UÇUŞ YOĞUN BİR YIL. Uçuş / Uçuş Testleri Başkanlığı

UÇUŞ YOĞUN BİR YIL Uçuş/Uçuş Test Başkanlığı bünyesinde bulunan TUSAŞ Uçuş Okulumuzda iki adet R-44 Robinson tipi helikopter ile 400 saate yakın eğitim uçuşu yapılmıştır. 2011 yılında projelere göre gerçekleştirilen uçuşlar ile ilgili detaylı bilgi aşağıdaki şemada bulunmaktadır. Şirketimiz bünyesinde gerçekleştirilmekte olan yoğun uçuş faaliyetlerinde emeği geçen personelimizi kutluyor, kazasız ve emniyetli uçuşlar diliyoruz. Uçuş/Uçuş Testleri Başkanlığı altında test pilotlarımız, uçuş test mühendislerimiz, uçuş yönlendirme ve uçuş destek ekibimiz ile Şirketimiz bünyesinde devam etmekte olan çok sayıda projeye ait uçuş ve uçuş test faaliyetleri başarıyla gerçekleştirilmektedir. Bu kapsamda 2011 yılı içerisinde şu ana kadar 1000 saatin üzerinde uçuş testi icra edilmiştir. Ayrıca yine Uçuş / Uçuş Testleri Başkanlığı 2011 yılı projelere göre uçuş saatleri 2 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

İçindekiler TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. ISSN 1301-6075 TAI NİN SESİ 92 İçindekiler... 3 TUSAŞ ADINA SAHİBİ Muharrem DÖRTKAŞLI Yayın Kurulu ndan... 4 SORUMLU YAZI İŞLERİ MÜDÜRÜ Işık TOSUN YAYIN KURULU Bican ÇELİK (Başkan) Aslıhan ERSAN KARACA Bilge TOKMAKÇIOĞLU Hande ERDEM Nevin ÜÇYILDIZ Uğur BAYDUR Yönetim den... 5 İş Geliştirme Faaliyetleri... 6-8 Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri... 9-14 FOTOĞRAFLAR Ferda GÜNAYDIN Organizasyon, Fuar ve Sergiler... 15-19 İDARE YERİ TUSAŞ-Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. P.K. 18, Kavaklıdere 06692 Ankara / TÜRKİYE Tel: (312) 811 18 00 Faks: (312) 811 14 25 www.tai.com.tr Tesislerimizden... 20-30 Personelimizden... 31-42 TASARIM, GRAFİK UYGULAMA Etkileşim Grafik Tasarım Tel: (312) 441 71 93 BASKI Ankara Ofset Havacılık Tarihi Köşesi... 43-49 Ziyaretçilerimiz... 50-51 Basında TUSAŞ... 52-53 Aktüel... 54-55 TAI NİN SESİ ARALIK 2011 3

Yayın Kurulu ndan Değerli Okurlarımız, Bu soğuk kış günlerinde, elinizde sıcak bir içecekle, Şirketimiz ile ilgili içinizi ısıtan haberleri okuyacağınız dopdolu bir sayı hazırladık. Bir önceki sayımızda yıl sonunda çıkacak olan dergimizde sizlerle nice güzel haber ve başarı hikayesi paylaşacağımızı belirtmiştik. Sözümüzü tuttuk Son altı ayda aralarında İnsansız Hava Aracımız ANKA ile T129 ATAK Helikopterimizin bulunduğu özgün ürünlerimiz başarılı test uçuşları gerçekleştirdi, bunların detaylarını ilerleyen sayfalarda bulacaksınız. Bu yıl, 2009 ve 2010 yılı verilerine göre yapılan çeşitli araştırma ve sıralamalarda yükselerek birçok ödül aldık. Geride bıraktığımız dönem içinde, bayrağımızı gururla dalgalandırdığımız uluslararası organizasyonlar ile bu organizasyonlarda en çok ilgi toplayan ürünlerimiz hakkındaki haberleri de yine bu sayımızda veriyoruz. İmza attığımız yeni sözleşmeler ile ilgili detayları da bu sayımızda sizlerle paylaşmaktan büyük mutluluk duyuyoruz. Hepimiz için gurur ve başarılarla geçen bir dönemi daha tamamlarken, 2012 yılında da tüm paydaşlarımızı gururlandıracak nice haberi yine bu sayfalarda paylaşmayı umuyor, bu vesile ile hepinize sağlıklı, mutlu ve başarılı bir yeni yıl diliyoruz. Saygılarımızla, YAYIN KURULU 4 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Yönetim den Kıymetli Okurlarımız, TUSAŞ Ailesi`nin Değerli Mensupları; Yoğun bir çalışma yılının ve bütçe döneminin sonuna geldik. Bir yandan yıl içi performansımızı gözden geçirirken, bir yandan da önümüzdeki dönemin planlamasını gerçekleştirmekteyiz. Birkaç gün içerisinde nihai rakamlarımız resmi olarak ortaya çıkacaktır ve sonrasında sizlerle bunları paylaşıp, birlikte değerlendirmeler yapacağız. Ancak, şimdiden şunu söyleyebilirim: 2011 Yılı Bütçe Hedeflerimizi gerçekleştirdik ve tarihi rakamlara ulaştık. Son altı yıldır olduğu üzere, yine şirket tarihinin tüm rekorlarını açık ara artırdık ve "Bir Milyar Dolar Ciro, Yarım Milyar Dolar İhracat" bandına dayandık. Emeği geçen tüm çalışanlarımızı ve katkısı olan tüm paydaşlarımızı şimdiden içtenlikle kutluyorum. Ancak, hazırlıklarını tamamlamakta olduğumuz yeni yıl bütçesine baktığımda da, koşturmaya daha yüksek motivasyonla devam etmemiz gerektiğini görüyorum. Bu yeni ve iddialı hedeflere ulaşma konusunda hiç bir tereddüdüm yok; sizlere olan güvenim tam. Zaten bugüne kadar sizlere duyulan güveni hep ispatlaya geldiniz ve bizleri müşterilerimize karşı hiç mahcup etmediniz; sağolun, varolun. Yılsonu performansı ve yeni yıl hedeflerini bir sonraki sayımızda, rakamlar resmileştikten sonra, sizlerle paylaşacağımı tekrar belirtmek; şirketimiz için belki de rakamlarla ölçülemeyecek değerde başka başarılarımızdan da kısaca bahsetmek istiyorum: Bir havacılık şirketini en çok zorlayan, en çok heyecanlandıran, tüm dikkatleri üzerine çeken ve şirketin performansı ile ilgili küresel manada fikir veren ve bana göre de en önemli gördüğüm husus İLK UÇUŞ'tur. Bu kapsamda yıl içerisinde tek projede örnek yaşanması bile yeteri derecede kıymetlidir. Bakın son bir yıl içerisinde şirketimizde hangi İLK UÇUŞ'lar gerçekleştirildi: ANKA ATAK SİVRİSİNEK C130 ERCİYES T38 ARI F16 PO4 F16 MSM S2E SAR Projeleri bu aşamaya getiren ve testleri gerçekleştiren tüm personelimizi içtenlikle kutluyorum ve kazasız, hayırlı uçuşlar diliyorum. Bu vesile ile yeni yılınızı kutluyor, aileniz ve tüm sevdiklerinizle birlikte, sağlıklı, başarılı ve huzurlu bir yıl geçirmenizi diliyor, içten sevgi ve saygılarımı sunuyorum. Muharrem DÖRTKAŞLI Genel Müdür TAI NİN SESİ ARALIK 2011 5

İş Geliştirme Faaliyetleri TUSAŞ AVRUPA NIN EN İYİLERİ ARASINDA TUSAŞ, Avrupa İş Ödülleri yarışmasında Ruban d Honneur (Onur Kurdelesi) alan ilk Türk havacılık firması oldu. Şirketimiz, Avrupa iş dünyasının mükemmellik, en iyi uygulama ve yenilikçilik konularının değerlendirildiği ve Avrupa nın en iyilerinin seçildiği 2011 Avrupa İş Ödülleri 2011 Yarışması na özel bir davetle katılarak ülkemizi temsil etti. Yarışmaya 150 Milyon Euro ve üzerinde ciroya sahip şirketlerin yer aldığı Yılın Şirketi kategorisinde katılan Şirketimiz, ülke çapında 100 ün üzerinde katılımcı arasından 25 ülke temsilcisi arasına girmeyi başardı. Bahse konu başarıya yönelik sertifika, 13 Haziran 2011 tarihinde İstanbul da düzenlenen törende Genel Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı ya takdim edildi. Yarışmanın bir sonraki aşamasında Şirketimiz, kendi kategorisinde Avrupa nın en önde gelen şirketleri arasında finale kalan 10 firma arasına girmeyi başararak, Ruban d Honneur (Onur Kurdelesi) nişanını almaya hak kazandı ve bu alanda ödül alan ilk Türk havacılık firması oldu. 22 Kasım 2011 tarihinde İspanya nın Barselona kentinde düzenlenen görkemli ödül törenine katılan Genel Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı bu prestijli ödülü tüm ekip arkadaşları adına aldığını belirtti. Avrupa İş Ödülleri Hakkında: Bu yıl beşincisi düzenlenen ve başladığı 2007 yılından bu yana Avrupa'nın en saygın ve prestijli ödülleri arasında gösterilen 2011 Avrupa İş Ödülleri, HSBC, Infosys, RSM International ve İngiltere Ticaret Bakanlığı'nın Uluslararası Kurumu (UTKI) tarafından desteklenmektedir. Seçildikleri ülkenin en iyi örneklerinden biri olma şartını karşılayan aday şirketler, 11 kategoride mükemmeliyet, en iyi uygulamalar ve yenilikçilik kriterleri çerçevesinde iş, akademi, siyaset ve medya dünyasından seçkin isimlerin yer aldığı jüri tarafından değerlendirilmektedir. Yarışma, şirketlerin başarılarını Avrupa çapında kanıtlaması için önemli bir fırsat olarak kabul edilmektedir. 6 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

İş Geliştirme Faaliyetleri FROST & SULLIVAN DAN TUŞAŞ A ÖDÜL Şirketimiz İnsansız Hava Aracı ANKA ile Yılın Ürünü Ödülü ne layık görüldü. Liderlik, teknolojik inovasyon, müşteri hizmetleri ve stratejik ürün geliştirme gibi alanlarda bölgesel ve global başarılara imza atan, üstün başarı ve performans gösteren şirketlere verilen Frost & Sullivan En İyi Uygulama Ödüllleri bu yıl 29 Eylül 2011 tarihinde Londra Jumeriah Carlton Tower Oteli nde düzenlenen törende sahiplerini buldu. Şirketimiz, geliştirdiği Orta İrtifa Uzun Havada Kalış (MALE) Sınıfı İnsansız Hava Aracı ANKA ile Frost & Sullivan Danışmanlık Şirketi tarafından En İyi Uygulama Ödülleri adı altında dağıtılan ödüllerden Havacılık ve Uzay Alanı nda Yılın Ürünü ödülüne layık görüldü. Törende Şirketimiz adına ödülü Strateji ve Teknoloji Yönetimi Başkanı Yılmaz Güldoğan aldı. Frost & Sullivan tarafından her yıl, yeni araştırmalar yapan, bu araştırmalar sonucunda sektöre adaptasyon, değişim veya rekabet gücü anlamında katkıda bulunan veya bulunması beklenen şirketlere verilen, daha önceki yıllarda BMW, DELL, EADS, Locheed Martin gibi havacılık ve savunma sektörünün önde gelen firmalarına verilen ödül, şirketlerin Ar-Ge programının kalite ve derinliğinin, şirketin bu çabaya girmesini sağlayan vizyon ve risk alma cesaretinin de tescili anlamına geliyor. Son yıllarda en çok teknoloji gerektiren savunma segmenti olarak görünen İnsansız Hava Aracı pazarında önde gelen rekabetçiler arasında bulunmakta olan Şirketimiz, Türk MALE İHA sınıfında ANKA ile lider konumda bulunuyor. Şirketimiz, ANKA daki bu başarısını 200 mühendisten oluşan deneyimli ve özverili ekibine borçludur. ASO DAN İHRACAT ÖDÜLÜ ALDIK Ankara Sanayi Odası'nın (ASO) 48 inci Yıl Ödül Töreni, ASO 1. Organize Sanayi Bölgesi'nde 13 Aralık 2011 tarihinde gerçekleştirildi. Ödül töreninde 48 başarılı sanayiciye kurumlar vergisi, gelir vergisi, ihracat, ar-ge, ve çevre ödülleri verildi. Ekonomi Bakanı Zafer Çağlayan, Maliye Bakanı Mehmet Şimşek, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanı Faruk Çelik inde katıldığı törende Şirketimiz 2010 Yılı İhracat Ödülü ne layık görüldü. TAI NİN SESİ ARALIK 2011 7

İş Geliştirme Faaliyetleri TCI, TEDARİKÇİ OLARAK ONAYLANDI TUSAŞ, Türk Hava Yolları ve THY Teknik A.Ş. müşterek ortaklığı ile, uçak kabin içi ürünleri ve komponentlerin tasarımını, üretimini, lojistik desteğini, modifikasyonunu ve pazarlamasını gerçekleştirmek üzere 28 Aralık 2010 tarihinde kurulan Türk Kabin İçi Sistemleri-Sanayi A.Ş (TCI) ilk tasarım ürününü vermeye hazırlanıyor. TCI Kabin İçi Sistemleri A.Ş. nin ilk ürünü olan Boeing 737-800/900 yolcu uçağına ait G1 galleyi nin tasarımı ve yapısal montajı tamamlandı. G1 galleyi nin tasarım ve üretim kalitesi, A330 VIP uçağının iç tasarım ana yüklenicisi olan Gore Design firması yetkilileri tarafından 18 Kasım 2011 tarihinde yapılan incelemelerde uygun bulundu ve TCI bu proje için galley tasarım ve üretimini gerçekleştirmek üzere tedarikçi olarak onaylandı. TCI (TURKISH CABIN INTERIOR) Türkiye 2023 vizyonuna ilk adım olarak nitelendirilebilecek bir açılım olan Girişim Şirketi; THY A.O., THY Teknik A.Ş. ve Türk Havacılık ve Uzay Sanayii A.Ş. (TUSAŞ) ortaklığında kuruldu. TCI, uçak kabin içi ürünleri ve komponentlerin üretimini, lojistik desteğini, modifikasyonunu ve pazarlamasını gerçekleştirecektir. %100 yerli alt parçalardan üretilmesi hedeflenen ürünler, ülkemizde yerli tedarik zinciri kurulması ile dolaylı istihdam ve iş hacmini artıracaktır. Ekonomiye çarpan etkisi ile bir çok tedarikçi bu prestijli iş koluna dahil edilecek ve sertifika sahibi olmaları sağlanacaktır. Projelenen Ürünler; Galley (uçak mutfağı), Crew rest (mürettebat dinlenme odası), Magazine racks (dergi kutusu), Literature pocket (gazete ve basılı evrak kutusu), Divider&wind screen (kabin içi bölücü sistemleri ve güneşlikler), Doghouse&bustle (çeşitli ekipmanlar, acil durum ekipmanları için dolaplar), Stowage (genel kullanım amaçlı küçük dolap), Coatroom (elbise dolabı), Video control compartment (görüntü sistem odası), Stairhouse (dinlenme odası giriş bölümü) ve benzeri kabin içi ürünler. FUEL FLOOR MONTAJ HATTINA TESLİM EDİLDİ JSF/F-35 Müşterek Taarruz Uçağı programı çerçevesinde Şirketimiz tarafından imalatı gerçekleştirilen ilk Fuel Floor, montaj hattına teslim edildi. JSF/F-35 Orta Gövde - J355 Assembly de kullanılmak üzere imal edilen bu karmaşık yapısal parça, programdaki 2200 ü aşkın CTOL (Konvansiyonel - Yatay İniş Kalkış Yapabilen) uçak için, program süresince dünyada tek kaynak olarak Şirketimizde üretilecektir. 8 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri HABERLEŞME UYDULARININ ÜLKEMİZDE ÜRETİLMESİ İÇİN ÖNEMLİ BİR ADIM DAHA ATILDI Şirketimiz ile TÜRKSAT A.Ş. arasında TÜRKSAT-5A Milli Haberleşme Uydusu nun, TUSAŞ bünyesinde kurulmakta olan Uydu Montaj Entegrasyon ve Test (UMET) tesislerinde üretilmesi konusunda yapılan işbirliği anlaşması 5 Eylül 2011 tarihinde imzalandı. Ülkemizde geliştirilecek olan haberleşme, gözlem, bilimsel uydularının montaj, entegrasyon ve testlerinde de kullanılabilecek olan UMET e TÜRKSAT A.Ş. nin de finansman katkısı bulunuyor. İmzalan sözleşme ile birlikte, TÜRKSAT-5A haberleşme uydusu, TÜRKSAT ın isterleri doğrultusunda, Şirketimizin ana yüklenici olacağı proje modeli ile TUSAŞ ve TÜRKSAT uzman mühendisleri tarafından birlikte, milli olarak geliştirilerek üretilecek. Ülkemizin uydu ve uzay teknolojilerindeki her türlü teknolojik kabiliyetleri değerlendirebileceği projenin protokolü gereği, yerli haberleşme uydusunun azami 60 ay içinde geliştirilerek yörüngeye yerleştirilmesi öngörülüyor. TÜRK HAVA KURUMU İLE ÜNİVERSİTESİ İŞBİRLİĞİ PROTOKOLÜ İMZALANDI 28 Ekim 2011 tarihinde tesislerimizde gerçekleşen tören ile; Türk Hava Kurumu Üniversitesi ile Şirketimiz arasında İşbirliği Protokolü imzalandı. Türk Hava Kurumu Genel Müdürü Osman Yıldırım ve Genel Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı tarafından imzalanan protokolde insanlı, insansız her türlü hava ve uzay platformlarının tasarımı üretimi ve entegrasyonu alanlarında tüm imkan ve kaynaklarını seferber etmeleri ve ülkenin ihtiyacı olan araştırma geliştirme programlarında işbirliği tesis etmek başlıca faaliyet alanları olarak belirlendi. Üniversite sanayi işbirliğinin çalışma alanlarının genişletilmesi, mühendislik ve havacılık alanlarında öğretim yapan üniversitelerle etkin bir iletişim ağı oluşturması açısından büyük önem taşıyan protokol ile Türk Hava Kurumu ile bir süredir devam etmekte olan işbirliği çalışmaları çerçeve anlaşması olarak sonuçlandı. TAI NİN SESİ ARALIK 2011 9

Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri HÜRKUŞ UÇAK SERTİFİKASYONU İMZALANDI Şirketimizin tasarım ve üretim aşamalarını gerçekleştireceği, özgün bir eğitim uçağı prototipi tasarlanmasının amaçlandığı Hürkuş Uçak Sertifikasyonu Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz ve Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım ın katılımlarıyla gerçekleştirilen törende imzalandı. 18 Ekim 2011 tarihinde Ulaştırma Bakanlığı binasında gerçekleştirilen törende protokol, Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar ve Ulaştırma Bakanlığı Müsteşarı Suat Hayri Aka tarafından imzalanırken, törende Genel Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı ve STM Genel Müdürü Recep Barut ve yetkililer de bulundu. İmzaların atılmasının ardından bir konuşma yapan Ulaştırma Bakanı Binali Yıldırım, bu protokol ile birlikte özgün bir eğitim uçağı prototipinin tasarlanması, geliştirilmesi, test ve doğrulanmasının yapılması, üretim ve sertifikasyonunun gerçekleştirilmesi ve sisteme ait teknik veri paketinin oluşturulmasının hedeflendiğini kaydederek, 2023 yılında kendi uçağını yapan bir konuma gelmesi hedeflenen ülkemizin sertifikasyon otoritesi kabiliyeti ile gelişmiş ülkelerin yardımına ihtiyaç duymayan büyük Türkiye hayali içinde bu adımın önemli bir kilometre taşı olmasını bekliyoruz" dedi. Yıldırım, Türkiye'nin 2023 için bütün parçaları, şekli ve modeliyle, ''Türk Malı'' denecek özgün bir uçak yapma hedefi olduğuna işaret ederek Yeni kurulan bir devletin tanınması neyse, bir uçak yapıp uluslararası semalarda uçurmak aynı şey. Bu belki de uçak yapmaktan daha çetin bir iştir. Şu anda biz onun adımını atıyoruz'' dedi. Hürkuş adı verilen, Vecihi Hürkuş anısına Türk sivil havacılığının kendi özgün uçağını geliştirmeye yönelik ilk adım olacak bu eğitim uçağının sertifikalandırılması, test edilmesi ve onaylanmasının Türk Sivil Havacılığı ile Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından yapılacağına işaret eden Yıldırım, Türk Sivil Havacılığı nın dahil olduğu EASA sistemi içerisinde bu yetkiye sahip olduğunu belirtti. EASA'dan alınan desteğe devam edileceğinin altını çizen Yıldırım, Savunma Sanayii Müsteşarlığı nın TUSAŞ marifetiyle teknik imkan ve kabiliyetleriyle eksik uzman ihtiyacını karşılayacağını ve böylece kendi özgün uçağımızın yapımına ve bunun belgelendirilmesine yönelik çok önemli bir projenin başlatılmış olduğunu belirterek, Ülkemize, milletimize ve sivil havacılık sektörümüze hayırlı olsun. dedi. Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz da Türkiye'nin artık kendi uçağını kendisi yapan bir ülke olduğunu kaydetti. Bakan Yılmaz, havacılıkta iki slogan olduğunu hatırlatarak, Birinci olarak İstikbal Göklerdedir, ikincisi ise Kendi Uçağını Kendin Yap. Gemin varsa denizi, uçağın varsa havanı kullanırsın. Eğer uçak üretmezsen sertifikana ihtiyaç yok. Şu an uçak üretmeye başladık, bu protokolde emeği geçen herkese teşekkür ediyorum dedi. Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı (HÜRKUŞ) Geliştirme Programı, Mart 2006 da Savunma Sanayii Müsteşarlığı ile TUSAŞ arasında imzalanan anlaşma ile yürürlüğe girmiştir. Gece ve gündüz görev yapabilme kabiliyetine sahip HÜRKUŞ eğitim uçağı ile intibak, görerek, aletli uçuş, seyrüsefer, gece ve kol uçuşu eğitimleri yapılabilecektir. Program kapsamında iki ayrı uçak konfigürasyonu geliştirilmektedir: HÜRKUŞ A: EASA ile CS-23 gereksinimlerine göre sertifikalandırılan temel konfigürasyon HÜRKUŞ B: Entegre aviyonikler (HUD, MFD, INS/GPS ve Görev Bilgisayarını kapsayan) ile geliştirilmiş konfigürasyon 10 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri A400M PARAŞÜTÇÜ KAPISI DAYANIM TESTİ SONUÇLANDI A400M projesi kapsamında, sertifikasyon testlerinden biri olan Paraşütçü Kapısı Dayanım Testi nde toplam 37125 açma-kapama döngüsü tamamlandı. Sonuçlanan bu sertifikasyon sisteminin kurulumu A400M projesine katkı sağlamasının yanı sıra Şirketimize maddi ve manevi değeri yüksek bir kabiliyet de kazandırmış oldu. A400M AILERON VE SPOILER YORULMA TESTLERİNDE TİP SERTİFİKASI İÇİN GEREKLİ DÖNGÜ SAYISI GEÇİLDİ A400M Programı kapsamında Kanatçık ve 1 Numaralı Hava Freni; II. Sertifikasyon Test Parçaları Yorulma Testleri nde 1667 Uçuş Döngüsü 17 Eylül 2011 tarihinde tamamlandı. Böylece alıcıya teslim edilecek olan A400M Platformu Kanatçık ve Hava Freni parçaları adına Tip Sertifikası yayımı öncesinde zorunlu olan Bir Yıllık Uçuş İzni verilmiş oldu. Avrupa Havacılık Güvenliği Ajansı na (EASA) 20 Eylül 2011 tarihinde uçuş izni bilgilendirmesi yapıldı. A400M Programı kapsamında; 20,000 Tam Uçuş Döngüsü ve 5,000 Hasarlı Uçuş Döngüsü olmak üzere planlanan Kanatçık ve 1 Numaralı Hava Freni II. Sertifikasyon Test Parçaları Yorulma ve Hasara Tolerans Testlerine kesintisiz olarak devam ediliyor. TAI NİN SESİ ARALIK 2011 11

Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri HÜRKUŞ FIRLATMA KOLTUĞU TESTLERİ YAPILDI Şirketimiz tarafından tasarlanan Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı HÜRKUŞ un Pilot Kurtarma Sistemi kapsamında, Martin- Baker Aircraft firması ile birlikte gerçekleştirilmekte olan kalifikasyon sürecinin önemli bir aşaması olan Sıfır Hız, Sıfır İrtifa (0/0) Testi 13 Ekim 2011 tarihinde İngiltere'de gerçekleştirildi. Arka kokpitten en küçük fiziksel ölçülere sahip, ön kokpitten ise en büyük fiziksel ölçülere sahip testte mankenlerinin fırlatılması sonrasında, her iki koltuğun paraşütlerinin tam olarak dolduğu ve mankenlerin fırlatma sırasında hasar görmediği tespit edildi. Başarıyla tamamlanan teste TUSAŞ ekibinin yanı sıra, Avrupa Sivil Havacılık Otoritesi (EASA) temsilcileri de gözlemci olarak katıldı. 12 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri TERMİNOLOJİ BİRLİĞİ ÇALIŞMALARI Amaç Bilgi ve düşüncelerin insanlar arasında paylaşılması olarak tanımlanabilecek iletişim sürecinin, doğru ve etkili bir şekilde gerçekleştirilmesi, özellikle işletmeler açısından işlerin doğru yürütülmesinde büyük önem arz etmektedir. Doğru ve etkili iletişim, paylaşılan mesajın doğru olarak iletilmesi ve alınmasıdır. Aksi durumda iletişim problemleri ve dolayısıyla süreçlerde aksamaya neden olan faaliyet ve davranışlar ortaya çıkabilmektedir. Bu kapsamda, organizasyon seviyesinde ortak bir terminolojinin oluşturulmasını sağlayarak, doğru ve etkili iletişimin gerçekleştirilmesine katkıda bulunmak amacıyla TUSAŞ Terminoloji Birliği Sistemi geliştirilmiş ve 2010 yılının Ocak ayında kullanıma alınmıştır. Terminoloji Birliği Çalışma Takımı Terminoloji gözden geçirme ve düzenleme çalışmaları, Terminoloji Birliği Çalışma Takımı üyeleri tarafından başlatılmıştır. Bu çalışmada en önemli kaynak olarak havacılık ile ilgili teknik terminolojinin Türkçeleştirilmesi amacıyla tercüme grubu tarafından başlatılan ve beş yıllık bir çalışmanın sonunda oluşturulan TUSAŞ Sözlük kullanılmıştır. Terminoloji gözden geçirme çalışmaları sürerken, yazılım gereksinimleri araştırılmış ve yazılımın TUSAŞ ta geliştirilmesi yönünde alınan karar doğrultusunda, program istek dokümanı oluşturulmuştur. Terimlerin gözden geçirilme çalışması, sistemin kurgulanmasıyla eş zamanlı olarak tamamlanmış ve verilerin sisteme transferi Ocak 2010 da gerçekleşmiştir. Terminoloji veri tabanı, 26 Ocak 2010 tarihinde kullanıma sunulmuştur. Çalışanlarımızın değerli önerileriyle, TUSAŞ terminolojisi, havacılık ve uzay sektöründe başvurulan temel ve standart bir kaynak olma yolunda gelişmektedir. Terminoloji Birliği Çalışması İçin Yararlanılan Kaynaklar TUSAŞ Terminoloji Verileri: TUSAŞ Sözlük, TUSAŞ yönetmelikleri, Takım Tasarım ve NC Programlama Mühendisliği Bölümü Terminolojisi, Ürün Bütünlüğü Bölümü Terminolojisi, Entegre Ürün Destek Bölümü Terminolojisi. Sektörel geçerliliği olan kaynaklar: Hava Kuvvetleri Komutanlığı Havacılık ve Teknik Terimler Sözlüğü, Airbus Reference Language Havacılık ve Uzay Terimleri Sözlüğü, Aviyonik Sözlüğü / 2001 Rockwell Collins. Terminoloji Birliği Sistemi TUSAŞ Portal aracılığı ile erişim sağlanabilen bu sistem sayesinde çalışanlarımız, terminolojinin kullanımına dair sektördeki araştırma, gözlem ve çalışmaları sonucu sahip oldukları bilgileri, diğer çalışanlar ile paylaşabilmekte ve terminoloji veri tabanının gelişmesine katkıda bulunabilmektedir. Bir başka ifade ile terminoloji veri tabanının güncellenmesi ve veri tabanına yeni terimlerin eklenmesi, çalışanlarımızın sisteme öneri eklemeleriyle mümkün olabilmektedir. TUSAŞ Terminoloji Birliği Sistemi, özellikle havacılık ve uzay sanayi projelerinin geliştirilmesi sırasında ihtiyaç TAI NİN SESİ ARALIK 2011 13

Tasarım ve Mühendislik Faaliyetleri duyulabilecek terimlerin Türkçe ve İngilizce karşılıklarının ve kısaltmalarının yanı sıra, terimler ile ilgili tanımlara da kolayca ve hızlıca ulaşılabilen bir sistem olarak tasarlanmıştır. Sistem, Wikipedia ve Google ile entegre edilerek çalışanlarımızın, farklı kaynaklardan daha fazla ve detaylı bilgiye ulaşabilmeleri sağlanmıştır. Sistemin kullanıcıya yönelik kabiliyetleri: İngilizce ve Türkçe kısaltma alanlarında yer alan kelimelerden herhangi biri ya da birkaçı ile sorgulama yapılabilmesi, Aranan terim, sözcük ya da kısaltmanın veri tabanında bulunmaması durumunda yazım hatası denetimi gerçekleştirilerek varsa eğer benzer terim, sözcük ve kısaltmaların, Muhtemel Sonuçlar Listesi olarak kullanıcıya sunulması, Sorgulama sonrasında bulunan kayıtlar ile ilgili arama sonuçlarının listelendiği Wikipedia ve Google sayfalarına ulaşılabilmesi, Sisteme yeni kayıt eklenmesi, mevcut kayıtlarda değişiklik yapılması ve mevcut bir kaydın silinmesi için öneri girişlerinin mümkün olması, Kayıt Ekle ve Kayıt Değişikliği öneri tipleri için öneri ekleme aşamasında aynı kayıt kontrolü yapılarak veri tabanında yer alan bir kaydın, öneri olarak sunulmasının engellenmesi ve durumun ekranda gösterilen bir mesaj ile kullanıcıya bildirilmesi, Sisteme öneri ekleyen kullanıcının, önerisinin kabul durumuna dair e-posta aracılığı ile bilgilendirilmesi, Kullanıcının sisteme eklediği tüm önerilerin, kullanıcıya tablo halinde sunulması. Sistem; kullanıcı önerileri ile sürekli güncellenen ve güçlenen veri tabanı, kolay kullanıma sahip arayüzü gibi nitelikleri ile özellikle havacılık terminolojisinin öğrenilmesine, teknik terim dağarcığının geliştirilmesine ve kullanılan terimlerin tüm çalışanlarımız tarafından aynı şekilde anlaşılmasına yardımcı olmaktadır. Sonuç olarak terminolojiyi iyi bilmek, terimleri doğru kullanmak ve doğru anlamak özellikle havacılık sektörü açısından oldukça önemlidir. Bu olgu ve terminoloji veri tabanının, çalışanlarımızın önerileri ile sürekli gelişen bir sistem olması gerçeği, TUSAŞ Terminoloji Birliği Sistemi nin değerini artıran unsurlar olarak görülmekte ve TUSAŞ Terminoloji Birliği Sistemi nin etkin bir şekilde kullanılmasının, terimlerin farklı anlamlarda kullanılması sonucu ortaya çıkabilecek iletişim problemlerini azaltacağı düşünülmektedir. Fatma MUTLU: 2009 yılında TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi, Bilgisayar Mühendisliği Bölümü nü tamamlayan Fatma Mutlu, 2010 yılında da aynı üniversitenin Endüstri Mühendisliği Bölümü nden çift anadal programı kapsamında mezun olmuştur. Üniversite dönemindeki stajlarından ikisini, Şirketimiz Aviyonik, Elektrik ve Yazılım Mühendisliği Grup Müdürlüğü bünyesinde yer alan Mühendislik Destek Şefliği nde yapan Mutlu, bu stajları esnasında TUSAŞ Terminoloji Birliği Sistemi nin geliştirilmesine önemli katkılar sağlamıştır. 2010 yılında Şirketimizde Yazılım Sertifikasyon Mühendisi olarak Mühendislik Destek Şefliği nde işe başlayan Fatma Mutlu, bu görevinin yanı sıra TUSAŞ Terminoloji Birliği Sistemi nin bakımına yönelik çalışmaları da gerçekleştirmektedir. 14 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Organizasyon, Fuar ve Sergiler YENİ FİKİRLERE DESTEK Şirketimiz, her yıl olduğu gibi bu yıl da, üniversite öğrencileri arasında teknolojiye ve yenilikçiliğe dayalı girişimciliği teşvik etmek ve desteklemek amacıyla düzenlenen Yeni Fikirler Yeni İşler (YFYI) En İyi Teknolojik İş Fikri 2011 yarışmasına Savunma Sanayii Kategorisi nde sponsor olarak destek verdi. Yarışmaya sağladığımız katkıdan dolayı ODTÜ Rektörlüğü tarafından Şirketimiz adına ODTÜ arazisinde YFYI Ağaçlandırma Bölgesi ne Toros Sediri Fidanı dikildi. Savunma Sanayii Müsteşarlığı nın ana sponsorluğunda Yeni fikirler içinizde kalmasın sloganıyla gerçekleşen yarışma, genç beyinleri davet ederek, üniversite öğrencileri arasında savunma sanayii hakkında farkındalık oluşturmak amacıyla düzenleniyor. Yarışmaya katılan kişi ya da ekiplerin fikirlerinin teknolojik olarak bir yenilik getirmesi ya da farklılık yaratması gerekiyor. Bu sene beşincisi düzenlenen yarışmanın final töreni 10 Kasım 2011, Perşembe günü ODTÜ Kültür ve Kongre Merkezi nde gerçekleştirildi. Türkiye nin çeşitli üniversitelerinden öğrenim görmekte olan 500 başvuru arasından yapılan titiz elemeler sonucu; 75 Bin TL lik Elginkan Vakfı Teknoloji Ödülü Kapileroskop Projesi ile Kaleidoscope ekibine verildi. Kaleidoscope ekibi aynı proje ile 50 Bin TL lik Türk Telekom Büyük Ödülü nün de sahibi oldu. 50 Bin TL lik SSM Büyük Ödülü nü ise YEF isimli projeleri ile Heavy Science ekibi aldı. MİLLİ HELİKOPTERE "ORTAK AKIL" DESTEĞİ Türkiye'nin ''2023 Vizyonu'' çerçevesinde ortaya koyduğu yeni sanayi hamleleri arasında yer alan ''Milli Helikopter'' projesi kapsamında Savunma Sanayii Müsteşarlığı tarafından ''Ortak Akıl Buluşması'' gerçekleştirildi. Milli helikopter hedefine ilişkin tüm paydaşların bir araya getirilmesi yoluyla yaratıcı düşüncelerin paylaşımını sağlamak için yapılan toplantı, 29 Eylül 2011 tarihinde yapıldı. Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar ın ev sahipliğinde gerçekleştirilen ve Atılım Üniversitesi tarafından desteklenen toplantıda Atılım Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Abdurrahim Özgenoğlu nun konuşmasının ardından SSM Helikopter Dairesi Başkanı Köksal Liman, helikopterin kısa tarihi, Türkiye nin helikopter geçmişi ve SSM nin helikopter sanayisi vizyonu konularında bir sunum yaptı. Toplantıda, kamu kurum, kuruluş, üniversite, araştırma kurumu, savunma sanayii firması, işletmeci, belediye ve sivil toplum örgütünden 150 temsilci bir araya getirilerek yerli helikopter üretimine ilişkin 1513 fikir üretildi ve üretilen fikirler önceliklendirildi. TAI NİN SESİ ARALIK 2011 15

Organizasyon, Fuar ve Sergiler JET EĞİTİM UÇAĞI VE MUHARİP UÇAK KAVRAMSAL TASARIM PROJESİ SÖZLEŞMESİ İMZALANDI Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar TUSAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Kaya Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ile Şirketimiz arasında 23 Ağustos 2011 tarihinde Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak Kavramsal Tasarım Projesi sözleşmesi imzalandı. Hava Kuvvetleri Komutanlığı nın 2020 li yıllardan sonraki Jet Eğitim Uçağı ve Muharip Uçak ihtiyacına yönelik olarak imzalanan sözleşme ile, harekât ihtiyaçlarının belirlenmesi, gereksinim analizi çalışmaları, hava aracı ve system-altsistemlerinin kavram tanımlaması, milli imkân ve kabiliyetler ile yapılabilirliğin araştırılması, uluslararası işbirliği modelleri çalışmaları gerçekleştirilecek ve sözleşme nin sonunda, gerçekleştirilen teknik ve idari çalışmaların çıktıları Savunma Sanayii İcra Komitesi tarafından değerlendirilerek Proje nin bir sonraki aşaması için nihai karar oluşturulacak. Bu kapsamda Şirketimizin Balgat Tesisleri nde gerçekleştirilen Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Mehmet Erten, Milli Savunma Bakan Yardımcısı Hasan Kemal Yardımcı, Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar ile birlikte Genelkurmay, MSB, SSM, Hv.K.K., TSKGV ve Savunma Sektöründen askeri ve sivil yetkililerin katıldığı imza töreninde SSM Uçak Dairesi Başkanı Yakup Taşdelen tarafından proje hakkında detaylı bilgilerin yer aldığı bir sunum gerçekleştirildi. TUSAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Kaya törende yaptığı konuşmada, kendi savaş ve jet eğitim uçağının tasarım ve üretiminin ilk adımı olan bir sözleşmeyi imzalayan bir şirket konumuna gelmiş TUSAŞ a ulaşmanın gururunu yaşadığını belirterek, bu durumun yarattığı sorumluluk duygusuyla hareket edeceklerini ifade etti. Yalçın Kaya nın ardından konuşan Murad Bayar, hava araçlarında da özgün teknoloji ve tasarımla ihtiyaçları karşılama hedefine yönelindiğini belirterek, sözleşmenin bu hedef Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Mehmet Erten TSKGV Genel Müdür Yardımcısı Fikri Gönültaş 16 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Organizasyon, Fuar ve Sergiler Soldan sağa; TUSAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Kaya, TSKGV Genel Müdür Yardımcısı Fikri Gönültaş, Hava Kuvvetleri Komutanı Org. Mehmet Erten, Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, Savunma Sanayii Müsteşarı Murad Bayar. doğrultusunda en sağlıklı adımları atmak üzere yapıldığını ifade etti. Projenin arkasında durulabilir ve desteklenebilir olması için Türkiye nin bütün gücünün, imkanının ve aklının bir araya getirilmesi gerektiğinin altını çizen Bayar, bu sayede doğru yol haritası çizilebileceğini belirtti. Son olarak kürsüye gelen Milli Savunma Bakanı İsmet Yılmaz, TUSAŞ ın hiçbir ayrımcılık yapmadan, kim ne biliyorsa bu yetenek havuzuna herkesi katkı vermeye çağıracağına ve sonuçta iki yıllık süreçte ve onu takip eden 20. Yıllarda Hava Kuvvetlerinin ihtiyacı olan hem eğitim hem de muharip uçağı milli imkânlarla üretip teslim edeceğine inandığını belirterek, Bu Türkiye için gururdur, bu Türkiye için onurdur. dedi. Toplu fotoğraf Yılmaz ın konuşmasının ardından sözleşme anısına hazırlanan anı sertifikasına imza atıldı. İmzanın ardından TUSAŞ Yönetim Kurulu Başkanı Yalçın Kaya, sözleşmenin imzasında emeği geçenlere günün anısına hazırlanan plaketleri takdim etti. Projenin Ülkemiz ve Hava Kuvvetlerimizin için hayırlı olmasını diliyoruz. DUBAI AIRSHOW 2011 Şirketimiz, 13-17 Kasım 2011 tarihleri arasında Birleşik Arap Emirlikleri, Dubai de düzenlenen Dubai Airshow a bir stand ile iştirak etmiştir. Birleşik Arap Emirlikleri nin 40 ıncı Yılı olması sebebiyle ayrı bir önem taşıyan fuara 100 milyon un üzerinde yatırım yapılmış ve 50 ülkeden 900 ü aşkın firma katılmıştır. Türkiye den katılan Türk Hava Yolları dışında tek firma olan TUSAŞ, fuar boyunca ziyaretçilerden ve özellikle delegasyonlardan büyük ilgi görmüştür. Özgün ürünlerin ortaya çıkması ve sayılarının giderek artmasıyla birlikte, her geçen yıl biraz daha farklılaşan TUSAŞ standı, tamamen yerli imkanlar ve Türk mühendisleri tarafından geliştirilen Orta İrtifa Uzun Havada Kalışlı İnsansız Hava Aracı ANKA, Türk Başlangıç ve Temel Eğitim Uçağı HÜRKUŞ ve T129 Taaruz ve Taktik Keşif Helikopteri ATAK projeleri başta olmak üzere; F-16, C-130, T-38, S-70 gibi değişik platformlar üzerinde uyguladığı modernizasyon projeleri, JSF ve A400M gibi iştirak ettiği uluslar arası projeler ile ziyaretçilerin ilgi odağı oldu. Fuar boyunca Şirketimiz standını aralarında MSB Müsteşar Yardımcısı Tümg. Nihat Kökmen, Hv.K.K. Harekat Başkanı Tümg. Ateş Mehmet İrez, Abu Dhabi Büyükelçisi Vural Altay, Dubai Başkonsolosu Ümit Yalçın ve THY Genel Müdürü Temel Kotil in bulunduğu birçok üst düzey sivil ve askeri yetkili ziyaret etmiştir. TAI NİN SESİ ARALIK 2011 17

Organizasyon, Fuar ve Sergiler ASD 2011 YILI KONVANSİYONU NA KATILDIK Savunma Sanayii Müsteşarlığı (SSM) ve Savunma Sanayii İmalatçılar Derneği (SASAD) işbirliği ile düzenlenen, Avrupa Havacılık ve Savunma Sanayii Derneği Konvansiyonu bu yıl 6-7 Ekim 2011 tarihlerinde İstanbul Hilton Otel de düzenlendi. Her yıl başka bir ülkede düzenlenen ve Ulusal Savunma Sanayii Şirketleri ve Uluslararası Orjinal Ekipman Üreticilerinin temsil edildiği konvensiyona, Şirketimiz Gümüş Sponsor olarak destek verdi ve bir stant ile katılım sağladı. Genel Müdürümüz Muharrem Dörtkaşlı nın da katılarak yetkililerde temasta bulunduğu konvensiyonda gerçekleştirilen ASD Savunma Sanayii konulu oturuma, Entegre Uçak Grup Başkanımız Özcan Ertem konuşmacı olarak katıldı. GEO 8. GENEL KURUL TOPLANTISI NA KATILDIK Dünyanın, Yer Gözlem alanındaki en büyük organizasyonu olan Küresel Yer Gözlem Grubu nun (Group on Earth Observation-GEO) 8. Genel Kurul Toplantısı, 16-17 Kasım 2011 tarihlerinde TÜBİTAK ın ev sahipliğinde, İstanbul da gerçekleştirildi. Etkinlikte uzay alanındaki faaliyetleri ile yer alan Şirketimiz, katılımcılar tarafından yoğun ilgi ile karşılanırken, standımızı TÜBİTAK Başkanı Prof. Dr. Yücel Altunbaşak ile birlikte ziyaret eden Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanı Nihat Ergün e, Yapısal ve Uydu Grup Başkanımız Bekir Ata Yılmaz tarafından projelerimiz ve kabiliyetlerimiz hakkında bilgi verildi. Etkinliğe Amerika Birleşik Devletleri, Rusya Federasyonu, Çin, Japonya, Brezilya, Hindistan, Almanya gibi uzay faaliyetlerinde yetkin 85 üye ülkeden; ayrıca, Avrupa Komisyonu, Avrupa Uzay Ajansı, Dünya Meteoroloji Organizasyonu nun da üyesi olduğu 61 uluslararası kuruluştan 600 e yakın üst düzey temsilci katıldı. Genel Kurul Toplantısı nın yanı sıra; GEO Komite Toplantıları, katılımcı ülkelerin ve kuruluşların faaliyet ve ürünlerini tanıtılabileceği sergi ve özel oturumların da düzenlendiği etkinlik 17 Kasım 2011 tarihinde sona erdi. Uluslararası bir kuruluş olan GEO, dünyamızın uzaydan gözlemlenmesi ve bu yolla elde edilen verilerin Afetler, Meteoroloji, Su, Şehir Planlama, Tarım, Eko Sistem, Enerji, Sağlık gibi alanlarda kullanılması amacına yönelik olarak çalışmakta olup, elde edilen veriler GEO üyesi olan 90 ülke arasında ücretsiz olarak paylaşılmaktadır. Şirketimiz, 16-19 Ağustos 2011 tarihleri arasında Washington DC de düzenlenen dünyanın en büyük İnsansız Sistemler Fuarı olan AUVSI s Unmanned Systems North America 2011'e özgün insansız hava aracı ve hedef uçak sistemleri AUVSI 2011'DE ŞİRKETİMİZİ TEMSİL ETTİK ile katıldı. Orta irtifa Uzun Havada Kalışlı İnsansız Hava Aracı ANKA nın 1/5 modeli, Hedef Uçak Şimşek ve Turna platformları ile katıldığımız fuarda, geliştirmiş olduğumuz ürün ve teknolojiler, dünyanın birçok yerinden gelen misafirlere tanıtıldı. AUVSI 2011 Konferansı kapsamında gerçekleştirilen fuarda 450 nin üzerinde katılımcı firma yer alırken 40 tan fazla ülkeden 6500 ün üzerinde askeri ve sivil, resmi ve özel kurumlardan temsilciler fuarı ziyaret ettti. Uluslararası basın kuruluşları tarafından da büyük ilgi gören fuarda, Pazar Geliştirme Şefi İsmail Hakkı Ateş, The Wall Street Journal Gazetesi nden Nathan Hodge ile ANKA ve TUSAŞ ın insansız hava araçları kabiliyetleri üzerine bir röportaj gerçekleştirdi. Birçok ülke temsilcisinin ve sanayicilerin yoğun ilgisini çeken standımızda hedef uçak ve sistemlerine yönelik hizmet satışı, uluslararası insansız hava platformu geliştirme çalışmalarında ortaklık ve ANKA platformunun yabancı kullanıcılara tanıtım ve pazarlanmasına yönelik birçok toplantı ve görüşme gerçekleştirildi. 18 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Organizasyon, Fuar ve Sergiler ULUSLARARASI C-130 KULLANICILARI KONFERANSI NA KATILDIK Şirketimiz, 17-20 Ekim 2011 tarihleri arasında Amerika Birleşik Devletleri nin Atlanta kentinde düzenlenen Uluslararası C-130 Kullanıcıları Konferansı ve Sergisi ne (Hercules Operators Conference 2011-HOC 2011) katıldı. Söz konusu konferansta açılan TUSAŞ standında başta C-130 Aviyonik Modernizasyonu olmak üzere, ürün ve kabiliyetlerimiz sergilendi. 80 in üzerinde firmanın katıldığı HOC 2011 Konferansı ve Sergisi nde 60 tan fazla bildiri sunumu gerçekleştirildi. Sergi süresince, TUSAŞ standına yapılan ziyaretler kapsamında muhtelif teknik ve ticari görüşmeler gerçekleştirildi. Pazar Geliştirme Şefi İsmail Hakkı Ateş ve Erciyes Aviyonik Sistemler Lideri Erdem Dağdelenler in Şirketimizi temsil ettiği konferansta, C-130 Aviyonik Modernizasyonu Programı ve kabiliyetlerimiz ile ilgili gerçekleştirilen bildiri sunumu, katılımcılardan büyük ilgi gördü. ECM FORUM 2011 E KATILDIK Bilişim Destek Müdürümüz Gülsen Bayramusta, 15 Kasım 2011 tarihinde İstanbul da gerçekleştirilen EMC FORUM 2011 e davetli konuşmacı olarak katıldı. Bayramusta forumda, Temmuz 2010 da, eski yazılımın yerine tümüyle teknolojisi yenilenerek kullanıma alınan EMC Documentum-İçerik Yönetimi uygulamasının, seçimi, kurulması, devreye alınması, yeni uygulamanın iş süreçlerine olan etkisi, faydaları ve hedeflerini bilişim teknolojileri kullanıcılarıyla paylaştı. Dinleyiciler tarafından ilgi ile takip edilen sunumun ardından Şirketimiz ve projelerimiz ile ilgili bilgi alışverişi yapıldı. ŞİRKETİMİZİ 2011 SCADE KULLANICI KONFERANSI NDA TEMSİL ETTİK Şirketimiz 13-14 Ekim 2011 tarihlerinde Paris'te gerçekleştirilen SCADE User Group Conference 2011 e davetli konuşmacı olarak aktif katılım sağladı. Model tabanlı emniyet kritik yazılım geliştirme aracı olan SCADE'in, C-130 Modernizasyon (ERCİYES) ve İnsansız Hava Aracı (ANKA) projelerinde kullanımı üzerine hazırlanan sunum 50'nin üzerinde uluslararası şirket ve 140'ın üzerinde katılımcıyla paylaşıldı. Aviyonik, Elektrik ve Yazılım Grup Müdürlüğü nden Tasarım Uzmanları Hüseyin Serkan Gencer ve Ufuk Suat Aydın ın gerçekleştirdiği ve dinleyiciler tarafından ilgi ile karşılanan sunumun ardından Şirketimiz ve projelerimiz ile ilgili bilgi alışverişi yapıldı. TAI NİN SESİ ARALIK 2011 19

Tesislerimizden ANKA UÇUŞ TEST PROGRAMI DEVAM EDİYOR işlevleri kontrol edilmiştir. Bu aşamada elde edilen bulgularla sistemde ve uçuş performansında birçok iyileştirme uygulanmıştır. 22 Ekim 2011 tarihinde gerçekleştirilen beşinci uçuş ile birlikte havacılıkta zarf genişletme olarak bilinen ve hava aracının değişik irtifa, hız ve menzillerde emniyetli bir biçimde uçtuğunun ve performans gereksinimlerini sağladığının kademeli olarak denendiği ikinci aşamaya girilmiştir. ANKA Kalkışta Türk Silahlı Kuvvetleri nin keşif ve gözetleme ihtiyaçları doğrultusunda Şirketimiz tarafından geliştirilen Türk İnsansız Hava Aracı ANKA nın 30 Aralık 2010 tarihinde yapılan ilk uçuşundan bu yana toplam yedi adet test uçuşu gerçekleştirilmiştir. İlk dört uçuştan oluşan birinci aşamada hava aracının uçabilirliği görülmüş ve aracın uçuş kontrol, itki, iniş takımları ve elektrik sistemleri ile Veri Linkleri ve Yer Kontrol İstasyonu nun temel ANKA Test Ekibi 20 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Tesislerimizden Yer Kontrol İstasyonu ve Mühendislik Test İstasyonu İki saatten fazla süren uçuş testi boyunca hava aracı planlandığı şekilde 10.000 ft irtifa ve 100 kts hıza ulaşmıştır. Test planında yer alan yüze yakın test noktasında trim ve dönüş manevraları gerçekleştirilerek otopilot ve uçak performansı ile hava veri sistemi kalibrasyonu için veri toplanmıştır. Test aynı zamanda motor, katlanır iniş takımı gibi uçak sistemlerinin yanı sıra komuta kontrol sistemleri ve veri linklerinin de performanslarının doğrulanması fırsatı vermiştir. 22 Kasım 2011 tarihinde gerçekleştirilen ve altı saat süren altıncı test uçuşunda test hedefi olan 18.000 ft irtifaya (6000 m) sorunsuz ulaşılmış, farklı irtifalarda otopilot performansını belirlemeye ve sistem performansını tespite yönelik pek çok test manevrası gerçekleştirilmiştir. Aerodinamik tanımlama, hız ve irtifa olarak uçuş performansı, otopilot, otomatik iniş kalkış sistemi ve haberleşme sistemi gibi alanlarında toplam 240 test noktası başarıyla geçilmiştir. Beşinci ve altıncı uçuştan oluşan ikinci test aşamasında uçuş zarfı genişletme hedeflerine ulaşılmış ve otomatik uçuş kontrol sistemlerinin performans testleri büyük oranda tamamlanmıştır. 11 Aralık 2011 tarihinde yapılan yedinci uçuşla birlikte içinde otomatik kalkış/iniş sistemi, buzdan koruma sistemi ve motor tadilatlarının entegrasyonlarının doğrulanacağı üçüncü aşamaya girilmiştir. Yaklaşık dört saat süren bu uçuşta otomatik kalkış/iniş sistemine hassas koordinat bilgisi Kalkış Tırmanışı Sırasında İniş Takımları Toplanması TAI NİN SESİ ARALIK 2011 21

Tesislerimizden ANKA Sistem Entegrasyon Laboratuarı sağlayan radar ve GPS tabanlı algılayıcıları denenmiş ve sistemin temel yapıtaşı olan iniş/kalkışa özel otopilot çalıştırılmıştır. Yerden gönderilen komutlarla otomatik test manevraları gerçekleştirilmiş ve otopilotun ayarlamaları yapılmıştır. Bu otopilot ile bir seri yaklaşma ve pas geçme manevrası tamamlanmıştır. ANKA, yedekli seyrüsefer/hava veri algılayıcılarından gelen bilgilerin ve komutların Uçuş Kontrol Bilgisayarı (UKB) tarafından değerlendirilerek tamamen elektriksel sinyaller üzerinden hareketli yüzeylerin ve itki sisteminin kontrol edildiği gelişmiş bir Fly-by-Wire uçuş kontrol sistemine sahiptir. Hava aracının otomatik kontrolü ve seyrüseferinin yanısıra donanım yedeklemelerinin yönetimi ve algılayıcı filtrelenmesi amacıyla TUSAŞ ta birçok algoritma geliştirilmiş ve yazılıma başarıyla uygulanmıştır. Her bir testte toplanan veriler ışığında simülatördeki hava aracı modeli ve buna bağlı otopilot kazanç ayarları/limitleri güncellenmektedir. Güncellenen yazılımlar Sistem Entegrasyon Laboratuarı nda (SEL) test edilmekte ve pilotların görüşleri alınmaktadır. Teste hazırlık çalışmaları kapsamında test provaları ve intibak çalışmaları da yine bu laboratuarda yürütülmektedir. Bundan sonraki uçuşlarda OİKS otopilotu ile önce pilotlu daha sonra da tam otomatik iniş ve kalkışlar yapılması hedeflenmiştir. Test kampanyası, daha yüksek elektrik güç üretme kapasitesine sahip dizel motor ve elektro atımlı buzdan koruma sistemi gibi planlı ANKA Seyir Halinde ANKA Son Yaklaşmada 22 TAI NİN SESİ ARALIK 2011

Tesislerimizden entegrasyon çalışmalarının doğrulamalarını da içerecektir. Son aşamada, gece/gündüz görüş sağlayacak ASELFLIR-300 kamerasının sisteme entegrasyonunun yapılması ve testlerinin tamamlanmasının ardından ANKA İHA Sistemi ilk harekat kabiliyetini kazanmış olacaktır. Üretimde de birçok kilometre taşı başarıyla tamamlanmış durumdadır. İkinci prototip hava aracı uçuşa hazır olup, ilk uçuşunu yapmak üzere Test Meydanı na intikal edene kadar TUSAŞ ta değişik entegrasyon ve test aktivitelerine destek vermesi planlanmıştır. Diğer prototiplerin üretim ve montaj çalışmaları da hızla devam etmektedir. Prototip sayısındaki artışın sağlayacağı esneklik ve süreklilik ile birlikte uçuş test programı ivme kazanacak ve ANKA en kısa zamanda göreve hazır hale gelecektir. M. Remzi BARLAS: 1967 İzmir doğumlu olan M. Remzi Barlas, ODTÜ Havacılık Mühendisliği Bölümü nden 1989 yılında mezun olmuş, 1992 yılında Virginia Tech te yüksek lisans eğitimini tamamlamıştır. Yurt içi ve yurt dışında savunma ve havacılık alanındaki çeşitli kuruluşlarda Tasarım Mühendisi, Sistem Mühendisi, Proje Yöneticisi ve Danışman ünvanlarıyla değişik görevler üstlenen M. Remzi Barlas, 1989 yılında göreve başladığı TAI de halen Entegre Uçak Grubu na bağlı İHA Sistemleri Mühendislik Müdürü ünvanıyla ANKA Teknik Yöneticisi ve ANKA Test Yöneticisi görevlerini yürütmektedir. ANKA İniş Rulesinde TAI NİN SESİ ARALIK 2011 23

Tesislerimizden BASINDA ANKA

Tesislerimizden ANKA MIZIN UÇUŞU İLE İLGİLİ YORUMLAR ANKA mızın başarılı uçuşunun sosyal medyada yer almasının ardından, haber ile ilgili yapılan yorumlar; Sabır arkadaşlar bunlar uzun süreli çalışmalar sonuç alınacaktır muhakkak. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 14:08 İstikbal göklerdedir. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 14:07 Allah ına kurban bee işte böyle olmalı. Ulu Önder İstikbal göklerdedir demiş. Göklerdeki tüm araçlarımız Türk malı olacak Allah ın izniyle. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:59 Bu ve bunun gibi bir takım özellikleriyle İsrail yapımı Heronlara nazaran üstün özellikleri bulunuyor. Her parçası ve yazılımı Türk mühendislerinin eseri olan Anka ya 2012 yılında entegre edilecek olan radar sistemiyle bulutların arasından dahi görüş sağlayabilecek. Geçtiğimiz günlerde Malazgirt isimli insansız hava helikopteriyle de bu konuda atılım yapan Türkiye 2012 yılında uzaya göndereceği ilk Türk istihbarat ve haberleşme uydusu Göktürk ile güvenlik ve istihbarat konusundaki dışa bağımlılığından da tamamen kurtulmuş olacak. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:58 Anka 17 metre kanat genişliği ve 600 kg lık ağırlığıyla sınıfının en üst kapasiteli uçaklarından. 7.000 e yakın ve ağırlıklı olarak radara yakalanmayan malzemeden üretilen Anka gizli istihbarat görevlerinde de mühim bir eksiği kapatıyor. 24 saat havada kalma özelliği bulunan Anka 200 km lik bir menzile sahip. Gündüz ve gece görevlerini mükemmelen yerine getiren uçak 155 beygir gücünde dizel bir motora sahip. Otomatik kalkış ve iniş özelliği de bulunan Anka merkezle irtibatının kopması durumunda üsse sağ sağlim geri dönebilme özelliğiyle de bir ilk. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:57 Böyle mühendislerin varsa desteği esirgemeyeceksin. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:55 Milli yerli savunmaya çok ihtiyacımız var. Çok iyi bir haber. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:50 Harikasınızzzzz... Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:50 Yeter ki kendimiz yapalım. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:43 Emeği geçenlere büyük teşekkür. Türkiye için çok iyi bir adım. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:39 Bayılıyorum böyle gelişmelere, haydi hayırlısı! Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:35 Bravo Türkiyem, bravo TAI. Bravo Türk mühendislerine. Bize bu yakışır. Yola devam, yolunuzu kesmek isteyenlere aldırış etmeyin. Mutlaka yıkıcı eleştiriler yapıp sizi durdurmak ve moralinizi bozmak isteyenler olacaktır. Bunlara bakmayın, var gücünüzle çalışın. Helal olsun size. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:34 Gönülden tebrikler tüm emeği geçenlere... Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:28 Hayaldi geçek olmasına birkaç adım kaldı. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:23 Galeriyi izledim ne diyeyim gözlerim doldu. Emeği geçenlere milletin bir ferdi olarak benim hakkım helal olsun. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:21 Rabbim sana şükürler olsun. Bugünleri görecek miydik? Türk kuşu semalarda. Atatürk ün ruhu şad olsun. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:18 Unutmayın biz Türküz. Allah ın izniyle herşeyi yaparız, yeter ki birlik beraberlik olsun Türkü, Kürdü, Laz ı, Çerkez i biz bir bütünüz. Bu millet bu devlet bizler için var, helal olsun aslanlarım kim tutar bizi. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:15 Gurur duydum. Çalışanların heyecanı beni de heyecanlandırdı. Allah yolunuzu açık etsin. Misafir, 25 Ekim 2011,Salı 13:12 Helal olsun işte Büyük Türkiye. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:12 Harika bir video. Bu zor günlerde çok güzel moral oldu. Bunlara çok ihtiyacımız var. Allah ülkemize, devletimize, milletimize zeval vermesin. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:09 Emeği geçen herkese teşekkürler. 100 lira fazla olsun yerli olsun, hem para ülkede kalsın, hem de teknolojimiz gelişsin. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:07 Helal olsun sonuna kadar mühendislerimizi destekleyelim. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:07 Emeği geçenlere milletten selam olsun. Saygılar ve sevgiler sizin içindir. Canı gönülden göreve başlamasını diliyoruz. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:07 Alkışlıyorum sizleri, iyi ki varsınız. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:06 Çamurdan olsun bizim olsun. Savunma sanayii sonuna kadar desteklenmeli. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:03 Anka-İHA bunlar modelleri geliştirecektir. Daha da büyük projeler yapacaktır. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:58 Ne mutlu emeği gecen herkese teşekkür ederim. Bir de ilerde silahlısını da yaparsak çok güzel olacak. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:58 Tebrik ediyorum ve devamını bekliyoruz. Yeter artık dışa bağımlılık! Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:57 TAI NİN SESİ ARALIK 2011 25

Tesislerimizden Helal olsun size herşey, tebrikler. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:56 Helal olsun, tebrik ediyorum, emeği geçenleri. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:50 Devletimize bu güzelliği nasip etmekte vesile olan tüm çalışanları tebrik ediyorum. Devletimize dair yaptıkları çalışmalardan ötürü de ayrıca teşekkür ediyorum... Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:50 Helal olsun, işte bunları görmek istiyor artık bu ülke! Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:48 Emeği geçen herkesten Allah razı olsun. Güç ve özgün fikirler nasip etsin. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:48 Allah yolunuzu açık etsin. Size güvenimiz sonsuz. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:47 Emeği geçenlere teşekkürler. Allah razı olsun. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:46 Biraz daha çabuk, ülkemizin acil ihtiyacı var. Emeği geçenlerin ellerine sağlık. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:45 Türkiye de yaşamaktan Türk vatandaşı olmaktan mutluyum... Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:42 Sizi çooook seviyoruuuuuzzzzzzz. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 13:25 Allah daha iyilerini yapmayı nasip eder inşallah. Terör belasına en büyük darbe bu araçlar olur inşallah. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:31 Son günlerde duyduğum en iyi haber. Tebrikler Türk Mühendisleri. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:29 Ar-Ge ye bütçe, mühendislere destek ve koruma bakın ne Anka lar çıkıyor. Yolunuz açık olsun yiğitler. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:28 Sizinle gurur duyuyoruz. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:28 Helal olsun, elinize sağlık. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:27 Jet uçağımızı da yapacağız inşallah. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:25 Allah böyle işleri yapan mühendislerimizden razı olsun. Hep böyle şeylerin üretimi olsun, daha daha iyi şeyleri yapmalarını nasip etsin rabbim. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:24 Bu habere oturup ağlanır. Yaptıklarımız yapacaklarımızın teminatıdır. Türkiyem benimmmmmmm. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:23 Hiç birşey için geç değildir gerideysek önlerine geçmeyi de biliriz. Emeği geçen herkese teşekkürler... Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:14 Tebrik ediyorum. Türkiye de bu ve benzeri mühendislik çalışmasını rahatlıkla yapacak kalifiye mühendislerimiz var kullanalım lütfen. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:13 Helal olsun yapanlara, yaptıranlara. Aklınıza yüreğinize sağlık. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 12:07 İşteee süperrr bir haber... Helal olsun. Tebrik ediyorum, kutluyorum ve destekliyorum. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 11:38 Bağımsızlık budur. Misafir, 25 Ekim 2011, Salı 11:34 ANKA MIZIN 22 EKİM 2011 TARİHİNDE GERÇEKLEŞTİRDİĞİ BAŞARILI UÇUŞUNDAN SONRA SAVUNMA SANAYİİ MÜSTEŞARI MURAD BAYAR IN GENEL MÜDÜR ÜMÜZE İLETTİĞİ MESAJ Muharrem Bey, ANKA uçağımızın 22 Ekim 2011 Cumartesi günü gerçekleştirdiği Beşinci uçuşunu uçuş zarfı, otopilot kullanımı ve süre itibariyle geliştirerek başarıyla tamamladığı bilgisini bu heyecanı sizlerle birlikte yaşayan Müsteşar Yardımcımız Faruk Özlü Bey'den aldım. Ülkemizin bizlerden bu alanda egemen sistemler beklentisinin en üst düzeyde olduğu ve askerimizin bu yeteneğe en fazla ihtiyacı olduğu bir dönemde sağlanan bu aşamanın taşıdığı önem büyüktür. Türkiye ye stratejik bir yetenek kazandıracak ANKA Sistemi mizin semalarımızdan hiç eksilmeyecek bir performansla en kısa zamanda Türk Silahlı Kuvvetleri envanterine kazandırılması dileklerimle, TAI camiasını yürekten kutlarım. Murad Bayar Savunma Sanayii Müsteşarı 26 TAI NİN SESİ ARALIK 2011