SSN 302-245 makale - article HMD Dergisi 44 (2006) 8-24 onutsal Uygulamalar İçin sı Pompası Sistemlerinin Ekserji Analizi ergy Analysis Of Heat Pump Systems For Residential Applications Prof.Dr. ArifHepbaslı;Mak. Müh. Prof. Dr. İbrahimDinçer;Mak. Müh. Prof. Dr.Marc A. Rosen;Mak. Müh. ÖZET sıpompası (P) sistemlerinin verim değer lendirilmesinde, en yaygın kullanılan ölçüt, P sistemleriiçin etkikatsayısı (COP) olarak iyileştirilen, enerji (ya da birinci yasa) veri midir. Bununla beraber, termodinamik iyileş tirme olanaklarının gösterilmesi için ekserji analizi gereklidir. Bu çalışmada, modelleme ve iyileştirme potansiyelinin belirlenmesi için hava kaynaklı ısıpompalarının (HP' lan) ekserji analizi sunulmakta ve tanım layıcı bir örnek verilmektedir. Tüm sistem bileşenlerinin her birindeki ekserji kayıpları (tahripleri), deneysel olarak elde edilen orta lama ölçüm parametreler için hesaplan maktadır. Sistem bileşenlerinin ekserji verim leri,performanslarını değerlendirmek ve iyi leştirme potansiyellerini açıklığa kavuş turmak için belirlenmektedir. sı pompası cihazının ve tümp sisteminin ekserji verim lilik değerleri, ürün/yakıt bazında, sırasıyla, % 72.07 ve % 59.77 olarak elde edilirken, bunların COP değerleri, sırasıyla, 3.4 ve.69 olarak bulunmaktadır. ABSTRACT n evaluating the efficiency of heat pump (HP) systems, the most commonly used measure is the energy (orfirst la) efficiency, hich is modified to a coefficient of performance (COP) for HP systems. Hoever,for indicating thepossibilitiesfor thermodynamic improvement, energy analysis is inadequate and exergy analysis is needed. This studypresents an exergy analysis ofairsource heatpump (ASHP) systems aimed at identifying improvement potential. An illustrative example is also presented. The exergy destructions in each ofthe components of the overall system are determined for average values of experimentally measured parameters.ergy efficiencies of the system components are determined to assess their performances and to elucidatepotentialsfor improvement. COP values for the HP unit and the overallhp system are found to be 3.4 and.68respectively, hile corresponding exergy efficiency values are found to be 72.07% and59.77% on aproduct/fuelbasis, respectively.. Giriş arbondiokist yayınımını azaltmak ve küresel ısınmaya karşı böylece çevreyi korumak için atık ısı ve yenilenebilir enerji de dahil olmak üzere enerjinin verimli ve etkin olarak kullanımı teşvik edilmelidir. Bir ısıpompası, çalıştırmak için gerekli elektriksel enerjiden daha fazla ısı enerjisi sağlayarak bu amaca katkı yapabilir []. üresel enerji tüketiminin önemli bir kısmı evsel ısıtma ve soğutmaya bağlanabilir. sı pompaları sıradan ısıtm ve soğutma sistem lerine oranla, daha verimli enerji kullanımları nedeniyle avantajlı olup geniş bir biçimde uygulanmaktadır. sıpompalarının, havakay naklı (ASHP) ve yer kaynaklı (GSHP) olmak üzere iki temel türü bulunmaktadır. Ekserji, bir sistem ya da maddesel akış veya enerji tarafından bir referans çevreyle denge haline gelirken üretilebilecek maksimum iş miktarıolarak tanımlanır. Ekserjibir sistemin ya da akışın, referans çevreyle tam olarak denge halinde olmamasından kaynaklanan ve akışta bir değişmeye neden olabilme potansiyelininbir ölçüsüdür.ekserji, enerjiyle ilgili korunum yasasına gerçeklemez (ideal veya tersinir süreçler dışında). Ekserji, her hangi bir gerçek süreçteki (process) tersinir olmama nedeniyle tüketilebilir ya da yıpratılabilir. Bir süreçteki ekserji tüketimi, tersinir olmama nedeniyle bu çevrimdeki antropi üretimiyle orantılıdır. [2]. Ekserji analizi, enerji ve diğer sistemlerin analizinde termodinamiğin ikinci yasası ile birlikte kütlenin ve enerijini korunumu ilkelerinikullanan bir yöntemdir [3]. Ekserji analizi, özellikle atık ve kayıpların yerlerini, türlerini ve büyüklüğünü niceliksel olarak ortaya koyduğundan enerji-kaynaklarının kullanım verimini iyileştirme yönünden yararlıdır. Genelde, ekserji verimleri sürecin sahip olduğu verimin ideal duruma yaklaş masının bir ölçüsü olduğundan, verimler enerji analiziyle değil, fakat ekserji analiziyle daha anlamlı bir biçimde değerlendirilebilir. Böylece ekserji analizi verimsizlikleri azal tarak daha etkili ve verimli bir sistem tasar lama aralığını doğru biçimde tanımlamak tadır. Bir çok mühendis vebilim adamı, siste min iç yüzünü daha iyi kavrama ve verimin- artırılmasında enerji analizinden daha yararlı olduğundan, termodinamik performansın en iyi ekserji analiziyle değerlendirilebileceğini ileri sürmektedir [2]. Son yıllarda HP (sı Pompasıj'lerin değişik ekserji analizleri literatürde görülmüştür [4-0]. Bilgen and Takahashi [4] ısı pompasıiklimlendirme cihazı ekserji analizi ortaya koymakta ve enerji temelli bir performans katsayısı,bunlarınoptimal değerleri ve ekserji temelli bir verim ve performans katsayısı vermektedirler. Sarkar ve ark. [5] bir ekserji analizi ile aynı anda ısıtma ve soğutmada kullanılabilen kritik üstü bir karbondioksitli ısı pompasının optimalleştirilmesini sun maktadır. Ma veli [6] bir scroll kompresörle çalışan ekonomizerli bir ısı pompasının performansını değerlendirmekte ve ekserji kayıpları ile verimler hakkında eşitlikler türetmektedir. Hepbaslı [7] bölgesel ısıtma sistemleri için GSHP sistemlerinin termo dinamik analizini gerçekleştirmekte, ve bu sistemler içinkütle, enerji, antropi ve ekserji denge ilişkileri türetmektedir. Ozgener and Hepbaslı [8,9] bir serada güneş enerji destekli GSHP'lerinekserji ve ekseri ekonomik değer lendirmesini yaparak, güneş enerji destekli GSHP sistemlerinin enerji ve ekserji analiz lerini gözden geçirmektedir [0]. Bu makalede, havakaynaklıbir HP'nin enerji ve ekserji analizleri yapılmaktadır. Verim iyileştirme potansiyeli ortaya konulurken, sistemin her elemanı için ekserji kayıpları belirlenmektedir. Bu çalışma tasarımcılara sistemin iç yüzünü açıklamak amacı da taşımaktadır. 2. Sistemin Açıklanması Ele alman hava/su HP sisteminin şematik görünümü Şekil l'de verilmektedir []. Sistem iki ayrık devre içermektedir: () bil isi pompa devresi, ve (2) bir ısı dağıtım dev resi (su devresi). Soğutkan devresi bir kompresör, bir kondenser, bir ekspansiyon elemanı ve bir evaporator içerir. Soğutkan 34a'dır. sı dağıtım devresi, bir depolama tankı vebir sirkülasyon pompası içerir. Bütün sistem bir PC veri çıktı birimi ile donatıl mıştır. Şekil l'deki cihaz tümüyle hermetik olarak sızdırmaz pistonlubir kompresördür. Temmuz-Ağustos 2006 8 TTMD
4 Pÿ-{ b 3 7 m* S" «: ompresör : oııdenser : Genişleme vanası V : Evaporator V : Fan V : Tank V: Sirkülasyon pompası a. Filtre/urutucu b. Gözetleme camı c. boşaltma vanası d. ontrol vanası e. Debi ölçer O 2 2 (Ol- -«X- 8 - V 9 O 0 V s- Tesisat Sorunlarınızı Biz Çözeriz. sıtma Soğutma İçme yu Boru Çeşitleri aquatherm FUSOLEN TESİSAT SİSTEMLERİ Şekil. Bir ısıpompası örneği. ondenser () iç içe geçmiş boru demeti türünden bir ısı eşanjörü olup, karşıt akım ilkesine göre çalışmaktadır. Soğutkan bir genleşme vanasında () genleşmekte, evaporator (V) kanatlı boru türünden olup geniş bir yüzey içermektedir. Soğutkan evaporatörden geçerken geniş bir yüzey aracılığı ile ısı çeker. sı transferi kanatlar arasından havayı çeken iki fan ile artırılır. Deney sırasında [, kontrol vanası, sıcak su devresindeki akış miktarı yaklaşık olarak 0.023 m" /h olacak biçimde ayarlanır. Test düzeneği, emme ve basma tarafındaki basınçların kararlı hale gelmesine kadar çalışmaya bırakılır. Daha sonra, güç-metreden alman güç değerleri, sıcak su akış miktarı (debi), sıcak su giriş ve çıkış sıcaklıkları ve birimin değişik noktalarındaki basınç ve sıcaklıklar kaydedilir. 3. Modelleme ve Analiz sı girdisinin, ekserji yıpranmasının, enerji ve ekserji verilerininbelirlenmesinde kütle, enerji ve ekserji dengesi kullanılmıştır. ararlıhal,kararlı akış durumlarının bulunduğu varsayılmıştır. Genel bir kütlesel denge miktar biçiminde aşağıdaki gibi ifade edilebilir: Burada m kütlesel akış miktarı (debi) olup in alt indisi girişi ve out alt indisi çıkış durumunu ifade etmektedir. Enerji ve ekserji dengesi, toplam ekserji girdisini toplam ekserji çıktısına eşitlenerek aşağıdaki gibi yazılabilir: E, = E t jn - mt = dest Soğutkanın ya da suyun özgül akış ekserjisi aşağıdaki gibi değerlendirilebilir: = U>-h )-T (s-s ) (4) Toplam akış ekserjisi aşağıdaki gibi belirlenir:[2] 47» = (CpM + cocj,,.)tn[(t/t0 ) - - ln(777 0)]+ (4.60780)77,7 ln(p /Pn) + 77J7 0{(+.6078co)ln[(l +.6078oın)/(l+,6078ta)] +.6078oılnfco /«> )} burada özgül nemlilik oram; ü> = mjma TTMD 9 (D (2) (3) (5) (6) r: T ı vı- >ÿ 4Jr Reklam alanıdır. tj * Tüm üretim programı fusiolen adlı patentli özel bir karışım olan hammaddeden üretilmektedir ve önündeki metal tesisattan gelen metal iyonlarından etkilenmeyen dünyadaki tek Polipropilen tesisat sistemidir. *6-60 mm arası çaplarda stoktan teslimdir. * 0 yıl süreyle 2.500.000 Euro sigortalıdır. f * TSE, Hijyen Enstitüsü, DVGW, NSF, GOST v.b. sertifikalara sahiptir. Türkiye Distribütörü tngelişim TENİ A3 Tie. SAN. ve PAZ. LTD.ŞTİ. Serik Cad. havaalanı arş. No:4 07300 ANTALYA Tel :0.242. 340 25 75 (pbx) Fax: 0.242. 340 25 77 f http://.gelisimteknik com.tr e-mail:info@gelisimteknik.com.tr LÜTFEN DAHA DETAYL BİLGİ İÇİN TENİ ATALOĞLARMZ İSTEYİNİZ.
olup, ekserji miktarı şöyle belirlenir. =»njı Burada h antalpi, s antropi ve sıfır alt indisi referans durumundaki özellikleri ifade eder (yani, Pn ve T,/deki durumları). sı eşanjörü ve pompadaki ekserji yıpranması (kondenser veya evaporatörde) sırasıyla aşağıdaki gibi değerlendirilir. in - (8) dm.he ~ - (9) dest,pump Burada VfjUı, pompanın iş miktarıdır. HP biriminin ve toplam HP sisteminin (COPsyJ enerji-temelli verim ölçüsü (COPHp) aşağıdaki gibi belirlenir: COPHP = veya elektriksel girdiyle; COPHP - Aomp,ıilnc ve COP, = q..d yada elektriksel girdi biçiminde; (7) (0a) (0b) (İla) COP,)s = W,... nmp.nlec,,,,, / t"f p.,:,!,: (b) Burada; A,. Wclm /Ol ; /,0.r.mp ).ncıh (2a) punıp.ı'h'i' 7 0;jf,. 0 ) :n i (2b) i =..m, /O),,,. / 0,, ) (2c) Ekserji verimi, toplam ekserji çıktısının toplam ekserji girdisine oranı olarak ifade edilebilir: (3) 4. Enerji ve Ekserji Analizlerinin Sisteme Uygulanması Enerji ve ekserji analizleri sırasında aşağıdaki varsayımlar yapılır: a) İhmal edilebilir potansiyel ve kinetik ener ji etkileriyle bütün süreçler kararlı halde gerçekleşirken bütün akışlar kararlı hal akışlarıdır ve kimyasal ya danükleer tep kime bulunmamaktadır. b) Sisteme ısı transferi ile sistemden iş trans feri pozitiftir. c) Uzunlukları fazla olmadığından eleman ları birbirine bağlayanborulardaki basmç kayıpları ihmal edilebilir düzeydedir. d) ompresörün mekanik (rpomp mcch) ve kompresör elektrik motorunun verimleri (ricomp.dcc) sırasıyla 68% ve 69%'dur. Bu değerler kompresöre güç girdisi 0.49 kw olan kompresörün gerçek verile rinden alınmıştır. e) Sirkülasyonpompası mekanik (r pıınıp.m.di * ve sirkülasyon pompa motorunun meka nik verimi (tlpump.eiec) Sırasıyla 82% ve 88%'dir. Bu değerler pompa karakteristik eğrisinden elde edilen 0.050 kw 'lık bir pompaya dayanmaktadır [6]. f) Pan mekanik (rtfa,,.ÿÿ) ve fan motoru elektriksel (ihan,duc) verimleri sırasıyla 40% ve 80% 'dir. Bu değerler fan karak teristik verilerine [7] ve küçük pervane kanatlı pompalar için önerilen verim de ğerlerine dayanmaktadır [8], Her bir HP elemanıiçin ekserji dengesinden elde edilen ekserji yıpranması gibi külle ve enerji dengeleri Şekil l'de gösterilmiştir. ompresör ():»i- ">2.., = = mr (7a) h,) (7b) output net çıktıyı veya üretilen ya da istenen değeri, ve input tahrik girdisini ya da yakıt girdisini ifade eder. sı eşanjörünün (kondenser veya evaporator) ekserji verimi soğuk akımın ekserji artışının sıcak akımın ekserji azalmasına bölümüyle, miktarlar temelinde aşağıdaki gibi belirlenir: Ek = m,.0jı t riaj+ Wc (7c) Burada çevreyle olanısı etkileşimleri ihmal edilmiştir. ondenser (): m2 = m3 = mr ; m7 = m8 = m Ek -Ek cold,out cold,in old,out 4, (4) eh = h,); - hoi.out e J=<c,,(VT7) (8b) Van Goofün verdiği iyileştirme potansiyeli şöyle ifade edilebilir [4]. P =(l- e)(ei,,- ut) Bağıl tersinirlik aşağıdaki gibi değerlendirilebilir [3]. Ek dest,i _ R= dest,tot A L (5) desl,cond Ekspansiyon (kısılma) Valfi (): m, = ıiıi = m, (6) Uı, = ha ) (8a) (8c) (9a) (9b) burada i alt-indisi inci cihazıifade eder. Ekdest,s\f> = mr(ıj),- t]>4) (9c) Temmuz-Ağustos 2006 20 TTMD
Evaporator: ma = m[ = mr makale - article = th,('h - A) Q ap ='M',..'T - T,) dest.evtıp Fan (V): = Wfa + m,.(iğ 4 - ı, ) + mair(us - ) (20a) (20b) (20c) m5 = ıh_ = mülr (2a) V 2 Wb =mairl(ÿ-hs) + -f-] Ev dest,fan Depolama tankı (V): ms=m9 = m + - ı >}) a, - <CpJTx - T ) Q,,k - mcpm{t - T ) (2b) (2c) (22a) Pis Tesisatı Sorunlarınızı Biz Çözeriz. Ses problemi Mutfak hattı orozyon v.b. avinas Fx (22c) -Oi s- '*!>!.) + "<,»-('4> - 'l ll) SESSİZBORU Sirkülasyon pompası (V): (23a) m, = ln, = = m iıi'fofc. W... pump,='» <;W, - V (22b) (23b) Daha $ess = '»-Wr + dest,pump ifl 7' (23c) ÿft Burada çevreyle olan etkileşimler ihmal edilmiştir. Soğutkan tarafrndaki akış debisi ölçülmcdiğindcn, COP, (8b) eşitliği kullanılarak aşağıdaki gibi hesaplanır: >n,rcpjt,- T7) Vp, CpjTs -r7) COPM = (24) Vc Wc omp.act oıtıp.act HP sistemi ve elemanları için ekserji verimleri aşağıdaki gibi değerlendirilir: HPBirimi (-V): E«r = heat t l'., E* out.cond (25) onıp.elec Toplam HP Sistemi (-V): onıp,eler tern - out.cond ihp.sys (26) + W omp,elec ompresör (): lm - Ey pump,dec fans,:/ E, omp (27) ondenser için (): % - Ek,»MVs - (28) Es i..,,,- Es 3 mavı,*, - Vb 5 Ekspansiyon (kısılma) vanası (): E* *. tiy EX3 \Jı3 Evaporator (V): (29) EX4 -, ıhmu - U ı ) (30) (, - b ">0fr(V5 -'N J TTMD 2 5! * WavinAS PVC veya PP değildir. Mineral takviyeli Polipropilen den üretilmektedir. * DBt (Almanya İnşaat Tekniği Enstitüsü) RAL (Almanya Plastik Borular alite Birliği) TSE ve GOST belgelerine sahiptir. *Tüm üretim programı.9 g/cm3 yoğunluktadır. -JiS* Türkiye Distribütörü GELİŞİM TENİ m atic. SAN. ve PAZ. LTD.ŞTİ. Serik Cad. havaalanı arş. No:4 07300 ANTALYA Fax: 0.242. 340 25 77 c Tel.:0.242. 340 25 75 (pbx)ÿ Reklam alanıdır. 5 http://.gelisimteknik com.ir e-mail:info@gelisimteknik.com.tr LÜTFEN DAHA DETAYL BİLGİ İÇİN TENİ ATALOĞLARMZ İSTEYİNİZ.
Fan (V):. -., Depolama Tankı(Vl): - 'M f,. (3) EX]2 - u ı'n M'r. - %> (32) t - Ev,, l>s - l) Sirkülasyon Pompası (V): E* m.,,,, - a m (T'ı - hm (33) 5. Sonuçlar ve Tartışma İş akışkanı S-34a, su ve hava için sıcaklık, basınç ve kütlesel akış miktarı (debi) verileri, Şekil l'deki hal numaraları izlenerek Tablo l'de sıralanmaktadır. Her durum için ekserji miktarları hesaplanmış ve Tablo 'de gösterilmiştir. Bu çalışmada, referans durum, sıcaklığın 2.2 C basıncın 9.80 kpa olduğu 4 Şubat 2006 günü çevre havasının durumu olarak alınmaktadır [9]. Hava, su ve S-34a'nın termodinamik özellikleri Engineering Equation Solver (EES) yazılım paketi kullanılarak bulunur. Hal Açıklama Akışkan Faz Sıcaklık Basınç Spesifik Özgül Spesifik Mass Spesifik ergy No. T P Nem Antalpi Antropis Debi Ererji Miktaı rc) (kpa) Oranı t (kj/kg ) m.4 Cx = ırnp (O (ki/kg) (kg/s) (kj/kg) (kw) (kg 0 Soğutkan Nötr 2.2 98.80 257.4.04 0 0 0" Nötr 2.2 98.80 9.3 0.034 0 0 0 Nemli Hava Nötr 2.2 98.80 0.002 0 0 Evap Çıkısı ızgın /ompr. Girişi Soğutkan Buhar 2.5 307 252.3 0.935 0.002 24.09 0.048 2.5 ondens Girişi/ ompr. Çıkışı Soğutkan ızgın 45.3 0 256.2 0.935 0.002 27.98 0.056 2,act ondens Girişi / ompr. Çıkışı Soğutkan Buhar 54.6 0 287.4 0.966 0.002 50.65 0.0 3 ondens Çıkışı/ TXV Girişi Soğutkan 22.8 0 83.4 0.33 0.002 26.45 0.053 4 Evaporator Girişi Soğutkan arışım.3 307 83.4 0.252 0.002 24.30 0.050 5 Fan Havasının evap. girişi Hava Gaz 6 0.004 26.20 0.36 0.33 0.045 5' Havanın Fana Girişi_ Hava Gaz 5.9 0.004 26.09 0.36 0.23 0.032 6 Evaap. den hava çıkışı Hava Gaz 4 0.004 24.7 0.36 0.27 0.037 7 ondensere su girişi 6.9 230 7. 0.252 0.0.77 0.020 8 ondenserden suyun çıkışı 24.6 220 03.3 0.36 0.0 3.96 0.044 9 Depo tankından su çıkışı / Pompaya girişi 6.0 200 67.3 0.239 0.0.55 0.07 0,s Depo tankından su çıkışı / pompadan su çıkışı_ 6.05 240 69.9 0.239 0.0 4.5 0.046 Depo tankından su 0,act çıkışı / pompadan su çıkışı_ 6.9 240 7.0 0.25 0.0.96 0.022 Musluk suyunun tanka girişi 9. 500 38.7 0.38 0.024 0.76 0.08 2 Musluk suyunun tanktan çıkışı 3. 500 54.9 0.96 0.024.00 0.024 Tablo. Sisteme ilişkin sonuçlar. Tablo 2 HP sistemini temsil eden birim için enerji, ekserji ve bağıl tersinirsizlik (R) verilerini göstermektedir. HPBirimi ve toplam sistemiçin ekserji verim değerleri ürün/yakıt temelinde % 72. % 59.8 olarak ve bunlara karşı gelen COP değerleri 3.4 ve.68 olarak belirlenmiştir. Tablo 2'den açıkça görüldüğü gibi, en büyük tersinirsizlik HP birimi ve tüm sistem için sırasıyla cihaz(kondenser) ve cihaz V (sirkülasyon pompası)'de ortaya çıkmaktadır. İlk tersinirsizlik, ısı transferinin ilk fazını oluşturarak, geniş bir sıcaklık farkı ortaya koyan ve kompresyon sürecinin sonunda ulaşılankızgınlık (superheated) durumundankaynaklanmak tadır. HP birimi temelinde, kompresör ikinci en büyük tersinirsiziiğe sahiptir. Mekanikelektriksel kayıplar, tam olmayan mekanik, elektriksel ve izantropik verimler nedeniyledir ve kötü performans bileşenleri toplam verimi önemli ölçüde azalttığından ekipman seçimine önemli bir dikkat gerektiğini de belirginleştirir. Üçüncü en büyük tersinirsizlik evaporatörde ve dördüncü en büyük tersinirsizlik içerisinden geçen akışkanın basınç kaybı nedeniyle kılcal borudadır. HPbilimininelemanlanna ait tersinirsizlikler olası en büyük iyileştirme potansiyelinin kondenserde ve daha sonra kompresör, eva porator ve genişleme elemanında olduğunu gösterir. Evaporator ve kondenserdeki tersinirsizlikler iki akışkan arasındaki sıcak lık farkları,basınç kayıpları, akış dengesizliği ve çevreyle olan ısı transferi nedeniyledir. ompresör gücü önemli ölçüde giriş ve çıkış sıcaklıklarına bağlı olduğundan, sıcaklık farkım azaltan her hangi bir ısı eşanjörü, yoğuşma ve buharlaşma sıcaklıklarını birbi rine yaklaştırarak kompresör gücünü azalta caktır. Tasarım yönünden, kompresörün teısinirsizliği bağımsız olarak azaltılabilir. İsı pompası piyasasında son zamanlardaki ilerlemeler, scroll kompresörlerin kullanımına yol açmıştır. Pistonlu kompresörü bir scroll birimle değiştirilmesi soğutma verimini artı rabilir. ısılma kaybını ortadan kaldırmanın tek yolu, kılcal boruyubir izanlıopik lürbinle değiştirmek (izantropik bir genişletici) ve mil işinin bir bölümünü basınç düşümünden gerikazanmaktır. 6. Sonuçlar HP sistemleri ve bunların elemanlarının değerlendirilmesine ilişkin, kapsamlı enerji ve ekserji analizini kullanan bir yöntem burada verilmektedir. Analizde varsayımsal ve deneysel değerler kullanılmıştır. Sistem deki ekserji yıpranmaları sayısal olarak gösterilmiştir. Sonuçlardan bazı önemli hususlar çıkarıla bilir: a) Referans hal sıcaklığı olan 2.2 C'de, COPHP ve COPsys için bulunan değerler sırasıyla 3.40 ve.68 dir. b) Bir ürün/yakıt temelindeki ekserji verimi değerleri sırasıyla %72. ve %59.8 dür. c) HP birimindeki en büyük tersinirsizlikler sırasıylakondenser,kompresör, evaporator ve genleşme elemanındadır. d) Sonuçlar mühendisin dikkatini, enbüyük potansiyelin yıprandığı yerlerdeki ele manlara ve bir elemanda yapılan deği şikliğin, olumlu yada olumsuz olarak diğer elemanların performansı üzerindeki etkilerini sayısal olarak belirlemeye odaklayabilir. 7. aynaklar [] OAMOTO S., A Heat Pump System ith a Latent Heat Storage Utilizing Seaater nstalled in an Aquarium, Energy and Buildings, 38, 2-28, 2006. Temmuz-Ağustos 2006 22 TTMD
S. Eleman ü makale - article Ekserji ullanım p F İP Rl Yıpranma Gücü Miktaıı, (kw) (kw) (kw) (kw) (%) İ 8 LU Fx dest (kw) Ekseıji Verimi, (%) c P/F = OP CD -il LO ompresör 0.07 0.070 0.053 0.070 0.004 3.48 5.89 75.7 ondenser 0.024 0.408 0.024 0.048 0.020 44.44 22.43 50.00 Genişleme Vanası 0.003 0.050 0.053 0.0002 5.55 2.80 94.34 V Evaporator 0.00 0.338 0.002 0.008 0.0075 8.53 9.35 25.00 V Fan 0.00 0.04 0.03 0.04 0.00007 0.93 92.85 V V Depolama Tankı 0.02 0.389 0.006 0.027 0.063 9.63 22.22 Sirkülasyon Pompası 0.03 0.036 0.005 0.036 0.0267 28.97 3.89 Performans atsayısı COP (-) r~ v CD a? -Str m m - B GO* LU O O l-v HP Birimi 0.054 0.29 0.79 0.05 00.00 72.07 6. 5.83 3.4 l-v Süzgeç Sorunlarınızı Biz Çözeriz. oku İzolasyon Yükseklik v.b. SFONE aÿ Toplam Sistem 0.07 0.53 0.256 0.0430 00.0059.77 9.89 2.74.68 3 Tablo 2. HP (ısı pompası) sistemindeki temsili bir eleman için ekserji. enerji iyileştirme potansiyeli (P) ve bağıl tersinirlik (R) verilen (DATA). [2] DNCER., ROSEN M.A., Thermodynamic Aspects of Reneables and stainable Development, Reneable and stainable Energy Revies, 9, 2, 69-89, 2005. [3] ROSEN M.A., Assessing Energy Technologies and Environmental mpacts ith the Principles of Thermodynamics, Applied Energy, 72,, 427-44, 2002. [4] BİLGEN E., TAAHASH H ergy Analysis and perimental Study of Heat Pump Systems. ergy, An nt. J., 2, 4, 259-265, 2002. 5J SARAR J BHATTACHARY YA S., GOPAL M.R., Transcritical C02 Heat Pump Systems: ergy Analysis ncluding Heat Transfer andfluid Flo Effects, 46, 2053-2067, 2005. 6J MAG.,L X Hxergetic Behavior for an Air-Source Heat Pump System ith Economizer Coupled ith Scroll Compressor, CD-Proceedings of the nternational Green Energy Conference (GEC-), Waterloo, Ontario, Canada, Paper No. GEC--32, 2-6 June 2005. Reklam alanıdır. OUYA PAYDOS! [7] HEPBASL A., Thermodynamic Analysis of a Ground-source Heat Pump System for District Heating, nternational Journal of Energy Research, 7, 67-687, 2005. [8] OZGENER O., HEPBASL A., perimental Performance Analysis of a Solar Assisted Ground-source Heat Pump Greenhouse Heating System, Energy and Buildings, 37,, 0-0,2005. Î [9J OZGENER O.. HEPBASL A., ergoeconomic Analysis of a Solar Assisted Ground- source Heat Pump Greenhouse Heating System, Applied Thermal Engineering, 25, 0, = 459-47,2005. 0] OZGENER O., HEPBASL A., A Revie on the Energy and ergy Analysis of Solar 2 AssistedHeat Pump Systems,Reneable and stainable Energy Revies, 2006 (Article in Press). [ J Faculty of Engineering and Applied Science, University of Ontario nstitute of Technology J (UOT), Oshaa, Ontario, Canada, Laboratory Manual for Thermodynamics andheat s Q Türkiye Distribütörü Transfer, 2005. = GELİŞİM TENİ M [2J WEPE ER W.J., GAGGOL R.A., OBERT E.F., Proper Evaluation of Available Energy J for HVAC, ASHRAE Transactions, 85(), 24-230, 979. E atic. SAN. ve PAZ. LTD.ŞTİ. Serik Cad. havaalanı arş. No:4 07300 ANTALYA e-mail:info@gelisimteknik.com.tr TTMD 23 LÜTFEN DAHA DETAYL BİLGİ İÇİN TENİ ATALOĞLARMZ İSTEYİNİZ.
[4] GOOL W. VAN., Energy Policy: Fairly CHEC EXACT SPELLNG OF LAST WORD. Tales and Factualities. n: nnovation and Technology-Strategies and Policies (Eds O.D.D. Soares, A. Martins da Cruz. G. Costa Pereira,.M.R.T. Soares anda.j.p.s. Reisi, 93-05, luer, Dordrecht, 997. [5] YUMRUTAS R UNDUZ M.,ANOGLUM ergy Analysis of Vapor Compression Refrigeration Systems. ergy, Annt., 4 (2), 266-272. 2002. [6] GRUNDFOS TÜRÎYE, Circulating Pump, Type: UPS 25-42 80, Product no.: 5954456, http://.grundfos.com/eb/hometr.nsf, February 0, 2006 (in Turkish). [7] EBMPAPST, Airflo Performance and Speed at a Glance: Fan Curves and Optimum Operating Points, http://.ebmpapst.us, February 0, 2006. [8] NAGANO., MOCHDA T., SHMAURA., MURASHTA., TAEDA S., Development of Thermal-photovoltaic Hybrid terior Wallboards ncorporating PV Cells in and their Winter Performances, Solar Energy Materials & Solar Cells, 77, 265-282, 2003. [9] The Weather Netork, http://historical.farmzone.com/climate/historical.asp, Feb. 4, 2006. Simgeler Cp: özgül ısı (kj/kg ) COP E F h İ P riı P P Q R R s T V ısıpompasının ısıtmadaki performans katsayısı (-) enerji miktarı (kw) ekserji miktarı (kw) yakıtın ekserji miktarı (kw) özgül antalpi (kl/kg) tersinirsizlik miktari(kw) iyileştirme potansiyeli miktarı (kw) kütlesel akış debisi (kg/s) basınç (kpa) ürünün ekserji miktari(kw) ısı transferi miktarı (kwj İdeal gaz sabitit (kj/kg ) bağıl tersinirsizlik (-) özgül antropi (kj/kg ) sıcaklık ( C) hacimsel debi (mvs) iş miktarı veya güç (kw ) Grek harfleri özgül ekserji (kj/kg) P yoğunluk (kg/m3) E ekserji(ikinci yasa) verimi (-) O) özgül nemlilik oranı (kgater/kgair) O)o referans durumdaki özgül nemlilik oranı (kgater/kgair) indisler a act comp cond dest elec evap exp HE HP in mech out r s st sys Tot t V 0 kuru hava actual (gerçek) compressor (kompresör) condenser (condenser) destroyed (destruction) (yıpranmış-yıpranma) electric (elektrik) evaporator (evaporator) expansion valve (genişleme valfi) heat exchanger (ısı eşanjörü) heat pump (ısı pompası) inlet (giriş) mechanical (mekanik) outlet (çıkış) refrigerant (soğutkan) isentropic (izantropik) storage tank (depolama tankı) system (system) total (toplam) tap ater (musluk suyu) ater vapor (su buharı) ater (su) dead (reference) state (referans durum) rate Yazar; Prof. Dr. ArifHepbaşlı, Ege Üniversitesi. İzmir-Tiirkiye, Makina Mühendisliğibölümündeprofesördür. 996'da üniversiteye geçişine kadar, on yıl boyunca Türkiye'de değişik enerji şirketlerinde çalıştı. Araştırmalarından bazıları, ısıl sistemlerin enerji ve ekserjianalizleri, yer-kaynaklı (Jeotermal) ısı pompalarının enerji verimi ve yönetimi, gibi konuları kapsamaktadır. En düstriyelendüstri Enerji Yöneticisi Sertifi kasına da sahip olanprof. Dr. Hepbaşlı, 267 ulusal ve uluslararası makalenin yazarı, eş yalarıdır. 2004-2005 yılındaanada, Ontario Teknoloji Enstitüsünün (UOT) konuk profesörü olmuştur. Prof. Dr. Hepbaşlı bir çok ulusalve uluslararasıkonferans, sempoz yum, atelye-çahşması ve teknik nitelikteki toplantıya başkanlık ve eş-başkanlık, araştır ma uzmanlığı ile ilgilikonularda danışmanlık yapmıştır. Prof. Dr. Hepbasliaynı zamanda, uluslararası nitelikli beş derginin danışma kurulu üyeliğini de yürütmektedir. Prof Dr. İbrahim Dinçer Mühendislik ve uygulamalı bilimler fakül tesinde tam-gün profesör ve Programlar Yöneticisidir. Öncü çalışmalarıyla ünlü olup, birkaç kitabın ve kitap bölümünün yazarı ve eş-yazaıı olarak tanınmaktadır ("Thermal Energy Storage Systems and Applications - Wiley in 2002 da dahil olmak üzere). Hakemlidergilerde350 makale ve koonferaııs bildirisi ve bir çok teknik makale yayımla mıştır. Bir çok ulusal ve uluslararası konfe rans, sempozyum, atölye-çalışması ve teknik nitelikteki toplantıyabaşkanlık ve eş-başkanlık yapmıştır. Elli'denfazla not yayımlamış ve davetli-ders vermiştir.bir çok bilimselorgani zasyonda aktifüye olup, bir çok nitelikliulus lararası derginin başkan-editör, yardımcı editör, bölgeseleditör ve yayım kuruluüyeliği gibi görevleriyürütmektedir. Araştırma, öğre tim ve hizmet alanlarında birkaç ödülün de sahibidir. Prof.Dr.Marc A. Rosen University ofontarionstitute oftechnology - Oshaa, Canada 'da Mühendislik ve uygu lamalı bilimler fakültesi kurucu dekanıdır. Canadian Society for Mechanical Engineering eski başkanı olan Dr. Rosen. Ontario Ministry of Environment and Energy'den, Teknoloji Geliştirme ve Araştır madamükemmellik ödülü almıştır. Engineeringnstitute of Canada, American Society ofmechanicalengineers, Canadian Society for Mechanical Engineering ve nternational Energy Foundation gibi kuruluşların da üyesidir. Finlandiya'damatra Poer Company, Argonne National Laboratory ve Toronto yakınlarındakinstitute for Hydrogen Systems' de çalışmıştır. 50'den fazla araştırma teşviki ve sözleşmesiyanında 350 denfazla teknik makalesiyle Dr. Rosen, termodinamik ve enerji tasarrufu ile enerji ve endüstriyel sistemlerin çevreye etkileri gibikonularda aktifbir araştırmacıdır. Lütfen derginin arkasında bulunan Okuyucuİletişim artlarındaki, yazıyla ilgili uygun numarayı işaretleyiniz. ısaltmalar Çok Faydalı 4 ASHP air-source heat pump (Hava kaynaklı ısı pompası) Faydalı 5 HP GSHP heat pump (ısı pompası) ground-source (or geothermal) heat pump (yer kaynaklı veya jeotermal) ısı pompası Biraz Faydalı Faydasız 6 7 Temmuz-Ağustos 2006 24 TTMD