II. RİZE KALKINMA SEMPOZYUMU

1 II. RİZE KALKINMA SEMPOZYUMU Çay Lojistik Turizm Rize, 3 4 Mayıs 2013 Bildiriler Kitabı

2 RECEP TAYYİP ERDOĞAN ÜNİVERSİTESİ YAYINLARI ISBN 978-605-89443-6-7 EDİTÖRLER Saim C. BERİTAN - Emre YILDIRIM Kapak Tasarımı Gökçe ARİFOĞLU - Saim C. BERİTAN Dizgi Gökçe ARİFOĞLU Uygulama İlker TAŞPINAR Baskıya Hazırlayan Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi 1. BASKI; Temmuz 2013, Rize (1000 adet) II. Rize Kalkınma Sempozyumu Bildiriler Kitabı nda yayımlanan tüm yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir. Tüm hakları saklıdır. Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi nin izni olmadan fotokopi ya da elektronik yöntemlerle kopyalanamaz, çoğaltılamaz.

384 KALKINMA AJANSLARININ İLLERE OLAN KATKISI; DOĞU KARADENİZ KALKINMA AJANSI VE RİZE ÖRNEĞİ Ceyhun AKYOL Öğretim Görevlisi, Artvin Çoruh Üniversitesi, Arhavi Meslek Yüksekokulu ceyhunakyol@artvin.edu.tr ÖZET: Doğu Karadeniz Bölgesi nin turizm değerleri ve çeşitleri arasında bulunan milli parklar, festivaller, yaylalar, şenlikler, inanç, kültür, ekoturizm, kuş gözlemciliği, doğa, kamp, karavan turizmi, kış turizmi gibi başlıklar Rize ilinde fazlasıyla yer almaktadır. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı (DOKA), Rize ilinin turizm potansiyelini harekete geçirmek, etkin tanıtım politikaları ile ilin ulusal ve uluslararası düzeyde markalaştırılmasını sağlamak amacıyla yapılan çalışmaları desteklemektedir. Bu çalışmanın amacı, DOKA ya bağlı 6 ilden biri olan Rize ye, kalkınma ajansının bugüne dek yaptığı ve yapacağı güncel çalışmalar ile ilgili tespitlerde bulunmaktır. Araştırmada, kalkınma ajanslarının amaçları ve bu amaçlar doğrultusundaki hedeflerinden olan turizm stratejisi oluşturmak, turizm çekim bölgeleri oluşturmak, kullanılmayan potansiyelin değerlendirilmesi, alternatif turizm faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi, tanıtımın sağlanması ve kentsel ölçekte markalaşmak gibi konularda Rize ilindeki çalışmalar ve projeler incelenmiştir. Elde edilen veriler betimsel analize tabi tutulmuş, ihtiyaç duyulan kavramlarda içerik analizi yapılmıştır. Anahtar Kelimeler: Kalkınma ajansı, Doğu Karadeniz, Rize. 1. GIRIŞ Kalkınma Ajansları bölgeler arası eşitsizliklerin azaltılması ve bölgesel kalkınmanın sağlanması için Devlet Planlama Teşkilatı (DPT) koordinasyonunda kurulmuş özerk kamu kuruluşlarıdır. Kalkınma Ajansları; kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgelerarası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmuşlardır. Doğrudan yatırım yapan uygulayıcı kuruluşlar olmayan kalkınma ajanslarının asıl görevi kamu, özel sektör ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliği destekleyerek yerel potansiyelin açığa çıkmasını sağlamaktır (Serka, 2012:3).

385 Türkiye genelinde toplam 26 adet Kalkınma Ajansı mevcuttur (burdurproje.com, 2013); Tablo 1. Kalkınma Ajansları 1. İSTANBUL KALKINMA AJANSI (İSTKA) 2. TRAKYA KALKINMA AJANSI (TRAKYAKA) 3. GÜNEY MARMARA KALKINMA AJANSI (GMKA) 4. İZMİR KALKINMA AJANSI (İZKA) 5. GÜNEY EGE KALKINMA AJANSI (GEKA) 6. ZAFER KALKINMA AJANSI (ZAFER) 7. BURSA, ESKİŞEHİR, BİLECİK KALKINMA AJANSI (BEBKA) 8. DOĞU MARMARA KALKINMA AJANSI (MARKA) 9. ANKARA KALKINMA AJANSI (ANKARAKA) 10. MEVLANA KALKINMA AJANSI (MEVKA) 11. BATI AKDENİZ KALKINMA AJANSI (BAKA) 12. ÇUKUROVA KALKINMA AJANSI (CKA) 13. DOĞU AKDENİZ KALKINMA AJANSI (DOĞAKA) 14. AHİLER KALKINMA AJANSI (AHİKA) 15. ORTA ANADOLU KALKINMA AJANSI (ORAN) 16. BATI KARADENİZ KALKINMA AJANSI (BAKKA) 17. KUZEY ANADOLU KALKINMA AJANSI (KUZKA) 18. ORTA KARADENİZ KALKINMA AJANSI (OKA) 19. DOĞU KARADENİZ KALKINMA AJANSI (DOKA) 20. KUZEY DOĞU ANADOLU KALKINMA AJANSI (KUDAKA) 21. SERHAT KALKINMA AJANSI (SERKA) 22. FIRAT KALKINMA AJANSI (FKA) 23. DOĞU ANADOLU KALKINMA AJANSI (DAKA) 24. İPEK YOLU KALKINMA AJANSI (İKA) 25. KARACADAĞ KALKINMA AJANSI (KARACADAĞ) 26. DİCLE KALKINMA AJANSI (DİKA) 2. BÖLGESEL KALKINMA AJANSLARI Kalkınma Ajansları Avrupa Birliği (AB) ile doğrudan bağlantılı kurumlar değildir. Fakat Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı (IPA) programı başta olmak üzere AB nin kalkınmaya katkı sağlayacak her tür imkânlarından bölgenin faydalanmasını sağlayacak faaliyetlerde bulunmak ajansın işlevlerinden birisidir. Türkiye, Bölgesel Kalkınma Ajansı (BKA) ile ciddi anlamda ilk kez üye adaylığının tescil edildiği 1999 Helsinki Zirvesi sonunda tanışmıştır. AB

386 Komisyonunun hazırlamış olduğu Katılım Ortaklığı Belgesi nde orta vadede yapılması gereken düzenlemeler arasında BKA ları oluşturmak yer almış ve buna yönelik yasal düzenlemelerin gerçekleştirilmesi için süreç başlatılmıştır. Bu doğrultuda öncelikle AB kurallarına uygun olarak kısa vadede istatistiksel bölge olarak bilinen İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflaması (NUT) Sistemi 22 Eylül 2002 tarih ve 4720 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile kabul edilmiştir. Daha sonra da 2003 yılı Katılım Ortaklığı Belgesi nde, Katılım Öncesi Mali Yardım programından yararlanabilmek için BKA ların kurulması öngörülmüştür. Takip eden süreçte de, 31 esas ve 5 geçici maddeden oluşan Kalkınma Ajanslarının Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkındaki Kanun Tasarısı getirilmiştir (Hasanoğlu, 2006:81). Ajanslar, bölgesel gelişme politikalarına yeni bir yaklaşım getirmiştir. BKA lar ile yerel potansiyelin harekete geçirilmesinin artık Ankara dan, yani merkezden değil, yerinden yönetimle sağlanması planlanmıştır. BKA lardan, yerinden yönetim ilkesine dayalı bir biçimde bölgesel stratejileri oluşturarak girişimciliği desteklemesi, AB fonlarının kullanılmasında koordinasyon sağlayarak yatırımcıların izin ve ruhsat işlemlerinin tek elden takibini yapması beklenmektedir. Ajanslar hakkında olumlu görüşe sahip olanlar, yatırımların etkin ve verimli kullanılması amacıyla kurulan BKA ları Türkiye nin 21. Yüzyılda yeni itici gücü olarak tanımlamaktadırlar. Bu görüşe göre, kalkınma ajansları projenin belirlenmesi aşamasından başlayarak devreye girecek, projeyi yürüten kamu kuruluşunun yerine geçmeyecek ama projenin işleyişi ve tıkandığı noktaların nasıl aşılacağı gibi birçok konuda görevler üstlenecektir. Aynı zamanda yerli ve yabancı yatırımcılara öncülük yapacak, yol gösterecek, yatırım yapmakla ilgili müracaatları toplayacak ve onların takip işlerini yürütecektir. Böylece Türkiye nin yatırım eksikliğinin de tamamlanmasında önemli bir görev üstlenecektir. BKA ların en temel özelliği kamu ile özel sektör arasında köprü görevi görecek olmasıdır. Ajanslar ayrıca, bölgesel potansiyel ve dinamiklerin harekete geçirilmesi, büyümenin etkilerinin tabana yayılması, gelir dağılımının düzelmesi ve bölgesel eşitsizliklerin giderilmesi açısından oldukça önemli işlevler görecektir. Günümüz dünyasında artık, ulusal çıkarlardan ziyade, sektörel çıkarlar, hatta şirket çıkarları ön planda olacağından bu gidişata ayak uydurma açısından BKA lar önemli bir misyon üstlenmektedir (Turan, 2007:121). Kalkınma ajansları bir ülkede bölgelerarası gelişmişlik farkını gidermek, rekabet ortamı oluşturmak ve girişimcilik ruhunu desteklemek amacıyla koordinasyon ve uygulama görevi üstlenen kuruluşlardır. Burada amaç, bölgelerin göreceli üstün oldukları alanların tespit edilerek bölgelerde o alana ilişkin gerek ulusal gerekse de uluslararası alanda yatırımlar yapılmasının teşvik edilmesidir. Dikkat edilmesi gereken hususlardan birisi, bölgelerin fon sağlamak amacıyla rekabete girmelerinin geri kalmış bölgeler açısından bir sorun olup olmadığıdır. Ancak her bölgenin göreceli gelişme potansiyeline sahip olduğu alanda politika üreteceği göz önüne alınırsa, geri kalmış bölgelerin de ulusal hatta uluslararası rekabete açılmasında bir sakınca bulunmamaktadır. Diğer taraftan, bu yapı sayesinde eğer bir bölge kalkınmak istiyorsa çok sayıda proje üretmek zorundadır (Işık ve diğ., 2010:14).

387 3. RIZE Karadeniz Bölgesi nin Doğu Karadeniz bölümünün sahil kısmında yer alan Rize ili, doğuda Artvin, güneyde Erzurum ve Bayburt, batıda ise Trabzon ili ile çevrilidir. İlin nüfusu Türkiye İstatistik Kurumu Adrese Dayalı Nüfus Kayıt Sistemi verilerine göre 324.152 dir (Tuik, 2012). İlin kurulduğu bölgede yüksek dağların olması nedeniyle şehir merkezi dar bir kıyı üzerinde genişlemiştir. Yeşille mavinin kucaklaştığı illerden biri olan Rize de, Karadeniz iklimi en belirgin şekliyle hüküm sürmektedir. Yılda 2400 mm nin üzerinde yağış ile Türkiye nin en fazla yağış alan ili olan Rize de yapılan arkeolojik kazılar, il tarihinin Yontma Taş ve Eski Tunç Devri ne kadar uzandığını göstermektedir (Baldıran, Ulubay, 2008:373). Ekonomisi tarıma dayalı bir özellik gösteren Rize ilinde ülkenin en kaliteli çayları yetiştirilmektedir. Ayrıca mikroklima alanı olması nedeniyle il ve çevresinde turunçgil üretimi yapılmaktadır. Bunun yanında bal üretimi il ekonomisinde önemli bir yer tutmaktadır. Yeşil bir orman ve bitki örtüsüyle kaplı il, sahip olduğu tarihi eserleri, yaylaları ve kaplıcaları ile önemli bir turizm potansiyeline sahiptir. Özellikle ilçe yaylalarında her yıl yapılan şenlikler il turizmine hatırı sayılır bir katkı sağlamaktadır. 3.1. Rize nin Turizm Değerleri Rize ili tarihi, doğal ve kültürel yapısı ile zengin turizm kaynaklarına sahiptir. İlin kale ve cami gibi tarihi değerleri yanında, yaylalar doğal çekicilikleri, yaylalarda düzenlenen şenlikler ise kültürel çekicilikleri oluşturmaktadır. Rize deki belli başlı turistik bölgeler; Çamlıhemşin-Ayder Kültür ve Turizm Koruma Merkezi, İkizdere-Anzer Turizm Merkezi ile Çayeli-Kuspa Turizm Merkezi dir. Ayder Yaylası nda turizmin gelişmesi için tüm altyapı ihtiyacı karşılanmış olup, bölge çok sayıda konaklama tesisiyle ülke turizminde hızla ilerlemektedir. Yayla ayrıca yaz sıcaklığında serinliğin yanı sıra kaplıcası ile bölgenin en fazla tercih edilen tatil yerlerinden birisidir. Aşağı ve Yukarı Kavron ile Anzer Yaylaları, güneşin doğuşunun en iyi izlenebileceği yaylalardır. Diğer adı Ballıköy olan Anzer Yaylası balı ile ünlüdür ve sağlık turizm merkezlerinden birisi olma yolunda ilerlemektedir. Karadeniz in en güzel yükseltilerinden birisi olan Elevit-Polovit Yaylaları ise av turizmi için önemli bir potansiyel taşırken, Pokut, Sal ve Hazindağ Yaylaları da doğa yürüyüşü yapmak ve dinlenmek için idealdir. Her yıl yaylalarda düzenlenen etkinlikler yerli ve yabancı turistlerin ilgisini çekmektedir. Ayrıca, bölgedeki kaplıca, ılıca ve içmeler sağlık turizmine olanak sağlamaktadır. Dağların aşındırması ve suların birikmesi sonucu oluşan çoğu buzul olan göller önemli turizm kaynaklarındandır. Ağaran Şelalesi, Fırtına Deresi ve dere üzerinde kurulmuş taş kemer köprüler ve değirmenler doğal ve tarihi eserler arasında yer almaktadır. Mimari özellikleri ile dikkat çeken konaklar yöreye özgü işleme ve ustalık değerleri taşımaktadır. İlde yapılan arkeolojik çalışmalar sonucu bulunan eserler, mağaralar ve taş sütunlar tarihi değer olarak kayda geçerek yerinde ya da ilde bulunan müzelerde sergilenmeye devam etmektedir.

388 3.2. Turizmin Rize ye Sosyo-Kültürel ve Çevresel Etkileri Bölgelerin turizme açılmasında turizm altyapısı kadar turizmin sosyokültürel ve çevresel etkilerinin de dikkate alınması gerekmektedir. Günümüzde turizmin neden olduğu en büyük çevresel etki turistik merkezlerde yapılan plansız yapılaşmadır. Bilinçli bir turizm gelişimi için doğal kaynakların çok iyi korunması, toplumsal bilinç oluşturularak çevreye duyarlılığın arttırılması ve turistlerin de aynı çevre bilinci doğrultusunda davranmalarının sağlanması gerekmektedir (Aslan, Aktaş, 1994:43). Rize de kırsal çevrenin korunması, yayla turizmi önerisinin temel taşıdır. Köylü-orman ilişkilerinin yeniden düzenlenmesi, orman üzerindeki olumsuz etkilerin giderilmesi için mutlaka gereklidir. Türkiye nin mevcut mera düzenlemesi, aşırı kullanma yol açtığı gibi, meraları kullanacak olan yayla turizmi konusunda da önemli sorunlar yaratmaktadır (Dpt, 2000). Ayder Yaylası, ekoturizm olanakları yaratması yanında, turizm kaynaklı çevre sorunlarının da görülebileceği bir örnek olarak ortaya çıkmaktadır. Bu bölgede yer alan turizm işletmelerinin çevresel etkilerinin incelenmesi ve işletme personelinin ve çevrede yaşayanların ekoturizm ve koruma unsurları açısından bilinçlendirilmesi bölge turizminin geleceği açısından hayati önem taşımaktadır. Son yıllarda çay alanlarının daralması sonucu çay gelirlerinin düşmesi, Rize ilinin ekonomik anlamda beklentilerinin turizm sektörüne yönelmesine neden olmuştur. Özellikle Türkiye nin sayılı turizm merkezleri arasında yer alan Çamlıhemşin ilçesine bağlı Ayder Yaylası nda çeşitli turizm yatırımları yapılmaktadır. Bölge, kaplıcaların 12 ay hizmet vermesi ve kış turizmi kapsamında yapılan etkinliklerin de artması (Örn:Kardan Adam Şenlikleri) sayesinde kışın da cazibe merkezi haline gelmektedir. Rize de istihdamı sağlamak ve göçü durdurmak için Rize nin zengin turizm potansiyeli değerlendirilmeyi beklemektedir. Rize, turizm açısından henüz istenilen seviyede olmasa da farklı coğrafi ve kültürel özelliklerinden dolayı turizm açısından yüksek gelişim potansiyeline sahip bir ilimizdir. İl, yayla turizminden dağ turizmine, doğa yürüyüşünden biniciliğe kadar alternatif turizm kapsamında değerlendirebileceğimiz birçok turizm faaliyetine açıktır. Bu amaçla son yıllarda ulusal ve uluslararası çapta destekli projeler hazırlanıp uygulanmaya başlanmış olması önemli bir gelişmedir (anatoliajournal.com, 2007). 4. DOĞU KARADENIZ KALKINMA AJANSI (DOKA) Ülke genelinde, gelişmesi ya da eski değerlerine kavuşmasını sağlamak amacıyla yöresel ya da bölgesel anlamda uzun yıllar kalkınma çalışmaları yapılmıştır. Son yıllarda daha modern, ilkeli ve metotlu kalkınma modeline geçilmiş ve bu geçiş sürecinde uygulama birimi olarak da ajanslar kurulmuştur. Daha önce AB projeleri, sonra ajanslar ve daha sonra üniversitelerin tüm Türkiye de yaygınlaşmasıyla birlikte yöresel ve bölgesel kalkınma çalışmaları daha bilimsel bir ortama doğru yönelmiştir.

389 Tüm bu gelişmelerin ışığında DOKA, 29.07.2009 tarihinde 5449 sayılı Kalkınma Ajansları Kuruluşu, Koordinasyonu ve Görevleri Hakkında Kanun a dayanarak kurulmuştur. DOKA nın faaliyet gösterdiği bölge altı şehirden oluşmaktadır. Artvin, Giresun, Gümüşhane, Ordu, Rize ve Trabzon illeri ajansın destek verdiği iller olup, ajansın genel sekreterliği Trabzon dadır. (Doka Bülten, 2011:4). DOKA, faaliyetlerine başladığı 28.05.2010 tarihinden itibaren Doğu Karadeniz Bölgesi nde yerel kalkınmaya dair önemli bir aktör olmayı kısa sürede başarmıştır. Bölgedeki özel sektör ve kamu kurum ve kuruluşları ile yoğun bir işbirliği içerisine girerek bölgede var olan sektörlerin ve paydaşların temel sorunlarını ortaya koymaya çalışarak bölgeyi yatırımcıya en iyi şekilde tanıtmanın yollarını aramaktadır. DOKA, kurumsallaşma çalışmaları yönünde önemli adımlarla birlikte bölgede sahip olduğu misyon ve hedefler doğrultusunda kısa sürede başarılı çalışmalara imza atmıştır. Kalkınma Bakanlığı tarafından onaylanan Doğu Karadeniz Bölge Planı, stratejik hedefleri ve sahada yapılan çalışmalar doğrultusunda programlar ve projeler yürütmektedir. Misyonu ulusal ve yerel kalkınma planlarında ve programlarında öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak kamu, özel sektör ve sivil toplum arasındaki işbirliğini geliştirerek, bölgede sürdürülebilir ekonomik, çevresel, sosyal kalkınmayı sağlamak ve bölgenin rekabet edebilirliğini ve uluslararası tanınırlığını arttırmak, vizyonu ise ekonomisi güçlü, yenilikçi ve rekabetçi, sosyal yönden gelişmiş ve bütünleşmiş, altyapısı tamamlanmış, sürdürülebilir çevre ve yüksek yaşam kalitesine sahip bir Doğu Karadeniz Bölgesi olarak tanımlayan ajans, faaliyetlerini 6 ilde açılan yatırım destek ofisleri ile devam ettirmektedir. DOKA, bölge planı içerisinde her gelişme ekseni için belirlenmiş amaçlar altında izlenecek alt hedefler belirlemiş olup, bu hedefleri 3 başlık altında toplamıştır. Güçlü ve rekabetçi ekonomi için belirlenen hedefler; bölge ekonomisinin rekabet gücünü artırmak, bölgede sağlanan istihdamı artırmak, bölgenin turizm potansiyelini harekete geçirmek, bölgede tarımsal çeşitliliği artırmak ve tarıma dayalı sanayiyi güçlendirmektir. Sosyal gelişme ve bütünleşme için belirlenen hedefler arasında eğitim düzeyinin artırılması, iş gücüne katılım ve iş verimliliğin artırılması, spor altyapısının ve sportif faaliyetlerin geliştirilmesi, sağlık hizmetlerinin geliştirilmesi ve yaygınlaştırılması, sosyal içermenin güçlendirilmesi, yoksullukla mücadele ve gelir dağılımının iyileştirilmesi, kültürün korunması ve geliştirilmesi, toplumsal diyaloğun ve kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi bulunmaktadır. Gelişmiş altyapı ve sürdürülebilir çevre için belirlenen hedefler ise altyapı eksikliklerinin giderilmesi ve geliştirilmesi, ulaşım altyapılarıyla ilgili bilincin geliştirilmesi, çevresel sürdürülebilirliğin sağlanması, bölgede çevre bilincinin artırılması, mekan ve yaşam kalitesinin arttırılması, yönetimlerin ve yerel yönetim birliklerinin kapasitesinin geliştirilmesidir (Doka, 2011:26)

390 5. RIZE, DOKA VE TURIZM Rize ilinde turizm faaliyetleri arasında sayabileceğimiz, alternatif turizm kapsamında değerlendirilebilecek yamaç paraşütü, kamp ve karavan turizmi, foto safari, kuş gözlemciliği, heliski (helikopterle kayak), jeep safari, rafting, dağcılık, trekking (doğa yürüyüşü), termal turizm, ilin yöresel değerleri arasında sıralayabileceğimiz, el sanatları, kemer köprüler, serender (nayla), atmaca yetiştiriciliği, dağ horozu (huş tavuğu), tarihi değerler arasında sayabileceğimiz onlarca, kale, taş kemer, köprü, konak, cami, çeşme ve su değirmeni Rize ilinin sosyal ve kültürel anlamda öne çıkan turizm değerlerindendir. Ayrıca, doğal güzellikler kapsamında değerlendirebileceğimiz, ilin yaylaları, gölleri, şelaleleri, akarsuları yerli ve yabancı turistlerin Rize iline ve ilçelerine gelmeleri için her biri ayrı sebep olan değerlerdir (rize.gov.tr, 2013). Yörenin doğal, tarihi, sosyo-kültürel turizm değerleri, kış ve sağlık turizmi ile mevcut diğer turizm potansiyelinin dikkate alınarak değerlendirilmesi ve bu alanların koruma-kullanma dengesinin kurularak, sektörel kalkınma ve planlı gelişim sağlanması amacıyla Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından ilan edilen Çamlıhemşin-Ayder Kültür Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi, İkizdere-Ovit Dağı Kış Turizm Merkezi, Çayeli-Kuspa Turizm Merkezi ile İkizdere-Anzer Kültür Turizm Koruma ve Gelişim Bölgesi, Rize il turizmine önemli ölçüde katkı sağlayan ve sağlayacak olan bölgelerdir. Merkez ilçedeki Doğu Karadeniz Bölgesi Outdoor Turizmi Rehberi, Coğrafi Tabanlı Kültürel ve Turistik Envanter, Derinlerdeki Tarihe Yolculuk projeleri, Ardeşen ilçesindeki Fırtına Vadisi Vali Recep Yazıcıoğlu Kano ve Rafting Spor Turizmi, Profesyonel Turist Rehberi Yetiştirme Eğitimi ve Pınar Alabalık Turizmi Geliştirme projeleri, Çayeli ilçesindeki Çayeli nin Parlayan Yıldızı projesi ve Çamlıhemşin ilçesindeki Kaçkar Dağları Milli Parkı Tur Güzergâhlarının Güncellenip Tabelalandırılması, Yayla Turizmi Kapsamında Butik Otel Revizyonu, Dilberdüzü ve Karadeniz Gölü Kamp Alanlarının Kapasitelerinin Artırılması ve Maze ile Yayla Turizmine Merhaba projeleri turizm ve altyapı amaçlı oluşturulmuş olup yerel işletmeler ve kamu kurum ve kuruluşlarınca sunulup DOKA tarafından onaylanan ve desteklenen projelerden bazılarıdır (rizeozelidare.gov.tr, 2013). Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı nın Turizme Yönelik Küçük Ölçekli Altyapı Mali Destek Programı kapsamında hazırlanan Ayder Yaylası Jeotermal Sahasında Sondaj Tarihi Köprüler Ay Işığına Kavuşuyor, Gizli Hazinemiz Atıl Evlerimiz, Rize nin Uygun Yatırım Alanlarının Tespiti ve Fizibiliteleri ile İyidere Pileki Mağarası nın Turizme Kazandırılması projeleri de Rize ilinde gerçekleştirilmeye çalışılan turizm ve altyapı amaçlı projelerdir (Doka, 2012:8).

391 6. SONUÇ VE ÖNERILER Turizm günümüzde yararları bütün dünyaca kabul edilmiş, ülke ekonomisine, daha da önemlisi dünya barışına katkısı nedeniyle vazgeçilmez bir sektör durumuna gelmiştir. Turizmin farklı sosyal ve kültürel yapıya sahip toplumlar arasında etkileşim sağlaması, sosyal yapıyı ve toplumsal davranış kalıplarını etkilemesi, insanların tanışıp dostluklar kurmasına aracılık yapılması ve istihdam yaratıcı özelliğiyle de bölgesel ve ulusal ekonomiye katkı sağlaması onu ön plana çıkarmaktadır (Doka, 2011:79). Doğu Karadeniz in mevcut turizm faaliyetleri temel olarak bölgeyi bir baştan diğer başa gezen bir tur turizmi niteliğindedir. Bölgede geceleme oranlarının düşüklüğü, turizmin belli dönemlere sıkışması sonucu bütün yıla yayılamaması ve alternatif turizm modelleri geliştirilememesi ön plana çıkan sorunlardır. Önemli tarihi, kültürel değerlere ve doğal kaynaklarına rağmen bölgenin dünya çapında tanıtımı yapılamamıştır. Tanıtımdaki eksiklikler ve dağınıklık bölgenin turistik bir imaj edinmesini ve dünyaca tanınmasını engellemektedir. Bölgede iller arasında turizm alanında iletişim ve işbirliği de henüz yeterli düzeyde değildir. Tanıtımda yaşanan sorunlar dışında konaklama kapasitesini karşılayabilecek tesis ve işletme azlığı da dikkati çekmektedir. Bölgede uzun süreli tatil yapma imkanı veren turistik arz ve ürünler olmasına karşın bu yöndeki altyapı, yetişmiş insan kaynağı, konaklama imkanları, tanıtım ve turist eğilimleri kısıtlı kalmaktadır. Bölge, yerli ve yabancı ziyaretçilere sunabileceği birçok alternatife sahip olmasına rağmen plansızlık ve koordinasyon eksikliği uzun vadeli konaklamaları beraberinde getirememektedir. Doğu Karadeniz Bölgesi turizminin bir gelişte tüm bölgeyi gezip görmeye dayalı turizm hareketinin yanında alternatif turizm ağırlıklı olarak da gelişmektedir. Bu sebeple, altyapının geliştirilmesi, ulaşımda planlaması, sektör için gerekli insan kaynağı havuzunun oluşturulması, pazar analizlerinin yapılarak etkin tanıtımların yapılması ve bölgenin markalaşması gerekmektedir (Doka, 2011:97). Bölgeler, küresel rekabet ortamında ayakta kalabilmek için ekonomik ve politik anlamda değişmek, yeni yatırımlarla dikkatleri üzerlerine çekmek zorundadır. Küreselleşmede, bölgesel kalkınma büyük önem taşır. Bölgesel kalkınma içinde yeni ekonomik aktörlere ihtiyaç vardır. Bu aktörlerin bir bölümü bölgesel yapılanmalar ve bu yapılanmaların içindeki BKA lardır. Bu ajanslara yüklenen temel rol, bölgesel kalkınmaya yol gösterip, bölge ekonomisine canlılık getirmektir. Bu ajanslar bölgelerde kalkınmanın itici gücü konumundadır (Cankorkmaz, 2011:113). İşte tam bu aşamada Rize ili için devreye, bölgeye destek veren DOKA girmektedir. Çalışmamızın başından itibaren bahsettiğimiz Rize ili, özellikle turizm alanındaki yapılaşmasında DOKA ile uyumlu bir çalışma göstermektedir. Altyapıyı geliştirme, işletmeleri teşvik, öğretim ve eğitim, çevrenin korunması, araştırma ve geliştirme, yerel kalkınma gibi (Koyuncu, 2006:ix) gelişme politikalarını bölgeye uygulamaya çalışan ajans, sektördeki işletmelerden ve kamu kurum ve kuruluşlarından büyük ilgi görmektedir.

392 Rize Valiliği, Rize Belediyesi ve Recep Tayyip Erdoğan Üniversitesi nin başta olduğu tüm kamu kurum ve kuruluşları ile tüm sivil toplum kuruluşları, katılımcı ve destekleyici pozisyonda olmak üzere, özellikle son yıllarda birçok sektörde DOKA ile onlarca proje ve destek işbirliğine girmişlerdir. Günümüze dek il geneline baktığımızda Rize ilinin öne çıkan turizm değerlerini destekleyici proje tekliflerinin kabul edildiği görülmektedir. Bir diğer destek gören sektör de sanayi sektörüdür. İldeki sanayinin gelişmesi için işletmelere ve işverenlere yapılan çağrılar önem arz etmektedir. Geçmiş yıllardaki verileri incelediğimizde Rize ilinde 53 projenin uygulandığı görülmektedir. Tüm bu projeler için oluşturulan 6 milyon TL lik kaynak eş finansmanla birlikte 10 milyon TL yi bulmuştur (doka.org.tr, 2013). Hizmet sektörünün son derece önemli olduğu ve önemli mesafe kat edilen Rize ilinde, kalkınmanın sağlanması ve ilin gelişmesi tabii ki sadece hizmet sektörü ile sağlanamaz. Özellikle sanayi sektörünün güçlendirilmesinin gerekliliği tüm kamu kurum ve kuruluşları tarafından da kabul edilmektedir. İlin en önemli tarım ürünü olan çayla ilgili farklı çalışmalar, ürünün sadece ulusal değil uluslararası anlamda da söz sahibi olmasını amaçlamaktadır. Ovit Tüneli, Rize Limanı, Güney Çevre Yolu gibi ilin stratejik konumunu ön plana çıkaran çalışmalar da Doğu Karadeniz iline önemli katma değer sağlayacaktır. Rize ilinin kalkınması için özellikle kırsal alanlarda turizm projeleri geliştirilmeli, köy ve kasabalardaki kişiler istihdama yönlendirilmelidir. Bununla birlikte tarım sektöründe işlem görecek proje faaliyetleri de DOKA yönetimine sıklıkça sunulmalıdır. Turizm, sanayi ve tarım dışında meyvecilik, seracılık, su ürünleri, lojistik gibi sektörlerde faaliyet gösteren işletmeler DOKA nın sunmuş olduğu katılım ve destek projelerini takip etmeli ve mümkün olabildiğince ulusal hatta uluslararası fonlardan yararlanmalıdırlar.

393 KAYNAKLAR Baldıran, Ş. Ulubay, A. (2008). Trabzon, Rize ve Artvin. G Aktaş (Ed.). Turizm Coğrafyası içinde. Ankara: Detay Yayıncılık, 2008, 373-389. Cankorkmaz Z. (2011). Türkiye de Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bu Ajanslara Yönelik Eleştiriler. Dokuz Eylül Üniversitesi İktisadi ve İdari Bilimler Fakültesi Dergisi. 26.1, 113-138. Devlet Planlama Teşkilatı. (2000). Doğu Karadeniz Bölgesi Gelişme Planı Nihai Rapor. Ankara. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2012). Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı Bülten. Kasım-Aralık. Trabzon. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2011). Ekonomik ve Sosyal Göstergeler Bülteni. Aralık. Trabzon. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2011). Faaliyet Ara Raporu. Trabzon. Doğu Karadeniz Kalkınma Ajansı. (2011). TR90 Doğu Karadeniz Bölge Planı. Trabzon. Hasanoğlu, M, ve Z. Aliyev. (2006). Avrupa Birliği ile Bütünleşme Sürecinde Türkiye de Bölgesel Kalkınma Ajansları. Sayıştay Dergisi. 60, 81-103. http://www.burdurproje.com/?p=224 (09.03.2013) http://www.doka.org.tr/yonetim-kurulu-rizede.php (15.03.2013). http://rapor.tuik.gov.tr/reports/rwservlet?adnksdb2&envid=adnksdb2env&r eport=wa_turkiye_ilce_koy_sehir.rdf&p_il1=53&p_kod=1&p_yil=2012&p_ dil=1&desformat=html (6 Nisan 2013). http://www.rizeozelidare.gov.tr/default_b0.aspx?id=726 (07.04.2013). http://www.rize.gov.tr/default_b0.aspx?content=128 (10.04.2013). Işık, N. Baysal, D. ve O. Ceylan. (2010). Bölgesel Kalkınma Farklılıklarının Giderilmesinde Bir Politika Aracı Olarak Kalkınma Ajansları. Niğde Üniversitesi İ.İ.B.F Dergisi.3.2, 1-18. Koyuncu, E. (2006). Türkiye de Kalkınma Sürecinde Bölgesel Kalkınma Ajansları ve Bir Uygulama, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. İzmir: Dokuz Eylül Üniversitesi SBE. Serhat Kalkınma Ajansı. (2012). 50 Soruda Kalkınma Ajansları. Kars. Turan, S. (2007). Bölgesel Kalkınma Ajansları Dünyadaki Uygulamalar ve Türkiye Modeli, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi. Konya: Selçuk Üniversitesi SBE. Turizm Bülteni. (2007). http://www.anatoliajournal.com /turizmbulteni/nisan2007.htm (5 Nisan 2013)