UZAKTAN ALGILAMA VE CBS ENTEGRASYONU İLE TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ: MERİÇ NEHRİ ÖRNEĞİ



Benzer belgeler
UZAKTAN ALGILAMA VE CBS KULLANILARAK MERİÇ NEHRİ TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ

MERİÇ NEHRİ TAŞKIN ERKEN UYARI SİSTEMİ

Uzaktan Algılama Uygulamaları

Sevim Yasemin ÇİÇEKLİ 1, Coşkun ÖZKAN 2

UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMİ YÖNTEMLERİYLE ARAZİ ÖRTÜSÜ/KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN ANALİZİ: KAYSERİ İLİ ÖRNEĞİ

UZAKTAN ALGILAMA- UYGULAMA ALANLARI

CBS DESTEKLİ TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ: KAVAKÖZÜ DERESİ ÖRNEĞİ GIS AIDED DETERMINATION OF FLOOD AREAS: KAVAKÖZÜ CREEK CASE STUDY

ÇOK ZAMANLI UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE CBS İLE ALİBEYKÖY BARAJI VE YAKIN ÇEVRESİNİN ARAZİ KULLANIMI ÖZELLİKLERİNİN BELİRLENMESİ

TMMOB Harita ve Kadastro Mühendisleri Odası Ulusal Coğrafi Bilgi Sistemleri Kongresi 30 Ekim 02 Kasım 2007, KTÜ, Trabzon

Aksaray Üniversitesi Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği Bölümü

Hektar. Kent Çay Geniş yapraklı. İğne yapraklı. Açık toprak

TÜRKİYE NİN BİTKİ ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMİNİN NOAA UYDU VERİLERİ İLE BELİRLENMESİ*

Karadeniz ve Ortadoğu Bölgesel Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi

Arazi örtüsü değişiminin etkileri

Araştırma Görevlisi İSMAİL ÇÖLKESEN

TARIM VE KÖYİŞLERİ BAKANLIĞINDA COĞRAFİ BİLGİ SİSTEM TARIMSAL ÜRETİMİ GELİŞTİRME GENEL MÜDÜRLÜĞÜNDE TAMAMLANMIŞ VEYA MEVCUT OLAN ÇALIŞMALAR

3. Ulusal Taşkın Sempozyumu, Nisan 2013, İstanbul

ÇOK ZAMANLI LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK BÜYÜK MENDERES GRABENİNDEKİ TARIM ALANLARININ ÖZELLİKLERİNİN VE DEĞİŞİMİNİN BELİRLENMESİ

18. ESRI KULLANICILAR KONFERANSI

Hidrolojik Erken Uyarı Sistemleri ve DSİ Genel Müdürlüğü Uygulamaları

YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU VERİLERİ KULLANILARAK ORMAN ÖRTÜSÜNÜN SEGMENT-TABANLI SINIFLANDIRILMASI ÖZET

ORM 7420 USING SATELLITE IMAGES IN FOREST RESOURCE PLANNING

UA Teknikleri Kullanılarak Taşkın Alanlarının Belirlenmesi ve Bölgesel Taşkın Frekans Analizinin Batı Karadeniz Bölgesinde Uygulanması

UZAKTAN ALGILAMA VE CBS ENTEGRASYONU İLE ARAZİ ÖRTÜSÜ/KULLANIMI DEĞİŞİMİNİN ANALİZİ: KONYA KENTİ ÖRNEĞİ

ArcGIS ile Su Yönetimi Eğitimi

2016 YILI AKADEMİK TEŞVİK BAŞVURUSU FAALİYET TÜRÜ HAM PUAN NET PUAN PROJE ARAŞTIRMA 0 0 YAYIN

Fethiye ÖÇK Bölgesi Arazi Örtüsü/Arazi Kullanımı Değişim Tespiti

ArcGIS ile Tarımsal Uygulamalar Eğitimi

GÖL YÜZEYİ DEĞİŞİMLERİNİN BELİRLENMESİNDE FARKLI DİJİTAL GÖRÜNTÜ İŞLEME TEKNİKLERİNİN KULLANILMASI

LANDSAT ETM+ KULLANILARAK TRABZON İLİ ARAZİ KULLANIM HARİTASININ ELDE EDİLMESİ

ÖZGEÇMİŞ. Alınan Eğitimler: Eğitim Adı Tarih Konu Derece Profesyonel Proje Yönetimi, 2004 Proje Yönetimi Sertifika

Republic of Turkey Ministry of Environment and Forestry General Directorate of State Hydraulic Works (DSI)

ÖĞRETĠM ELEMANLARININ ÖZGEÇMĠġLERĠ

EROZYON MODELİNİN GELİŞTİRİLMESİ & HAVZA VERİTABANININ OLUŞTURULMASI. Doğu Karadeniz Havzasının Su Çerçeve Direktifi Sınıflandırma Sistemi

TAŞKIN YÖNETİMİNDE MODELLEME ÇALIŞMALARI

EROZYONUN KANTİTATİF OLARAK BELİRLENMESİ. Dr. Şenay ÖZDEN Prof.Dr. Nuri MUNSUZ

LANDSAT VE ASTER GÖRÜNTÜLERİ İLE DEĞİŞİM BELİRLEME: İNTEPE/ÇANAKKALE ÖRNEĞİ

KIYI BÖLGELERİNDEKİ DEĞİŞİMİN UYDU VERİLERİ İLE ANALİZİ ANALYSING COASTAL AREAS CHANGES USING SATELLITE DATA

UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMLERİ İLE AFYONKARAHİSAR IN ŞEHİRSEL GELİŞİMİNİN İZLENMESİ

CORINE LAND COVER PROJECT

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ

UZAKTAN ALGILAMA VE CBS YÖNTEMLERİ KULLANILARAK AKIŞ EĞRİ NUMARALARINDAN EŞEN ÇAYI HAVZASI İÇİN TAŞKINLARIN BELİRLENMESİ

Dijital Görüntü İşleme Teknikleri

LANDSAT UYDU GÖRÜNTÜLERİ KULLANILARAK AFYONKARAHİSAR İLİ ŞEHİR GELİŞİMİNİN BELİRLENMESİ

UYDU GÖRÜNTÜLERİ VE SAYISAL UZAKTAN ALGILAMA

Proje No: 105Y283. Tuz Gölü ve Yakın Çevresinin Yer ve Uydu Verileri ile Kuraklık ve Su Kalitesi Bakımından Zamansal Analizi

Karaelmalar Deresi Taşkın Koruma Yapısının Yapılma Amacının Coğrafi Bilgi Sistemleri Yardımıyla Ortaya Konulması

SU KEMERLERİNİN 3D MODELLENMESİNDE UZAKTAN ALGILAMA VE CBS KULLANIMI; KURŞUNLUGERME/İSTANBUL ÖRNEĞİ

EŞEN ÇAYI HAVZASI TAŞKIN DEBİSİNİN UZAKTAN ALGILAMA VE CBS YÖNTEMLERİ KULLANILARAK AKIŞ EĞRİ NUMARALARINDAN BELİRLENMESİ

İSTANBUL ANADOLU YAKASI 2B ALANLARININ UYDU GÖRÜNTÜLERİ İLE ANALİZİ

UZAKTAN ALGILAMA YÖNTEMİ MADEN ARAŞTIRMA RAPORU

Yüreğir ovasında narenciye ekim alanlarının Landsat 7 ETM uydu verisiyle belirlenmesi ve izlenmesi olanaklarının araştırılması

Jeodezi ve Coğrafi Bilgi Teknolojileri A.B.D.

FOTOYORUMLAMA UZAKTAN ALGILAMA. (Photointerpretation and Remote Sensing)

Yeşilırmak Havzası Taşkın Yönetim Planının Hazırlanması Projesi

Bartın Kenti Örneğinde Yılları Arası Peyzaj Değişiminin Belirlenmesi Üzerine Bir Araştırma

YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ UYDU GÖRÜNTÜLERİNDE GEOMETRİK DÜZELTMENİN SINIFLANDIRMA SONUÇLARINA ETKİSİ

Trafik Yoğunluk Harita Görüntülerinin Görüntü İşleme Yöntemleriyle İşlenmesi

Muğla, Türkiye mermer üretiminde önemli bir yere sahiptir. Muğla da 2008 yılı rakamlarına göre 119 ruhsatlı mermer sahası bulunmaktadır.

FOTOGRAMETRİK YÖNTEMLERLE 3 BOYUTLU COĞRAFİ VERİ TABANININ GÜNCELLENMESİ

Jeoloji Mühendisleri için ArcGIS Eğitimi

Meteoroloji Genel Müdürlüğü Yıldırım Tespit ve Takip Sistemi (YTTS)

UZAKTAN ALGILAMA VE COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ KULLANARAK ORMAN YANGINI BİLGİ SİSTEMİNİN KURULMASI

HEC serisi programlarla Ardışık barajların taşkın önleme amaçlı işletilmesi Seyhan Havzasında Çatalan-Seyhan barajları örneği

Karadeniz Ve Ortadoğu Ani Taşkın Erken Uyarı Projesi

NESNE TABANLI SINIFLANDIRMA TEKNİĞİ İLE ARAZİ ÖRTÜSÜNÜN BELİRLENMESİ: QUICKBIRD ve LANDSAT ÖRNEĞİ

1.GİRİŞ. Şevki İSKENDEROĞLU 1, Bahadır İbrahim KÜTÜK 2, Şerife Pınar GÜVEL 3, Aynur FAYRAP 4,Mehmet İrfan ASLANKURT 5

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİNİN İNŞAAT ALANINDAKİ UYGULAMALARI

UZAKTAN ALGILAMA TEKNOLOJİLERİ ile ARAZİ ÖRTÜSÜ ve ARAZİ KULLANIMININ BELİRLENMESİ

ZONGULDAK İLİ KİLİMLİ İLÇESİ VE TERMİK SANTRAL BÖLGESİNİN ZAMANSAL DEĞİŞİMİNİN UZAKTAN ALGILAMA TEKNİKLERİ KULLANILARAK İNCELENMESİ

Uzaktan Algılamanın. Doğal Ekosistemlerde Kullanımı PROF. DR. İ BRAHİM ÖZDEMİR SDÜ ORMAN FAKÜLTESI I S PARTA

Uzaktan Algılama ve Teknolojik Gelişmeler

MOCKUS HİDROGRAFI İLE HAVZA & TAŞKIN MODELLENMESİNE BİR ÖRNEK: KIZILCAHAMAM(ANKARA)

Arş.Gör.Hüseyin TOPAN - 1

FARKLI YÖNTEMLERLE SINIFLANDIRILMIŞ UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN BENZERLİK KARŞILAŞTIRMASI. Tolga BAKIRMAN 1

YOĞUN GÖRÜNTÜ EŞLEME ALGORİTMALARI İLE ÜRETİLEN YÜKSEK ÇÖZÜNÜRLÜKLÜ SAYISAL YÜZEY MODELİ ÜRETİMİNDE KALİTE DEĞERLENDİRME VE DOĞRULUK ANALİZİ

ARAZİ KULLANIM PLANLAMASI

İSKİ GENEL MÜDÜRLÜĞÜ SAHASININ İNSANSIZ HAVA ARACI YARDIMI İLE TRUE ORTOFOTO VE HALİHAZIR HARİTASININ YAPIMI

2229 Ayrıntılı Etkinlik Eğitim Programı SAAT/ GÜN

UYDU GÖRÜNTÜLERİ YARDIMIYLA PLAJ ALANLARINDA DANE ÇAPININ BELİRLENMESİ

Nesne-Tabanlı Sınıflandırma Yöntemi ile Tarımsal Ürün Deseninin Belirlenmesi Ahmet Delen 1, Füsun Balık Şanlı 2 1

3.2. Raster Veriler. Satırlar. Sütunlar. Piksel/hücre büyüklüğü

Havza. Yağış. Havza. sınırı. Havza. alanı. Akarsu ağı. Akış Havzanın çıkış noktası (havzanın mansabı) Çıkış akımı

KAMU YÖNETİMİNİN YENİDEN YAPILANDIRILMASI ULUSAL BİLGİ SİSTEMİ VERİ TABANI TASARIMI

İçerik. Giriş 1/23/13. Giriş Problem Tanımı Tez Çalışmasının Amacı Metodoloji Zaman Çizelgesi. Doktora Tez Önerisi

SULTAN SAZLIĞI VE ÇEVRESİNDE ARAZİ KULLANIMI/ÖRTÜSÜ DEĞİŞİMLERİNİN LANDSAT GÖRÜNTÜLERİ İLE BELİRLENMESİ

ORMAN YOLLARININ UZAKTAN ALGILAMA VE CBS İLE PLANLANMASININ DEĞERLENDİRİLMESİ

Üzerinde. Y.Müh.Mehmet ERBAŞ, Y.Müh.Hakan ŞAHİN, Y.Müh.Emre SOYER,

CORINE 1990 ve 2006 Uydu Görüntüsü Yorumlama Projesi. Kurum adı : T.C. Orman ve Su İşleri Bakanlığı. Proje durumu : Tamamlandı.

SPOT 2 UYDU GÖRÜNTÜLERİ İLE ORMAN YANIGINI ANALİZİ: BODRUM ÖRNEĞİ

FOTOGRAMETRİ DAİRESİ BAŞKANLIĞI FAALIYETLERI

Ö. Kayman *, F. Sunar *

Yrd. Doç. Dr. Saygın ABDİKAN (Grup B) Öğretim Yılı Güz Dönemi

HAVADAN LAZER TARAMA ve SAYISAL GÖRÜNTÜ VERİLERİNDEN BİNA TESPİTİ VE ÇATILARIN 3 BOYUTLU MODELLENMESİ

Haritacılık Bilim Tarihi

ORMANCILIKTA UZAKTAN ALGILAMA. ( Bahar Yarıyılı) Prof.Dr. Mehmet MISIR. 2.Hafta ( )

Anadolu Orman Araştırmaları Dergisi, 2015, 1 (1-2) Anatolian Journal of Forest Research. Anlar ve ark.

hkm 2004/90 5. Göllerin Çok Bantl Uydu Görüntülerinden Ç kar m 6. Sonuç ve Öneriler

COĞRAFİ BİLGİ SİSTEMLERİ İLERİ SEVİYE EĞİTİMLERİ 3D-SPATİAL ANALİZ ve MODEL BUİLDER

UYDU GÖRÜNTÜLERİNİN SINIFLANDIRILMASI DOĞRULUK DEĞERLENDİRMESİ

Transkript:

HAVACILIK VE UZAY TEKNOLOJİLERİ DERGİSİ OCAK 2012 CİLT 5 SAYI 3 (47-54) UZAKTAN ALGILAMA VE CBS ENTEGRASYONU İLE TAŞKIN ALANLARININ BELİRLENMESİ: MERİÇ NEHRİ ÖRNEĞİ Hv.Kont.Ütğm. Ersan BATUR Hava Harp Okulu HUTEN Md.lüğü Yeşilyurt / İSTANBUL ersanbatur@yahoo.com Prof.Dr. Derya MAKTAV İTÜ Geomatik Mühendisliği Bölümü Maslak / İSTANBUL maktavd@itu.edu.tr Geliş Tarihi: 06 Temmuz 2011, Kabul Tarihi: 13 Ocak 2012 ÖZET Bu çalışmada, 16 Şubat 2010 tarihinde Meriç Nehri nde meydana gelen taşkın optik uydu görüntüleri kullanılarak incelenmiştir. Taşkın öncesi, taşkın dönemi ve sonrasını kapsayan çok zamanlı Landsat 5 TM (Thematic Mapper) görüntüleri kullanılarak taşkının etkilediği alanlar belirlenmiş, yine bu görüntüler yardımıyla arazi örtüsü ve taşkın haritaları oluşturulmuş ve çeşitli değerlendirmeler yapılmıştır. Taşkın öncesi, taşkın dönemi ve sonrasına ait uydu görüntülerine kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemleri uygulanmıştır. Elde edilen tarım alanı verileri ile DSİ XI. Bölge Müdürlüğü-Edirne nin yersel çalışmaları (gözlemsel tekniklerle elde edilen verilerin haritalara işlenmesi) sonrasında bulunan sonuçlar karşılaştırılmıştır. Kontrollü sınıflandırma yöntemiyle bulunan taşkından etkilenen tarım alanının, DSİ XI. Bölge Müdürlüğü- Edirne verileri ile karşılaştırılması sonucunda %91 gibi yüksek bir doğruluk oranına sahip olduğu belirlenmiş ve optik uydu görüntülerinin taşkın çalışmalarında etkin bir şekilde kullanılabileceği gösterilmiştir. Anahtar Kelimeler: Uzaktan Algılama, Coğrafi Bilgi Sistemi, Sınıflandırma, Taşkın, Doğruluk Analizi. FLOODPLAIN ASSESSMENT WITH THE INTEGRATION OF REMOTE SENSING AND GIS: MERIC RIVER CASE STUDY ABSTRACT In this study, Meric River flood that occured on 16 February 2010 is investigated by optical satellite images. The extent of flooding has been established by using multitemporal Landsat 5 TM images taken before, during and after the flood. With the help of these images, land cover and flood maps were generated and several evaluations were accomplished. Supervised and unsupervised classification techniques were applied for before, during and after flooding images. The data of the predominantly agricultural area, obtained by these classification techniques were compared with the data based on ground observations. These observational methods recorded on topographic maps executed by XI. Regional Directorate of State Hydraulic Works (DSI)-Edirne. It is determined that the data of the agricultural area obtained by the supervised classification method has a 91% accuracy compared to DSI ground based data. It is concluded that optical satellite images can be effectively used for flood studies. Keywords: Remote Sensing, Geographic Information System, Classification, Flood, Accuracy Analysis. 1. GİRİŞ Uzaktan algılama; haritacılık, jeoloji, şehir ve bölge planlama, hidroloji, biyoloji, meteoroloji, tarım, çevre ile ilgili çalışmalar, doğal afetlerin izlenmesi, askeri istihbarat ve buna benzer birçok alanda aktif bir şekilde kullanılmaktadır (Showengerdt 2007). Uzaktan algılama (UA) teknikleri, uzak mesafeden geniş bölgelerin görüntülenmesi, istenilen miktarda verinin depolanması, yüksek hesaplama hızı, sistem çıktılarının çok yönlü bir yapıya sahip olması, klasik yöntemlerle hesaplanması çok zor olan verilerin daha kolay ve kısa sürede elde edilebilmesi gibi olanak ve yetenekler sunmaktadır. Bu durumun bir sonucu olarak uzaktan algılama, taşkın haritalama ve hasar tespit çalışmalarında çok kullanışlı bir kaynak haline gelmiştir (Özdemir 2008). İnsan nüfusunun hızla artması ve buna paralel olarak teknolojik gelişmelerin getirmiş olduğu sanayileşme * Sorumlu Yazar 47

ekolojik dengenin bozulmasına ve doğal kaynakların yavaş yavaş yok olmasına neden olmaktadır. Bunun sonucunda, meydana gelen doğa olaylarının etkileri her geçen gün daha da acımasız bir hal almakta ve afetlerin yıkıcı etkileri giderek artmaktadır. İnsanlar zamanla artan bu doğa olaylarına karşı önceden önlem alabilmek, nedenlerini araştırmak ve oluşan hasarları belirlemek için birtakım arayışlar içerisine girmiştir. Günümüzde uydu görüntüleri, geniş alanları görüntüleyebilme özelliğiyle doğal afetlere ve taşkınlara karşı önceden bir takım önlemlerin alınması ve risk bölgelerinin tespit edilmesine yönelik önemli bir kaynak oluşturmaktadır. Özellikle taşkın öncesi, taşkın anı ve sonrasına ait uydu görüntüleri kullanılarak taşkının kapladığı alanlar ve etkileri ile ilgili detaylı bilgiye çok kısa bir sürede ulaşmak mümkündür. Ayrıca taşkına maruz kalma olasılığı olan bölgelerin belirlenmesi, yerel yönetimler ve devlet kurumları tarafından taşkın planlarının yapılması, su kütleleri ve sınırlarının belirlenmesi gibi alanlarda uzaktan algılama verileri ciddi yararlar sağlamaktadır (Özdemir 2008). 2. ÇALIŞMA ALANI VE FİZİKSEL ÖZELLİKLERİ Taşkın alanlarının belirlenebilmesi için Landsat 5 TM görüntülerinin kullanıldığı bu uygulamada, çalışma alanı iki kısımdan oluşmaktadır (Şekil 1). Birinci çalışma alanında, Meriç Nehri boyunca meydana gelen taşkın alanının tamamının gösterilebilmesi ve genel bir değerlendirme yapılabilmesi amacıyla Meriç, Tunca ve Arda Nehirleri nin Edirne ili kuzeyinde birleştikleri noktadan başlayıp güneyde Meriç Nehri nin Ege Denizi ne döküldüğü noktaya kadar olan yaklaşık 535.000 ha lık bölge ele alınmıştır. İkinci çalışma alanında ise taşkınların ciddi bir risk oluşturduğu Meriç, Tunca ve Arda Nehirleri nin birleşim noktası ile Edirne il merkezi ve yakın çevresini kapsayan yaklaşık 14.500 ha lık alan incelenmiştir. alanı sınırları içerisinde yerleşim yerleri, akarsular, ekili ve boş tarım alanları, orman, deniz, taşlık alanlar ve yollar, boş alanlar (çayır, mera) ve verimsiz alanların bulunduğu bir yapı mevcuttur. Şekil 1. alanı 1 ve 2. Meriç Nehri nin, fiziksel ve hidrolojik tabanlı birtakım nedenlerden dolayı taşkın oluşturma potansiyeli oldukça yüksektir. Meriç Nehri nde son dönemlerde ölçülen maksimum debi değerlerine bakıldığında meteorolojik nedenler, mevcut barajlardan kontrolsüz su bırakılması ve nehir yatak kesitinin yetersiz olması nedeniyle ciddi bir artışın olduğu göze çarpmaktadır (Şekil 2). m³/s 2500 2000 1500 1000 500 1791 1713 1497 0 1982 1984 1986 1988 1990 1992 1994 1996 1998 2000 2002 2004 2006 2008 2010 Şekil 2. Meriç Nehri yıllık maksimum akımları. Meriç Nehri nin Arda ve Tunca Nehirleri ile Edirne Merkez de birleştikten sonraki yıllık su potansiyeli 5842 hm³ tür. Saroz Körfezi nden Ege Denizi ne döküldüğü noktada ise 8330 hm³ tür. Meriç ve diğer nehirlere ait yıllık su potansiyelleri Tablo 1 de detaylı olarak verilmiştir. Tablo 1. Nehirlerin Türkiye sınırları içerisindeki su potansiyeli. Nehir Adı Su Potansiyeli (hm³/yıl) Meriç Türkiye Girişi 4084 Arda Türkiye Girişi 1085 Tunca Türkiye Girişi 673 Toplam 5842 8-20 Şubat 2010 tarihleri arasında Meriç, Arda ve Tunca Nehirleri su seviyesinde meydana gelen aşırı yükselmeler taşkınların oluşmasına neden olmuştur. Bu taşkın döneminde Edirne merkezinde en yüksek debi 1713 m³/s, İpsala da ise 2800 m³/s olarak ölçülmüş olup son 26 yılın en büyük ikinci taşkını olma özelliğine sahiptir. Bu taşkın sonucunda, Edirne XI. Bölge Müdürlüğü tarafından taşkın bölgesine gidilerek gözlemsel teknikler ve harita ölçümleri ile elde edilen sular altında kalan tarım arazisi miktarı Tablo 2 de verilmiştir. Tablo 2. Taşkın sonucunda sular altında kalan tarım arazisi miktarı. Sular Altında Kalan Bölge Adı Tarım Arazisi Miktarı (ha) Meriç Ovası 12 125 Tunca Ovası 1 705 Ergene Ovası 6 000 Toplam 19 830 48

Bu çalışma kapsamında, taşkın öncesine ait 03 Eylül 2009, taşkın dönemi için 19 Şubat 2010 ve sonrasın da 01 Mayıs 2010 tarihli Landsat TM görüntüleri kullanılmıştır. Birinci çalışma alanı için kullanılan görüntüler Şekil 3 te ikinci çalışma alanı için kullanılan görüntüler ise Şekil 4 te verilmiştir. Şekil 5. Taşkın analizinde kullanılan veriler. 3. YÖNTEM Şekil 3. Birinci çalışma alanı (Landsat 5 TM). Şekil 4. İkinci çalışma alanı (Landsat 5 TM). Bu çalışmada, taşkından etkilenen alan miktarının belirlenmesi için kontrollü ve kontrolsüz sınıflandırma yöntemlerinin her ikisi de kullanılmıştır. Kontrolsüz sınıflandırma yönteminde Tekrarlı Veri Analizi (ISODATA) algoritması kullanılarak toplamda 7 adet sınıf oluşturulmuştur. Kontrollü sınıflandırmada ise en güvenilir yöntemlerden birisi olan En Yüksek Olasılık (Maksimum Likelihood) yöntemi kullanılarak yine 7 adet sınıf oluşturulmuştur. Her iki sınıflandırma işlemi tamamlandıktan sonra görüntü kalitesini ve görsel yorumlamayı arttırabilmek maksadıyla 3x3 lik Median Filtreleme uygulanmıştır. Filtreleme işleminden sonra tüm görüntüler için doğruluk analizine yapılmıştır. Raster formattaki sınıflandırılmış görüntülerin vektörize edilmesi, arazi kullanımı haritalarının oluşturulması ve taşkın alanlarının belirlenmesi için ArcGIS programına aktarılmıştır. Sınıflandırma, arazi kullanımı ve taşkın alanlarının belirlenmesinde izlenen yöntem ve akış diyagramı Şekil 6 da ayrıntılı olarak verilmiştir. Taşkınları, sadece meteorolojik, hidrolojik veya coğrafi nedenlere bağlamak doğru bir yaklaşım değildir. Bir havzada; bölgenin jeolojik ve jeomorfolojik özellikleri, sanayileşme, göçler, hızlı nüfus artışı, doğanın tahrip edilmesi ve bilinçsiz birçok uygulama doğal yapıyı bozarak taşkınların oluşmasında doğrudan veya dolaylı olarak etkili olabilmektedir. Bu çalışmada meteoroloji bilgilerinin yanında hidrolojik, toprak, arazi kullanımı, jeoloji, yükseklik ve nüfus verileri kullanılarak taşkına olan etkileri ortaya konulmuştur (Şekil 5 ). 49

Şekil 7. Kontrolsüz sınıflandırma (birinci çalışma alanı). Şekil 6. da izlenen yöntem ve akış diyagramı. 4. SINIFLANDIRMA Sınıflandırma, bir alana ait görüntünün piksel değerlerini arazide karşılık geldikleri sınıflara otomatik olarak kategorize etmektir (Reddy 2008). Sınıflandırma işleminde, görüntüdeki piksellerin benzer özelliklere sahip olup olmadığına karar verebilmek için bir takım kurallar vardır. Bu kurallar tüm veri alanını sanal karar sınırları ile belirlenmiş alt bölümlere ayırırlar. Aynı karar sınırı içerisine giren tüm pikseller tek bir sınıf olarak kabul edilir ve bu sınıf etiketiyle isimlendirilir (Elachi ve Zly 2006). Kontrolsüz sınıflandırma yönteminde kontrol verilerini kullanmak yerine, görüntü dijital değerlerinde var olan doğal gruplaşmalar veya kümelere dayalı olarak çeşitli yer örtüsü sınıflarını belirleyen bazı algoritmalar kullanılır. Bu yöntem, tüm sınıflandırmayı tekrarlı olarak gerçekleştirir ve istatistiklerin yeniden hesaplanmasını sağlar. Başlangıçta küme merkezlerine geçici olarak keyfi değerler atanır ve bu değerler her iterasyonda hesaplanarak değişim çok küçük bir değer alana kadar devam eder (Erdas Field Guide 1999). ISODATA algoritması kullanılarak birinci çalışma alanı için 7, ikinci çalışma alanı için 6 adet sınıf oluşturulmuştur (Şekil 7,8). Şekil 8. Kontrolsüz sınıflandırma (ikinci çalışma alanı). Kontrollü sınıflandırma yönteminde, farklı grupları temsil eden kontrol alanları kullanılarak spektral ayrılabilirlik belirlenir. Öncelikle yeryüzü örtüsünü temsil edecek yeterli sayıda örnek bölgeler seçilerek piksel değerlerinden özellik dosyaları oluşturulur. Daha sonra veri dizisindeki her bir piksel, oluşturulmuş olan özellik dosyaları ile karşılaştırılır ve en çok benzerlik gösterdiği sınıfa atanır (Elachi vb. 2006). Kontrollü sınıflandırma eğitim, sınıflandırma ve çıktı olmak üzere üç temel adımdan oluşmaktadır. Bu bölümde en yüksek olasılık yöntemi algoritması kullanılarak her iki çalışma alanı görüntüleri kontrollü sınıflandırma işlemine tabi tutulmuştur. Sınıf sayısı birinci çalışma alanı için 7, ikinci çalışma alanı için ise 6 olarak belirlenmiştir (Şekil 9,10). 50

sınıflandırma yöntemi sonucunda bulunan doğruluk ve kappa değerleri karşılaştırıldığında (Tablo 3,4) kontrollü sınıflandırma yönteminin kontrolsüz sınıflandırmaya oranla daha güvenilir bir yöntem olduğu görülmektedir. Değişim belirleme ve taşkın haritalarının oluşturulması aşamasında, daha güvenilir olması nedeniyle kontrollü sınıflandırma yönteminden elde edilen sonuç verileri kullanılmıştır. Şekil 9. Kontrollü sınıflandırma (birinci çalışma alanı). Tablo 3. Kontrolsüz sınıflandırma doğruluk analizi. Birinci İkinci Dönem Doğruluk (%) Kappa (κ) Taşkın öncesi 79.00 0.7480 Taşkın dönemi 79.67 0.7560 Taşkın sonrası 80.00 0.7600 Taşkın öncesi 78.67 0.7440 Taşkın dönemi 79.00 0.7480 Taşkın sonrası 78.67 0.7440 Tablo 4. Kontrollü sınıflandırma doğruluk analizi. Birinci İkinci Dönem Doğruluk (%) Kappa (κ) Taşkın öncesi 85.33 0.8240 Taşkın dönemi 88.57 0.8667 Taşkın sonrası 91.00 0.8920 Taşkın öncesi 89.00 0.8680 Taşkın dönemi 90.33 0.8840 Taşkın sonrası 84.00 0.8080 Şekil 10. Kontrollü sınıflandırma (ikinci çalışma alanı). 4.1. Doğruluk Analizi Sınıflandırma işlemini yaptıktan sonra elde edilen verilerin hata oranının ya da tam tersi bir deyişle doğruluk değerinin belirlenmesi gerekir. Uzaktan algılamada görüntü sınıflandırmalarında doğruluk, bir piksele tahsis edilen sınıf etiketi ile gerçek sınıf arasındaki uygunluğu gösterir. Gerçek sınıf, gerek hava fotoğraflarından, gerekse mevcut harita ve planlardan doğrudan veya dolaylı olarak gözlenebilir. Sınıflandırma doğruluğunun hesaplanması için en sık kullanılan yöntem nxn lik bir hata (confusion, contingency table) matrisinin oluşturulmasıdır. Hata matrisi kontrol verileri ile otomatik sınıflandırma sonucundaki verileri karşılaştırır. Hata matrisinde bulunan bilgiler seçilmiş olan eğitim alanlarının kalitesine bağlıdır. Uygun seçilmiş bir eğitim alanı doğru sınıflandırma ve daha düzgün bir doğruluk değerlendirmesi yapmamızı sağlar (Liu ve Mason 2009). Kontrollü sınıflandırma yönteminde kontrolsüz sınıflandırmadan farklı olarak eğitim aşamasından başlayıp sonuç verilerinin oluşturulmasına kadar geçen süreçte kullanıcının sürekli bir müdahalesi ve kontrolü söz konusudur. Bu nedenle her iki 4.2. Değişim Analizi Tablo 5 e göre DSİ XI Bölge Müdürlüğü tarafından yapılan ölçümler sonucunda taşkından etkilenen tarım alanı miktarı 19.830 ha olarak bulunmuştur. Kontrollü sınıflandırma sonucunda ise bu miktar 18.100 ha olarak bulunmuştur. Bu değerler oranlandığında taşkından etkilenen alanlar arasında % 9 luk bir fark oluşmuştur. Taşkın dönemi için kullanılan görüntünün taşkının oluşmasından yaklaşık 3 gün sonra çekilmiş olması ve sınıflandırma aşamasında oluşabilecek kullanıcı kaynaklı hatalar bu farkın en önemli nedenleri olarak görülmüştür. Bu farkın oluşmasındaki bir diğer neden ise DSİ tarafından yapılan ölçümlerde Ergene Havzası nın tamamı göz önünde bulundurulurken, bu çalışmada havzanın doğusuna ait taşkın dönemi görüntüleri olmadığından tümünün değerlendirmeye alınamamış olmasıdır. Tablo 5. Alansal değer karşılaştırması. Yöntem Etkilenen Tarım Miktarı (ha) Fark (%) DSİ 19 830 0 Kontrollü sınıflandırma 18 100 9 Kontrolsüz sınıflandırma 16 200 19 51

Her iki çalışma alanı için taşkından etkilenen tarım alanları, ArcGIS programı kullanılarak Şekil 11 deki gibi görsel hale getirilmiştir. Tarım alanlarının belirlenebilmesi için normal zamandaki tarım alanları üzerine, export (çıkartılmış) edilmiş olan taşkın sınırları bindirilerek kesme işlemi uygulanmış ve bunun sonucunda sular altında kalmış olan tarım alanı miktarı birinci çalışma alanı için 18 100 ha ikinci çalışma alanı için ise 1200 ha olarak hesaplanmıştır. yaklaşık 7 katı gibi bir yayılım söz konusudur. Burada yayılımın daha düşük olmasında Edirne il merkezinin korunması amacıyla inşa edilmiş olan seddelerin büyük bir payının bulunduğu değerlendirilmektedir. Şekil 13. İkinci çalışma alanı taşkın gelişimi. Şekil 11. Taşkın etkisinde kalan tarım alanları. 4.3. Taşkın Gelişimi Taşkın gelişiminin ve taşkından etkilenen alanların daha iyi anlaşılabilmesi amacıyla birinci ve ikinci çalışma alanı için taşkın gelişimi haritaları oluşturmuştur. Elde edilen taşkın haritalarının ilki incelendiğinde (Şekil 12), taşkın öncesinde nehir su yüzeyinin 4800 ha olduğu, taşkın döneminde ise su yüzeyinin 81900 ha a yayıldığı görülmektedir. Bu değerler oranlandığında neredeyse 17 katı bir genişlemenin söz konusu olduğu görülmektedir. 4.4. Taşkın 3D Görüntüsü Bu bölümde taşkın öncesine ve taşkın dönemine ait sınıflandırılmış görüntülere yükseklik verileri eklenerek bölgenin arazi yapısının üç boyutlu görünüm kazanması sağlanmıştır (Şekil 14). Bunun sonucunda sınıflandırılmış görüntüler yükseklik verileri yardımıyla mevcut arazi yapısına benzer bir şekle getirilerek görsel analiz anlamında daha zengin bir yapıya kavuşturulmuştur. Şekil 15 te ise kontrollü sınıflandırma sonucunda elde edilen vektör formattaki taşkın haritası ve yükseklik verisi birer katman oluşturacak şekilde Ikonos görüntüsü üzerine bindirilmiştir. Ikonos görüntüsünün yüksek mekansal çözünürlüğe sahip olması nedeniyle elde edilen 3D görüntü Landsat TM a oranla daha fazla detay içermektedir. Bu durum taşkın ile ilgili analizlerin daha doğru ve ayrıntılı yapılmasına olanak sağlamıştır. Şekil 12. Birinci çalışma alanı taşkın gelişimi. İkinci taşkın haritası incelendiğinde (Şekil 13) ise, taşkın öncesinde nehir su yüzeyinin 400 ha olduğu, taşkın döneminde ise su yüzeyinin 2600 ha a yayıldığı görülmektedir. Bu değerler karşılaştırıldığında Şekil 14. Landsat TM 3D görüntüsü. 52

Şekil 15. Ikonos 3D görüntüsü. 5. SONUÇ VE DEĞERLENDİRME Bu çalışmada elde edilen bilgiler ışığında, uzaktan algılama verileri taşkın genişliğinin belirlenmesi, taşkın değerlendirmesi, geleceğe dönük planlama ve risk analizlerinin yapılmasında hızlı, etkin ve ucuz bilgiler sunmaktadır. Uzaktan algılama ve CBS nin birlikte kullanımı ise taşkınların oluşmasında doğrudan veya dolaylı etkisi olan meteoroloji, arazi yapısı, bitki örtüsü, jeolojik yapı, nüfus vb. faktörlerin birlikte değerlendirilerek geleceğe dönük planlamalarda daha güvenilir sonuçların alınmasını sağlamaktadır. Sonuç olarak bu çalışmada meteorolojik koşulların uygun olması durumunda optik uydu görüntülerinin taşkın çalışmalarında etkili olarak kullanılabileceği gösterilmiştir. Ancak meteorolojik koşullar elvermediği durumlarda, optik uydular ile görüntü alımı çok zor olduğundan, optik görüntüler yerine radar verilerinin kullanılması daha doğru bir yaklaşım olacaktır. Uydu verilerinin ve CBS nin birlikte kullanımı, askeri anlamda birlik ve tesislerin inşası, taşkın risk değerlendirmesinin yapılması, en uygun yapılanma bölgesinin seçilmesi, sınır karakollarının ve stratejik önem arz eden bölgelerin belirlenmesinde oldukça kullanışlı bilgiler sağlayacaktır. Ayrıca uzaktan algılama verileri üzerinde değişim analizi yapılarak hedef belirleme ve uygun harekat alanının seçimi gibi konularda daha kısa sürede ve minimum personel ile faydalı sonuçlar elde edilebileceği değerlendirilmiştir. 6. KAYNAKLAR [1] Showengerdt R.A. 2007. Remote Sensing Models and Methods for Image Processing. Third Edition, Tucson, Arizona, s.2-8. [2] Özdemir, H. 2008. TaĢkınların Tahmini ve Risk Analizinde CBS UZAL ve Hidrolik Modellemenin Entegrasyonu. Çevre ve Orman Bakanlığı DSĠ Genel Müd. 5. Dünya Su Forumu Türkiye Bölgesel Hazırlık Toplantısı, s.131-142. [3] Elachi, C. ve Zyl, J.V. 2006. Introduction to the Physics and Techniques of Remote Sensing. John Wiley and Sons Inc. Second Edition, s.111-113. [4] Erdas Field Guide ERDAS Inc.(Erdas Worldwide Headquarters), Atlanta, Georgia, Fifth Edition 1999. [5] Reddy, M.A. 2008. Remote Sensing And Geographical Information Systems.Third Edition, s.196-207. [6] Liu, J.G. ve Mason, F.J. 2009. Essential Image Processing and GIS for Remote Sensing. John Wiley and Sons, Lmt. ÖZGEÇMİŞLER Hv.Kont.Ütğm. Ersan BATUR Hava Kontrol İhbar Üsteğmen Ersan Batur 20 Ekim 1981 yılında İpsala da (Edirne) doğdu. İlk ve orta öğrenimini İpsala da sırasıyla Esetçe İlköğretim Okulu, ve Esetçe Ortaokulu nda tamamladı. 1995 yılında İstanbul Kuleli Askeri Lisesi ni kazandı, dört yıllık eğitiminin sonunda 1999 yılında Hava Harp Okulu nda Elektronik Mühendisliği eğitimine başladı. 2003 yılında Teğmen rütbesi ile Hava Harp Okulu ndan mezun oldu ve 2 nci Ana Jet Üs Uçuş Eğitim Merkezi Komutanlığı na atandı. 2004-2005 yılları arasında Hava Sınıf Okulları ve Teknik Eğitim Merkezi Komutanlığı nda Kontrol İhbar Subay eğitimini tamamladıktan sonra, 2005 yılında Ahlatlıbel Hava Radar Mevzi Komutanlığı na Önleme Kontrolörü (IC) olarak atandı. 2009 2011 yılları arasında Hava Harp Okulu Havacılık ve Uzay Teknolojileri Enstitüsü nde Uzay Bilimleri Anabilim Dalı Uydu Teknolojileri Bölümü nde yüksek lisans eğitimini tamamladı. 2011 yılında Hava Kuvvetleri Komutanlığı Plan Prensipler Başkanlığı Proje Yönetim Daire Başkanlığı Hava ve Uzay Şube Müdürlüğüne atandı ve halen burada görev yapmaktadır. Prof.Dr. Derya MAKTAV Prof. Dr. Derya Maktav orta ve lise eğitimini 1962 70 yıllarında İstanbul Alman Lisesi nde tamamladı. Lisans eğitimini 1970 75 yıllarında İTÜ, İnşaat Fakültesi, Jeodezi ve Fotogrametri Mühendisliği (JFM) Bölümü nde tamamladı. 1975 1976 yıllarında İngiltere, University College London, Dept. of Photogrammetry and Surveying den sertifika aldı ve 1977 1979 yıllarında Almanya, Karlsruhe Teknik Üniversitesi, Fakultat für Bauingenieur und Vermessungskunde den yüksek lisans diploması aldı. 1985 de İTÜ, JFM Bölümü nden doktor ünvanı aldı. 1985 de ABD, Purdue Üniversitesi nde, Digital 53

Analysis of Thematic Mapper Data kursuna katılarak sertifika aldı. 1985 de doçent, 1996 da İTÜ, JFM Bölümü, Uzaktan Algılama Anabilim Dalı nda profesör oldu. 1983 84 yıllarında Almanya Karlsruhe Teknik Üniversitesi, Fak. für Bauingenieur und Vermessungskunde de doktora çalışmaları, 1993 de Avustralya RMIT de davetli olarak bilimsel araştırmalarda bulundu. Yürüttüğü International Mediterranean Project ile Council of Europe, World Heritage ve Ford tarafından ortaklaşa verilen Henry Ford European Conservation Awards 1998, National Award ödülünü kazandı. Uluslararası akademik atamalarda jüri üyeliği, uluslararası ve ulusal dergilerde/sempozyumlarda hakemlik, IJRS ve J-STARS dergilerinde G.Editör, çok sayıda ulusal ve uluslararası sempozyum organizatörlüğü, direktörlük, eş direktörlük, uluslararası ve ulusal sempozyumlarda organizasyon/bilim komitesi üyelikleri, ulusal ve uluslararası proje hakemliği, gibi çeşitli görevlerde bulundu. 2007 yılında European Association of Remote Sensing Laboratories (EARSeL) konsey üyeliğine, 2010 yılında NASA-LCLUC hakem komitesine seçildi. New York Academy of Sciences, EARSeL, TUFUAB, HKMO, DGPF üyeliği yapmıştır. Ayrıca, İTÜ Uzaktan Algılama Anabilim Dalı Başkanı (2005 2008), (ISPRS)-WG VIII/1 direktörü (2002 2008), the GeoUnions Joint Science Program Team-Cities and Megacities ISPRS temsilcisi (2002 2008), EARSeL SIG-URS eş direktörü ve UDMS Türkiye temsilcisidir. 54