EKEV AKADEMİ DERCİSİ Yıl: B Sayı: 20 (Yaz 2004)------- 307 EBU MADI'NİN ET-TALASİM ''BİLMELECELER" ŞİİRiNE BİRMUARA.zA Kenan DEMİRAYAK (*) Özet Amerika' daki.göçmen Arap edebiyatının en büyük şairi olarak kabul edilen İ/iyyô. EbU Mô.dt'nin şiir/erine, muhtevası açısından bazı eleştiriler yöneltilmiştir. Bu çalışmada EbU Mô.di'nin şiirlerine dini ve edebi çevrelerden gelen tepkiler ve onun "et-talô.sim: Belmeceler" adlı şiirine yazılan muô.raza/ar ele alınmış, özellikle "Fekku't-talô.sim: Bilmeeelerin Çö:::iimii" adlı mufıra:::a şirii sunulmuştur. Anahtar Kelime/er: İliyyô. EbU Mô.di, et-ta/asim, Mecher, Göçmen edebiyatı. A Controversial Poem to Abu Madi's Poem "Talismans" Abstract The poems of Elia Ab u Madi, who is considered as the greatest poet the immigrant Arabic Literature in America, were criticised in some ways from the aspect of content /iterature. In this study, the reactions which came from religious and literary circles on Abu Madi's poems and controveries written against his poem cal/ed "ai-talasem: Talismans" were examined and especially the controversial poem cal/ed "Fakku't-talasem: Talisman 's Clues" was submitted. Key Wordç: Elia Abu Madi, al-talasem, Talismans, Mahgar, Immigrant Literature. *) Prof. Dr., Atatürk Üniversitesi Fen-Edebiyat Fakültesi, Arap Dili ve Edebiyatı A.B. Dalı, (e-posta:.9ernirayak@hotınail.com) ı /.
308/ Prof. Dr. Kenan DEMİRAYAK-------EKEV AKADEMİ DERCİSİ Giriş Mehcer (Amerika'daki göçmen Arap) edebiyatının kesinlikle en büyük şairi olduğu kabul edilen ve şiirlerindeki iyimserlik temasıyla ön plana çıkan İliyya Ebı1 Madi'nin 1 şiirlerindeki düşüncelerine, özellikle divanında yetmiş bir dörtlükten oluşan "et-talasim: Bilmeceler'' başlıklı şiirine dini ve edebi çevrelerden pek çok itiraz ileri sürülmüştür. Fakat, hemen hemen bütün göçmen Arap şair ve yazarlarmda olduğu gibi, Ebı1 Madi'nin de şiirlerinde dil hataları bulunduğunu ortaya kq.yan araştırma ve incelemeler yapılınakla birlikte, özellikle "et-taliisim: Bilmeceler'' başlıklı şiirine öne sürülen itirazların büyük çoğunluğu dini düşünce kaynaklıdır. 1. Şiirindeki muhtevaya itirazlar: Ebı1 Madi'nin şiirlerindeki muhtevaya karşı çıkanlardan eş-şeyh Mulıammed el Avfuni, "el-insan beyne '1-kuşılr ve '1-lubiib: Kabuklarla ÖZler Arasındaki İnsan" başlıklı makalesinde, Ebı1 Madi'nin "Bilmiyorum" başlıklı şiirine atfen "Mesela, meşhur 'Bilmiyorum' adlı kasidesini nazıneden İliyya Ebı1 Madi hiçbir şeyi bilmez, denizlerden tutun da, dağlara, ağaçlara, yıldızlara... varıncaya kadar bunca delili görmez. Bütün bunları şaşırtıcı bilmeceler olarak değerlendirir. Oysa Allah 'Ayetlerinıize yalan diyenler karanlıklar içinde olan bir sürü sağırlar ve dilsizlerdir. Kimi dilerse Allah onu şaşırtır, dilediği kimseyi de doğru bir yol üzerinde bulundunır' 2 buyıırmaktadır'' der. 3 eş-şeyh Abdulmecid ez-zindfu:ıi, el-cezire televizyonunda yaptığı bir konuşmada hidayet nurlarını görmeyen bir inkarcının ne şekilde cezalandırılacağına dair ayetler okuyup açıklamalar yaptıktan sonra şu sözlere yer verir: "İnkar felsefecilerini dinlediğiniz zaman bu düşünceyi ifade eden en büyük şairin İliyya Ebı1 Madi olduğunu göreceksiniz. O, et-taliisim adlı kasidesinde 'Geldim, bilmiyorum nereden, ama geldim, /.../Bilmiyorum' diyor. Yani karanlık üstüne karan1ık". 4 Sa'id b. Musfir el-kahtfuıi de, Hartum Üniversitesinde yaptığı "el-iman ve hiicetu '/-insan ileyh : İnıan ve İnsanın İnıana İlıtiyacı" konulu bir konuşmasında Ebı1 Madi'nin şiirinden dörtlükler okuduktan sonra "Ebii Madi kasidesini, yaşamının ı İliyyii Ebiı Miidi 1889 yılında Lübnan'da doğdu. 1911 yılında Amerika'ya göç edip Ohio eyaletinin Cineinnatİ şelnine yerleşti. Ticarelle uğraşmasının yanı sıra Cibıiin Halil Cibıiin, Mihiiil Nu'ayıne vb. göçmen Arap edebiyatçılanyla birlikte göçmen Arap edebiyatının yayın organı olan er-riibitatu '1- kalemiyye: Kalem Birliği derneğinin faaliyetlerine katıldı. Uzun süren bir gazetecilik hayatından sonra 1957 yılında New York'ta öldü. Tizktinı 'l-mtidi (İskenderiye, 1911), Divtirm İliyyti Ebu M adi (New York, 1916), el-cedlivil (New York, 1927), el-hamtiil (New York, 1940) ve Tibr ve Turtib (Beynıt, 1960) adlı eserler onun şiirlerini ihtiva eden çalışmalandır. Şiirleri son olarak Siimi ed-dehhiin tarafından derlenerek bir divanıla (Beynıt, tsz.) yayınlanmıştır. 2 En'am süresi, 39 3 1ıttp://www.qateefiat.com/qalrahqarani/alansan%2014.1ıtm, 19.12.2003 4 http://wv;w.amaneena.com/m/35.htm; lıttp:/www.aljazeera.net/programs/shareealarticles/2002/3/3-4-l.htm, 08.06.2003
EBO MAVi'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNEBİRMUARAZA ------- 309 Madi'nin şiirinden dörtlükler okuduktan sonra "EbU Madi kasidesini, yaşamının anlamını bilmeden yiyen, içen ve üreyen hayvanlar gibi hiçbir şey bilmediğini ifade ederek sürdürür" der. 5 el-cezire televizyonunda yayınlanan "eş-şeri'a ve'l-hayiit: Din ve Hayaf' programında söyleşiye katılan Yiisuf el-kardavi de, İslam'da musiki hakkındaki göruşlerini serdederken, Ebii Madi'nin söz konusu kasidesinin Muhammed 'Abdulvahhab tarafından besteleneo ve 'Abdulhalim Hafız gibi ünlü müzisyenlerce okunan dörtlüklerinin radyo ve televizyonlardaki müzik programlannda yayınlanmasını, kabul görmüş dini kurallara ve inanç sistemine aykırı olduğu gerekçesiyle, son derece sakmeali bulur. 6 "N azarat şer 'iyye fi.fikr munharff : Aykın Düşüneeye Dini Bakış lar'' adlı eserinde Suleymiin b. Salih el-haraşi "Nazra şer'iyye.fi edebi İliyyii Ebü Mtidi : İliyya EbU Madi'nin Edebiyatma Dini Bir Bakış" başlığı altında onun aykırı yönlerini zikrederken şairin birinci aykınlığı olarak Hıristiyan oluşunu gösterir.. Yazara göre şairin aykırılıkların dan bir diğeri de hayatın anlam ve hedefinfbilmeyen septikierin mezhebi olan bilinemezcilik düşüncesini benimsernesi ve bu doğrultııda et-talasim adlı. kasidesini nazmetmiş olmasıdır. Yazar şairin aykınlıklanna örnek olarak, ölümden sonra dirilişe inanmayışını ve şiirinde bununla alay edişini, cehennemi inkar etmiş olmasını, hazcılık felsefesini benimsemesini gösterir ve sözlerine onun 1947 yılında Lübnan'ı ziyareti sırasında göruştüğü edebiyatçı Muhammed Kara 'Ali'ye söylediği "Bir gün bile inanmadım" şeklindeki ifadesini ekler. 7 'Amr Halid de, "İnsanın Hayattaki Hedefi" konusunda verdiği bir konferansta "İliyya EbU Madi gibi bir şair çıkıp et-taliisim adını verdiği bir kaside nazmeder ve 'Geldim, bilmiyorum nereden, /... /, Nasıl geldim, bilmiyorum. Nereye gideceğim, bilmiyorum' der. EbU Madi'nin bu kasidesi, varlığının hedefini bilmediği zaman insanın yaşadığı kaybolmuşluk halini gösteren el yordamıyla arayışlar içinde sonuna dek sürer gider." 8 der. 'Abdullah el-hatır, "el-iltiztim bi'l-isliim Meriihil ve 'Akabiit: İslarn'a Bağlılık, Aşamalar ve Engeller'' başlıklı makalesinde dine olan ilgileri bakımından insanları ''ibadetleri şuursuz olan yaşwar gurubu", ''batı kültürüyle yetişmiş olmakla bii:likte aralannda şuurlu olarak dine bağlı olaniann bulunduğu orta yaşlılar (35-50 arası) gurubu" ve "gençler (buluğ çağına erenlerle 35 yaş arası)" olmak üzere üç kuşağa ayınr. Genç kuşağı da "kayıp gençlik" ve ''muhafazakar gençlik" olmak üzer.e iki guruba ayınp kayıp gençlik kuşağındaki düşünce ve inanç boşluğundan yakımr, İ1iyya Ebii Miidi'nin: 'Geldim, bilmiyorum nereden, ama geldim,/.../ Bilmiyorum. Ve t 5 http://www.meshkat.net/posters/mosfir/msfirday3l.htın, 13.03.2004 6 http://www.aljazeera.net/programs/shareea/articles/2001/3/3-11-1.htın, 11.03.2001 7 http://www.saaid.net/w araılıalıl Alkharashy/n.htıiı, 21.02.2004 8 http:/~.arabiyatcom/jan2002/social4.htm, 22.02.2004 1-
. 310/ Prof. Dr. Kenan DEMİRAYAK -----EKEV AKADEMi DERCİSİ niye bilmiyorum, Bilmiyorum' şeklindeki şiirinin onların durumunu en güzel şekilde anlatıp betimlediğini ifade eder. 9 "el-menhecu'l-'ılmi ve'l-'akli fi'i-kur'an: Kuran'da Bilimsel ve Düşünsel Metof' başlıklı makalesinde, reddeden bir kimsenin niçin reddettiğini delille desteklemesi gerektiği kadar kabul eden bir kimsenin de neden kabul ettiğini delille desteklemesi gerektiğini ifade eden Muhammed Huseyn Fadlu!Uih'a göre düşünsel açıdan inkarcılar yoktur, aksine septikler vardır ve bilinemezcilerle inkarcılar birbirinden "ayrıdırlar. Ebfi Madi'nin durumuna farklı bir açıdan yaklaşan müellife göre bir insan Ebfi Madi'nin şiirindeki gibi "Geldim, bilmiyorum nereden, ama geldim. Önümde bir yol gördüm ve yürüdüm. İstesem de istemesem de sürdüreceğim yürümeyi. Nasıldım, nasıl gördüm yolumu, bilmiyorum" diyebilir. Burada "Bilmiyorum" vardır, burada kişi "Ben bilmiyorum, düşüncelere vak!f olmadım, gök yüzüne çıkmadım, görmedim, o halde bilmiyorum" demektedir. Bunlar, diğer gurubun öne surdüğüne karşı bir delile sahip olmadıkları için, olumsuz durumlarında düşüncelerinde yaşadıklan gerçekten hareket eden kimselerdir. Yazara göre İslam, şüphesinde objektif ve gerçeğe doğru hareketinde samimi olduğu durumda insanın şüphesine saygı göstermiştir: Yazarın aktardığına göre İmam Ca'fer es-sadık'ın bu hususta iki sözü vardır: İmam bunlann birinde "Şayet insanlar bilmiyorlarsa öğrenirler, inkar etmemişlerse kafir olmazlar'' der. Diğer sözünde ise; bir kişi kendisine "Allah konusunda şüphe eden kimse ne olur?" diye sorduğunda "Kafir olur'' der. Kişi ona "Allah ın elçisi konusunda şüphe ederse?" diye sorduğunda yine "Kafir olur'' der ve sonra devam eder: "İnkar ettiği zaman kafir olur. Yani araştırma yoluyla gerçeğe doğru hareket ettiği şüphe dairesinde kaldığı sürece kafir olmaz". 10 EbU Madi'nin şiirindeki düşüncelere bir tepki olarak, okul kitaplarının gözden geçirilmesini, bu kitaplardan, yetişme çağındaki öğrencilerin ruhianna şüphecilik tohumları ektiği gerekçesiyle, Ebu Madi'nin söz konusu kasidesinin, Nizar Kabbam, dassan Keneflini ve Gad e es-semman gibi şair ve yazarların metinlerinin çıkanlmasını içeren talepleri 11, şiir ve edebiyat kitaplannda yer alan bu tür şiir ve iradelere duyulan öfkeleri, bütün bunların yayınlanmasının İslam'a, gelenekiere ve genel ahlaka aykın olduğu düşüncesiyle basını denetleme görevi bulunan kurullann bütün bunların İslam ülkelerinde yayınlanması karşısında bir tedbir almayışından ve denetleme eksikliğinden duyulan yakınmaları da 12 ilave etmek gerekir. Buraya kadar dikkat çeken en önemli husus, şiire sanatsal açıdan değil, içerdiği düşünceler nedeniyle eleştiriler yöneltilmiş olmasıdır. 2- Şiirine Yazılan Muarazalar: İliyya Ebu Madi'nin SÖZ konusu şiirine karşı muarazalar da kaleme alınmıştır. Suriyeli şair eş-şeyh 'Abdulmecid es-semavi'nin 13 ve şair Fethi Muhammed 9 http://www.saaid.net/aldawalı/167.htrn, 21.04.2004 1 "http://www.bayynat.org. ı b/www/arabic/atkar/manhajelme.htrn, 18.02.2004 11 http://www.alrakib.com/02-05-2000/eduo.htın, 2 ı. ı2.2003 12 http://www.eqla3.net/majallahl 0/pages/fadfadh.htrn, 18.02.2004 13 http://www.irqparliament.com/artı IAINajim2-06.htın, 19.02.2004
EBO MADl'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNE BİR MUARAzA ------- 311 Selim'in 14 et-talasinı'a birer muılraza yazdıklarım, Kuveytli şair Kazım es-sahhaf (öl. 1399/1978)'ın da, Ebu Madi'nin bu şiirine reddiye olarak "ed-delilu'l-htisim 'alô fethi't-taltisim: Bilmeeelerin Çöztımüne Kesin Rehber" başlıklı bir şiir yazdığım, fakat ne yazık ki bu şiirin, şairin ölümü nedeniyle yayınlanamadığını öğreniyoruz. 15 İslam araştırmacılığının yanı sırıi edebiyatçı bir kişiliğe de sahip olan eş-şeyh Sa'id Ebu'l-mekfuim (d. 1932, el-katif, S. Arabistan) onun ''ı.sj,ı Z::.:..f: Bilmiyorum" cümlesiyle biten dörtlüklerden oluşan et-talasim'ına karşılık ".}SI Z::.:..f : Yok olmayacağım" adını taşıyan bir şiir divanı yayınlar. Beşlikler halinde yazılan ve tamamının sonu ".}Si Z::.:..f : Yok olmayacağım" cümlesiyle biten iki yüz beş beşlik ihtiva eden bu divanda tıpkı Ebu Madi'nin şiirinde olduğu gibi özellikle felsefe, madde, bilgi, insanın çevresiyle ilişkisi, ahlak, din, doğa, evren, varlığın ve yaratılışın sırrını araştırma gibi konulardan başka materyalist düşünce yapısının eleştirisi, ruhsal değerlerin yüceltilmesine çağn, bir taraftan dini ve bir taraftan da adet ve gelenekleri kaplayan sosyal davranışların acı bir dille eleştirisi gibi hususlar da ele almmaktadır. 16 3- Şiirine Yazılan Bir Muaraza, Metni ve Çevirisi: Fakat Ebu Madi'nin bu şiirine karşı muılraza yazan en dikkat çekici kişi Dr. Rebi' es-sa'id 'Abdullıalim'dir. 17 İlginç olan husus Nobel edebiyat ödüllü Necib Mahffiz'un felsefe, modem Arap edebiyatının önemli simalanndan Tevfik el-hakim ve İhsan 'Abdulkuddı1s'un hukuk; Yusuf İdrls ve Yusuf es-siba'i'nin tıp ve 'Abdulhamid Cude es-sahhiir'm iktisat mezunu oluşu gibi, Ebu Madi'nin bu şiirine muaraza yazaniann da bizzat edebiyatçı değil, farklı mesleklerle uğraşan ve edebiyata ilgi duyan kimseler oluşudur. Üroloji uzmanı olan ve Ebu Madi'nin et- 14 http://www.aııunancultural2002.net/content/06 _injazat/injazat_mamlakah/apr:htnı, 28.012004 15 http://66.113.138.253/books/turathona/13/07.htnı, 20.03.2004 1 ııttp://www.qateefiat.com/qalkotob200 llview/treebook%206.htnı, 19.12.2003 17 Rebi' es-sa'id 'Abdulhaliın, 1940 yılında Nil'in batı yakasında yer alan Şerbin Dikheliyye'ye baglı ed-dahriyye köyünde dogdu. Mısırda gelenek oldu~ ıızere kllttab adı verilen okulda Kuıin ö~eye başladı. Daha sonra buradan köy okuluna geçerek ilk ö~nimini ez-zerka ilkokulunda, ortaö~nimini fskenderiye'de tamamladı (1956). 1962 yılında Ayn Şems Üniversitesi Tıp Fakültesinden mezun oldu. 1963-64 yıllannda pratisyen hekim olarak taşrada çalıştı.1966 yılında Ayn Şeıns Üniversitesi Tıp Fakültesi Genel Cerrahi Bölümüne asistan olarak atandı. 1969 yılında ingiltere'de tıp alanında gördügü eğitimden sonra Liverpol'deld hastanelerde üroloji uzmanı olarak çalışmaya başladı. Burada kaldığı yıllar kendisine do~ ve batı toplumlarını karşılaştırma ve düşünce dünyasını geliştirme imkanı verdi. 1978 yılından itibaren Cidde'de Kral Abdulaziz Üniversitesi Tıp Fakültesinde ürolog olarak çalışmaya başladı ve 1985 yılında bu üniversitede Profesör oldu. 1990 yılında bu görevinden ayrıldı ve Liverpol'e gitti. Bu esnada tekrar edebiyatla uğraşmaya başladı, fakat tıp alanındaki bilgilerini de yenilemekten geri kalmayıp hazırladığı bildirilerle İngiltere ve Amerika'da sempozyumlara katıldı. 1992 yılının ~stos ayında S. Arabistan'a dönerek Kral Suud Üniversitesi Kral Hiilid Üniversite Hastanesinde Üroloji öğretim üyesi olarak çalışmaya başladı. Dr. Rebi' halen bu görevine devam etmektedir. Dr. Rebi'in çeşitli şiirleri el Medine, el-bildd, eş-şarku '1-evsat gibi gazetelerin kültur ekinde ve e1-usra, eş-şakdik, e1-edebu '1-isldmi, el-mumdris, el-multekd 's-sıhhi gibi dergilerde yayınlanmıştır. Onun asli mesleği olan tıp alanındaki çalışma ve y~yınlan için bkz. http:// www.muslimtents.com/historyofiııedicine, edebi çalışmalan için de http:l/www.l<hayma.com/rabieabdelhalim, 20.03.2004!
312 /Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK-----EKEV AKADEMİ VERGİSİ Talasim başlıklı şiirini okuyunca şoke olduğunu söyleyen "doktor şair" yahut "şair doktor" Rebi' es-sa'id 'Abdulhalim, onun bu şiirine mu.raza olarak "Fekku'ttalôsim: Bilmeeelerin Çözümll" başlıklı bir şiir kaleme alır. Dünya İslami Edebiyat Birliği Genel Sekreteri Dr. 'Abdulbasit Bedr tarafından yazılan uzun bir mukaddimeyle, Ebu Madi'nin kasidesiyle birlikte yayınladığı bu şiirinde Ebu Madi'nin düşünce ve arayışianna bire bir karşılık verir, onun Ebıi Madi'nin agnostik dllşünceleriiıe getirdiği çözümler tabü olarak İslami düşünce çerçevesi içindedir. Onun bu şiiri de, at-talasim gibi, yine şairi gibi bir doktor ve şairin de arkadaşı olan Hasan Ma'asrani tarafından bestelenmiştir. 18 Ebu Madi'nin yetmiş bir dörtlükten oluşan ve aruzun Remel bahriyle aaab, cccb, dddb... şeklinde kafiye sisteminin kullanıldığı et-talasim başlıklı şiirinin birkaç dörtlüğü şöyledir:19 Geldim, nereden bilmiyorum, fakat ~ f ~ " ~. J 'ıj.!,ji' 1. ol 'ı.:.>. geldim, Önümde bir yol gördüm ve yünidüm, t- : Q9 ~_,b ı,tı:ıi t:.ı ~i.141 J İstesem de istemesem de devam edecegı~ m ~~ ~~ yürümeye, Nasıl geldim, yolumu nasıl gördüm? Bilmiyorum! 20 Bu varlık aleminde yeni miyim eski mi? Özgür müyüm yoksa bağlarda esir mi? Kendim mi yijnlendiriyorum hayahmı yoksa yönlendirilen miyim? Bilmek istiyorum, fakat... Bilmiyorum. n ~ _;..jiı IlA ~ Ui {-Ji rf ~~ f ~J ~ ~f F ~? uf ~ ~.,ia ri.;_ı:p. ~ ~ ~'li ui ~.~1- if...... ı:.r:-j ı.? J~' ı.?' ~ı ''"'.J ~u-.: ı 18 Besteyi http://www.khaymacom/rabieabdelhalim/fakkuttalasim2.htm, 21.04.2004 yahut http://mywebpage.netscape.coın!rehalim/, 21.042004 adresinden dinlemek mnınkündnr. 19 Ebıl Mıidi'nin bu kasidesinin tamamının çevirisi için bkz. Kenan Demirayak, "Amerika'daki Göçmen Arap Edebiyatı ve iliyya Ebfi Mlidi'nin Bilmeceler Şiiri", Yedi İklim, C. 10, S. 70, Ocak 1996, s. 50-59; Musa Yıldız, "İiiyyii Ebıi Miidi'nin et-taliisim Şiirine Eleştirel Bir Bak,ş", Ekev Akademi Dergisi, C. 2, S. 3, Kasım 2000, s. 110-119. Burada, Musa Yıldız tarafından adı geçen makalede ele alındığı için, kasidenin teknik yönü ele alınınayacaktır. 20 Divdnu lliyyd Ebü Mddi, derleyen Siimi ed-dehhiin, takdim: Cibrıüı Halil Cibriin, Beyrut, tsz., s. 191. ıı Divtinu iliyyd Ebü Mıidi, s. 191.
EBO MAD!'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞllRİNE BİR MUARAzA ------- 313 Acaba bu şeklinıle bir insan olmadan önce Bir yokluk ve hmjal miydim yoksa bir şeıj mi? Var mı bu bilmecenin bir cevabı, yoksa kalacak mı sonsuza dek? Bilmiyorum, Ve niçin Tiilmiyonım? Bilmiyorum! 22 Sordum bir gün denize: "Ey deniz, ben senden miyim? Doğru mu bazılannın hakkımızda söyledikleri? Yoksa yalan, düzmece ve iftira mı dedikleri?" Dalgalan bana güldü ve dedi ki: B 'l.,ı3 ı mıyorum. Ey zorba deniz, sende de benim gibi sedefler ve kum var, Sen gölgesizsin, benimse yeryüzünde gölgem var, Sen akılsızsın ey deniz, benimse aklını var, Buna rağmen niçin ben faniyim, sen bakisin? Bilmiyorum! 24 Bir şeıj hahrlamıyorum geçmiş hmjahmdan, Bilmiyorum bi,r şey gelecek yaşanhmdan, Bir özüm var, ancak bilgim yok mahiyetinden, Ne zaman bilir özüm aslını özümün? Bilmiyorumf25 Ebu Miidi şiirini şu dörtinkle bitirir:..........,.. Sı.,? J~i ~ ~~~ ::, ı,? J~i ~ '.. "~ " - ıı uf ı.. i.." -:..1ı t:.it.. J.i..i"'! - ı.r J!.T""" ~~ J Js- ~ ôıjj Uı ~~ ~ıs:jı J iı~ J ijjj,~1 u. ı.>j ~~ :8~ J J-t 6.-ı~r ~. 1 i :-. i.ı,?.)~ 'ı.- :.,)ıj:.,f 'Gı ı.;r b i!.ü 1/'"JJ.).....,.. ı.r- - ~.j''}~ı ~ ~) ~ ~ ~~ ı::jı ~,.'r. ~t 'ı.)) ıjs- ~ ~~ w ı ~j:j J ~f ı.>} lt ı~w9 lı.> ~u- o ı.j :çpdı ij~ ::,.. ~ j'~f 'J ur, -,... :y..o:zı ij~ ::,.. ~ ~;.ı 'ı ur ü ~ ~ ~f :-o ı.fı -~- ~~~ ' J J V.r- ı.,r- ~~~~ ~ ~~~ ~;s j:j lı.>.j ~u-:.ı 22 Divtinu İliyyti EbU Mtidi, s. I 92. 23 Divtinu İliyyti EbU Mtidi, s. 193. 24 Divtinı1 jliyyti Ebü Mtidi, s. 195. 25 Divtinu,'İliyyti EbU Mtidi, s. 214. ' /.
3141 Prot Dr. Kenan DEMİRAYAK-----EKEV AKADEMi DERCİSİ Geldim ve gidiyorum, bilmeden, Bir bilmeceıjim... Bir bilmece gidişim de, gelişim gibi, Karnıaşık bir bilnıece bu bilnıeceyi de yaratan, Boşa uğraşma, akıllı kişidir diyen: Bilmiyonımf2h 1 ~ ı,tl ~f ":l uf J ~f J ~ ~ ~.#.~.). J,~ uf ~ ~- 'foıı l.ia ~jf ı,?.üi J... ::...,.. o.,.......;ı Jl!,JP ~ı J.) J,~ ":l ıı.> _J ~u- r Aslında EbU Miidi'nin et-tauisim'daki şaşkınlık ve psikolojik sıkıntısı, içinde yaşadığı Amerikan toplumunun şaşkınlık ve sıkıntısının bir yansmıasmdan başka bir şey değildir. Çünkü Ebu Madi' uzun süren gurbet hayatını XX. yüzyılın ilk yansında Amerika'da yaşamıştır ve o dönemde Amerika dünyanın her yanından her ırktan insaniann iş bulup para kazanmak için geldikleri bir kıtadır. Bu insanlarm tek ortak amacı ise servet elde etmektir. Bu nedenle de ruhi değerler yok olmuş, dinin sesi kısılmış, onun yerine ekonominin sesi yükselmiştir. Bu yeni toplumda bütün amaçları para kazanmak olan insaniann felsefesi de değişmiş, ölen eski değerlerin yerini ırkiann sayısınca yeni değerler almış, değerler çokluğu da birbirinden farklı değerlere sahip fertlerden oluşan toplumun bütün kesimlerinde şaşkınlık ve psikolojik sıkıntının hakim olmasma neden olmuştıır. Bu sıkmtiyı da ancak düşünürler ve şairler dile ~etirebilir. Tliyva Fbfı Madi g-ibi hala doğu maneviyatının izlerini taşıyıp doğu maneviyatından batı maddeciliğine geçiş dönemini temsil edenler de varlığı şaşırtıcı ve anlaşılmaz bir bilmece olarak algılamışlardır. Oysa Fekku't-talasim'in şairinde bu duygular yoktıır, O, Müslüman bir toplumda yaşamış ve EbU Miidi'nin karşilaştığı şartlarla karşılaşmamıştır, bu nedenle de geleneksel inancını korumuştıır. Bu nedenle birincisi toplumunun değerlerinin sarsılışını ve toplumun şaşkınlığını, ikincisi ise toplumunun değerlerinin kök salıp toplumun bu değerlere bağlı kalışını temsil eder. Çeşitli şiirleri incelendiğinde hedonizm, optimizın, Epikürizm, Stoisiznı gibi düşfincelere sahip olan Ebii Miidi''nin agnostisizm düşfincesini ifade eden söz konusu şiirine Rebi' es-sa'id tarafından muiiraza olarak kaleme alman Fekku'ttali\sim "Bilmecelerin Çözümfi" başlıklı şiirin Arapça metin 27 ve Türkçe çevirisi şöyledir: 26 Divdnu İliyyti Ebü Mddi, s. 214. 27 Şiirin Arapça metni için bkz. Fekku't-ta/dsim, s. 59-79. Dr. Rebi' 62 dörtlükten oluşan bu muı1razayı kaleme alırken EbO Mildi'nin Dr. Semir Serhfuı ve Dr. Muhammed el-'anılni tarafından derlenerek Mektebetu'l-usra yayınlan arasında çıkan Ecmelu md ketebehü şdinı't-taldsım İliyyd Ebü Mddi(Kahire, 1996) adlı divanında yer alan 62 dörtlüğü esas almıştır.
EBO MAD1'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNE BİR MUARAzA ------- 315 ~ ~.;;!i,;.r "-?)ij. ~ ~ ::;ı"fo ~~ı ıs-la ~./'l ~l,ıi.'l ~ ~.ı:iı\i, ;y.'l ll"ı:ıf :;ı.r'l!i J.il J ~ r _,Bl ı J;;., ~ ~;:. \:.;! ı~;:.\:.;! ::ı.f.jlı.!sı!.) ~i s.~ ı~ Ir. ~, ',... -- ı Jı ~ ıj.:ı..c:-ıı ' ı;;. le:'.'l JA!..uı e.... ~ Y"" 1./ ır ::ı* ~ı Js- r.ıj j;lı 'ı:;ıwis' ııl:.j f~ı j;;., ~ ~p \:.;!,.,. ~ " li.. ı r:ı'.fi ~ı iiıı ~::,.ta; '~ ~~ ô~~ J ôı:ıa J ô~ı. 'J ~ ~.Ji'l.,t:.J ~,ô~ J ~~ r_,slı ~ ~ ~;:. \:.;! l~p \:.;! 1. 1 ı ':.._.a 'i.._..._-_,ı~. ~'lı ~.)J~.uıı ~ -..,_-; ı.r Wı f.ijı ~ JJ..:J l.f. JJ..:J ı:! ~ ~ı rib' # jıı' ~ ıj ~o!ja l.f ı#- ~ ~;;. ~ l~p \:.;! /.
316 /Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK -----EKEV AKADEMİ VERGİSİ Apaçık gerçekten saphlar, nasıl saphlar? Deniz 6- Bir gün sordum denize: İnsanlara cevap vereyim mi senin adına? Cevap 1ferdi deniz: Haydi, iftira sözlerden bıkhmarhk, Sen de benim gibi rabbimin yarahğısın, ve doğnlluk fişkınyar senden, Keşke bilebilsetjdim, hak olduğu halde ne çabuk unuttular bunu, 7- Ey deniz, yeter arhk senin hakkında sifyledikleri uydunnalar, İşte sahil, biliyor senin önünde diz çöktüğünü, İşte nehirler, sana akıhyor onlan Allah'ın gü efi Sanıyorum ş6ıjle dedi dalgalar köpürdüğünde: 8- Yücesin sen ey deniz, ah! Ne yüce dunmıun! Bir esir değilsin ey deniz. Sapıtmışhr esir olduğunu sifyleyen. Sen itaat edensin et} deniz, senin gizemini yaratana, Keşke bilseydim bunu nasıl esaret dediler? 9- Sen et} deniz, itaat edersin Allah' a, emrettiği Şetjlerde, Bir de bakanz, suya kandınr yeryüzünü ve ağaçlan bulut, Yağmur yığınlan kılar Allah bulutlan, Keşke bilseydim, nasıl akıl erdiremediler sana?,fyi ~ ~~ ~f i :IP~ ;.:Jı t:..ii:...ı! IS:iı J' ~1,_.-.ı! u ':..11 - G-i! _,... ~,_ J""'e'. y, ~~~~J~~.~~; IY~ J;.j ~j:.j (..$" ı.?p ~ lı,?j.:. ~ ~ ı)jj ~ji ~\QS" ~' ~ ~ ~G.- <Ili ı.?/~ ~~~ ~ la ıs::lı.iiıl,~ ı-:.~-- f 'IJC.'I...A la - "'1: -v.r..) ~ '#' ::.ı:; u ~ ::ili r ı--,:.~1 ~i lı,?p~ ~"... Jjf... i!_k!.h... u :-_ıi J:' t. 4.1'.7" ~.f'l! - - y:,:..r 21ı~ 1)ıi -..;.;; ı.?p ~ lı,?p~ r-r u :iııl :..ı..~ - lı.7" - cr ~ - 1~1 J ~jf p ij'}.i.ı ~~~ 1~ IPIS'j lııı ~ Y~ 21);. ij -..;,;; ı.?.p
EBO MADl'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNEBİRMUARAzA ------- 317 10- Rahman olan rabbimiz akıttı nzkımızı senden ve çevrenden, Ve gösterdi bize, onu nasıl derleyeceğimizi, senin erdemini inkar etmeden, Ve dalgalan nasıl geçeceğimizi, smin heybelinden korkmadan, Keşke bilseydim, insanlar seni ne kadar kötii rmladılar? 11- Sen ey deniz, benim yaranmasın, toprağım ve havam gibi, Yücelerinde güneş ısı ve ışıktır gökyüzüm için: Bir evdir gecenin karanlığı, yorgunluk ve çabamdan sonra, Keşke bilsetjdim, rabbimin iyiliği nasıl unutıılur? 12- Allah seni de benim gibi yarattı, içinde sedefler ve kumlar var, Allah beni sudan ve çamurdan yarattı, asıl olan bu. Sonra akıl ile şerejlendirildim, ruhun üjlemesiyle yücelirim, Allah'ın akıl verdiği kimse nasıl unutur? 13- Bir denizim bm et} deniz, kıyılan kıyılann olan, -5eni kıışatan da umulan 1Jannla dün, Yok olacaksın sen,, ve insaniann sonsuzluğu gerçektir bundan sonra, Nasıl unutıınız, benliğimize kapılarak, ebedilik yurdwıu? ~y. J ~ G9j_) 4if.i ~ )' t:ıj : Ü'i29 :ı:; ;..r ~ J ~..)$ IJI~ J ~)ı ~') ~ tı.,-':iı ~ ~ ı.i4 :. ~ei ~jal' ;ı...i ~ 4i _p ~ 14i;.: 1:..;1.;;)ı J ~ } ~ ~ fr:ı lt ı:.ji "-~;~J~~~~~~ "'(;$ J,.~ JAı ~ J:Ü' r~ J <?ı}) ~ ~ ~ 'ip 1:..;1 ı'i.p 1:..;1,... lt.. Jo)J ;:_jıj.:..,i ~ ~ iııı ~ı;..ı& J J=,Pf ~~~.~ J s:.~ ~, ~ ~ iıır ı,;ı;u fof r;j)ı' ~; ~ ~f f... ~ o ~ '?~ ~ ~.iiıl ô~ ıj' 14i.P 1:..;1 14- Leyla gibi kaç genç kız ve Mecnun gibi kaç delikanlı Dalgalan dinlediler şafakta, ibadet edip Allah' ı yüceltirken dalga, Coştu iman her ikisinin yüreğinde ve dedi ki: 1-
3181 Prof. Dr. Kenan DEMİRAYAK -----EKEV AKADEMİDERGİSİ DalgaZann da duası vardır, bilmiyor musun? Keşke bilebilsetfdim! 15- Duası vardır evrenin : tesbih ve ~ikir, Şarkısı vardır kuşlann : tamamı hamd ve şiikı'ir, Yüceltir yarahcıyı deniz, gezegenler ve çiçekler, Keşke bilsetjdim, nasıl unuhtr rabbini kul? 16- Nice krallar çevrende gece kubbeler kurdular da, Sabah oldu, fakat yerinde bulamadık sisten başka bir şey, Onlann, et} deniz, var elbette hesapla karşılaşacaklan bir günleri, Hangi mülk onlan kurtaracak o sırada? Keşke bilseydim.' 17- Sötjle bana et} feleğin kitabı, var mı onun öncesi ve sonrası? Bir gemi~flm ben onda, o ise engin bir deniz, Yok benim bir amacım, var mı feleğin benim gidişim de bir anıacı? Bötjle sötjlediler! Peki dinlediler mi benim cevabımı? 18- Nereden bileyinı relıbersiz, gaibin mahiyetini ve boıjutlannı? Nice yarahk kıpırdar çevremde, ve ben görmem onlan, Bel/d serçe bir Şet} gön1r, benim gözümden kaçan, Keşke bilseydim, rehbersiz nasıl bilirim? Keşke bilsetjdim! :b.! J j;i ~ i J Ji }:lll ylis' lı ~ '1 ~ JA J ~- ıjjjjlıs' u i ~x.:ıi 4?;... ~ p ~,l.&:i J ~ ~~;') ıji:pf ~ 11)~ 1~ ~~~~ ~~~ jt ~ ~ ~JJzı ~F ~jj ~ ' ', öı} ~,,)'Y. y~,.).f.j ::,.. j;s' J, ', ö\1 J ~ :f y~ ~ j~ı ı.sj,.ı! ~~~)i 4 ~JA ~.fo,~_;:;. ~ '
EJ?O MADl'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNE B!R MUARAzA ------- 319 19-:- Aklını alır ilmi beş duyudan, Eksik ve karmaşık görecektir ilmi, onun dışmdakilerle, Nasıl hüküm verebilirim ilimsiz, hayattan ve hayatın ters yüz edilişinden? Keşke bilseıjdim, nasıl razı olur insanlar bilgisizliğe?. 20- Güzellik, mükemmellik ve uyum vardır evrende, Y enzyeşil yaprak açar bitkiler, ve nzk alınır ondan, Meyveler vardır güneş ışınından, en güzel lada salıip, Bir rolü var_dır güneşin, nasil unutulur bu? 21- Yemyeşil yaprak açar bitkiler, v~ lıava temizlenir onunla, Zehir vardır insaniann nefes verişinde, bitkinin köklerinde yükselen, Yok olur zarar onda ve kalır insanlara yararlı olan, Bitkinin de bir rolü var, nasıl unu tu lur bu? 22- Yemyeşil yaprak açar bitkiler, ve artar onunla iyilik, Sıra sıra diziimiş hurmalar. nzkımızdır yükselen hurma ağaçlannda, Ne kadar yararlı koku ve nektar verir bitkiler, Ekinin de rolü vardır, nasıl unutulur bu? 23- Yemyeşil yaprak açar bitkiler, ve parlar onunla otlaklar, İşte hayvanlar yaşıyor bak, her yerde atlayarak, Ve süt ve ete çeviriyarlar otlan, açlar için, Hayvaniann da bir rolü var, nasıl unutulur bit? ' 1- ~)-ı ~ 4.JP ~1 ~ ~ ~! :.,..ı;jı J ;;.J J ~ı:;:. l.\1~ J :.,..~ı J a~ ~ ~ ~.P ~f ~,; t/j.,....... ~~ji ~1 ~-;.. u;; 'ı$~ ~ lı? }.:ı~ i,;~ J J ~~ J ~W:- ~'j.jı J ~! ;,;ı:..; ~Dı ol.! J ı) ı~ ı c.;.;jı ~ ;.;.,, ;.;ıx. ;;.r u. j~1 ~~ ~~ ::,. ~~ 'ı..4 d)jjj ~ ~~ ;:;. ~1 ol.! J d)t~l ~ı ~JY. j'j. ~1 Ji} J ~ ~~~ ~) J -;.., ', ~1, :u; \.o,~,u.,.,, 'J.-~ ~ ıj' - -.r- J.r.t ~~ 'ı..4 d)jjj ~ ı:.ıı :ı.,.- _;L, ~ ı'ı. ' ı ~1 - J ~j!..ır. J ' ) fll?. ~ )jt ~ -:.if. d ta A - c- 1!<.~~ t;ııi..,ı; JJ T-"' ~)""-'........... :u: ~(- li:..-, (.i..:.. ~1, - - ır- - J J Jr-. ~ ~~ 'ı..4 d)jjj ~jjij ı:.ıı lı? }.:ı~ 4/:ıj.ı 40.0 ~j d)t~l t.:.;:ıı ~JJl ~ ıi;iı J ~~J ~ ~\Ai~l ~ ~ ~ ıj,.!.t ~ ~. 1,~_,, ~ ; r- J.. ı..r- -. ıj!
320 /Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK-----EKEV AKADEMİ DERCİSİ Keşke bilseı;dim!.!4 p ~ 24- Bir at} var, gümüşsü ışığında deliller ve büyü olan, Çeker denizi kendine, gelgittir o, Ve izlediği bir yörünge var, bir hilaldir o, sonra dolm;ay, Bir dımmm var ayın da, nasıl göz ardı edilir bu? 25- Bir güzellik, mükemmellik ve dayanışma vardır evrende, Yokhlr onda bir itişme, eksiklik ve aldatmaca, Bir sevgi ve dayanışma vardır bu evrenle insan arasında, Bir rabbi vardır evrenin de, nasıl unutulur bu? Keşke mlc;elfdim! 26- Bir bağlantı vardır kııra, denizler ve gökler arasında, Nice bağlar gördük insanla evren arasında, Nasıl sm;lerler: "Amaçlı değil, rast gele" diye?. Nasıl sm;zerler "Yarahcısı yoktur evrenin" diye? 27- Bir delil gördü akıl, evrenin kitabı;ıda okunan, "Bir tmınsı vardır evrenin, malılııkııh yaratan ve kuran" diye, Allah'ı buldu akıl, böyle başlar hikmet, Nasıl saptılar, doğru yol akılla kavrmıdığı halde? ';.-. J ~~~ ~ı 4~ j ~ j'_j: J ~ 4! 4! :;.;Jı y~ j~ ~ J~ ::,...~ :;c. jı~ J ll - : ~ - ıslıj :.aı -: ı -~ - ). ıj, ''ip~ ~jıftf J ~ı;$ J ~~ ı:ıjs:ıı ıj ~1 ::~.~ i j;j ji j)f ı:ıjs:iı. ~ :,..;!. :}~ J ~j ı:ıwijı J ı:ıj$:iı ıjaı' ~ ~~ -4,ı;-) ı:ı}s:lı ı:ıı ' lo -:.. t -'i.!":'- 1.:ı-.f OJ -( ~ J J ~. J..f. - - - ıjd., - ~ıjj ::,.. ~ij j.s' ı:ı'j J ı:ıı::..jı ;;;ı...... ~ tl ~~ ~ ~1.ı:ı:..:i ;An :ıji 1.4 ~ ~~ ~ı~ ~ :ıj~ ~ ''ip~ 1.,. tl "o ıfi ı:ı' Jı yı=' ıj ~~ J.Wı ~i lı.ji -J ;_ı :G.-ji U.ı ı:ı'j.jj ~~ l:ı.;j ~ı ı~.~ı ~ ~~ı o, '/.,; ı~~~-:ı: ı;;::.ıu JJ.ı - ı x-. ~ J-ı.r-.ı.S ıı.i.p~ Jr--
EBO MADl'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNEBİRMUAR:AzA ------- 321 28- Bir delil gördü akıl evrenin harikasında, izlenen, "Bir tannsı vardır evrenin, en iyi yaratan her şeı.ji" diye, Ancak akıl sınırlıdır, Allah'ın bilgisi ise en geniş, Akıl gaybı nasıl bilir rehber olmadan? Keşke bilsetjdim! 29- Kesinlikle kavradı akıl, Allah'ın gaibi bilen olduğunu, Nasıl kalır akıl yollar arasında şaşkın biri olarak? Allalı gösternıiştir ona vahyi, net ve canlı olarak, Nasıl bilir akıl gaibi, vahiy olmadan? 30- Bir elçi gönderdi Alla/ı, bol ilmi bildiren, Neredcydik? Nasıl geldik? Ve dönüşiimiiz nereye? Doğru bir vahiy, kendi katından; Jıak yolu, aydınlatılmış,.. Keşke bilseydim, nasıl uzaklaşır akıl ondan? 31- Evrendeki her şey yaratılmıştır benim için, ey deniz; Bir amacı vardır insan lıa1fatının, boşa değildir dünya, Bir rol için yaşıyorum, sözüm ve etjlemim var bıt rolde, Akıl doğru yolu bulur böyle, nasıl saçmalar? 32- İnsanlann sırlan en iyi bileni rabbini bilenidir, Bilmeceler yoktur akıl için, yolunda yürüdüğü nde, İlkin Allalı'ı bulur ve hak aydınlatır onun aklını,. Nasıl s4/ntır akıllı kişi doğru yolunu? ~. ı ~ 'ir": - ~~ ''}.:ı ıj,ı:;~ ~'}Jı ~ 1:4 js ~~ Çjllı : -.:ı,:uj ""'ı::ıı ö~ ~ J J') ;j '.J '/JJJ_ ç;.f Qj!Y - ~, '' 'ı~:;.i~ ıili 'i~ - 'i~ ı.j""" lı.?p~ :ıt t.:j f.. ::ıp _,ı-;.'i4 ""'ı::ıı ~~~ ~~ 4ıj~ jc. IP 1~! j~f jia!ı ~ ~ :4 jj-ı ~ ı~.liı ı.?~ ~ ~ Ji ~.
322 /Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK -----EKEV AKADEMİ DERCİSİ 33- Hiçbir bilmece yok gönlümde, cevabım kavrayamadığım, Hiçbir şüphem yok,doğru yola dönmüştür yüreğim, Bir yol var Allah'ın kitabında, giiriirüm onda doğnıyu, Keşke bilseıjdim, nasıl saptı insanlar ondan? 34- Yüreğimde, ey deniz, sır lı ışıklar var, İman panltıları ışıldar onlardan, ben ferahken, Bunun için artar sevgim, daha fazla yaklaştıkça, Keşke bilebilsetjdim, insanları da kendim gibi görebilecek miyim? Keşke bilsettdim! lf$p~ \!1~1 ~~ ~ JJ,jJ (s~ ıj ~ 1 i.1$ ' 1. ı.;.. IS ""''r',... ı$ ı$' ' ır=' ı;uf li 'ı!ll,-. \!ı~ ı 4J ~.>)f [. ~.iiıı y~ ıj IY~ ~~ı ~ı.;. 2 'ı.ip ~ 1ı.if: ~ ' t 4~ ıj(,l"j ~ lt 'ı.ij~ ıj ı:ıı \!G-~1 ~ Uıj ~ ~LÇ_~ı J~l ııı::,:iı ~~~jı ı:js- ı:;. ~~~ ji ı:u:, 1~ ~(,i~ı ~.>)f JA If$ p ~ lf$p~ Kabider Arasında 35- Kabirler arasındmjken demiştim ruhuma: Çukurlardan başka yerde gördün mii güvenlik ve rahatı?. Cevap verdi: İşte güvenliğim, nimetim ve miijdeler, Azığım hazırla ve hazırlan, şüphen mi var? 36- Konuş et} kabir, sihjletjin ey kumlar, Bedeni içinize aldığınızda ve eş dost çe/qp gittiğinde, Nasıl döndü ruh bedene ve kulak verdi soruya? Bir sınav vardır kabirde, nasıl ımutıılur bu? )!l.ill~ IL.lı. ui --~-.ı 8 :.ı.aı.1; ıj.:! J ır- J ~~ı ıj <:~ı i;.ı:,ııj :;~ı ~lj Jıb jiı.:.;.;;ll J ~ J.;J ~ı1 :i;;..il?.-\9 Y~Jw ~,,tj J ~jji lı.if!' ~,~ l.ı ~!, i<-... -:.~,, ı-:.-:j 1.1 1 -~ ı-".r.- To JrJ~.fo.ıJ~~G~ yjı)!..u ~~ f b) ~ ~~ ~ ~~ 4.4' ı.iır...:pı ;ası ıj ~! lf$p~
EBO MAVi'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" ŞİİRiNE BİR MUARAzA 323 37- Sonnuştum kabre: "Hangi misafir başanlı sende? Zengin mi, makam sahibi mi, yoksa güçlü mü kurtulan?" Cevap verdi bir ses: "Kalk da iyice bak, arnelierin ne kadan salih? Bir sınav var kabirde, nasıl unutursun bunu?" 38- Ya bir nimet var kabirde ya da sürekli bir azap; Bize aklımız göstermiştir yüce iyilik sahibi Allah 'ı, Ve vahiy gelmiştir bize, sırat-ı müstakim'i gösteren. Dostum! Bilgisizlik nasıl yüz çevirtir ondan!? Keşke bilse1fdim! 39- Dostum! Herkes bir olmaz bu kabirlerde, Bazılan yaşamıştır hayatını bağışlayan Rakman'ın yolunda, Bazılan da yaşamıştır aldatıcı şeıjtan yolunda, Keşke bilseydim, eşit olsalardı nasıl bir adalet olurdu? 40- Şüphe duyma, herkes eşit olmaz bu çukur larda, Kimisi iyilik kazanır, hidayet basiretin ışığıdır zira, Kimisi de kötı'ilük kazanır, şaşkının uyanlmasına rağmen, Dostum! Nasıl bir haksızlık olurdu, eşit olsalardı? ~ u,ı~... ~:1.,-.'i 8;ı:..~ e-- ~ ~...,. ''F.- J \"dj o}:a:..jı. J og..iı ; r J(ja~l Y,.C:ı \"dc:ı- ~Q~ı ~ ii ~ ~ :~-;; ~ y - ::: ~ ıig.::il ~, ' ~! ~-?"'~. lı,;~~ ~-'::- :. ı;ıj$ jf ~ ~1 ~ ı:ıı ~1 ~ı ı,?~ ~ ~ lll~ :ıs ~-~ r, :i''~ ı,;~ ;;-Jıı uıfı J y~ :W..ı l;p ~ ~~~ ~ ıı,;f:~ jfi.ıı ~ ~ ~ı ı.s.ju Gı ı.;;~~(,. lı. - j_# ~') ôç~ ;;.ıs. ~)j : ı:ııb'- ( ôı:l~ - ı&.,_.i.. JJf -. - ı.i' ı.f...r J Yıj:Jw ı:ıı J~ ~i ıı,;_p \:..;i lı,;p \:..;i... ',J, ~~ ~ ~ JS:ıı ~u ı.. ıı,;~ıjj ':l ~~ı jj ı>~' J.t?- jg- ;Jı) - -. jsg.:.i ~ı.:.jı ~:; ~~ jg- ~) J Yıj:Jw ") ~ ~r ı -~ ~. ~-
. 324 1 Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK -----EKEV AKADEMİ DERCİSİ 41- Şüphe duyma, herkes eşit olmaz burada, Kimisi ebediliği hak ebniştir, cennet bahçeleri içinde, Kimisi ebediliği hak ebniştir, cehennem ve dımımı içinde, Ölümden sonra diriliş vardır, nasıl unutulur bu? 42- Yok olup boşa gibnez zaman kabirlerde, Ancak zaman, bizim için, bir ömür ve getirisi olacak bir birikim yapmaktır. Örnrün meyveleri toplanır ölüp gittikten sonra, Dostum! Kurtulacak mısın artık firsatı kaçırmadan önce? Keşke hilseı.fdim! 43- Konuş ey kabir, söyleyin bize eıj çürümüş kemikler, Dürüp bükmedi ölüm düşlerinizi, dünyalık şeyler sona erse de; Kalır amel defterinin sayfaları, karşılaşacağız istenilenle, Niyet ettiğini elde eder herkes, şüphen mi var? 44- Dostıım! Ölüm bir geçiştir insanlar için, Bir yoldan diğerine, düzen ve intizanıla, Yok olup gibne değildir bu, tekrar dirilip kalkacağız yığınlardan, Başlangıçtaki yaratılış gibi; yoksa şüphe mi ediyorsun? Keşke bilseıjdinı!.-:/. - ~. ~ı:n.l UAı ~ JS:lı ı.s_,cj ~ 'ı.i /(,J ~ ~~ ::,...)'~.) ~ :; _,il. ~)i, "" ~... ~.. #... ~~s J ~ ~ :;.#- J!} J..., ",... tfi ;ı.. ~ ~~ ~ 1!.-Aı ~Jl.ı ~ ~!!ı.,?f!'~ ~~ J Ip ı:f~'}jı ~ 8-_,ıı ~ ~ ~~ J~ r~ J _-;.t,d,c:jjlı wı. - - ~ci J ~y. ~..# ~~ j~ J!?.~ j -,. i~!:' ı.. ı - -'P lı.t ır- ~ ır ı,~;!- - l;.?p ~ ~\)~ j~ ~jiı r ~ J Jı.:.Jı J - -. ~, o ~ '\.)'" r-'~- J.N ~ı.:j.l;j JA,r.J.!!ı.,?.f:~
EBO MADi'NİN ET-TALASİM "BİLMELECELER" 325 ŞİİRİNE BİR MUARAzA 45- Dostum, bir bilmece değil bu, perdeler arkasında, Cenine sor, kalacak mı karanlıkta, ışık olmadmı? Bir şe-ı; değildi önceden o; yeniden diriliş günü de böyle, Görünen bir tasviridir cenin, yeniden dirilişin, şüphe mi duyuyorsun? 46- Dostum! Sürekli ikamet yeri değildir dünya, Geçip gideceğiz: önce kabir, sonra diriliş ve kıyamet; Ebedilik orada gerçekten; nice belirtilerini gördük, Bir hatırlatma var ana rahminde, hem de ne hatırlatma! 47- Yok riıhimlerde ne su, ne yemek, ne de gökı;üzü; Yok rahimde ne güneş, ne hava, ne de ışık; Bir parçacık var onda sadece, aslında değeri almayan,. Kabre benzer rahimler, bunu nasıl uııuturuz? ~li~ ij.; Çi~ı,--:ı ~~~ ~ ~1;9 J I!..A! f ;i?. ~ -.;,-;.,.,...... tl$...!., ~~ ~ ~i) ~ '~ l\ı.ı ll~ J 1~4>)'~ ~f 4>)'~ f~)~ı 4} ı:.ıı :~ :,i flij, jı :~ rı;..;~ı ~ ~ :ç.p ji :ıja jf ;:,...:.:;. ~~j'jı 4} ~ ~~ ~~ı 4} ı)\s" ~1 'ft. ~+.! ~ Iii''!< ~ ıs-- : ı~;.:.l;.j '.r- (~i ~ ~ ''ı )~ ~ w ~.u ~~~ ~~j'iı 4} ı:.ıı ~J~f~ıjf-~~1..4 i:..:j a)_?ılı ı~,a~ öl:'- ::,.0 ll... ll, 1~4> Jı:J J, ~ı:;,. :.:Jı a);.:ı ~ ll~ ~, J;:J 4} ~ Jı:J '1 -. - ~ ~lijj t:j ~tr J ~Cı J ij?.:j ~ ::,.0 jj J~ 4} ~ ı)\s"... ll...... tl... ı~e.jj ~ ~ ~,~;.:. l;.j
326 /Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK-----EKEV A.K.AIJEMİ DERCİSİ Keşke bilseydim, nasıl kıpırdadı içinde ruh? 50- Şüphe duyma, kalk ve bak, gece nasıl gösteriyor şafağı, Kalk, bak ve düşün, nasıl sııluyor bulutlar çölü, Kalk, bak ve düşün, nasıl çiçek veriyor yenjüzü? Nice hayat vardır ölümden sonra, nasıl unuluruz bunu? Kavga ve Mücadele 51- Bir uyum vardır rulıumda, güven ve esenlik yayan, Bir melek eşlik eder ruha, sevgi ve uyum saçan, Sevinç dolar yü.reğim ve doğru ltnlunu bulur, rabbime ne zaman yakarsam; Keşke bilse1;dim, nasıl wıuturum rabbimi anmm;ı? Keşke bilse1;dim! 52- Bir uyum vardır ruhumda, güven ve esenlik ym;an, Vahyi taııınm onda ve kovanm bulutlan yü.reğimden, Hiç şüphem olduğımdan, yok evrenin bir düzeni Bir hastalıktır bu şüplur, hem de ne kadar dert veren! Keşke bils~tdim! 53- Bir uyum vardır ruhumda, güven ve esenlik yayan, Helalini bilirim hayatın, hoş gelmez bana haram, Işık bağışlamıştır Allah bize, yolunu kaybeder ışığı gönne1;en, Nasıl sever bazılan karanlıkta yaşamayı? Keşke bilse1;dim! (;.~ 'ı ııı... -,.;.. ~ :i (J.., :r.:- ır- ~ ~ --. _J r- <ı.?~ ~ (' ~ı... -,.,... 1~ ~ ; lj8. ~~ ı.r J- J~ w 'JPJ"Jı ~ ~ ~ J ~ J ~ ~~~ '4,~y. ~ ö~ (.i" lı.f.p~!lı_r J t_ı_,..p u.'}c. J ~r e.. ı;;. ~~ ~ ~ 4} ı:ıı u.u~ J ~ ~ ~;... ~ı ~~ ı;,~ı J ~ "_;. ı.ij ~u Wsı~ıj).?~ ~i ı-4,ı,?_;..:;. ~ lı.f.p~ u.'}c. J ~r e.. ı;;. ~~ ~ ~ 4} ~ı ~ıs) ı}!.:f',4j,):f J Jo-'yı tj }l ı;,~ ~:f.u ~i ~ ~i ı,?~ ;;ı ı~j~ ;.s-,;ı~ ~ ı~ ıı,:u, ~! u.'}c. J ~r e.. ı;;. ~~ 1 ~ 4} ~ı ~(- 1.i:..~ -,j % -. ;;ı, tj. i '.i'" 1.;.r"" ı.; - t.r="" f JW :; ıj:;.j j:;, "); ~~ uç;.. J! ~~~SU; 4} ~ ~1 ~~ '4 lı.f.p~
EBO MADl'NİN ET-TALA.SİM "BİLMELECELER" ŞİİRİNE BİR MUARAzA ------- 327 54- Belki bir kavga ve mücadele garü.rüm ruhu mda, Tuzak kıtran bir düzenbaz sebep olabilir buna, Elinde yemler, ölümü koıj11luş arasına; Fakat hiç uymadım ona, nasıl kulak veririm şeytana? 55- Knlbim andınrken kuşluk vakti yemyeşil bir ormanı, İçinde çiçekler, öten kuşlar ve ırmaklar olan, İkindi oldu da kalbirn kabir gibi ıssız bir çöl oluverdi, Şeytan mı vesvese verdi ona fisılhlarla yoksa? 56- Bazen şikayet ederim dertler, sıkı n h lar ve' zorluklardan, Fakat yöneldiğimde rabbime dua ile, Çeker gider dertler, duruluk akar sonra, Allah'ım! Nasıl yüz çeviririz sana dua etmekten? Keşke bilseıjdim! 57- Bir melek vardır rulııımda, aydmlık ve mutluluk saçan, İyilik, güzellik ve kıılluk akımını yayarak; Şeıjtanın vesvesesini ve onun inadmı güçlendiren şeyleri uzaklaşhrarak; Hangi dostluk, hangi müjde vardır bunun ötesinde? 58- Doshtml Bir kurunhı değildir cin ve melek meselesi, Elektriği gördün mü sen? Yahut kavrayabildin mi sımnı onun? Garü.yor musun, kanını temizlemek için akan havanın akışını? Nasıl yok sayabilirsin görmediğin her şeyi? \; lı,?;.:. 1:.;1 ~ıj.ı ~! ~1 ~ ~ ı) w;ı J!':G.- J ı)ij jıj,f J jı:ıjf ta:) ~li falli ~; ~i9 ~1 :P-1 ~~~~~~ lı,?;.:. 1:.;1 lı,?p 1:.;1 ô;)\a:.ı J ljj ~ ı?~ ~ ~ ~! ô;)~ J ı;.~ J? jı;ı ~1;) iı;)~ ~f ı.- J ~! ~lj...j ~~, -, ~~~~ ~ ~ ~i,ı.rjf ~i,,, ~~. i ~,. f Wı', 1 ' - ~ lı J ı:r: J" 'J ı.r=' ~ - ~(''<Go 'ı:ıj 'i \'\J'-~ 1 1 --- f-,...1.o ; '-":' r -;r ~) ı.r ~ı.-~ ~ J;;. ~ 1~1 ;;.. 4S} ja ~~~1'} 'l ~~ j.s' ~ ~ lı,?;.:. 1:.;1 (-
328 /Prof. Dr. Kenan DEMİRA YAK-----EKEV AKADEMİ DERCİSİ 59- Şüphe duyma varlığından, Jıem Şetjtanın hem meleğin, İşte evren geniş, yıldızlan ve balıklan var, İyice bakarsan dostum, göreceksin kendinden başka yarahklar, Niye iyice düşünmüyorsun gök yüzünü? ;. 60- Dön lıür ve özgür olarak, sevinç içinde, et} şaşkın, Çöz bağlan şüpheden ve aldahcı şeylana boyun eğişten, Mutlu yaşa bahçelerde, dirilişe inanarak, Nice deliller var güneşin ışığı gibi, yol gösteren! 61- Kalk şafakta et} şaşkın, göreceksin ışık kafilesi Ili, Seni çağınyar derinlerdeki ses, Şekılr olan Ralıman 'a, Kalk ve bmjun eğ, hakka dönerek, bağışlayıcı Allah' a Sesleniyor tavbeleri kabul eden! Uyacak mısın emrine? 62- Hiçbir şeyi göz ardı etmiyorum geçmiş Jıayahmdan, Hiçbir şetji inkar etmiyorum gelecek Jıayahmdan, Bir özüm var, ruhumdur o benim, ve sonsuzdur o, Sonsuzluk yurdudur ölümden sonraki yerim, BEN BİLİYORUM! ~~ J ~,:) foj ıj 'ijı;j '1 tl: ""... #... ~~ J ~# J~ ~ ~jsjı JAı ta ', ' ~ı~ Iili. ı.sj:.. 'ı}!.~ ~ :;.,ıj ~~~~ı ıj ı~ -~ '1 ~ ''ip~ JJ;. ıj ~ ıf. :ıı ~ı~ı ~ ~~ Ç.~ ~ '~.# ~ ı:ı;i ~ )~ı.ı~::..-~~)ıjı~~,!!'i~ "' tl... ~ı ~"j:p ~ ~;, i-5..., ı'ip~.. J. J...., :.sl ~~; ı.>} ~~ ~ ı:ıı ;?-ı ~ )j::...;.?')!l ;.~ J~~~ ~ta...,......... 1~ı ~ '~ ı~~ 'tik J,(ol l~ı.p~ 17 JA!'i~~ ~j..l.jı ~li ı'i.p~...,. J. o l :ÇPl!.ı ~g,. ~ ı > ~ı 'J ui, ' 1 ~-ijı ~g,. ~ ı > ~ı 'J ui ~~ \._.j;, 'JbJ -.i'" JJ ~ ~ı~ ~.L.;r. )ı;,.:./~ ~ 'i~ J!'i)~~ IJi