BİNALARDA AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİ İÇİN BİR YÖNTEM: BEP-TR

Benzer belgeler
BİNALARDA AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİNDE YÖREYE İLİŞKİN ÖZELLİKLERİN ROLÜ

BİNALARDA AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSININ BEP-TR YÖNTEMİ İLE BELİRLENMESİ: ÖRNEKLER

BİNALARDA AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİNDE KONTROL SİSTEMLERİNİN ROLÜ

KONUTLARDA LAMBA SEÇİMİNİN ENERJİ PERFORMANSI AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

Binalarda Aydınlatma Enerji Performansının Belirlenmesinde Günışığına İlişkin Değişkenlerin İncelenmesi

BİNA ENERJİ PERFORMANSI

BEP HESAPLAMA YÖNTEMİ REFERANS BİNA, ORANLAR, DÖNÜŞÜM KATSAYILARI ve ENERJİ KİMLİK BELGESİ

ENDÜSTRİYEL TESİSLERDE AYDINLATMA UYGULAMALARI

KONUTLARDA AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSI VE GÖRSEL KONFOR KOŞULLARI

Binalarda Enerji Performansı

AYDINLATMA TASARIMINDA GÖRSEL KONFOR, ENERJİ PERFORMANSI VE ÇEVRESEL ETKİ DEĞERLENDİRMESİ

Murat BAYRAM Mak.Yük.Müh.- Şb.Müd.V. B.İ.B. Yapı İşleri Genel Müdürlüğü Binalarda Enerji Verimliliği Şube Müdürlüğü.

BÜTÜNLEŞİK TASARIM BİNA ENERJİ VERİMLİLİĞİ YEŞİL BİNALAR

Binalarda Enerji Kimlik Belgesi.

BİNALARDA ENERJİ KİMLİK BELGESİ (EKB)NEDİR?

İlgili idareler, sorumluluğun takip, tespit ve gereğinin yerine getirilmesi hususunda görevli ve yetkilidir.

DERSLĐKLERDE GÖRSEL KONFOR VE OPTĐMUM ENERJĐ KULLANIMI ĐÇĐN FARKLI AYDINLATMA DÜZENLERĐNĐN KARŞILAŞTIRILMASI

Bina Sektörü. Teknik Uzmanlar Dr. Özge Yılmaz Emre Yöntem ve Duygu Başoğlu

BĐNALARIN SÜRDÜRÜLEBĐLĐRLĐKLERĐNĐN BELĐRLENMESĐNDE AYDINLATMA SĐSTEMLERĐNĐN DEĞERLENDĐRĐLMESĐ

CEPHE TASARIMININ İÇ MEKÂN GÜNIŞIĞI PERFORMANSINA ETKİSİNİN BELİRLENMESİ

DİYARBAKIR TARİHİ EVLERİNİN DOĞAL AYDINLATMA AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

T.C. SELÇUK ÜNİVERSİTESİ FEN BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ

MLİLİĞİİĞİ Bina Enerji Kimlik Belgesi- EKB

LED PANEL ARMATÜRLERİN OFİS AYDINLATMASINDA RETROFİT AMAÇLI KULLANIMININ İNCELENMESİ

GÜN IŞIĞI ANALİZİ. Performansa Dayalı Mimari Tasarım PROF. DR. SALİH OFLUOĞLU

Enerji Verimliliği Çalışmalarında Aydınlatmanın Yeri

Bina enerji performansı hesaplama yöntemi. TMMOB Mimarlar Odası Sürekli Mesleki Gelişim Merkezi

BİNA ENERJİ PERFORMANSI HESAPLAMA YÖNTEMİ IV. BİNA ENERJİ PERFORMANSI REFERANS BİNA BELİRLEME YÖNTEMİ

Eğitim ve Öğretim Araştırmaları Dergisi Journal of Research in Education and Teaching Mayıs 2017 Cilt: 6 Sayı: 2 Makale No: 28 ISSN:

DERSLİKLERDE GELENEKSEL İLE LED AYDINLATMA SİSTEMLERİNİN KARŞILAŞTIRILMASI

PREFABRİK YAPI A.Ş. EKO KONTEYNER PROJESİ ENERJİ MODELLEMESİ RAPORU

Binalarda Enerji Verimliliği Konusundaki Yönetmelikler (BEP) ve BEP Yönetmeliği Kapsamında Yetkilendirme ve Denetleme

BİNALARIN ENERJİ ETKİN AYDINLATMA SİSTEMLERİ OLARAK TASARLANMASI

BİNALARDA ENERJİ PERFORMANSI YÖNETMELİĞİ UYGULAMALARI VE SONUÇLARI

CARRIER ve ENERJİ VERİML

Bina enerji performansı hesaplama yöntemi

BİNA ENERJİ PERFORMANSI ULUSAL HESAPLAMA YÖNTEMİ (BEP-TR) İLE ISITMA VE SOĞUTMA ENERJİSİ İHTİYACININ HESAPLANMASI

Konutlarda Enerji Performansı Standart Değerlendirme Metodu (KEP-SDM) İçin Geliştirilen Enerji Sertifikalandırma Yazılımı (KEP-İYTE-ESS)

BEP-TR YAZILIMI İLE KONUTLARDA ENERJİ KİMLİK BELGESİ UYGULAMASI VE AYDINLATMAYA YÖNELİK TÜKETİLEN ENERJİNİN TASARRUF POTANSİYELİNİN BELİRLENMESİ

ENERJİ PERFORMANSI GEREKSİNİMLERİNİN OPTİMUM MALİYET DÜZEYİNİN TÜRKİYE DEKİ ÖRNEK BİR OFİS BİNASINDA YAPILAN İYİLEŞTİRMELER İÇİN HESAPLANMASI

Aydınlatma Programlarının Enerji Değerlendirme Özelliklerinin Karşılaştırması

AYNA ÖNÜ AYDINLATMASI İLE İLGİLİ DENEYSEL BİR ÇALIŞMA

TİP İLKOKUL DERSLİKLERİNİN GÜN IŞIĞINDAN ETKİN YARARLANMASINA YÖNELİK BİR ÇALIŞMA

TS 825 ISI YALITIM YÖNETMELİĞİ'NİN KONUTLARDA ISI KORUNUMU AÇISINDAN DEĞERLENDİRİLMESİ

ENERJİ VERİMLİLİĞİ KANUNU KAPSAMINDA BAYINDIRLIK VE İSKÂN BAKANLIĞI TARAFINDAN YAYINLANAN YÖNETMELİKLER

AYDINLATMA SİSTEMLERİ. İbrahim Kolancı Enerji Yöneticisi

Binalarda enerji performansı yönetmeliği ve süreçleri

ÖRNEK BİR YEŞİL YERLEŞİMDE ENERJİ TÜKETİMİ VE KARBON SALIMINI MAKSİMUM DÜZEYDE AZALTMAK İÇİN BİR YAKLAŞIM ÖNERİSİ

Aydınlatma Hesabı ve Aydınlatma Cetvelinin Oluşturulması Elektrik tesisat projelerinde her bir alan için ayrı ayrı odanın kullanım şekline, alanına,

Abs tract: Key Words: Neşe GANİÇ A. Zerrin YILMAZ Stefano P. CORGNATI

ÇEVRE DOSTU BİNALARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ VE ÖRNEK UYGULAMALAR Seda YÖNTEM / EKODENGE A.Ş.

TİCARİ BİNALARIN ELEKTRİK ENERJİSİ TÜKETİMİNDE AYDINLATMANIN PAYI

KTO KARATAY ÜNİVERSİTESİ

KONUTLARDA ENERJİ PERFORMANSI STANDART DEĞERLENDİRME METODU (KEP-SDM) İÇİN GELİŞTİRİLEN ENERJİ SERTİFİKALANDIRMA YAZILIMI (KEP-İYTE-ESS)

BİNALARDA ENERJİ. HAZIRLAYAN: IĞDIR İL BAYINDIRLIK ve İSKAN MÜDÜRLÜĞÜ

İNŞAAT TEKNOLOJİSİ ÖNLİSANS EĞİTİMİNDE HARİTACILIĞIN YERİ. Orhan KURT 1

Enerji Verimliliği ve Enerji Kimlik Belgesi (EKB)

BİNALARDA ENERJİ VERİMLİLİĞİ ÖN ETÜDÜ

ENERJİ VERİMLİLİĞİ İMRAN KILIÇ DOKUZ EYLÜL ÜNİVERSİTESİ FEN FAKÜLTESİ FİZİK BÖLÜMÜ

BATIKENT, TAM ISI YALITIMLI KONUTTA İŞLETME DÖNEMİ SONUÇLARI

Aydınlatma Düzeni Seçiminde ecocalc Programının Kullanımı

GÜNIŞIĞI-YAPAY IŞIK ENTEGRASYONUNU SAĞLAYAN IŞIK RAFI SİSTEMİNİN İNCELENMESİ. Duygu ÇETEGEN, Dilek ENARUN, Alpin KÖKNEL YENER, Alp BATMAN

ENERJİ YÖNETİMİ Dersİ 9

Güneş Kontrolü Tasarımının Görsel Konfor ve Günışığı Performansına Etkisi: Ofis Binaları

Enerji Verimliği 2. A. Naci IŞIKLI EYODER (Yönetim Kurulu Murahhas Üye)

ASANSÖR SİSTEMLERİNDE ENERJİ TÜKETİMİNİN ÖLÇÜMÜ VE VERİMLİLİĞİN ETİKETLENMESİ

En güvenilir! MASTER PL-L 4 Pinli. Faydaları. Özellikler. Uygulama

Burcu Çiğdem ÇELİK A. Zerrin YILMAZ Stefano P. CORGNATI ÖZET

OptiFlood LED alan aydınlatma için ihtiyaç duyduğunuz her şey

Abstract: Ayşe Zerrin YILMAZ ÖZET. Makale

ENDÜSTRĐYEL TESĐSLERDE AYDINLATMA TEKNĐĞĐ AÇISINDAN ENERJĐ VERĐMLĐLĐĞĐ

BİR OTELİN ENERJİ VERİMLİLİĞİNİN İNCELENMESİ VE VERİMLİLİK KRİTERLERİNE GÖRE TASARLANMASI

EN AVRUPA STANDARDI BİNALARIN ENERJİ PERFORMANSI BİNA OTOMASYONU, KONTROL VE BİNA YÖNETİMİNİN ETKİSİ

TÜBİTAK BİLİMSEL ARAŞTIRMA PROJESİ KONUT KULLANICI ANKETİ

Öz Enerji kaynaklarının bilinçli tüketimi, çevreye duyarlı tasarım ve sürdürülebilirlik kavramlarının

ÇATI KONSTRÜKSİYONLARINDA GAZBETON UYGULAMALARI Doç.Dr.Oğuz Cem Çelik İTÜ Mimarlık Fakültesi Yapı Statiği ve Betonarme Birimi

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi

BİLGİSAYAR DESTEKLİ PROJE II (AYDINLATMA VE KUVVET PROJESİ ÇİZİMİ)

Binalarda Isı Yalıtımı ile Güneş Kontrolünün Önemi

MÜHENDĐSLĐK VE MĐMARLIKTA ENERJĐ ETKĐN TASARIM ĐLKELERĐ

YAPI KABUĞU ISI YALITIM DEĞERĐNĐN YAPI FORMUNA BAĞLI OLARAK BELĐRLENMESĐ ĐÇĐN BĐR YÖNTEM ÖNERĐSĐ

1).S.Ü. MÜH.-MİM. FAKÜLTESİ, MİMARLIK BÖLÜMÜ/KONYA tel:

SmartBalance performans ile akıllı tasarımı bir araya getirir

ÇOK KATLI KONUTLARIN ENERJİ KORUNUMU AÇISINDAN PERFORMANSININ DEĞERLENDİRİLMESİ

AYDINLATMADA ETKİN ENERJİ KULLANIMI

BİLEŞİK CİDAR SES GEÇİRMEZLİĞİNDE CAM ELEMANLARIN ÖNEMİ VE KONUT DIŞ CEPHE MALZEMELERİNDEN ÖRNEKLER

KAYSERİ VE CİVARI ELK. T.A.Ş. DÜNYA DA YÜK YÖNETİM SİSTEMİ UYGULAMALARI

ÇEVRE BİNALARIN GÖLGELEME ETKİSİ BAKIMINDAN TS825 TEKİ GÖLGELEME FAKTÖRLERİNİN İRDELENMESİ

TS 825 BİNALARDA ISI YALITIM KURALLARI HESAP METODUNUN BİLGİSAYAR PROGRAMI VASITASIYLA UYGULANMASI

LED LER VE AYDINLATMA

BAZI İLLER İÇİN GÜNEŞ IŞINIM ŞİDDETİ, GÜNEŞLENME SÜRESİ VE BERRAKLIK İNDEKSİNİN YENİ ÖLÇÜMLER IŞIĞINDA ANALİZİ

A. BIÇIME İLIŞKIN ANALIZ VE DEĞERLENDIRME

SOĞUK İKLİM BÖLGESİNDEKİ KONUT BİNALARININ MALİYET OPTİMUM ENERJİ VERİMLİLİĞİ SEVİYELERİ İÇİN DUYARLILIK ANALİZLERİ

YAPI FİZİĞİ UZMANLIK UYGULAMALARI

Abs tract: Key Words: Mustafa ERTÜRK Enver YALÇIN Can COŞKUN Zuhal OKTAY

AKDENİZ BÖLGESİ İÇİN ISITMA VE SOĞUTMA DERECE- SAAT DEĞERLERİNİN ANALİZİ

Dr. Murat Çakan. İTÜ Makina Fakültesi Makina Mühendisliği Bölümü BUSİAD Enerji Uzmanlık Grubu 17 Nisan 2018, BURSA

ENERJİ VERİMLİLİĞİ MÜCAHİT COŞKUN

%10-15 daha verimli! MASTER PL-C 2 Pinli. Faydaları. Özellikler. Uygulama

OFİSLERDE ENERJİ ETKİN AYDINLATMA SİSTEMLERİ

Transkript:

829 BİNALARDA AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİ İÇİN BİR YÖNTEM: BEP-TR Alpin Köknel YENER ÖZET Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (2002/91/EC), Avrupa Birliği ülkelerinde binaların enerji performansı sertifikasının bulundurulmasını zorunlu tutmaktadır. Türkiye için bina enerji performansı ulusal hesaplama yöntemi (BEP-TR), Avrupa Birliği Standardı nda tanımlanan yöntem temel alınarak Türkiye koşulları için geliştirilmiştir. Bu yöntemle aydınlatma enerjisi performansının belirlenmesi için, EN 15193 Binalarda Enerji Performansı Aydınlatma Enerjisi Gereksinimleri standardında tanıtılan yöntem esas alınarak Ofisler, Eğitim binaları, Hastaneler, Oteller, Ticari binalar gibi çeşitli tipolojilerdeki mevcut ve yeni binalar değerlendirilebilmektedir. EN 15193 standardında kapsam dışı bırakılmış olan konut binaları için de aynı esaslara dayanan bir hesaplama yöntemi geliştirilmiştir. Bu bildiride binalarda tüketilen yıllık toplam aydınlatma enerjisine ilişkin sayısal gösterge, AESG- Aydınlatma Enerjisi Sayısal Göstergesi, değerinin hesaplanmasına ilişkin yöntem kısaca tanıtılmaktadır. Anahtar Kelimeler: Aydınlatma enerjisi performansı, AESG, LENI, EN 15193, BEP-TR. ABSTRACT Certification of buildings related to the energy performance is essential in European Union according to Building Energy Performance Directive (2002/91/EC). Turkish National Building Energy Performance Calculation Methodology (BEP-TR) is prepared in accordance with this directive with respect to Turkey s conditions. In order to predict the lighting energy performance by using this method, new or existing buildings with various typologies, i.e. Offices, Educational buildings, Hospitals, Hotels, Commercial buildings can be evaluated basing on the method of EN 15193 Energy Performance of Buildings- Energy Requirements for Lighting standard. An additional calculation method is also developed for residential buildings, which are excluded in the standard. This paper covers the calculation methodology of the numeric indicator of the total annual lighting energy required in the building Lighting Energy Numeric Indicator (LENI / AESG). Key Words: Lighting energy performance, AESG, LENI, EN 15193, BEP-TR. 1. GİRİŞ Enerji kaynaklarının bilinçli tüketilmesi ve enerji giderlerinin düşürülmesi, çevreye duyarlı bina tasarımı ve sürdürülebilirlik kavramları tüm dünyada olduğu gibi Avrupa Birliği ülkelerinde ve Türkiye de en önemli güncel konular haline gelmiştir. Binaların tasarlanması veya yenilenmesi aşamalarında bu kriterlerin göz önünde bulundurulması gerekmektedir. Binalarda aydınlatma enerjisi gereksiniminin düşürülmesi için bina tasarımı sürecinde özellikle hacim ve pencereye ilişkin tasarım kararlarıyla günışığının etkin kullanılması sağlanarak yapma aydınlatma sisteminin devrede olması gereken süre kısaltılabilmektedir. Yapma aydınlatma sisteminin tasarımında enerji etkinlik kriterlerinin göz önüne

830 alınması, işleve uygun kontrol sisteminin seçilmesi ve günışığı ile bütünleştirilmesi sonucunda görsel konfor koşullarından ödün vermeksizin enerji gereksiniminin düşürülmesi ve binaların enerji etkin aydınlatma sistemleri olarak tasarlanmaları olanaklıdır. Avrupa Birliği ülkeleri için binaların yapımı, kiralanması veya satılması durumlarında enerji performansı sertifikasının bulundurulması Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği (2002/91/EC) ile zorunlu tutulmuştur [1]. Bu yönetmelik kapsamında EN 15193 Binalarda Enerji Performansı Aydınlatma Enerjisi Gereksinimleri standardı ile binalarda aydınlatma enerjisi tüketiminin değerlendirilmesi için bir hesaplama yöntemi tanımlanmaktadır [2]. Türkiye için bina enerji performansı ulusal hesaplama yöntemi (BEP-TR), Avrupa Birliği Standardı nda tanımlanan yöntem temel alınarak Türkiye koşulları için geliştirilmiştir. Türkiye için geliştirilen yöntem, EN 15193 standardında tanıtılan yöntemi esas alarak Ofisler, Eğitim binaları, Hastaneler, Oteller, Ticari binalar gibi çeşitli tipolojilerdeki mevcut ve yeni binaların aydınlatma enerjisi performansını değerlendirmektedir. Bu standartta kapsam dışı bırakılmış olan konut binaları için de aynı esaslara dayanan bir hesaplama yöntemi geliştirilmiştir. YAPMA AYDINLATMA SİSTEMİ Lamba türü, gücü, ışık akısı, renksel geriverim Aygıt türü, verim Temizlik, bakım Kontrol sistemi DOĞAL AYDINLATMA SİSTEMİ Günışığı açıklıkları Güneş kontrolü Cam türü Engeller Yörenin enlemi GÖRSEL KONFOR KOŞULLARI SAĞLANIYOR MU? EN 12464 HAYIR EVET AYDINLATMA ENERJİSİ PERFORMANSI EN 15193, BEP-TR Aydınlatma Enerjisi Sayısal Göstergesi AESG Şekil 1. Binaların Aydınlatma Enerjisi Performansının Belirlenmesi Bu hesaplama yönteminde mevcut günışığının aydınlatma enerjisi tüketimi üzerindeki etkisi, hacimlerde günışığından yararlanan bölgenin dış engeller, cephe, hacim ve pencere özelliklerine bağlı olarak tanımlanması ile belirlenmiştir. Ayrıca, otomatik kontrol sistemlerinin kullanımıyla toplam aydınlatma enerjisi tüketiminin düşürülebilmesi de göz önüne alınmıştır. Öte yandan, hacimlerde gerçekleştirilen eylem türüne bağlı görsel konfor koşullarının, EN 12464-1, Light and Lighting Lighting of work places Part 1: Indoor work places standardında verilen değerlere uygun olarak sağlanması gerekmektedir [3]. Geliştirilen hesaplama yönteminde bu durum dikkate alınarak işleve bağlı olarak standartta tanımlanan minimum aydınlık düzeyi değerlerinin (E m ) ve istenen renksel

831 geriverim (Ra) değerlerinin sağlanması öngörülmüştür. Yöntemde izlenen yol Şekil 1 de akış şeması olarak verilmiştir. 2. HESAPLAMA YÖNTEMİNİN ADIMLARI EN 15193 standardında binalarda tüketilen aydınlatma enerjisi miktarının belirlenmesi için kısa veya kapsamlı yöntemle hesaplama veya ölçme yöntemleri önerilmektedir. Kapsamlı yöntemde, binalarda tüketilen yıllık toplam aydınlatma enerjisinin hesaplanması için aşağıdaki adımlarda tanımlanan değişkenlerin değerlerinin belirlenmesi gerekmektedir. Ancak standartta tanıtılan yöntemin Türkiye için bir hesaplama modeli olarak geliştirilmesi aşamasında çeşitli adımlara ilişkin ayrıntılı çalışmalar yapılmıştır [4]. Aşağıda bu adımlarda yapılan çalışmalar kısaca özetlenmiştir. 2.1. Bir Hacim Veya Bölüme İlişkin Aydınlatma Sisteminin Toplam Kurulu Gücü (P n ) Ele alınan bir hacim veya bölümde aydınlatma amaçlı kullanılan tüm lambaların kurulu gücüne ek olarak acil durum aydınlatma sisteminin kurulu gücü ve otomatik kontrol sisteminin parazit gücünün toplamı olarak belirlenmektedir. 2.2. Günışığı Bağımlılık Faktörü (F D ) Ele alınan hacimlerin günışığından yararlanması durumunda gün saatleri içinde tüketilen aydınlatma enerjisi miktarında gerçekleşebilecek olan azalma günışığı bağımlılık faktörü (F D ) olarak ifade edilmektedir. Bu değerin belirlenmesi amacıyla aşağıdaki durumlara ilişkin değerlendirmeler yapılmaktadır. Günışığı almayan hacimlerde gün saatleri içinde tüketilen aydınlatma enerjisi miktarında bir azalma gerçekleşmeyeceği için F D = 1 alınmaktadır. Geçirgenlik İndisi (I T ) Geçirgenlik indisinin hesaplanmasında ele alınan hacim veya bölümün günışığından yararlanabilen ve yararlanamayan alanlarının belirlenmesi gerekmektedir. Bu alanların belirlenmesinde hacim boyutları ve biçimi, pencere boyutları, konumları ve sayısı gibi çeşitli değişkenler dikkate alınmaktadır. EN 15193 standardında yer alan aşağıda verilen bağıntılar bu durumların değerlendirilmesine olanak verebilecek biçimde geliştirilmiştir. Şekil 2 de çeşitli hacim biçimleri verilmektedir. I T =A C / A D (1) A C : Pencere alanı (m 2 ) A D : Gün ışığından yararlanan yatay çalışma düzleminin alanı (m 2 ) A D = a d x b d (2) A D : Günışığından yararlanan toplam yatay çalışma düzlemleri alanı (m 2 ) a d : Günışığından yararlanan bölgenin derinliği (m) a d=2.5 x (h li - h çd ) (3) b d : Günışığından yararlanan bölgenin uzunluğu (m) b d =w pen + a d /2 (4) h li h çd : Lentonun yerden yüksekliği (m) : Çalışma düzlemi yüksekliği (m)

832 A C =h pen x w pen (5) A C : Pencere alanı (m 2 ) h pen : Pencere yüksekliği (m) : Pencere genişliği (m) w pen Şekil 2. Farklı Hacim Biçimleri Duvarlarda pencerelerin yerleştiriliş düzeni günışığından yararlanabilen alanın boyutlarını ve biçimini etkilemektedir. EN 15193 standardında dikdörtgen hacimlerin tek duvarda yer alan bir pencere ile aydınlatılması durumu için verilen bağıntılar çeşitli durumların değerlendirilmesine olanak verebilecek biçimde geliştirilmiştir. Şekil 3 de duvarda tek pencere olması durumu ve Şekil 4 de duvarda birden çok pencere olması durumları verilmektedir. Şekil 3. Tek Pencereli Duvar Şekil 4. Birden Çok Pencereli Duvar Hacimlerde birden fazla duvarda pencere olması durumlarında pencerelerin boyutları ve yerleştiriliş düzenleri dikkate alınarak günışığından yararlanabilen toplam alan hesaplanabilmektedir. Çeşitli durumlara ilişkin bağıntılar geliştirilirken hacimde 1, 2, 3 veya 4 duvarda pencere olması ve bu duvarlarda tek veya birden çok pencere bulunması gibi seçenekler dikkate alınarak üst üste düşen veya hacim sınırlarını aşan durumlar kontrol edilmekte ve günışığından yararlanabilen toplam alan (A D ) hesaplanabilmektedir. Şekil 5 de karşılıklı 2 duvarda pencere olması durumu ve Şekil 6 de hacimde 3 duvarda pencere olması durumuna ilişkin örnekler verilmektedir. Şekil 5. Hacimde Karşılıklı 2 Duvarda Pencere Olması Durumu Şekil 6. Hacimde 3 Duvarda Pencere Olması Durumu Derinlik indisi (I De ) Binada günışığından yararlanan bir bölüme ilişkin derinlik indisi I De aşağıdaki eşitlikle hesaplanabilmektedir: I De =a D /(h L - h çd ) (6)

833 h li h çd : Lentonun yerden yüksekliği (m) : Çalışma düzlemi yüksekliği (m) Engel İndisi (I O ) Engel indisi I O pencerenin önündeki çeşitli engellerin etkisiyle hacme giren günışığı miktarındaki azalmayı ifade etmektedir. Engel örnekleri; diğer binalar ve ağaç, dağ gibi doğal engeller, cephede yer alan yatay veya düşey gölgeleme elemanları, avlu veya atriumu olan binalarda binanın kendisi ve camlı çift cidarlı cephelerin etkisi olarak ele alınmaktadır. Engel indisi I O aşağıdaki eşitlikle hesaplanabilmektedir: I O =I O,OB x I O,OV x I O,SF x I O,CA x I O,GDF (7) I O I O,OB I O,OV I O,VF I O,CA I O,GDF : Engel indisi : Karşı bina engel için düzeltme faktörü : Yatay saçak için düzeltme faktörü : Düşey gölgeleme elemanı için düzeltme faktörü : Avlu veya atrium için düzeltme faktörü : Camlı çift cidarlı cephe için düzeltme faktörü Günışığı Faktörüne Bağlı Sınıflandırma Ele alınan hacim veya bölümde günışığı etkisinin belirlenebilmesi amacıyla geçirgenlik indisi, derinlik indisi ve engel indisinin değerlerine bağlı olarak pencere açıklığına ilişkin günışığı faktörü (D c ) hesaplanmaktadır. Pencere camının ve doğramasının özelliklerinin de hesaba katılmasıyla (D) ve (D c ) değerlerine bağlı olarak günışığı geçişi güçlü, orta, zayıf veya hiç olarak belirlenebilmektedir. Sınıflandırmada bu iki değerin verdiği sonucun düşük olanı kabul edilmektedir. (D) ve (D c ) değerlerinin aralıklarına bağlı olarak günışığı geçişi sınıflandırması Tablo 1 de verilen değerlere göre yapılmaktadır. Tablo 1. Günışığı etkisinin sınıflandırılması Sınıflandırma Günışığı etkisi D C D D C >= %6 D>= %3 Güçlü %6 >D C >= %4 %3 >D>= %2 Orta %4 >D C >= %2 %2 >D>= %1 Zayıf D C < %2 %1 >D Hiç Günışığı Sağlama Faktörü (F D,S ) Günışığı sağlama faktörü (F D,S ) değeri günışığı etkisi, hacimde istenen aydınlık düzeyi ve binanın bulunduğu yörenin enlemine bağlı olarak belirlenmektedir. EN 15193 de hacimlerde görsel konfor koşullarının sağlanması açısından istenen aydınlık düzeyi değerleri 300-500-750 lx olarak gruplandırılmış ve her biri için günışığı etkisine bağlı katsayılar verilmiştir. Türkiye nin üzerinde bulunduğu coğrafi bölgeye ilişkin 36º-41º enlemleri için her duruma ilişkin F D,S değerleri hesaplanmıştır. Günışığına Bağlı Yapma Aydınlatma Kontrolü (F D,C ) F D,C değeri, bir yapma aydınlatma kontrol sisteminin veya stratejisinin sağlayacağı enerji tasarrufu potansiyelinin etkinliğini belirten katsayıdır. F D,C değerleri, yapma aydınlatma kontrol sisteminin manuel veya otomatik olması durumuna ve günışığı etkisine bağlı olarak verilmiştir. Sonuç olarak F D değeri yukarıda kısaca özetlenen değişkenlerin değerlerinin hesaba katılmasıyla aşağıdaki eşitlik kullanılarak belirlenmektedir. F D =1-(F D,S x F D,C ) (8)

834 2.3. Gün Uzunlukları Ve Çalışma Saatleri İlişkisi (t D ve t N ) Bu adımda binaların kullanım saatleri sırasında günışığının mevcut olup olmaması durumu incelenmektedir. EN 15193 standardında bu değerler yıllık sabit değerler olarak kabul edilmiştir. Ancak günışığının mevcut olduğu saatler yıl içinde değişiklik göstermektedir. Binaların işlevlerine bağlı olarak kullanım saatleri içinde günışığının mevcut olduğu süre (t D ) ve günışığının mevcut olmadığı süre (t N ) değerlerinin belirlenmesi amacıyla gün uzunlukları Türkiye deki şehirler için aylık değerler olarak hesaplanmaktadır. Hesaplamalarda memleket saatine dönüştürme ve yaz saati uygulamaları dikkate alınmaktadır. Şekil 7 de İstanbul da çalışma saatleri 9.00-18.00 olan bir ofis binası için Ocak ayındaki t D ve t N değerlerinin belirlenmesi örnek olarak verilmiştir. 8.00 Ocak ayı ort. gün uzunluğu 17.00 t D t N 9.00 Çalışma saatleri 18.00 Şekil 7. t D ve t N Değerlerinin Belirlenmesi Aylık değerlerin hesaplanması için günlük t D ve t N değerleri aylık çalışma günleri sayısı ile çarpılmakta ve yıllık değerler, aylık değerlerin toplamı olarak elde edilmektedir. Hacimlerde sabit aydınlık düzeyi sağlayan loşlaştırılabilir bir kontrol sisteminin mevcut olması durumunda sabit aydınlık faktörü F c değerinin hesaba katılması gerekmektedir. Hacimlerin kullanımına ve aydınlatma sisteminin kontrolüne bağlı olarak belirlenen F o değerleri de çeşitli durumlar için belirlenerek yıllık toplam aydınlatma enerjisi üzerindeki etkisi dikkate alınmaktadır. 2.4. Aydınlatma Enerjisi Sayısal Göstergesi (AESG) Sonuç olarak ele alınan bir hacim veya bölüm için yıllık aydınlatma enerjisi tüketimi (W) değeri parazit enerjinin de hesaba katılmasıyla belirlenebilmektedir. Binanın aydınlatma enerjisi performansını ifade eden AESG değeri, birim alanda tüketilen yıllık aydınlatma enerjisi miktarı, aşağıdaki eşitlikle hesaplanmaktadır. AESG = W / A kwh/(m 2 yıl) (9) W A : Binada aydınlatma için kullanılan yıllık toplam enerji : Binanın toplam kullanılan alanı (aydınlatılmayan ve kullanılmayan alanlar hariç) 3. KONUT BİNALARINDA AYDINLATMA ENERJİ PERFORMANSININ BELİRLENMESİ Konutlarda tüketilen aydınlatma enerjisi, Avrupa Birliği ülkelerinde toplam elektrik enerjisi tüketiminin %10 ile % 20 arasında değişen bir bölümünü oluşturmaktadır ve bu oran aydınlatma enerjisinin verimli kullanımına bağlı olduğu kadar, konutlarda kullanılan elektrikli ev aletlerinin sayısı ile de ilişkilidir. Konutlarda aydınlatma sistemi, kullanılan lambaların sayıları ve güçleri ile tanımlanabilmektedir. Kompakt flüoresan lambaların kullanımı, verimliliklerinin yüksek olması nedeniyle aydınlatma enerjisi tüketiminin düşürülmesini sağlamaktadır. Konutlarda aydınlatma enerjisi tüketiminin belirlenebilmesi için kurulu aydınlatma gücünün yanı sıra kullanıcı profiline ilişkin veri de gereklidir.

835 Konut binaları için geliştirilen hesaplama yönteminde öncelikle konut birimine ilişkin tüm alanda kullanılan lambaların kurulu gücü (P n ) belirlenmektedir. Müstakil konutlar dışında çekirdek alanlar da ayrıca ele alınmaktadır. Konutlarda kullanım saatleri ve bu saatlerdeki yapma aydınlatma gereksinimi kullanıcı profiline bağlıdır. Kullanıcı profilinin göz önüne alınması için hafta içi ve hafta sonu günlerde konut binalarına ilişkin saatlik kullanım oranları ve bu saatlerde günışığının mevcut olup olmaması durumları hesaba katılmıştır. Hafta içi ve hafta sonu günler için ayrı ayrı belirlenen günlük toplam aydınlatma enerjisi tüketim değerleri yıl içindeki hafta içi ve hafta sonu günlerin sayısı ile çarpılarak yıllık toplam değer belirlenmektedir. Sonuç olarak ele alınan bir konut birimi veya tüm konut binası için yıllık aydınlatma enerjisi tüketimi (W) değeri ve birim alanda tüketilen yıllık aydınlatma enerjisini ifade eden AESG değeri hesaplanmaktadır. 4. BİNANIN AYDINLATMA ENERJİSİ SINIFININ BELİRLENMESİ Ele alınan binanın aydınlatma enerjisi performansının belirlenmesi, Bina Enerji Performansı Referans Bina Belirleme Yöntemi ne göre gerçekleştirilmektedir. Bu yönteme göre referans bina, enerji kimlik belgesi üretilecek bina ile aynı yerde, aynı geometriye sahip, fakat bina sistemleri açısından mevcut bina yönetmeliklerine minimum uygunluk gösteren bir bina olarak nitelendirilmektedir [5]. Bina Enerji Performansı Referans Bina Belirleme Yöntemi nde ele alınan hacimlerde duvar yüzeylerinin %50, tavanın ise %70 ışık yansıtma katsayısına sahip olduğu ve aydınlatma sisteminin direkt olduğu kabul edilmektedir. İşleve bağlı olarak istenen aydınlık düzeyinin %70 inin 36 W güce, 3250 lümen ışık akısına sahip tüp flüoresan lambalarla ve %30 unun 75 W güce, 930 lümen ışık akısına sahip akkor lambalarla sağlandığı kabulüne dayanarak referans bina enerji performansı hesaplanmaktadır. Konut binaları için ise %70 kompakt flüoresan, %30 akkor lamba kullanımı referans bina için kabul edilmiştir. Asıl bina ve referans binaya ilişkin enerji gereksinimi değerlerine bağlı olarak ele alınan binanın enerji performansı aşağıda verilen eşitlikle belirlenebilmektedir. E p = 100 (EP a / EP r ) (10) Burada, E p binanın enerji performansını, EP binanın yıllık m 2 başına düşen enerji tüketim miktarını (kwh/m 2 -yıl), r referans binayı, a ise asıl binayı ifade etmektedir. Bina Enerji Performansı Referans Bina Belirleme Yöntemi nde yer alan değer aralıkları Tablo 2 de verilmektedir. Tablo 2. E p Sınıfı Değer Aralıkları Enerji sınıfı Ep aralıkları A 0 39 B 40 79 C 80 99 D 100 119 E 120 139 F 140 174 G 175-

836 SONUÇ Enerji kaynaklarının bilinçli tüketilmesi amacıyla binalarda ısıtma, soğutma ve aydınlatma sistemlerinin gereksinimlerinin en aza indirgenmesi gerekmektedir. Bilindiği gibi binalarda aktif sistemler tarafından tüketilen enerjinin azaltılabilmesi ancak ilk tasarım kararlarından itibaren pasif sistem tasarımı ilkelerinin göz önünde bulundurulması ve enerji etkin aktif sistemlere yer verilmesiyle olanaklıdır. Binaları bu kriterler doğrultusunda değerlendirerek enerji gereksinimlerinin belirlenmesi ve binaların sertifikalandırılması Avrupa Birliği ülkelerinde Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliğinin (2002/91/EC) yayınlanması ile bir zorunluluk haline gelmiştir. Aday ülke olan Türkiye de bu direktif gereği BEP-TR bina enerji performansı ulusal hesaplama yöntemini hazırlamıştır. TC Bayındırlık ve İskan Bakanlığı tarafından 05.12.2008 tarihinde Binalarda Enerji Performansı Yönetmeliği yayınlanmış, bu yönetmeliğe göre binalara enerji kimlik belgesi verilmesinde kullanılacak ulusal hesaplama yönteminin geliştirilmesi öngörülmüştür. Hazırlanan yöntem 07.12.2010 tarihinde Resmi Gazete de yayınlanmıştır. Bu yöntemin geliştirilmesinde, Avrupa Birliği ne aday ülke olan Türkiye için AB şemsiye dokümanlarıyla uyumlu bir yol izlenerek standartta ana hatlarıyla belirtilen konular ulusal hesaplama yöntemine aktarılmıştır. Türkiye nin coğrafi verileri hesaplara dahil edilmiş, standartta ayrıntılı olarak belirtilmemiş konulara açıklık getirilmiş ve binalara enerji kimlik belgesi verilmesinde aydınlatma enerjisi performansının yanı sıra görsel konfor koşullarının da dikkate alınması sağlanmıştır. KAYNAKLAR [1] Directive on Energy Performance of Buildings, 2002/91/EC, Brüksel, 2002. [2] pren 15193, Energy Performance of Buildings- Energy Requirements for Lighting, CEN/TC 169, European Committee for Standardisation, 2006. [3] pren 12464, Light and Lighting of Workplaces: Part1-Indoor Workplaces. CEN/TC 169, European Committee for Standardisation, 2002. [4] BEP-TR Binalarda Enerji Performansı Ulusal Hesaplama Yöntemi, Ek 05-Aydınlatma, 07 Aralık 2010 Perşembe, Resmi Gazete, Sayı: 27778, 2010. [5] BEP-TR Binalarda Enerji Performansı Ulusal Hesaplama Yöntemi, Ek 07-Referans Bina Belirleme, 07 Aralık 2010 Perşembe, Resmi Gazete, Sayı: 27778, 2010. ÖZGEÇMİŞ Alpin Köknel YENER İstanbul Teknik Üniversitesi nde 1984 yılında Mimar, 1986 yılında Yüksek Mimar, 1996 yılında Doktor, 2004 yılında Doçent ve 2011 yılında Profesör unvanlarını almıştır. İTÜ Mimarlık Fakültesi Mimarlık Bölümü Çevre Kontrolü Birimi nde 1989 yılından itibaren görev yapmaktadır. Mimari aydınlatma, enerji etkin tasarım, güneş kontrolü konularında lisans ve lisansüstü dersleri ve tezler yürütmektedir. Bu konularda çok sayıda ulusal ve uluslar arası kongreler, konferanslar, seminerlerde sunulmuş ve bilimsel dergilerde basılmış çalışmaları bulunmaktadır. Aydınlatma Türk Milli Komitesi kurucu üyesi ve yönetim kurulu üyesi, Yapı Fiziği Derneği ve Bina Simülasyonu Derneği kurucu üyesi ve Çevre Dostu Binalar Derneği Bilimsel Çalışmalar Komitesi üyesidir.