AVRASYA ÜNİVERSİTESİ SOSYAL BİLİMLERİ ENSTİTÜSÜ İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ YÜKSEKLİSANS (TEZSİZ) PROGRAMI Günümüzde sanayileşme ve artan nüfus ile birlikte hem dünyada hem de ülkemizde yaşanan iş kazaları ve meslek hastalıkları artış göstermiş ve ülkemizde sayısı tam olarak kayıt altına alınamamakla birlikte dikkat çekici rakamlara ulaşmıştır. Ülkemizde, Sosyal Güvenlik Kurumu nun iş kazaları ve meslek hastalıklarına ilişkin istatistikleri inşaat, taşımacılık ve madencilik sektörlerinde ölümlü iş kazası oranının diğer sektörlerden yüksek olduğunu ortaya koymaktadır. Sadece Ülkemizde değil dünyada da sağlık rakamlarına göre dünyada; her yıl 270 milyon iş kazasının gerçekleştiği, her yıl yaklaşık 2 milyon 200 bin insanın iş kazaları ve meslek hastalıkları nedeniyle yaşamını yitirdiği belirtiliyor. Her gün yaklaşık 6.000 kişinin iş kazası veya meslek hastalıkları nedeniyle öldüğü belirtilirken, yılda 350.000 kişi iş kazası, 1 milyon 700 bin kişi ise meslek hastalıklarından dolayı yaşamını yitiriyor. Bu rakamlar dikkate alındığında işletmelerde güvenlik ve sağlık kültürünün oluşturulması ve tüm risklerin ortadan kaldırılabilmesi adına çalışacak İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlarının görevlendirilmesi yasal bir düzenleme ile zorunluluk haline getirilmiştir. İş Güvenliği kavramı ülkemiz genelinde oldukça ihtiyaç duyulan ve aranılan bir bilim dalıdır. 30 Haziran 2012 tarihinde Resmi Gazetede (Sayı.28339) yayımlanarak yürürlüğe giren 6631 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu ile işletmelerin iş güvenliği elemanı çalıştırma zorunluluğunun olması ve ülkemizde bu konuda yetişmiş eleman sayısının azlığı nedeniyle iş güvenliği tezsiz yüksek lisans programının açılması ülkemiz için kaçınılmaz bir gereklilik olmuştur. Bu program, ülkemiz çalışma mevzuatının da üyesi bulunduğu ILO normlarına ve üyelik görüşmelerini sürdürdüğü Avrupa Topluluğu sözleşmesi doğrultusunda iş sağlığı ve iş güvenliği yönergelerine de uygunluk sağlayacaktır. İş Sağlığı ve Güvenliği Yükseklisans (Tezsiz) Programından mezun olanlar lisans alanları ve halen mevcut İSG Mevzuatına göre, İşyeri Hekimi, İşyeri Hemşiresi, İş Güvenliği Uzmanı olarak Kamu ve Özel Kuruluşlarda görev yapabilmekte, bunun yanında Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, Sağlık Bakanlığı, Meslek odaları, Sendikalarda ve Eğitim Kurumlarında uzman ve eğitici olarak görev alabilmektedir. Ayrıca, mezunlarımız, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından yapılan İş Sağlığı ve Güvenliği Uzmanlığı sınavında başarılı olmaları halinde B Belgesi sahibi olabilir. Öğrenci Kabul Koşulları Programa uzman ve pratisyen hekim, hemşire, mühendis, hukukçu, işletme, iktisat mezunları mezunları ile İş Sağlığı ve Güvenliğinin sektörler üstü kapsayıcılığı nedeni ile farklı lisans programından mezun kişiler kabul edilebilmektedir. Programa başvuru yapacak adayların; a) En az 4 yıllık bir lisans diplomasına sahip olmaları, b) ALES şartı aranmayıp, Lisans not ortalamasının %60 ı ve Mülakat sonucunun %40 ı değerlendirilerek sıralama yapılır. Yabancı öğrenciler için aynı koşullar geçerlidir. c) Program (3) yarıyıl süreli olan bu program 30 kredilik (90 AKTS) ders yükü ile 3. yarıyılda hazırlanacak bir dönem projesinden oluşmaktadır. 1
Zorunlu ve Seçmeli Dersler 1. Yarıyıl Ders Kodu Ders Adı Teorik Uygulama Kredi AKTS Z/S ISGY 101 İş Sağlığı, Güvenliğine Giriş, Güvenlik Kültürü 3 0 3 5 Z ISGY 103 İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı 3 0 3 5 Z ISGY 105 İş Kazaları, Nedenleri, Kaza Araştırması, Kayıt ve İstatistik 2 0 2 4 Z ISGY 107 Sağlık Gözetimi ve Hijyen 3 0 3 6 Z ISGY 109 Meslek Hastalıkları 2 0 2 4 S ISGY 111 Üretim Yöntemlerinde İş Güvenliği 3 0 3 6 S Toplam 16 16 30 2. Yarıyıl Ders Kodu Ders Adı Teorik Uygulama Kredi AKTS Z/S ISGY 102 Fiziksel, Biyolojik, Kimyasal ve Psikososyal Etkenler 3 0 3 5 Z ISGY 104 İş Hukuku 2 0 2 4 Z ISGY 106 Risk Yönetimi 3 0 3 5 Z ISGY 108 İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ve Eğitim Becerileri 2 1 3 4 Z ISGY 110 Acil Durum Yönetimi 2 0 2 4 Z ISGY 112 Ergonomi 2 0 2 4 Z ISGY XX Seçmeli (SG) 2 0 2 2 S Toplam 16 5 18 30 ISGY 501 Dönem Projesi 0 4 2 30 Z 2
Seçmeli Dersler Ders Ders Adı Teorik Uygulama Kredi AKTS Kodu ISGY 107 İş Sağlığı Epidemiyolojisi-Araştırma Yöntemleri 3 0 3 6 ISGY 109 Meslek Hastalıkları 3 0 3 6 ISGY 111 Üretim Yöntemlerinde İş Güvenliği 3 0 3 6 ISGY 110 İş Sosyolojisi 3 0 3 6 ISGY 113 Sağlık ve Güvenlik Eğitimi 3 0 3 6 ISGY 112 İş Sağlığı Uygulamalı Eğitim 3 0 3 6 ISGY 115 İş Güvenliği Uygulamalı Eğitim 3 0 3 6 ISGY 117 İş Sağlığı ve Güvenliği Örgütleri ve Organizasyon 3 0 3 6 Ders İçerikleri ISGY 101 İş Sağlığı ve Güvenliğine Giriş, Güvenlik Kültürü İş Güvenliği Nedir; Tehlike ve Risk Nedir; İLO; WHO; Tehlikeli Durum ve Davranış; İSG Politikası; İSG Genel Prensipleri; İş Sağlığı ve Güvenliğinin Kavram ve Kurallarının Gelişimi; İş Sağlığı ve Güvenliğine Genel Bakış; AB de Sıfır Hedef Vision Zero Projesi; Türkiye de ve Dünyada İş Sağlığı ve Güvenliği; İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Yönetimi Uygulamalı; Talimat ve Form Hazırlama; İSG yıllık Değerlendirme Raporları;İş Güvenliği Yönünden Yapılması Gereken Kontroller ve Düzenlenecek Belgeler; Çalışma Ortamı Gözetimi; İş İzinleri / Kapalı Alanlarda Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği/Sıcak Çalışma/Yüksekte Çalışma vs.; Saha Denetimleri; İş Güvenliği Tespit ve Öneri Defteri; Çalışma Hayatında Etik; İş Sağlığı ve Güvenliği Yönetim Sistemleri. ISGY 103 İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatı İş Sağlığı ve Güvenliği Mevzuatının Tarihsel Gelişimi, Uluslararası Kuruluşlar ve Sözleşmeler, AB Direktifleri, 6331 Sayılı Kanun, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulları Hak. Yönetmeliği, Risk Değerlendirmesi Yönetmeliği; İş Güvenliği Uzmanlarının Görev, Yetki, Sorumluluk ve Eğitimleri Hakkında Yönetmelik; İş Sağlığı ve Güvenliği Hizmetleri Yönetmeliği; Tehlike Sınıfları Tebliği, NACE Kodlaması; Asbestle Çalışmalarda Sağlık ve Güv. Önlemleri Hakkında Yönetmelik; Ulusal İş Sağlığı Ve Güvenliği Konseyi Yönetmeliği; İşyerlerinde İşin Durdurulmasına Dair Yönetmelik; Ekranlı Araçlarla Çalışmalarda Sağlık Ve Güvenlik Önlemleri; İş Ekipmanlarının Kullanımında Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği; Kişisel Koruyucu Donanımların İşyerlerinde Kullanılması Hakkında Yönetmelik; Çalışanların Patlayıcı Ortamların Tehlikelerinden Korunması Hakkında Yönetmelik; Gürültü Yönetmeliği; Titreşim Yönetmeliği; Elle Taşıma Yönetmeliği; İşyeri Hekimleri Yönetmeliği; Yapı İşleri Yönetmeliği; Yeraltı Ve Yerüstü Maden İşletmelerinde Sağlık ve Güvenlik Şartları Yönetmeliği; Binaların Yangından Korunması Hakkında Yönetmelik; İlk Yardım 3
Yönetmeliği; Acil Durumlarla İlgili Diğer Yasal Şartlar; Sağlık ve Güvenlik İşaretleri; İş Kanunu Ve Diğer Kanunlarda İş Güvenliği; SGK (5510) Kanunu, (1-26. Maddeler). ISGY 105 İş Kazaları, Nedenleri, Kaza Araştırması, Kayıt ve İstatistik İş Kazası Nedir; Kaza Nedenleri; Ramak Kala; Ucuz Atlatma Olayları; Sıkça Rastlanan Kazalar ve Kaza Teorileri; Kaza Kayıtları ve Kayıt Yönetimi; Kaza ve Olay İnceleme, Örnek Uygulama; Kaza Araştırma ve Kök Neden Analizi; Örnek Kaza Uygulaması; Kaza İstatistikleri ve Verilerin Değerlendirilmesi; Kaza Önlemede Güvenlik Kültürünün Önemi. ISGY 107 Sağlık Gözetimi ve Hijyen Hijyenin Tanımı ve önemi, bakteriler, mayalar, küfler, virüsler ile ilgili bilgiler, yararlı patojenler, iş ortamlarında hijyen, araç - gereç, malzeme, koruyucu ekipman ve teçhizatta hijyen etkileri, mücadele yollan, gerekli malzeme, madde ve sistemler, cildin yapısı, ciltteki hastalık yapabilen mikroorganizmalar, mikropların dünyası, mikroskobik ölçek, mikrobik çoğalma, çapraz bulaşma, kişisel hijyen, el hijyeni, tuvalet hijyeni, el yıkamanın bulaşıcı hastalıklardan korunma açısından önemi, eller ne zaman, nasıl yıkanmalıdır, tırnak fırçalarının kullanım özellikleri, ellerin kurulanmasının önemi, doğru yerde ve biçimde eldiven kullanımı, etkin el yıkama: Prosedürler, El Yıkama Takımları; Kimyasalların tehlikelerini belirleyen kavramlar ve tanımları, önemli inorganik maddeler ve tehlikeleri, önemli organik maddeler ve tehlikeleri, radyoaktif maddeler ve tehlikeleri, teknik gezi, gözlem. ISGY 109 Meslek Hastalıkları Akciğer hastalıkları, kas-iskelet sistemi hastalıkları, şiddetli travma, kalp hastalıkları, sinir hastalıkları, gürültüye bağlı işitme kaybı, dermatolojik hastalıklar, psikolojik hastalıklar, meslek hastalıklarını oluşturan faktörler, meslek hastalıklarından alınacak tedbirler. ISGY 111 Üretim Yöntemlerinde İş Güvenliği Kaynak İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Kaynak türleri, Gazlar ve gaz tüpleri, Kaynak ekipmanları, Gaz, toz, duman, ışın, ışık, ısı riskleri ve korunma yöntemleri, İlgili mevzuat, El Aletlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, El aletlerinin tanımları, El aletlerini kullanarak yapılan her türlü çalışmada dikkat edilmesi gereken hususlar, Elle Kaldırma ve Taşıma İşlerinde İş Sağlığı ve Güvenliği, Doğru kaldırma ve taşıma yöntemleri, İlgili mevzuat, Kapalı Alanlarda Çalışmalarda İş Sağlığı ve Güvenliği, Havalandırma, Patlama ve yangın, Aydınlatma, Çalışma sistemi (ön izin, ölçüm, gözetleme),kullanılacak iş ekipmanları, Korunma Politikaları, Tehlikeli durum ve davranışlar, Kaynağında önleme uygulamaları, Ortama yönelik koruma uygulamaları, Kişiye yönelik koruma uygulamaları, Kişisel Koruyucu Donanımlar, Sağlık ve Güvenlik İşaretleri. ISGY 104 İş Hukuku Sendikalar ve Toplu İş Sözleşmesi Grev ve Lokavt Kanunları çerçevesinde Türk hukukunun mevcut sorunlara yaklaşımı, toplu iş ilişkileri, sosyal güvenlik alanındaki düzenlemeler bu ders kapsamında ele alınıp incelenecektir. 4
ISGY 108 İş Sağlığı ve Güvenliği Eğitimleri ve Eğitim Becerileri İşçi eğitiminin yöneldiği yetişkinler, yetişkinlerde öğrenme, olumlu eğitim ortamları oluşturma, eğitimde kullanılan yöntem ve teknikler, görsel işitsel araçları hazırlama ve kullanımı, eğitimi planlama, sunum Teknikleri, eğitimi ölçme ve değerlendirme ISGY 102 İş Sağlığı Veri Tabanı, Kayıt ve İstatistik değerlendirme Bilimle ilgili kavramlar (bilim, kuram, yasa, kural, ilke, sistem, sav, varsayım, hipotez, yöntem, mantık, değişken, parametre) araştırma süreci (konu seçme, kaynaklara ulaşma, faaliyetler) araştırma yöntemi(araştırma yöntemi çeşitleri, araştırma yönteminin evreleri) bilgi toplama yöntemleri (gerekli bilgi türlerini belirleme, bilgi kaynakları, bilgi toplama yöntemi seçimi) nitel ve nicel araştırmalar ölçme ve ölçekleme örnekleme (ana kitle tanımı, örnekleme çevresi, örnekleme yöntemi, örnek büyüklüğü, örnekleme hataları) verilerin hazırlanması analizi (verilerin sunulması, verilerin analizi, tek değişkenli varyans, spss) araştırma raporu (dil, araştırma kısımları) gibi incelenecektir. ISGY 107 İş Sağlığı Epidemiyolojisi-Araştırma Yöntemleri Epidemiyolojik Yöntemleri Kullanım Alanları, Hız, Oran, Orantı, Prevalans, İnsidans Kavramları, Epidemiyolojik Ölçütler, Epidemiyolojide Strateji, Tanımlayıcı Araştırmalar, Kesitsel Araştırmalar, Vaka-Kontrol Araştırmaları, Kohort Araştırmaları, Deneysel (Müdahale) Araştırmaları, Epidemiyolojik Araştırma Planlaması, Epidemiyolojik Veri Kaynakları, İş Sağlığı Epidemiyolojisi, İş Sağlığına özel ölçütler ISGY 117 İş Sağlığı ve Güvenliği Örgütleri ve Organizasyon İş yönetimi, iş politikalarının oluşturulması, İş alanında planlama çalışmaları, iş kazaları ve olayları inceleme tekrarını ölçme, kaza analiz yöntemleri, saha denetlemeleri. Üretimin amacı, üretim yönetimi ve amaçları, iş yeri düzenlemesi, kalite kontrolü ve toplam kalite yönetimi, üretim ve İSG arasındaki ilişki, işletme yapısına paralel iş sağlığı ve güvenliği organizasyonu. ISGY 501 Dönem Projesi Tezsiz Yüksek Lisans Programı öğrencileri iki yarıyıllık dersleri tamamladıktan sonra dönem projesi hazırlamak zorundadırlar. Dönem projeleri bilimsel nitelikli bir problemi veya konuyu tanımlama, veri toplama verileri analiz etme, tartışma ve varılan sonuçların bilimsel yazım kurallarına uygun bir düzen içinde sunmayı amaç edinen bir çalışmadır. 5