BULGARİSTAN ÜLKE RAPORU Eylül 013 Y.U. AB VE ULUSLARARASI İŞBİRLİĞİ ŞUBESİ
GENEL BİLGİLER Resmi Adı : Bulgaristan Cumhuriyeti Yönetim Şekli : Parlamenter Cumhuriyet Coğrafi Konumu : Avrupa nın güneydoğusunda, Balkan Yarımadası nın doğu bölümünü kaplayan Bulgaristan; kuzeyde Romanya, doğuda Karadeniz, güneyde Türkiye ve Yunanistan, güneybatıda Makedonya, batıda da Yunanistan ile çevrilidir. Zaman Ayarı - GMT : GMT den saat ileridir; Zaman Ayarı - Türkiye : Türkiye ile saat farkı yoktur. Yüzölçümü : 111.00 km Başkent : Sofia Önemli Şehirleri : Sofya, Filibe, Varna, Burgas, Stara Zagora, Blagoevgrad, Pleven, Pazarcık İklimi : Coğrafi konumundan dolayı Bulgaristan da ılıman iklim, kara iklimi, Akdeniz iklimi, Karadeniz ikliminin hüküm sürdüğü dört iklim bölgesi vardır. Ülkenin büyük bölümünde kara iklimi görülmekle birlikte, Ege Denizi nin etkisi altındaki güney bölgelerinde daha yumuşak bir iklim hüküm sürer. Resmi Dil : Bulgarca Ticari Dil : İngilizce Din : Ortodoks (%8,6), Müslüman (%1,0), Diğer Hristiyan (%1,), Diğer (%4.0) Üyelikler : Uluslararası İmar Bankası, Karadeniz Ekonomik İş Birliği, Avrupa Konseyi, Orta Avrupa Girişimi, Avrupa Nükleer Araştırma Merkezi, Avrupa-Atlantik Ortaklık Konseyi, Avrupa Yatırım ve Kalkınma Bankası, Avrupa Yatırım Bankası, Avrupa Birliği, Tarım ve Gıda Örgütü, Uluslararası Atom Enerjisi Ajansı, Uluslararası İmar ve Kalkınma Bankası, Uluslararası Sivil Havacılık Örgütü, Milletlerarası Ticaret Odası, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Hareketi, Uluslararası Finansman Kurumu, Uluslararası Kızılhaç ve Kızılay Toplulukları Federasyonu, Uluslararası Çalışma Örgütü, Uluslararası Para Fonu, NATO, Avrupa Güvenlik ve İşbirliği Örgütü, Daimi Hakemlik Mahkemesi, Güney Doğu Avrupa İşbirliği Teşebbüsü, Birleşmiş Milletler, Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı, UNESCO, UNIDO, Birleşmiş Milletler Liberya Geçici Yönetimi, Birleşmiş Milletler Sudan Geçici Yönetimi, Birleşmiş Milletler Dünya Turizm Örgütü, Dünya Posta Birliği, Dünya Emek Konfederasyonu, Dünya Gümrük Örgütü, Batı Avrupa Konseyi (ortak üye), Dünya İşçi Sendikaları Federasyonu, Dünya Sağlık Örgütü, Dünya Fikri Mülkiyet Teşkilatı, Dünya Meteoroloji Örgütü, Dünya Ticaret Örgütü, Zangger Komitesi 3
I. DEMOGRAFİK GÖSTERGELER Nüfus 7,3 milyon (01) Nüfus Yoğunluğu 68 kişi/km 15-64 Yaşın Nüfusa %68 Oranı Internet Kullanıcıları 55 (%) OECD Gelir Grubu Üst ve Orta Gelir Beklenen Yaşam 74 Yıl (OECD Ort: 80,4) Süresi CO Emisyonu 6 (OECD Ort: 11,1) (kişibaşı metrik ton) İşgücü 3,5 milyon İşsizliğin toplam işgücüne oranı % 11 Dünya Bankası (09.09.013) II. EKONOMİK GÖSTERGELER YILLAR 010 011 01 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 47,7 53,5 51 (Milyar ABD $) (GDP) Gayri Safi Yurtiçi Hasıla 74 7 67 Dünya Sıralaması Kişi Başı Yurtiçi GSYH 6.335 7.87 6.986 (ABD Doları) Reel GSYİH Büyüme Hızı 0,4 1 (%) Enflasyon (Tüketici Fiyatlarıyla),4 4, 3 Para Birimi = Bulgaristan 1 Lev = 1,38 TL Levi Dünya Bankası (09.09.013) 4
III. BİR BAKIŞTA BULGARİSTAN - Sektörlerin Gayri Safi Yurtiçi Hasılaya Katma Değer Oranı (%) (01 verileri) Tarım: 5 Sanayi: 9 Hizmetler: 66 Kaynak: Dünya Bankası (09.09.013) IV. DIŞ TİCARETİ BULGARİSTAN IN DIŞ TİCARETİ (Mallar ve Hizmetler) (Milyar ABD Doları) Yıllar İhracatı İthalatı Ticaret Hacmi Ticaret Dengesi 003 10,0 1,, -, 004 13,1 16,0 9,1 -,9 005 11,7 16,1 7,8-4,4 006 0,3 6, 46,5-5,9 007 5,0 33,3 58,3-8,3 008 30, 40,8 71-10,6 009 3,1 7,4 50,5-4,3 010 7,4 8,3 55,7-0,9 011 35,6 35, 70,8 0,4 01 34,9 34,5 69,4 0,4 Dünya Bankası (09.09.013) Başlıca İhracat Yaptığı Ülkeler (01) Başlıca İthalat Yaptığı Ülkeler (01) Başlıca İhraç Ürünleri (01) Başlıca İthal Ürünleri (01) Almanya, Türkiye, İtalya, Romanya, Yunanistan, Fransa, Belçika, Çin, Rusya, İspanya Rusya, Almanya, İtalya, Romanya, Yunanistan, Türkiye, İspanya, Avusturya, Macaristan, Hollanda - Ayakkabı - Giyim - Demir ve Çelik - Makine ve Ekipman - Yakıt - Makine ve Ekipman - Metal - Kimyasallar ve Plastik 5
Kaynak: CIA Factbook - Yakıt - Mineraller - Hammadde V. TÜRKİYE İLE TİCARİ İLİŞKİLERİ TÜRKİYE BULGARİSTAN TİCARİ İLİŞKİLERİ (Milyar ABD Doları) Türkiye nin Türkiye nin Ticaret Ticaret Yıllar İhracatı İthalatı Hacmi Dengesi 005 1, 1,,4 0 006 1,6 1,7 3,3-0,1 007,1 1,9 4,0 0, 008, 1,8 4,0 0,4 009 1,4 1,1,5 0,3 010 1,5 1,7 3, -0, 011 1,6,5 4,1-0,9 01 1,7,8 4,5-1,1 01 (Ocak- Temmuz) 013 (Ocak- Temmuz) 0,8 1, -0,4 1,1 1,7,8-0,6 Ticaret dengesi Türkiye açısından değerlendirilmektedir. Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 6
4 3 1 0 TÜRKİYE-BULGARİSTAN DIŞ TİCARETİNİN SEYRİ (Milyar ABD $) 1 1 1 3 3 005 006 007 008 009 010 011 01 İhracat İthalat Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 01 Yılında Bulgaristan ın Türkiye den İthalatındaki Başlıca Ürünler (ilk 10) Diğer örme mensucat Elektrik İçin izole tel, kablo, izole iletici, optik lif kablo İşlenmemiş alüminyum Binek otomobilleri, station vagonlar, yarış arabaları Plastikten tüpler, borular, hortumlar; conta, dirsek, rakor vb. Bakır hurda ve döküntüleri Vülkanize kauçuktan diğer eşya Buzdolapları, dondurucular, soğutucular, ısı pompaları Kayısı, kiraz, şeftali, erik, çakaleriği-taze Alüminyum çubuk ve profiller 01 Yılında Bulgaristan ın Türkiye ye İhracatındaki Başlıca Ürünler (ilk 10) Petrol ve bitümenli minerallerden üretilen-ham hariç-yağlar Arıtılmış bakır, işlenmemiş bakır alaşımları Demir-çelik döküntü ve hurdaları, bunların külçeleri Elektrik enerjisi Ayçiçeği tohumu (kırılmış olsun, olmasın) Elektrik için izole tel, kablo, izole iletici,optik lif kablo Karbonatlar, peroksikarbonatlar, amonyum karbonat (karbamatlı) Otomatik bilgi işlem makinaları, üniteleri İşlenmemiş kurşun Propilen yahut diğer olefin polimerleri (ilk şekillerde) Kaynak: Türkiye İstatistik Kurumu 7
VI. YATIRIM İLİŞKİLERİ Bulgaristan Merkez Bankası verilerine göre 010 yılında Bulgaristan daki Türk yatırımları 18 milyon euro değerindedir. Türkiye Bulgaristan ın yabancı yatırımcılar sıralamasında 1. konumdadır Bulgaristan daki Türk yatırımlarının yelpazesi geniştir. Turizm, bankacılık, tekstil ve hazırgiyim, ev aletleri, oto yedek parça, ulaştırma, alüminyum, pvc, gıda, yakıt dağıtımı, odun işleme yatırım yapılan başlıca sektörlerdir. Ev tekstili, mobilya, inşaat malzemeleri, otel ve restoran donanımı, ambalaj Türk yatırımcılarına Bulgaristan da iş yapmaları açışından potansiyel vaat etmektedir. Bulgaristan daki en önemli Türk yatırımı Şişecam ın Tırgovişte deki iki fabrika projesine yaptığı toplam 380 milyon Dolarlık yatırımdır. Söz konusu fabrikalarda düzcam ve zücaciye üretilmekte olup, üretimin büyük çoğunluğu ihraç edilmektedir. Bulgaristan'da en büyük direk yatırımcı konumundaki Şişecam, Tırgovişte'deki tesislerinde 011 yılı başında yeni bir fabrika daha açmıştır. Yeni fabrikada Balkanlar ve Avrupa için otomobil camı üretilecektir. Ülkede iki Türk sermeyeli banka (Ziraat Bankası ve D-Commerce Bank) faaliyet göstermektedir. Ziraat Bankası başta Filibe ve Kırcaaali kentleri olmak üzere dört yeni şube daha açmayı planlamaktadır. Halihazırda 16 şubesi bulunan D-Commerce Bank ise 14 yeni şube daha açmayı hedeflemektedir. Sofya ve Filibe deki Princess Otellerinin işletmesini Mart 008 de Dedeman firması üstlenmiştir. Firma, kış turizm merkezi Bansko ve SPA turizmi merkezi Velingrad da bulunan iki otelin işletmesini daha üstlenmeyi planlamaktadır. Temizlik ve hijyen ürünlerinde Hayat Kimya, otomotiv yedek parça üretiminde Tekno- Aktaş, elektrikli devre üretiminde MikroAk, şişelenmiş su üretiminde Kom, ağaç ürünleri imalatında Kastomonu Entegre nin Gabrovnitsa adı ile üretim yapan işletmesi, tekstil üretiminde Şahinler ve Santinelli, ilaç üretiminde Nobel Pharma önemli Türk yatırımlarıdır. Etap Adres isimli Tüek firması ülkede otobüs işletmeciliği yapmaktadır. Taç, Eczacıbaşı Vitra, Eti, Ülker, Sarar, İstikbal, Doğtaş, Yağmur, Isuzu, BMC, Temsa, Polisan, Betek ve Beko ülkede bulunan Türk markalarıdır. T.C. Hazine Müsteşarlığı verilerine göre ise Türkiye de 31.1 009 tarihi itibariyle doğrudan yabancı yatırım gerçekleştiren Bulgar sermayeli firma sayısı 9 dir. Bulgar firmalar tekstilden inşaata, otomotiv sektöründen mobilyaya, makineden sağlık işleri ve sosyal hizmetlere kadar ülkemizde pek çok alanda faaliyet göstermektedir. Kaynak: T.C. Ekonomi Bakanlığı VII. TÜRKİYE-BULGARİSTAN ARASINDA SON GELİŞMELER Türkiye ile Bulgaristan arasında özellikle Soğuk Savaş Dönemi sonrasında geliştirilen karşılıklı diyalog bu güne kadar iki ülkenin lehinde bir ilerleme kaydetmiştir. Bulgaristan ın bağımsızlığını elde ettiği günden bu güne siyasi tarihine bakıldığında, Türk Azınlık konusu ve bu doğrultuda Türkiye ile olan ilişkilerin Bulgaristan iç siyasetinde önemli bir yere sahip olduğu görülmektedir. 8
Ancak, Bulgaristan da azınlık haklarına ilişkin yaşanan bazı olumsuz gelişmeler zaman zaman iki ülke arasındaki ilişkilerin de gerilmesine yol açmıştır. 009 yılının son aylarında Bulgaristan siyaseti Türkçe yayın yapılması konusunda ikiye bölünmüştür. Aşırı milliyetçi parti ATAKA, Bulgaristan ın resmi televizyonu BNT de her gün 10 dk yapılan Türkçe haber yayının kaldırılması için referandum yapılması gerektiğini açıklamıştır. ATAKA nın başkanı Siderov, Başbakan Borisov ile görüşmüş ve devlet televizyonunun sadece Türkçe haber bülteni yayınlamasının ülkede yaşayan diğer etnik azınlıklara karşı haksızlık olduğunu öne sürmüştür. Başbakan ın bu tutumuna, en başta Hak ve Özgürlükler Partisi ve Avrupa Birliği karşı tepki oluşturmuştur. Ayrıca Recep Tayyip Erdoğan ile yaptığı telefonda görüşmesi de Borisov un, referanduma verdiği desteği geri çekmesine yol açmıştır. Bu olayın ardından çok geçmeden Bulgaristan ın Yurt Dışındaki Bulgarlardan Sorumlu Devlet Bakanı Bojidar Dimitrov un; 1913 yılından sonra Türkiye den göç eden Bulgarların Türkiye de bırakmak zorunda kaldıkları mal ve mülkleri için tazminat isteyecekleri, bu sorunun çözümünü de Türkiye'nin AB üyeliği için ön koşul olarak gördükleri yönündeki açıklamaları, 010 yılının başında, Türkiye-Bulgaristan ilişkilerinde gerginlik yaşanmasına ve kendi iç siyasetlerinde kriz oluşmasına sebep olmuştur. Dışişleri Bakanımız Ahmet Davutoğlu yaşanan talihsiz olayın ardından yaptığı açıklamada tarihte yaşananların tek taraflı göç şeklinde cereyan etmediğini söylemiştir. Türkiye-Bulgaristan arasındaki iyi ilişkilerin bölgede örnek teşkil ettiğini ve sürdürülebilir olmasının her iki ülke açısından da gerekli olduğunu belirtmiştir. Diğer taraftan, Bulgaristan Başbakanı Boyko Borisov da, Bulgaristan ın özel bir televizyon kanalına yaptığı açıklamada; Türkiye'den tazminat talep edilmesi konusunda hiçbir resmi girişimin bulunmadığını belirterek, ne hükümetin, ne de parlamentonun böyle bir kararı olmadığını vurgulamış ve Bojidar Dimitrov un kişisel yorumlar yaparak kendilerini güç durumda bıraktığını açıklamıştır. Bulgaristan Dışişleri Bakanı Marin Roykov ise Bulgaristan ın, Türkiye deki reform çalışmalarını ve AB nin Brüksel Ankara diyaloğuna ilişkin tüm kararlarını desteklemektedir ve desteklemeye devam edecektir. sözleriyle açıklamanın talihsizliğini ve ilişkilerin bozulmamasının ne denli önemli olduğunu ortaya koymuştur. İki Ülke Arasındaki Önemli Anlaşmalar: 1. Ticaret Anlaşması (İmza: 11 Haziran 1974). Karayolu ile Milletlerarası Yolcu ve Mal Nakliyatı Anlaşması (İmza: 15 Nisan 1977) 3. Karayolu ile Uluslararası Yolcu ve Mal Taşımacılığının Kolaylaştırılmasına İlişkin Anlaşma (İmza: 11 Temmuz 1979) (Fesh edilmiştir.) 4. Taşıma Alanında İşbirliğine İlişkin Genel Anlaşma (İmza: 0 Nisan 1979) 5. Ticari, Ekonomik, Sınai ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (İmza: 6 Temmuz 1994) 6. Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması 9
(İmza: 6 Temmuz 1994) 7. Çifte Vergilendirmeyi Önleme Anlaşması (İmza: 7 Temmuz 1994, Yürürlük: 17 Eylül 1997) 8. Turizm İşbirliği Anlaşması (Yürürlük: 1997) 9. Serbest Ticaret Anlaşması (Yürürlük: 1998) (Sona ermiştir) 10. Enerji ve Altyapı Alanlarında İşbirliği Anlaşması ve Protokolü (Yürürlük: 1998) 11. Uzun Vadeli Sözleşme (Yürürlük: 1999) 1. İkili Hava Ulaştırma Anlaşması (Yürürlük: 004) 13. Deniz Ticareti Taşımacılık Anlaşması (Yürürlük: 004) 14. Bulgaristan, Türkiye-AB Kömür-Çelik Serbest Ticaret Anlaşması nın bir parçası olmuştur. (Yürürlük: 1 Ocak 007) 15. Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (Yürürlük: 004) (İç onay prosedürleri devam etmektedir) Odamız ile Anlaşmalar: Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odası ile İşbirliği Protokolü - Kasım 1998 Svilengrad Ticaret ve Sanayi Odası ile İşbirliği Protokolü Ekim 00 VIII. TEMSİLCİLİK ADRESLERİ SOFYA BÜYÜKELÇİLİĞİ Adres: BOULEVARD VASSIL LEVSKI NO:80 1000 SOFIA REPUBLIC OF BULGARIA Telefon: 00 359 935 55 00 Faks: 00 359 981 93 58 embassy.sofia@mfa.gov.tr http://sofya.be.mfa.gov.tr Görev Bölgesi: Sofya, Montana, Vidin, Vratsa, Pernik, Köstendil, Blagoevgrad Bağlı Birimler BURGAZ BAŞKONSOLOSLUĞU Adres: BOULEVARD DEMOKRATSIA NO:38 8000 BOURGAS Telefon: 00359 56 879940 Faks: 00359 56 81700 consulate.burgas@mfa.gov.tr http://burgaz.bk.mfa.gov.tr Görev Bölgesi: Bourgas (Burgaz), Sliven, Varna, Dobriç, Razgrad, Şumen (Şumnu), Rousse (Rusçuk), Tırgovişte (Eski Cuma), Silistra (Silistre), ve Yambol (Yanbolu) FİLİBE BAŞKONSOLOSLUĞU Adres: RUE FILIP MAKEDONSKI NO:10 4000 PLOVDIV REPUBLIQUE DE BULGARIE 10
Telefon: +359 3 75 160-161-16-163 Faks: +359 3 6 48 39 consulate.plovdiv@mfa.gov.tr http://filibe.bk.mfa.gov.tr Görev Bölgesi: Plovdiv (Filibe), Haskovo (Hasköy), Loveç (Lofça), Gabrovo, Kırcali, Pazarcık, Smolyan (Paşmaklı), Stara Zagora (Eski Zağra), Veliko Tırnovo, Pleven (Plevne) IX. FAYDALI BAĞLANTILAR Bulgar Sanayi Birliği (www.bia-bg.com) Bulgaristan Ticaret ve Sanayi Odası (http://www.bcci.bg/) Bulgaristan Uluslararası Ticaret Birliği T.C. Sofya Büyükelçiliği Ticaret Müşavirliği (http://www.musavirlikler.gov.tr/) Türk-Bulgar Ticaret ve Sanayi Odası (http://www.tbcci.bg/) 11