-2 Dikromat MnO 4-2 Manganat N -3 Nitrür P- 3 Fosfür PO 3-3 Fosfit PO 4-3 Fosfat
ÇAPRAZLAMA KURALI Bileşiği oluşturan katyon ve anyonlar yan yana yazılır. Katyon ve anyonların yükleri diğerinin sağ alt köşesine gelecek şekilde çaprazlanır. X +m Y -n X m Y n NOT: Bu kural, ametal-ametal bileşikleri için uygun değildir.
Bileşiklerin İsimlendirilmesi: 1.METAL-AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ METALİN ADI + AMETALİN ADI + ÜR ÖRNEK: CaF2 : Kalsiyum Florür NaCl : Sodyum Klorür AlBr 3 : Alüminyum Bromür MgI 2 : Magnezyum İyodür. CaO : Kalsiyum Oksit CaS : Kalsiyum Sülfür Eğer metal değişik değerlik alabiliyorsa; METALİN ADI +METALİN YÜKÜ+ AMETALİN ADI + ÜR CuCl : Bakır I-klorür CuCl 2 : Bakır II-klorür FeO :Demir II-oksit Fe 2 O 3 :Demir III-oksit
2.METAL-KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ METALİN ADI + KÖKÜN ADI ÖRNEK: CaSO 4 NaNO 3 AlPO 4 Mg(ClO 3 ) 2 CaCr 2 O 7 CaCO 3 FeSO 4 Fe2(SO 4 ) 3 : Kalsiyum Sülfat : Sodyum Nitrat : Alüminyum Fosfat : Magnezyum Klorat : Kalsiyum di Kromat : Kalsiyum Karbonat : Demir-II- Sülfat : Demir-III- Sülfat
3. KÖK KÖK BİL. İSİMLENDİRİLMESİ KÖKÜN ADI+ KÖKÜN ADI ÖRNEK: NH 4 NO 3 : Amonyum Nitrat (NH 4 ) 3 PO 4 : Amonyum Fosfat (NH 4 ) 2 SO 4 : Amonyum Sülfat NH 4 ClO 3 : Amonyum klorat 4. KÖK - AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ KÖKÜN ADI + AMETAL ADI ÖRNEK: NH 4 Cl : Amonyum Klorür (NH 4 ) 2 S : Amonyum Sülfür (NH 4 ) 3 N : Amonyum Nitrür (NH 4 ) 3 P : Amonyum Fosfür
5. AMETAL -AMETAL BİL. İSİMLENDİRİLMESİ SAYI EKİ + ELEMENT ADI + SAYI EKİ + ELEMENT ADI + ÜR ÖRNEK: NO :Azot Monoksit N 2 O :Di Azot Monoksit NO 2 : Azot Di Oksit N 2 O 4 : Di Azot Tetra Oksit N 2 O 5 : Di Azot Penta Oksit OF 2 : Oksijen Di Florür SF 6 : Kükürt Hekza Florür ClF 7 : Klor Hepta Florür 1: Mono 2:Di 3:Tiri 4:Tetra 5:Penta 6:Hekza 7:Hepta 8:Okta 9: Nona 10:Deka