Özet YOZGAT İLİ MADENCİLİK FAALİYETLERİNİN ÇEVRE ÜZERİNE ETKİLERİNİN ARAŞTIRILMASI Dr. Meryem GÖKTAŞ Yozgat ili Kızılırmak Nehrinin İç Anadolu Bölgesinde çizmiş olduğu yay içerisinde yer alan Bozok Yaylası üzerin olup, coğrafi konum itibariyle doğu ile batı arasındaki önemli bir noktada bulunması ile önem kazanmaktadır. Yozgat ili sahip olduğu jeolojik yapı gereği maden çeşitliliği yönünden zengin bir ilimizdir. Yozgat ili içerisinde MTA tarafından yapılan çalışmalar sonucunda bakır-kurşun-çinko, demir, manganez, feldispat, kaya tuzu, kireç taşı (mermer), kuvarsit, tuğla-kiremit, florit, grafit ve çimento hammaddeleri tespit edilmiştir. Bununla birlikte Yozgat ilinde gerçekleştirilen kömür arama çalışmaları sonucunda, Sorgun ilçesi civarında önemli kömür sahaları belirlenmiştir. Ayrıca pek çok sahada bazalt varlığı saptanmıştır. 1958-1985 yılları arasında radyoaktif hammadde aramalarına yönelik MTA tarafından yapılan çalışmalar sonucunda yine Sorgun-Temrezli de ortalama % 0.1 tenörü olan 3.852 ton görünür uranyum rezervi tespit edilmiş ve bugün bölgede Avustralyalı Anatolia Energy adlı şirkete ait Çevresel Etki Değerlendirmesi Raporu onaylandıktan sonra madenin işletmeye açılması planlanmaktadır. Bir diğer önemli cevherleşme yatağı Boğazlıyan ın Eğlence Köyü nde çalışmalarını sürdüren Aldridge Mineral Madencilik Limited Şirketi ne aittir. Şirketin yapmış olduğu çalışmalar sonucunda 24 milyon ton civarında çeşitli madenleri içeren cevher damarı tespit edilmiş, yapılan ilk belirlemelere göre, cevherin içerisinde %0,3 bakır, %1,1 kurşun, %1,5 civarında çinko, bakırla beraber tonda 1 gram altın ve yine tonda 33 gramda gümüş olduğu ifade edilmiştir. Maden yatakları açısından oldukça zengin olan Yozgat ilindeki yer altı zenginliklerinin daha verimli bir şekilde değerlendirilmesi ancak çevresel etkilerinin en aza indirgenmesi ve ortaya çıkan atıkların yeni kullanım alanlarının belirlenmesi ile mümkündür. Bu doğrultuda, yapılan çalışmada Yozgat ilinde faaliyet gösteren maden işletmeleri belirlenip bu işletmelerin çevreye yarattığı etkileri en aza indirgemek amaçlanmıştır. Yine çalışmada, özellikle faaliyet sırasında ve sonunda yapılması gereken iyileştirme ve yeniden kazanma süreçlerinde uygulanabilecek yöntemler üzerinde durulmuştur. Anahtar Kelimeler: Yozgat, maden, çevre, iyileşme, yeniden kazanım. Abstract Investigation of The Effects of Mining Activities on The Environment in Yozgat Yozgat in the Central Anatolia Region, which drew up the bow of the river Kızılırmak, located in the plateau of Bozok is on its geographical position between East and West is gaining importance with be located at a key point. Geological structure due to yozgat, a province rich in a variety of metals. As a result of studies conducted by the MTA in Yozgat, copper-lead-zinc, iron, manganese, feldspar, rock salt, limestone (marble), quartzite, brick-tile, fluorite, graphite and cement raw materials have been identified. However, as a result of exploration activities performed in the province of Yozgat query in the county around the coal major coal fields was determined. In many fields also revealed the presence of basalt. Between the years 1958-1985 of radioactive raw materials conducted by the MTA as a result of the search again query-temrezli on average 0.1% and with a tenor of tons of Australian uranium reserves in the region has been determined 3.852 today Anatolia Energy Companies Environmental Impact Assessment Report is approved after the mine is planned to be in operation. Another important ore Minerals Mining Limited Aldridge who used to work in the Bogazliyan Village bed entertainment belongs to the company. As a result of conduct of the company s several mines in the vicinity of the vein that contains the ore 24 million tons identified, judging from the preliminary estimates, in ore with 0.3% copper, 1.1% lead, 1.5% zinc in the vicinity of copper together with 56
1 grams of gold toned, silver toned and again it was stated that at 33 grams. Yozgat province which is rich in mineral deposits underground in the evaluation of the resources in a more efficient way, however, by identifying new areas of possible waste and minimize environmental impacts. In line with this, the study also identified the mining companies that operate in the province of Yozgat, which is intended to minimize the impact these businesses have on the environment. Again, the study, especially during and at the end of the activity that need to be made in the process focuses on healing and recovery methods that can be applied. Keywords: Yozgat, mining, environment, recovery, recycling. 1.Giriş Yozgat, zengin maden çeşitliliğine sahip olan bir ildir. Fakat ilde tenör veya rezerv düşüklüğü nedeniyle kapandığı bilinen pek çok işletme bulunmaktadır. Örneğin, ilde demir rezervleri bulunmasına rağmen bu rezervler tenör düşüklüğü, yüksek SiO 2 gibi nedenlerden dolayı işletilememektedir. Manganez içinse tenör yüksek olmasına rağmen rezerv düşük kalmaktadır. Yozgat ili ve yakın çevresinde yapılan çalışmalar sonucunda, çok çeşitli metalik maden ve endüstriyel hammadde yatak ve zuhurları ortaya çıkarılmıştır. Bunlar kurşun-çinko, demir, manganez, feldispat, kaya tuzu, kireç taşı, kuvarsit, tuğla-kiremit, florit, grafit ve çimento hammaddeleri olarak sayılabilir. Kömür açısından ise Sorgun civarında önemli sahalar tespit edilmiştir. Sorgun da uranyumla ilgili çalışmalar var olup hala devam etmektedir. 2.Madencilik Faaliyetleri ve Çevre Üzerine Etkileri 2.1. Yozgat İli Madencilik Faaliyetleri ve Çevre Üzerine Etkileri Yozgat ilinde bulunan metalik madenlerden demir yatak ve zuhurları çoğunlukla Akdağmadeni, Sorgun ve Sarıkaya ilçelerinde yer almaktadır. Bakır-Kurşun-Çinko cevherleşmelerine merkez ilçe, Yerköy, Boğazlıyan, Sarıkaya ve Akdağmadeni ilçelerinde rastlanmaktadır. Yozgat ili endüstriyel hammaddeler bakımından başta feldispat, kaya tuzu, kireç taşı, olmak üzere kuvarsit, tuğla-kiremit, florit, çimento hammaddeleri ve grafit bakımından da önem arz etmektedir. Özellikle Akdağmadeni ve Yerköy ilçelerinde irili ufaklı birçok florit ve grafit zuhurları bulunmaktadır. Maden yatakları açısından oldukça geniş bir yelpaze sergileyen Yozgat ın Sorgun ilçesinde kömür, Sorgun (Eymir) ve Derbent (Yozgat-Merkez) te demir ve mangan, Akdağmadeni ilçesinde kurşun-çinko ve krom, Sekili de ise kaya tuzu gibi yer altı zenginlikleri mevcuttur. Madenciliğin; maden yataklarının aranması, projelendirilmesi, işletilmesi ve çıkarılan madenin zenginleştirilmesi ile ilgili işlemleri içerdiği bilinmektedir. Bu görev doğrultusunda yapılan madencilik işletmelerinde, hava kalitesinin korunması, su yönetiminin sağlanarak su kalitesinin korunması, toprak kalitesinin korunması, hayvan ve bitki türleri üzerinde olabilecek etkilerin azaltılması için önceden türlerin belirlenmesi ve önlemlerin alınması, kimyasalların taşınması, depolanması, kullanımı yönetiminin sağlanması, oluşacak tehlikeli ve tehlikesiz atık yönetiminin oluşturulması ile geri kazanım, geri dönüşüm veya bertarafının yönetilmesinin sağlanması, patlatma çalışmalarının patlayıcı yönetimi, taş savrulması, hava şoku risklerinin ölçümlerle desteklenerek yönetimlerinin sağlanması, gürültü ve titreşim etkenlerinin yönetiminin sağlanması en kaçınılmaz mecburiyettir (Kekeç, M., 2014). 2.2.1.Bakır-Kurşun-Çinko Madenciliği Yozgat ili sınırlarında gerçekleştirilen madencilik faaliyetleri arasında en önemlisi Akdağmadeni kurşun-çinko yatağıdır. Bu yatakta % 8 Zn ve % 4 Pb tenörlü toplam 500.000 ton rezerv belirlenmiş olup geçmiş yıllarda işletilmiştir. Kurşun cevherleri yer altından kazma, patlatma, kırma ve öğütme aşamalarından geçirilerek çıkarılır ve daha sonra ekstraktif metalurji yöntemleriyle işlenirler. Köpük flotasyonu prosesi, 57
kurşunun, beraberinde bulunan kaya ve toprak parçalarından ayrılarak, %65-80 Pb içeren bir konsantrede toplanmasını sağlar. Bunlar da, yer altı suyu tarafından yıkanmakta, yüzeysel akışla da derelere sürüklenebilir. Özellikle atık yığınları, atmosferik etkiler altında değişik süreçlerden etkilenmekte, zehirleyici etkisi olan çeşitli bileşenler suda çözünmekte, gaza dönüşmekte, tozumakta, sular ya da rüzgârlarla geniş bir alana yayılmakta ve çevreyi kirletebilmektedirler (Günel, İ., 2002). 2.2.2.Demir, Manganez ve Feldspat Madenciliği Akdağmadeni-Karapınar demir yatağında ortalama % 40 Fe 2 O 3 tenörlü 8.5 milyon ton görünür+muhtemel rezerv hesaplanmıştır ancak düşük tenör ve yüksek SiO 2 içeriği nedeniyle işletilememektedir. Sorgun-Sarıkaya civarında da Karabacak, Uzunkuyu-Atkayası ve Büyükören gibi demir zuhurları bulunmaktadır. Sarıkaya zuhurlarının toplam görünür+muhtemel rezervi yaklaşık 100.600.000 ton olarak belirlenmiş olup, % Fe içerikleri 17 ile 39 arasındadır. Ancak Sarıkaya demir zuhurları da tenörlerinin düşük olması ve örtü nedeniyle işletilememektedir. İlde çok sayıda manganez cevherleşmeleri mevcut olup, bunların çoğunluğu küçük boyutlu zuhurlar şeklindedir. Sadece Akdağmadeni-Pazarcık ve Kartalköy zuhurları sırasıyla % 21.23 ve % 29.13 Mn tenörlerine sahiptir ve bu zuhurlardan Pazarcık zuhurunun rezervi 500 tondur. Merkez-Sarıhacılı Köyü nde ise % 7.7-8.7 toplam alkali değerine sahip 139 milyon ton; Sorgun- Çağlayan ve Gözbaba Köyü mevkilerinde de ortalama % 8 toplam alkali içeriğine sahip 114.580.000 ton görünür feldispat rezervi tespit edilmiş olup feldispatlar renkli pişen seramik hammaddesi olarak kullanılmaya elverişli niteliktedir. 2.2.3.Kaya Tuzu, Kireç Taşı (Mermer) ve Kuvarsit Madenciliği Yerköy-Sekili de de önceki yıllarda Tekel tarafından işletilen kaya tuzu yatağı yer almaktadır. Kireç taşı ise Şefaatli ve Sorgun ilçelerinin sırasıyla Kaletepe ve Kayakışla sahalarında bulunmaktadır. Şefaatli- Kaletepe kireç taşı sahasında % 94-95 CaCO 3 ve %1 SiO 2, % 1 MgO içeriğine sahip yaklaşık 14 milyon ton mümkün rezerv saptanmıştır. Sorgun-Kayakışla Köyü kireç taşı yatağı ise geçmişte Yozgat Şeker Fabrikası için yapılan etütler sonucu tespit edilmiş olup, yatakta % 96-98 CaCO 3 tenörlü 3 milyon ton muhtemel rezerv belirlenmiştir. Kuvarsit sahaları Sorgun ve Sarıkaya ilçeleri civarında yer almaktadır. Buralardaki sahalarda gaz beton yapımına uygun kalitede % 95.51 SiO 2 içerikli 3.403.125 ton görünür, 7.834.375 ton muhtemel kuvarsit rezervi belirlenmiştir. 2.2.4. Florit ve Grafit Madenciliği Yerköy-Şefaatli-Cangıllı sahasındaki floritlerin tenör ve rezervleri diğerlerine göre biraz yüksek olup % 72.5 CaF 2 tenörlü, 50.000 ton görünür+muhtemel rezerve sahiptir. % 39.78 sabit karbon içeriğine ve 200.000 ton görünür rezerve sahip grafitler de Akdağmadeni ilçesi, Hatapderesi mevkiinde yer almaktadır. Yerköy ilçesinde çimento hammaddesi olarak 50 milyon ton killi kireç taşı rezervi ve tuğla-kiremit potansiyeli vardır. 2.2.5. Kömür Madenciliği Yozgat ili dahilinde gerçekleştirilen kömür arama çalışmaları sonucunda Sorgun ilçesi civarında önemli kömür sahaları belirlenmiştir. Bunlardan Sorgun sahasında ortalama ısıl değeri orijinal kömürde 4926 Kcal/kg olan 13.206.000 ton, Küçükköhne sahasında da ısıl değeri orijinal kömürde ortalama 2502 Kcal/kg olan 4.208.000 ton görünür rezerv.belirlenmiştir(http://www.mta.gov.tr/v2.0/turkiye_maden/maden_ potansiyel_2010/yozgat_madenler.pdf). Kömür madeninin, açık ocak veya yer altı üretim yöntemleriyle üretilmesi sırasında meydana gelen başlıca çevre problemleri; arazinin bozulması, çevredeki manzaranın bozulması, su kaynaklarının zarar görmesi, tarım ve orman arazilerinin zarar görmesi, gürültü kirliliği ve toz oluşumu, erozyon ve toprak kayması, arazide meydana gelebilecek göçük ve çökmeler ile patlamaların 58
yarattığı sarsıntılardır (Meriçboyu, A. Ve Yavuz, N., 2011). 2.2.6.Uranyum Madenciliği İlde 1958-1985 yılları arasında radyoaktif hammadde aramalarına yönelik yapılan çalışmalar sonucunda Sorgun-Temrezli de ortalama % 0.1 tenörü olan 3.852 ton görünür uranyum rezervi tespit edilmiştir. Uranyum maden işletmeciliği genel olarak diğer maden işletmelerine benzemektedir; ancak çıkartılan ve işlenen cevherin radyoaktif olması nedeniyle uranyum madenciliği insan ve çevre sağlığı açısından özel bir ilgi ve dikkat gerektirmektedir. Üretime, çıkarılacak maden üzerindeki örtü tabakası kaldırılarak başlanılır. Uranyum madenciliğinde oluşan atık sular yer altı ve yerüstü madenlerinden gelen drenaj sularını, çeşitli yıkama ve tortu sularını içerir. Yer altı işletmelerine giren zemin suyu (cevher ile temas etmiş su) ise çamur kolektörlerinde toplanmakta ve daha sonra yüzeye pompalanmaktadır (Meriçboyu, A. ve Yavuz, N., 2011). 2.2.7.Altın-Gümüş Madenciliği Bugün bilinen veya yeni keşfedilmiş olan altın yataklarının birçoğu ya düşük tenörlüdür, ya sınırlı bir rezerve sahiptir, ya da gravite ve siyanür yöntemlerinin uygulanması olanağını vermeyen, kil veya diğer zararlı mineralleri ihtiva eden cevher yataklarıdır. Yatırımcı, Kanadalı firma olan Aldridge Minerals Inc. dir. Yenipazar Projesi polimetalik volkanojenik masif sülfit yatağı olup bölge altın-gümüş-bakır-kurşun-çinko maden yataklarını barındırır. Tesis şu unsurları kapsamaktadır; primer (birincil) kırma, ince cevher yığını, acil durum stok sahası, geri dönüş ve öğütme bölgelerini kapsayan boyut küçültme alanları, altının yer çekimle zenginleştirme yöntemiyle kazanıldığı devre, bakır, kurşun, çinko flotasyonu, bakır, kurşun, çinko konsantre işleme bölgeleri, hat üstü analiz sistemleri, reaktifler; sodyum karbonat, çinko sülfat, bakır sülfat, sodyum siyanür, sodyum silikattır. Aşağıda verilen Şekil1. de Türkiye Au-Ag haritası içerisinde Yenipazar ilçesi önemli bir yere sahiptir. Şekil.1.Türkiye Au-Ag Madenleri Haritası (http://www.aldridgeminerals.ca/) 3.Bulgular ve Tartışma 3.1.Çevresel Etkilerin Değerlendirilmesi Atık yönetimi planı dâhilinde Yozgat ili genelinde oluşan atıkların atık kodlarına bağlı kaynağında ayırma yöntemi ile toplanan atıkların öncelikli olarak geri kazanıma ve geri dönüşüme, ayrıca bertarafa gönderilerek çevre kirliliğinin önlenmesi sağlanmalıdır. Madencilik faaliyetlerinde, cevher arama, hazırlama ve cevher zenginleştirme faaliyetlerinde hava, su, toprak, gürültü, titreşim, flora, fauna, kimyasal yönetimi ve atık yönetimi esasları ile optimum önlemlerle çevre kirliliği önlenmesi, faaliyet boyunca yapılacak izleme çalışmaları ile takibinin sağlanması ve olası bir etkide anında müdahale ile sürdürülebilir çevre çalışmalarına katılım sağlanabilecektir (Kekeç, 2014). 59
3.1.1. Taş Savrulması Olumsuz çevresel etkilerin önlenmesi için üzerinde durulması gereken temel husus, uygun patlatma dizaynıdır. Hava şoku ve vibrasyon patlatma sonucu yer katmanı içinde, deliğin hemen çevresinde, basınç dalgaları oluşur (Mamurekli ve ark., 2006). Kaya çatlaklarından atmosfere hızla boşalan reaksiyon ürünü gazlar önemli ölçüde gürültü oluştururlar. 3.1.2.Hava Kalitesi Madencilik faaliyetlerinde arazi hazırlık çalışmaları, açık ocak çalışmaları, kırma eleme ünitesi, cevher zenginleştirme, araç ve iş makinalarının güzergâhları alanlarında hava kalitesi olası etkileri gözlemlenebilir. Hava kalitesi olası etkilerinin en önemli boyutlarındandır. 3.1.3.Su Kalitesi Madencilik (Korkut,2014) proses veya proses dışı kaynaklı yer altı veya yüzey sularına etki edebilecek atık su oluşumu mevcuttur. Her ünitenin ayrı ayrı incelenerek iş akışlarına bağlı atık su oluşumları gözlemlenmeli ve buna bağlı olarak çalışmalar yürütülmelidir. Personelden kaynaklı evsel nitelikli atık suların kişi sayısına bağlı olarak biyolojik arıtma yapılması gerekir. Biyolojik arıtma çıkışı, alıcı ortama deşarj standartlarının sağlanarak deşarj edilebilmesi, biyolojik arıtmanın yanı sıra ilave ileri arıtma teknikleri kullanılarak yeniden kullanımı sağlanması alternatiftir. 3.1.4.Toprak Kalitesi Madencilik faaliyetlerinde; toprağın korunması, kirliliğin önlenmesi veya bertaraf edilmesi amacıyla; hedef ve ilkeleri, kirletici unsurları belirlemek, kirliliğin giderilmesi ve kontrolüne ilişkin usul ve esasları tespit etmek, uygulanmasını sağlamak, atık ve kimyasallarla kirlenmiş toprakların mevcut kirlilik durumlarının tespiti, çevre ve insan sağlığına olabilecek risklere ve kirlenmiş toprakların iyileştirilmesine ilişkin çalışmaları yapmak gerekir. Ayrıca mevzuatta yer alan Toprak Kirliliğinin Kontrolü ve Noktasal Kaynaklı Kirlenmiş Sahalara Dair Yönetmeliğe uyulması gerekir. 3.1.5.Kimyasal Yönetimi Altın madenciliği işletmeciliğinde, işletme proseslerinde çeşitli kimyasal kullanımları mevcuttur. Bu kimyasalların çevreye olabilecek etkilerin minimize edilmesi amacıyla tüm kimyasalların malzeme güvenlik bilgi formlarının (MGBF) temin edilerek bu bilgilere bağlı olarak tüm önlemlerin alınması, fiziksel şartlarının sağlanması takip edilmesi ve kimyasal yönetim planlarının hazırlanması buna bağlı olarak da acil müdahale planlarının oluşturulması gerekir. 3.1.6.Katı Atık Yönetimi Açık ocak işletmeciliği esnasında iş makinaları ve kamyonlar için gerekli olan hidrolik veya motor yağı, gres yağı gibi malzemelerin kullanımından sonra tehlikeli ambalaj atığı oluşur. İş makinaları ve kamyonların bakımları esnasında çeşitli aksamların yağ değişimleri gereği atık hidrolik yağı veya motor yağı, atık gres yağı gibi tehlikeli atık yağ, yağ veya hava filtreleri, çeşitli aksamların değiştirilmesi ile tehlikeli veya tehlikesiz hurda demir, metal atıkları oluşur. Patlayıcı madde kullanılacağından, patlayıcı madde depolama alanlarında oluşabilecek tehlikeli atıklar oluşur. 3.1.7. Flora ve Fauna Altın madenciliğinde yapılacak tüm çalışmalar neticesinde bölgedeki flora ve fauna yapısının bozulabileceği baz alınmalıdır. Bu kapsamda, bölge flora ve fauna yapısı arazi çalışmaları ile vejetasyon 60
dönemleri de göz önüne alınarak incelenmesi var ise ender türlerin belirlenmesi, alınacak önlemler, tüm türlerin bölgeden uzaklaştırılması ve işletme döneminde güncel olarak takibinin sağlanması gerekir. İyileştirme çalışmaları kapsamında sahaya yeniden bitkisel toprağın serilmesi ve ardından bitkilendirme çalışmalarının yapılması erozyon kontrolüne de yardımcı olacaktır. 4. Sonuçlar Terk edilen maden sahalarının düzenlenmesi, geri kazanımı; madenlerden üretilen malzemeyi, atık azaltma, yeniden kullanma ve geri dönüşüm, çevrenin korunması tedbirleri maden sektörünün gelişimine katkı sağlayacaktır. Ülke değerlerinin korunması amacıyla hazırlanan Maden Sahaları Rehabilitasyon Eylem Planı, 2014-2018 dönemini kapsamaktadır. Planlarla 2014-2018 yılları arasında toplam bin 628 maden sahasında 58 bin dekar alan rehabilite edilebilmiştir. Bu plan kapsamında, geçen yıl 6 bin 300 dekar terk edilmiş maden sahasının rehabilitasyonu gerçekleştirilmiştir (Meriçboyu, A., Yavuz, N., 2011). Çevresel etki değerlendirmesi yapılarak ve halkın gereksinimlerinin dikkate alınması, kaynak yönetimi ve arazi kullanımının planlanması, madencilik sonrası arazi reklamasyon ve rehabilitasyon çalışmalarının yapılması gerekmektedir. Yine önemli bir cevherleşme olan özellikle altın cevherlerinden altının kazanımı için yaygın olarak kullanılan siyanürleme/aktif karbon (CIP) yöntemine verilen önem, karbonatlı ve karmaşık yapılı cevherlerin siyanür içinde ortaya çıkan çeşitli sorunlar ve toksik nedenlerden dolayı giderek azalmakta bu yüzden siyanüre alternatif yöntemler arayışına gidilmeli ve bu yöntemlerin uygulanabilirliği araştırılmalıdır. Tiyosülfat, altın cevherlerinin liç yöntemiyle kazanılmasında alternatif bir yaklaşım olup, tiyosülfat altın endüstrisi tarafından kimyasal kriterlere uygunluk, çevresellik ve kirleticilik bakımından en güvenli ve en temiz seçenek olarak düşünülmektedir (Aylmore ve Muir, 2001). 5. Müzakere Katılımcı: Cumhuriyet Üniversitesinden katılıyorum. Bir Yozgatlıyım. Sempozyumda bu başlık benim çok dikkatimi çekti ve dinledim. Fakat hayal kırıklığına uğradığımı belirtmek istiyorum. Sahaya çok inilmediğini gördüm. Fotoğraflar koymuşsunuz hangi lokaritide alındığı belirgin değil. Su kirliliği varsa bununla ilgili net parametreler ve lokarite konulmamış. Aynı şekilde toprak numuneleri veya toprak analiz sonuçları konulmamış. İşletmeler öncesi ve sonrası ile ilgili bilgiler yok. Yozgat ili diyorsunuz ama verdikleriniz genellikle Türkiye ölçeğinde kitaplar bazında söylenenler olduğu yönünde bende kanaatler oluştu. Bunu da belirtmek istedim. Öğr. Gör. Meryem GÖKTAŞ: Doğrudur. Şöyle ki Yozgat ta madencilik kaynakları hakkında İsmail hocamın sunumunda aslında hangi madenler çıkarılıyor, yer yer ve lokasyon olarak tek tek verdi. Ben burada sadece çıkarılan bu madenlerin büyük ihtimalle Yozgat ili çevresine verdiği çevresel etkiler ve çevresel zararlar ne ise örneğin Sivas ta da aynı etkiye neden olacaktır büyük ihtimalle. Bitkisel örtüsü konusunda çok fazla araştırma yapmadım, benim alanım dışında. Ama şu var, toprak cevher hazırlama bazında yola çıktım ben. Cevher hazırlama yöntemleri ve kullanılan atık sular, katı atık sular nerelerde ve nasıl bertaraf edilir, nasıl kullanılır bu yöne özellikle ağırlık verdim. Haklı olabilirsiniz o konuda bir şey diyemeyeceğim. Katılımcı: Hocam benden önce davrandı. Ben de tamamen aynı şekilde katılıyorum soruya. Ancak başlık böyle değil de madencilik faaliyetlerinin çevre üzerine etkisi olsaydı anlattıklarınızı belki birebir karşılayacaktı. Aslında başlığı karşılayan araştırmalar yapılmış olsaydı Yozgat ta birtakım sıkıntılar var. Sorgun da var, Saraykent te var, Akdağmadeni nde var, kum ocaklarının olduğu bölgelerde var. Ben de içerik olarak onu bekliyordum. Burada başlıkta büyük sıkıntı var. Öğr. Gör. Meryem GÖKTAŞ: Aslında Akdağmadeni nde altın üretimi yapan madenler var. Katılımcı: Sanırım Yozgat ta siyanür kullanılmıyor şu anda. 61
Öğr. Gör. Meryem GÖKTAŞ: Zaten üretim aşamasında kullanılacak, arama aşamasında kullanılmıyor siyanür. Altın zenginleştirme işlemlerinde ve tesis içerisinde kullanılan bir yöntem. Biz bunu arama işlemlerinde kullanmıyoruz. Zaten Çorlu da arama faaliyetleri yapılıyor ve yeni ÇED raporu hazırlamış. Ben ileriye yönelik öngörülerimi sundum. Yapılan tesisleri tek tek vermekten ziyade bu çok geniş kapsamlı bir çalışma yani hocamızın dediği gibi tek tek topraklar üzerinde vs. araştırma tabiki bu çok geniş kapsamlı bir çalışma. Yapılabilir, yapılamaz diye bir şey yok. Ama ben öngörülerimi ve yapılan çalışmalar neticesinde bu bölgeye yönelik neler yapılabileceği, çevre üzerindeki etkileri neler olabilir, zaten doğrudan etkilerinin neler olduğu yönünde değil de etkilerinin araştırılması başlığı altında değerlendirdim. 6. Kaynaklar Aylmore, M.G. ve Muir, D.M., 2001. Thiosulfate Leaching of Gold - A Review, Minerals Engineering, 14, (2), 135-171. Günel, İ., 2002. Zehir İçinde Bir Yüzyıl, Radikal Gazetesi, 22.05.2002 http://www.aldridgeminerals.ca/, Erişim Tarihi:02.04.2016. http://www.mta.gov.tr/v2.0/turkiye_maden/maden_potansiyel_2010/yozgat_madenler.pdf, Erişim Tarihi:02.04.2016. Kekeç, M., 2014. Kahramanmaraş Sütçü İmam Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Çevre Mühendisliği, Altın Madeni İşletmeciliğinden Kaynaklanan Çevresel Etkilerin Değerlendirilmesi, Yüksek Lisans Tezi. Korkut, Ş., 2014. Su Kalitesi Yönetimi Ders Notları, Bülent Ecevit Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüs,. Zonguldak, 76s. Mamurekli, D., Tekin, F., Hafızoğlu, E., 2006. Açık Ocak Madenciliğinde Patlatma, Soma MYO,Teknik Bilimler Dergisi. Manisa. Sayı 6, s.20-32. Meriçboyu, A., Yavuz, N., 2011. Enerji Çevre Hukuku Ders Notları, İTÜ Enerji Enstitüsü, İstanbul. Yozgat Enerji ve Madencilik Sektörel Çalışma Grubu, Mayıs, 2011. 62