Ülkemizde, İş Kazası, Meslek Hastalığı ve Bu Nedenlerle Ölen ve İşgöremez Sayılarının, İş Kollarındaki Sigortalı İşçi ve İşyeri Sayılarına Göre Standardize Edilerek Değerlendirilmesi M.Caner İşbilir*, Şeyhmus Aksoy*, Mustafa Eryüksel*, Semanur Aladağ*, Burcu Aksoy*, Prof.Dr.H.Hilmi Sabuncu** (*) Yeni Yüzyıl Üniversitesi, SBF İş Sağlığı ve Güvenliği Bölümü 1.Sınıf Öğrencileri, Tel: 4445001 (**)Yeni Yüzyıl Üniversitesi, SBE Müdürü, İSG Bölüm Başkanı, hhsabuncu@ttmail.com, 4445001 / 1105 ÖZET: İş Güvenliği ve İş sağlığı Yönetim Sistemlerinde veri tabanları gün geçtikçe daha önemli bir hal almaktadır. Kalite standartlarının temel şartı olan bu veri tabanlarının işletme bazında tesisi gayet kolaydır. Ama ülke çapında gerekli istatistikler, yeteri düzeyde tutulmadığından, her alanda bir takım eksiklikler oluşmaktadır. Bu Çalışmamızda 2011 yılı ÇSGB nin istatistik yıllığı incelenmiş, iş kazası, meslek hastalığı, bu nedenlerle ölen ve iş göremezlik sayıları, İş Kollarındaki, sigortalı işçi ve işyeri sayılarına göre standardize edilerek değerlendirilmiştir. Elde edilen verilerde, ilk yirmi İş Kolu sıralanmış, yapılan sıralamalarda, alışılagelmiş bilgilerin dışında bir takım sonuçlar bulunmuştur. Özellikle meslek hastalığı gibi çok güvenilir olmayan istatistik bulgularındaki bu sıra dışılık, izah edilmeye veya diğer istatistik verilerden ipuçları aranılmaya çalışılmıştır. Sonuç olarak, rastlanılan eksiklikler ve yanlışlıklar ışığında, iyi bir İş Sağlığı (Çalışanların sağlığı ve güvenliği) veri tabanı hazırlanmanın, İSG konusunda yasa çıkarmaktan daha önemli olduğu kanaatine varılmıştır. GİR VE AMAÇ: Gelişmiş Ülke standartlarında, işletmelerde iş kazalarının önlenmesinde, kaza ürperti, kıl payı kaza, İş kazası, ölümlü kaza sayılarının değerlendirilmesi çok önemli olduğu halde, SGK verileri, işgünü kayıplı kazaların belli bir boyutunu ifade etmektedir. Durum böyle olunca, İSG konusundaki ülke politikaları, eksik verilere dayalı politikalar olarak karşımıza çıkmakta, gerçek politikaları ifade etmemektedir. Meslek Hastalığı verileri ise, kesinlikle güvenilmezdir. 70 milyonluk bir ülkede, 1000 civarındaki meslek hastalığı sayısı, tahminimizce kanserleşmiş, ölümcülleşmiş meslek hastalıklarını ifade etmektedir. Gerçek meslek hastalığı sayıları, gelişmiş ülke meslek hastalığı hızlarının, ülkemiz çalışan sayısı ile çarpıldığında, nispeten ulaşılabilir. Gelişmiş ülke hızlarının kullanılması, ülkemizde meslek hastalığı minimum sayılarına işaret etmektir. Bu çalışmamızın amacı, Yukarda belirtilen kriterlerle belirlenen mütevazi değerleri kullanarak, Risk değerlendirmesinin nerede ise standartlaştırıldığı günümüzde, Risklerin en önemli belirleyicilerinden olan, iş kazası ve meslek hastalığı hızlarının standardizasyonunun ne kadar önemli olduğunu vurgulamak, eksikliklere ve yanlışlara dikkat çekmektir. GEREÇ VE YÖNTEM: İş kollarına göre İş kazası, meslek hastalığı ve bu nedenlerle oluşan ölüm ve iş göremezlik sayıları, 2011 SGK İstatistik Yıllığından alınmış, önce iş kollarında çalışan sigortalı sayısına, sonra da illerdeki işyeri sayılarına göre standardize edilerek tablolar halinde verilmiştir. Elde edilen Standardize İş kazası, meslek hastalığı ve bu nedenlerle oluşan ölüm ve iş göremezlik oranları önce büyükten küçüğe sıralanmış, en riskli 20 İl tablolarda gösterilmiştir. Bulgular ve tartışma bölümünde, ilk beş il işaretlenerek tartışılmıştır. İş Kazası Standardizasyonunda aşağıdaki formüller kullanılmıştır: Türkiye Genel İş Kazası Hızı = 2011 Yılı İş Kazası Sayısı / 2011 Yılı Sigortalı Sayısı İncelenen Nüfusta Beklenen İş Kazası Sayısı = İncelenen Nüfus (İşçi Sayısı) X Genel İş Kazası Hızı İncelenen Nüfusta Standardize İş Kazası Oranı = (2011 Gözlenen İ.K. Sayısı/ 2011 Beklenen İ.K. Sayısı) X 100 BULGULAR: Tablo 1, 3, 5, 7 de İş kazası, meslek hastalığı ve bu nedenlerle oluşan ölüm ve iş görmezlik sayıları, iş kollarındaki sigortalı sayılarına göre, Tablo 2, 4, 6, 8 de ise İş kazası, meslek hastalığı ve bu nedenlerle oluşan ölüm ve iş görmezlik sayıları, iş kolarındaki İşyeri sayılarına göre standardize edilerek, ilk 20 iş kolu standardizasyon oranları, tablolarda gösterilmiştir.
Tablo 1. İş Kollarındaki İşçi Sayılarına Göre Standardize Edilmiş İş Kazası Oranları Çİ 1 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 51662 9217 321,60 2866,00 2 24 ANA METAL SANAYİ 158175 5272 984,65 535,42 3 09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET 4396 139 27,37 507,94 4 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 193899 4240 1207,03 351,28 5 25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) 357757 7268 2227,05 326,35 6 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 22197 449 138,18 324,95 7 17 KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI 39523 625 246,03 254,03 8 16 AĞAÇ, AĞAÇ ÜRÜN.VE MANTAR ÜR. 65570 1009 408,18 247,20 9 29 MOTOR.KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. 98091 1439 610,62 235,66 10 27 ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI 85776 1213 533,96 227,17 11 06 HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI 3704 51 23,06 221,19 12 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 36025 480 224,26 214,04 13 22 KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM. 159846 2124 995,05 213,46 14 28 MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI 169667 2218 1056,18 210,00 15 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 57192 702 356,02 197,18 16 31 MOBİLYA İMALATI 116860 1324 727,46 182,00 17 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 77653 764 483,39 158,05 18 50 SU YOLU TAŞIMACILIĞI 24585 240 153,04 156,82 19 51 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 6264 52 38,99 133,36 20 13 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI 392550 3239 2443,64 132,55 Tablo 1 de, İş kolları bazında iş kazaları, sigortalı işçi sayılarına göre standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi iş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, ANA METAL SANAYİ, MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET, METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA., FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) iş kolları almıştır. Tablo 2. İş Kollarındaki İşyeri Sayılarına Göre Standardize Edilmiş İş Kazası Oranları U U YERİ 1 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 740 9217 35,39 26044,82 2 06 HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI 51 51 2,44 2091,05 3 12 TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI 57 43 2,73 1577,46
4 24 ANA METAL SANAYİ 9059 5272 433,23 1216,91 5 09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET 267 139 12,77 1088,60 6 29 MOTORLU KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. 2812 1439 134,48 1070,06 7 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 939 449 44,91 999,87 8 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 1080 480 51,65 929,35 9 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 12442 4240 595,01 712,59 10 51 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 156 52 7,46 697,02 11 17 KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI 1985 625 94,93 658,39 12 27 ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI 4502 1213 215,30 563,40 13 25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) 30546 7268 1460,80 497,54 14 13 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI 16047 3239 767,42 422,07 15 22 KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM. 11082 2124 529,97 400,77 16 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 4460 764 213,29 358,20 17 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 4459 702 213,24 329,20 18 26 BİLGİSAYAR, ELEKRONİK VE OPTİK ÜR. 2105 308 100,67 305,96 19 28 MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI 15752 2218 753,31 294,43 20 42 BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI 12763 1718 610,36 281,47 Tablo 2 de, İş kolları bazında iş kazaları, işyeri sayılarına göre standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi İş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI, TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI, ANA METAL SANAYİ, MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET iş kolları almıştır. Tablo 3. İş Kollarındaki İşçi Sayılarına Göre Standardize Edilmiş Meslek Hastalığı Oranları Çİ 1 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 22197 257 1,40 18323,93 2 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 51662 170 3,26 5207,84 3 33 MAKİNE VE EKİPMAN.KURUL.VE ON. 159047 86 10,05 855,76 4 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 36025 7 2,28 307,52 5 72 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. 7239 1 0,46 218,63 6 50 SU YOLU TAŞIMACILIĞI 24585 3 1,55 193,12 7 24 ANA METAL SANAYİ 158175 18 9,99 180,10 8 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 77653 8 4,91 163,05 9 25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) 357757 36 22,61 159,26 10 90 YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL. 10270 1 0,65 154,10 11 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 193899 16 12,25 130,59 12 26 BİLGİSAYAR, ELEKRO.VE OPTİK ÜR. 40324 3 2,55 117,74
13 32 DİĞER İMALATLAR 34343 2 2,17 92,17 14 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 57192 3 3,61 83,02 15 29 MOTOR.KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. 98091 5 6,20 80,67 16 27 ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI 85776 4 5,42 73,80 17 16 AĞAÇ,AĞAÇ ÜRÜN.VE MANTAR ÜR. 65570 3 4,14 72,41 18 18 KAYITLI MEDYANIN BAS.VE ÇOĞ. 68222 3 4,31 69,59 19 14 GİYİM EŞYALARI İMALATI 413218 15 26,11 57,45 20 52 TAŞIMA.İÇİN DEPO.VE DESTEK.FA. 197204 7 12,46 56,18 Tablo 3 de, İş kolları bazında meslek hastalıkları, sigortalı işçi sayılarına göre standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi İş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, MAKİNE VE EKİPMAN.KURUL.VE ON., DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI, BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. işkolları almıştır. Tablo 4. İş Kollarındaki İşyeri Sayılarına Göre Standardize Edilmiş Meslek Hastalığı Oranları YERİ 1 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 939 257 0,46 56383,57 2 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 740 170 0,36 47326,27 3 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 1080 7 0,52 1335,24 4 33 MAKİNE VE EKİPMAN.KURULUMU VE ON. 19592 86 9,51 904,28 5 72 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. 426 1 0,21 483,59 6 24 ANA METAL SANAYİ 9059 18 4,40 409,33 7 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 4460 8 2,16 369,52 8 29 MOTORLU KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. 2812 5 1,36 366,30 9 26 BİLGİSAYAR, ELEKRONİK VE OPTİK ÜR. 2105 3 1,02 293,60 10 50 SU YOLU TAŞIMACILIĞI 2138 3 1,04 289,07 11 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 12442 16 6,04 264,92 12 25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) 30546 36 14,83 242,79 13 90 YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL. 1006 1 0,49 204,78 14 27 ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI 4502 4 2,19 183,04 15 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 4459 3 2,16 138,60 16 17 KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI 1985 1 0,96 103,78 17 14 GİYİM EŞYALARI İMALATI 30325 15 14,72 101,90 18 52 TAŞIMA.İÇİN DEPOLAMA VE DESTEK.FA. 16009 7 7,77 90,08 19 32 DİĞER İMALATLAR 5407 2 2,62 76,20 20 18 KAYITLI MEDYANIN BASILMASI VE ÇOĞ. 9036 3 4,39 68,40
Tablo 4 de, İş kolları bazında meslek hastalıkları, işyeri sayılarına göre standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi İş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, MAKİNE VE EKİPMAN.KURUL.VE ON., DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI, BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. iş kolları almıştır. Tablo 5. İş Kollarındaki İşçi Sayılarına Göre Standardize Edilmiş Ölüm Oranları Çİ 1 90 YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL. 10270 119 1,56 7617,23 2 91 KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER 1999 5 0,30 1644,29 3 99 ULUSLARA.ÖRGÜT VE TEMS.FAAL. 3511 7 0,53 1310,65 4 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 51662 58 7,86 738,04 5 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 22197 18 3,38 533,09 6 39 İYİLEŞTİRME VE DİĞER ATIK YÖN.HİZ. 2573 2 0,39 510,99 7 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 57192 43 8,70 494,26 8 11 İÇECEK İMALATI 12252 8 1,86 429,24 9 19 KOK KÖMÜRÜ VE PETROL ÜRÜN. İM. 8809 5 1,34 373,13 10 09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET 4396 2 0,67 299,08 11 92 KUMAR VE MÜŞTEREK BAHİS FAAL 21569 9 3,28 274,30 12 72 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. 7239 3 1,10 272,44 13 42 BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI 290785 118 44,23 266,77 14 03 BALIKÇILIK VE SU ÜRÜNLERİ YET. 8156 3 1,24 241,80 15 50 SU YOLU TAŞIMACILIĞI 24585 9 3,74 240,65 16 43 ÖZEL İNŞAAT FAALİYETLERİ 404703 148 61,56 240,41 17 49 KARA TAŞIMA.VE BORU HATTI TAŞIMA. 561331 194 85,39 227,20 18 41 BİNA İNŞAATI 935363 304 142,29 213,66 19 51 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 6264 2 0,95 209,89 20 36 SUYUN TOPLAN.ARITILMASI VE DAĞT. 16635 5 2,53 197,59 Tablo 5 de, İş kolları bazında, sigortalı işçi sayılarına göre iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle ölümler, standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi iş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL., KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER, ULUSLARA. ÖRGÜT VE TEMS.FAAL., KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ iş kolları almıştır. Tablo 6. İş Kollarındaki İşyeri Sayılarına Göre Standardize Edilmiş Ölüm Oranları YERİ
1 90 YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL. 1006 119 1,18 10122,20 2 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 740 58 0,86 6706,91 3 91 KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER 163 5 0,19 2624,87 4 06 HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI 51 1 0,06 1677,86 5 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 939 18 1,10 1640,34 6 11 İÇECEK İMALATI 578 8 0,68 1184,37 7 19 KOK KÖMÜRÜ VE PETROL ÜRÜN. İM. 375 5 0,44 1140,94 8 51 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 156 2 0,18 1097,06 9 99 ULUSLARARASI ÖRGÜT VE TEMS.FAAL. 575 7 0,67 1041,73 10 39 İYİLEŞTİRME VE DİĞER ATIK YÖN.HİZ. 200 2 0,23 855,71 11 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 4459 43 5,21 825,20 12 42 BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI 12763 118 14,92 791,14 13 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 1080 9 1,26 713,09 14 09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET 267 2 0,31 640,98 15 72 BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. 426 3 0,50 602,61 16 38 17 36 ATIK MADDELERİN DEĞERLENDİRİLMESİ SUYUN TOPLANMASI ARITILMASI VE DAĞT. 3178 15 3,71 403,89 1175 5 1,37 364,13 18 50 SU YOLU TAŞIMACILIĞI 2138 9 2,50 360,21 19 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 4460 18 5,21 345,35 20 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 12442 39 14,54 268,23 Tablo 6 da, İş kolları bazında, işyeri sayılarına göre iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle ölümler, standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi iş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL., KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, iş kolları almıştır. Tablo 7. İş Kollarındaki İşçi Sayılarına Göre Standardize Edilmiş İş Görmezlik Oranları Çİ 1 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 51662 9387 324,86 2889,53 2 24 ANA METAL SANAYİ 158175 5290 994,64 531,85 3 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 22197 706 139,58 505,80 4 09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET 4396 139 27,64 502,84 5 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 193899 4256 1219,28 349,06 6 25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) 357757 7304 2249,66 324,67 7 17 KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI 39523 626 248,53 251,88
8 16 AĞAÇ,AĞAÇ ÜRÜN.VE MANTAR ÜR. 65570 1012 412,32 245,44 9 29 MOTOR.KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. 98091 1444 616,82 234,10 10 27 ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI 85776 1217 539,38 225,63 11 06 HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI 3704 51 23,29 218,96 12 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 36025 487 226,53 214,98 13 22 KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM. 159846 2126 1005,15 211,51 14 28 MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI 169667 2223 1066,90 208,36 15 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 57192 705 359,64 196,03 16 31 MOBİLYA İMALATI 116860 1327 734,84 180,58 17 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 77653 772 488,30 158,10 18 50 SU YOLU TAŞIMACILIĞI 24585 243 154,60 157,18 19 51 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 6264 52 39,39 132,02 20 13 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI 392550 3241 2468,44 131,30 Tablo 7 de, İş kolları bazında iş göremezlik sayıları, işçi sayılarına göre, standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi iş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, ANA METAL SANAYİ, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET., METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. İş kolları almıştır. Tablo 8. İş Kollarındaki İşyeri Sayılarına Göre Standardize Edilmiş İş Görmezlik Oranları YERİ 1 05 KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI 740 9387 35,75 26258,66 2 06 HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI 51 51 2,46 2070,03 3 12 TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI 57 43 2,75 1561,60 4 07 METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ 939 706 45,36 1556,38 5 24 ANA METAL SANAYİ 9059 5290 437,63 1208,80 6 09 MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET 267 139 12,90 1077,66 7 29 MOTOR.KARA TAŞITI VE RÖMORK İM. 2812 1444 135,84 1062,99 8 30 DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI 1080 487 52,17 933,43 9 23 METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. 12442 4256 601,05 708,09 10 51 HAVAYOLU TAŞIMACILIĞI 156 52 7,54 690,01 11 17 KAĞIT VE KAĞIT ÜRÜNLERİ İMALATI 1985 626 95,89 652,82 12 27 ELEKTRİKLİ TECHİZAT İMALATI 4502 1217 217,48 559,58 13 25 FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) 30546 7304 1475,63 494,98 14 13 TEKSTİL ÜRÜNLERİ İMALATI 16047 3241 775,20 418,08 15 22 KAUÇUK VE PLASTİK ÜRÜNLER İM. 11082 2126 535,35 397,12
16 20 KİMYASAL ÜRÜNLERİ İMALATI 4460 772 215,46 358,31 17 08 DİĞER MADENCİLİK VE TAŞ OCAK. 4459 705 215,41 327,29 18 26 BİLGİSAYAR, ELEKRO.VE OPTİK ÜR. 2105 311 101,69 305,83 19 28 MAKİNE VE EKİPMAN İMALATI 15752 2223 760,95 292,13 20 42 BİNA DIŞI YAPILARIN İNŞAATI 12763 1720 616,56 278,97 Tablo 8 de, İş kolları bazında iş göremezlik sayıları, işyer sayılarına göre, standardize edilerek, büyükten küçüğe sıralanmış, ilk yirmi iş kolumuz gösterilmiştir. Sıralama sonucu İlk beş sırayı, sırasıyla KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI, TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, ANA METAL SANAYİ, iş kolları almıştır. TARTIŞMA ve SONUÇ: Tablo 1 ve 2 de, İş kolları bazında iş kazaları, işçi ve işyeri sayılarına göre standardize edilerek, sıralanmış, sıralama sonucu İlk sıraları, işçi sayılarına göre, KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, ANA METAL SANAYİ, MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET, METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA., FABRİK.METAL ÜRÜN.(MAK.TEC.HAR) ; işyeri sayılarına göre KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI, TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI, ANA METAL SANAYİ, MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET iş kolları almıştır. Her iki değerlendirmede de Madencilik sektörü ile ilgili iş kollarının ilk sıraları alması, madenciliğin ne denli iş kazası riskli bir meslek olduğunu göstermektedir. Bunun yanında, Tütün ürünleri imalatı iş kolunun işyeri sayılarına göre değerlendirmede ilk sıralara girmesi, tütün ürünleri imal eden fabrikaların büyük ölçekli olmasından kaynaklanmaktadır. Ayrıca bu işletmelerde, kadın işçilerin fazla olması, kadın iş kazalarının değerlendirmesinde de, sektörün öne çıkmasına neden olmaktadır. Tablo 3 ve 4 de, İş kolları bazında meslek hastalıkları, işçi ve işyeri sayılarına göre standardize edilerek, sıralanmış, sıralama sonucu İlk sıraları değişmeden her iki değerlendirme sonucunda da METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, MAKİNE VE EKİPMAN.KURUL.VE ON., DİĞER ULAŞIM ARAÇLARI İMALATI, BİLİMSEL ARAŞTIRMA VE GEL.FAAL. iş kolları almıştır. Meslek hastalıklarının, değerlendirmesinde, her iki değerlendirmede de sıralar değişmemiş, doğal olarak maden sektörü yine başı çekmiştir. Bunun yanında, Bilimsel araştırma ve geliştirme faaliyetleri iş kolunun meslek hastalıkları değerlendirmesinde ilk beşte olmasının araştırılması ve izah edilmesi gerekmektedir. Makine ve ekipman kurulumu ve onarımı iş kolu, meslek hastalıklarının da incelemelere ışık tutması açısından incelenmesi gerekmektedir. Sonuçlara göre, örneğin Kimyasallarla ilgili iş kollarının üst sıralarda olmayışı, bu istatistik verilerin güvenilmez olduğunu göstermektedir. Tablo 5 ve 6 da, İş kolları bazında iş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle ölümler, işçi ve işyeri sayılarına göre, standardize edilerek sıralanmış, İlk sıraları işçi sayılarına göre, YARATICI SANATLAR EĞLENCE FAAL., KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER, ULUSLARA. ÖRGÜT VE TEMS.FAAL., KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ iş kolları, işyeri sayılarına göre YARATICI SANATLAR,EĞLENCE FAAL., KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, KÜTÜPHANE,ARŞİV VE MÜZELER, HAM PETROL VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, iş kolları almıştır. Değerlendirmenin en ilginç bölümünü, bu bölüm oluşturmaktadır. İş kazası ve meslek hastalıkları nedeniyle ölümlerin değerlendirilmesinde, işçi sayılarına göre standardizasyonda, Yaratıcı sanatlar ve eğlence faaliyetleri., Kütüphane, arşiv ve müzeler ile Uluslararası örgüt ve temsil faaliyetleri iş kollarının, Madencilik iş kollarının önüne geçmesi oldukça düşündürücüdür ve sorunların ne boyutta olduğunun en önemli kanıtıdır. Diğer taraftan işyeri sayılarına göre standardizasyonda, Yaratıcı sanatlar ve eğlence faaliyetleri ve Kütüphane, arşiv ve müzeler İş kollarının riskli iş kollarının önüne geçmesi de oldukça ilginçtir. En kesin istatistik olan ölümlerde rastlanılan bu durumların ilgililer tarafından incelenmesi ve açıklamalar getirmesi çok yararlı olacaktır. Tablo 7 ve 8 de, İş kolları bazında iş göremezlik sayıları, işçi ve işyeri sayılarına göre, standardize edilerek sıralanmış, sıralama sonucu İlk sıraları, işçi sayılarına göre KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, ANA METAL SANAYİ, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, MADENCİLİĞİ DESTEKLEYİCİ HİZMET., METALİK OLMAYAN ÜRÜNLER İMA. İş kolları; işyeri sayılarına göre KÖMÜR VE LİNYİT ÇIKARTILMASI, HAM PETROL
VE DOĞALGAZ ÇIKARIMI, TÜTÜN ÜRÜNLERİ İMALATI, METAL CEVHERİ MADENCİLİĞİ, ANA METAL SANAYİ, iş kolları almıştır. Ülkemizin, güvenilir verilere ihtiyacı vardır. Bu güvenilir verileri sağlayacak veri tabanlarının oluşturulması için hiç vakit kaybetmeden harekete geçilmelidir. İş Kazalarını ve Meslek hastalıklarını önlemenin tek yolu, nedenlerini iyi ölçmek ve değerlendirmekle olur. Bu doğru değerlendirmenin tek yolu ise güvenilir veri tabanlarıdır. KAYNAKLAR: 1. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu 2011 Yılı İstatistik Yıllığı, www.csgb.gov.tr/isggm 2. Prof.Dr.H.Hilmi Sabuncu, İş Sağlığı, Tehlike ve Değerlendirilmesi, Risk ve Değerlendirilmesi, Yeditepe Üniversitesi yayını, 2008-İstanbul