3 Bilgi avında Bu bölüm size ne getirir? Microsoft Internet Explorer i temel fonksiyonlarıyla kullanmayı bildiýinize göre, bu bölümde World Wide Web deki arama serverinin nasıl kullanılması gerektiýini öýreneceksiniz. Burada örnekli biçimde bu türün bir temsilcisini büyüteç altına alacaýız. Ayrıca arama serveri ile web kataloýu arasındaki farkları ve bu internet yardımcı araçlarını nasıl etkili biçimde kullanabileceýinizi öýreneceksiniz.
Ba arı ölçe iniz Bunları ö rendiniz: Modem vs. 18 Yazılımsız olmaz 20 Internet Explorer 5 e güncelletirme 46 World Wide Web deki ilk adımlar 50 Hafızaya alınmı sayfaların yüklenmesi 63 Web sayfalarını taramak ve yazdırmak 65 Bunları yeni ö reneceksiniz: Arama serveri nasıl çalıır? 72 Lycos arama serverinin kullanımı 76 71
BU NEDÏR? Arama serveri nasıl çalı ır? BildiÝiniz gibi internet çok geni kapsamlı olduýundan, aradıýınız bilgiyi bulmanız zorlamaktadır. Bu problemi ortadan kaldırmak için World Wide Web de arama araçları vardır. Bunlar»arama motoru«(suchmaschinen) diye adlandırılır. Bu arama motorları internet dünyasında Web-Crawler olarakta adlandırılmaktadırlar. Ïstenen bilgiyi internette bulmak için»kazıyarak«aradıklarından böyle adlandırılırlar. Arama motorları internette en sık gidilen yerdir. Her web gezintisi için bunlar en iyi çıkı noktasıdır. Arama motorlarına baýlı olarak sıkça Web- Spider deyimini duyacaksınız. Spider, WWW deki dökümanları Web sayfalarındaki Hyperlink leri takip ederek tarayan programdır. Software-Agent sizin komut verici olarak, ona verdiý iniz belirli bilgileri internette arayan programdır. Bir arama motoru sıkça bu tür Spider leri kullanır. Çünkü bunlar belirli kurallara göre, internette dökümanları aratırırlar. Spider verilen konuya göre bir Homepage bulur bulmaz, bir Software-Agent görevlendirilir. Görevi URL leri ve dökümanı almak ve bir Index-yazılımına bunun hakkında bilgiler göndermekdir. Ïndex-yazılımı, Agent ten dökümanları ve URL leri alır. Buna baýlantılı olarak dökümanlardan verilen konuya uygun belirli bilgileri çıkararak bunları bir listeye yerletirir veriler»iaretlenir«. Bu noktada arama motorları birbirinden ayrılırlar. Bazıları dökümanın her kelimesini iaretler, bazıları ise sadece belirli kelimeleri. Bir diýerleri ise deýiik web sayfalarının adını veya balıýını alır. Bu bilgilerin tümü arama motorlarının veri bankasında hafızalanır. Herhangi bir arama motoru ile belirli bilgiler arıyorsanız, bunun için aradıýınız konuyu veya uzmanlık alanını tarif edecek kelimeler giriniz. Arama motorunun veri bankası verdiýiniz bilgiye göre aranacaktır. Arama serveri birey bulursa, sonuçlar HTML sayfasına geri gönderilir. Bu konuda da arama motorları birbirinden ayrılırlar. Bazıları sonuçları önemser, çünkü bunlar aranan deyime en uygun WWW yerlerini göstermek isterler. Birçok arama serveri, dökümanın ilk cümlesini gösterirler. Böylelikle bu cümleden, WWW serverde neden bahsedildiýi hemen anlaılır. 72
Arama serveri nasıl çalıs,ır? BU NEDÏR? Sonuç listesindeki herhangi bir Link e tıklarsanız, dökümana birbaka deyile WWW servere bir baýlantı kurulacaktır. Arama serveri ile web katalo u arasındaki farklar Çok basit: bir katalog sistemi konulara göre ayrılmı sayfaları sunmaktadır. Arama yöntemi sırasında bulunan bilgilerin sıralanması ilemine Indizierung denir. Uzmanlık alanları, firmalar ve organizasyonlara göre anlaılır bir bölme ve i aretleme ile arama ilemleri kolaylatırılmıtır. Bir Web kataloýunun arkasında çok sayıda çalıkan hayalet saklıdır. Bunlar sürekli olarak yeni web server arayıındadırlar. Bu web serverlar konuya göre kataloýa alınır ve açıklamalarla donatılır. Arama ilemini en kolay biçime getirmek için redaksiyonel bir ilem yapılır. Bir web kataloýu söz konusu arama deyimini internette aramıyor, aksine kendisinde mevcut olan web adreslerinden çıkarıyor bir maýaza kataloýuna benzetilebilir. Bir arama serveri ise internetin tüm alanlarından her kelimeyi yakalayabilir. Bu yüzden arama deyimlerinin çok belirgin olması önemlidir. Göreceksiniz birçok arama motorları kaydettikleri bilgi sayısı ile reklam yapacaklar bu sayılar milyonlarca olabilir. Bu sizi aırtmasın. Arama serverleri (robotergenerierter Index olarakta adlandırılırlar) ile karılatıracak olursak, iyi düzenlenmi ve redaksiyonel ilenmi bir web kataloýu daha az bulma imkanı saýlar, buna karılık web kataloýunda kayıtlar, aranan konuya daha yakın olmaktadır. 73
Belli bir konuyu veya uzmanlık alanını aramaya, web kataloýu daha uygundur. Fakat belirli bir sorunun veya durumun açıklıýa kavumasında pek yararlı sayılmaz. En tanınmı arama serverleri»lycos«,»yahoo«veya»web.de«dir. Bunlar günlük hayatın deýiik konu ve alanlarını açık biçimde tabela halinde sunmaktadırlar. ÏstediÝiniz konuyu belirleyip web kataloýunun hiyerarisine dalıyorsunuz. Web kataloýu konuyu ne kadar titiz sınırlarsanız o kadar doýru sonuç sunar. Bu konuda web katalogları baýlantı imkanları sunarlar. Bu baýlantı imkanı ile kastedilen, birden çok arama deyimleri arasında baýlantı kurabilmenizdir. ÖrneÝin internetin tarihi hakkında bilgi edinmek istiyorsanız her iki deyimi de internet ve tarih bir UND operasyonu üzerinden baýlamalısınız. Fakat bu imkanı bütün web katalogları sunmamaktadır. Bu konuyu lütfen ilgili web kataloglarda aratırınız. 74
Arama serveri nasıl çalıs,ır? Bir arama motoru esaslı üç bileenden oluur. Birincisi»Robot«,»Spider«veya»Crawler«diye de adlandırılan bilgi toplayıcı dır (Informationssammler). Bu internette dolaır ve otomatik biçimde sayfaları tarar. Burada oluan bilgi yönetime yani»index e«gönderilir. Ïkinci bileen iaretleme yazılımı (Indizierungssoftware) diye adlandırılır. Görevi verilen bilgileri biçimlerdirmek ve aratırılabilir hale getirmektir. Üçüncü bileen ise ortaya çıkan arama sorularını deýerlendirir ve bu soruları veri bilgisayarına gönderir. Buradan da arama sonuçları kullanıcıya sunulur. Arama için birkaç ipucu Hepsi aynı kapıya çıkar sözünü mutlaka biliyorsunuzdur özellikle»usta«internet kullanıcıları bu konuda kitap bile yazabilirler. Ȯ. NERÏ Ïnternette tüm büyük arama motorlarıyla kontak kuran WWW serverler vardır. Bunlara arama deyiminizi bir kez giriyorsunuz ve bu deyimler, sözkonusu tüm arama serverlerine ve kataloglara gönderilir. Böylece sizin tüm arama serverlerine ve kataloglara baýlanmanıza gerek kalmaz. Özellikle üniversite ve yüksek okullar, bu tür servisler kurmulardır. Ïnternette bir bilgi arayıına çıktıýınızda düünce tarzınızı deýitirmelisiniz. Bilgisayar düzeyinde düünmeye alımalısınız: arama deyimlerinin mantıkla baýlantısı ön planda, istenilen konunun içeriýi ise geri planda olmalıdır. Bununla anlatılmak istenen, konuya uygun özel balıklar düünmeniz gerektiýidir. Bu amaçla arama serverlerinin geniletilmi arama seçeneklerini kullanmalısınız. ÖrneÝin»internet«veya»tuz«gibi sözcüklerin aranması saçma olacaktır. Çünkü listede çıkan sonuç listesi yüzbinleri bulacaktır. AradıÝınız konu ile ilgili bir alan saptamak zorundasınız. Diyelimki Kızıl Denizden tuz çıkarılması konusunda bilgi edinmek istiyorsunuz, o zaman»kimya«,»mineraller«veya»madencilik«gibi terimleri arama listenize almamalısınız. Çünkü bunlar konuya birey vermezler.»tuz«,»gıda«,»kızıl Deniz«veya benzeri arama deyimleri kullanmaniz daha yararlı olacaktır. 75
Ancak UND baýlantılarınıza dikkat etmelisiniz: çok fazla baýlantı bazen sonuç getirmemektedir, çünkü buna arama serverinin veri temeli yeterli olmamaktadır. Arama deyimlerinin adım adım sınırlanması ve deýitirilmesi daha mantıklı olur. Genelde bir»+«, UND veya AND ile kelimeleri baýlayabilirsiniz. Bunun anlamı bu operatörler ile birletirilen deyimler sonuç dökümanında ortaya çıkmalıdır. Bir eksi iareti»-«veya NOT, arkasından gelen bir kelimeyi çıkarır. Bu kelime sonuçta görülmez. Birçok kelime tırnak iaretinin içinde bir anlama birletirilebilir. Bunlar sonra bir deyim gibi ilenir: örneýin»helmut Kohl«veya»italyanca pop müzik«. Fakat söz dizimi, her arama serverine göre deýimektedir. Birçok arama serverinin ileticileri size bunu açıklamaktadır. Lycos arama serverinin kullanımı Bu kadar teoriden sonra öýrendiklerinizi pratikte denemenin zamanı geldi. NASA nın en son Mars misyonunda elde ettiýi resimleri internette aradıýınızı farz edelim! Internet Explorer inizi balatıp internetle baýlantı kurunuz. Sonra web kataloýumuzun web sayfasına giriniz; örneýin http://www.lycos.de hemen»nasa«ve»mars«arama deyimlerini giriniz. Bu iki deyimi UND ile baýlayınız. 76
Lycos arama serverinin kullanımı 1 URL http://www.lycos.de ile Lycos web kataloýu. 2 Suche alanına tıklayıp NASA ve Mars sözcüklerinin arasında bir boluk kalacak biçimde yazınız. Kısa bir süre sonra web kataloýu size verdiýiniz bu arama deyimlerini içeren tüm sayfaları liste halinde sunacaktır. Íimdi fareyle istediýiniz bilgileri içeren sayfaya tıklayabilirsiniz. 77
3 Arama sorusuna birçok sonuç bulunmutur. 4 Liste deki ilk kayıda tıklayınız. Bu sizi NASA Mars misyonunun bilgi kaynaýına götürecektir. 78
Lycos arama serverinin kullanımı 5 Ïstenilen bilgileri içeren internet sayfası görülecektir. Katalog Íimdiye kadar istenilen dökümanı bulmak için direk bir arama deyimi girdiniz. Sırada»Web.de«kataloÝunun kullanımı var. Internet Explorer inizi balatıp http://web.de adresini çaýırınız. 1 Wissenschaft Hyperlink ine tıklayınız. 79
2 Naturwissenschaften Hyperlink ine tıklayınız. 3 Katalog kayıdı Astronomi ye tıklayınız. 80
Lycos arama serverinin kullanımı 4 Neredeyse baardık! Fare ile Astronomie aktuell e tıklayınız. Web kataloýun derinliklerine daldıktan sonra hedefe ulamanıza az kaldı. BaÝlantı bünyesinin sonunda bulunmaktasınız burada astronomi ile ilgili olan tüm Hyperlink ler listelenmitir. Buradan direk olarak astronomi bilgisi içeren tüm WWW servere ulaabilirsiniz. 5 Karınızda astronominin tüm aktüel konuları bulunmaktadır. 81