Bir Yerel Kalkınma Modeli: Cittáslow ve Seferihisar Üzerine Değerlendirmeler (*) Dr. Serdar Şahinkaya (**) Bu deneme ile Kültür ve Turizm Bakanlığı nca 2007 yılında ilan edilen / açıklanan Türkiye Turizm Stratejisi (2023) belgesinin 1 nihai hedefi olan 2023 yılında 63 milyon turist, 86 milyar $ 2 dış turizm geliri ve turist başına yaklaşık 1350 $ harcamaya ulaşılması na yardımcı olabileceği düşünülen yeni bir turizm anlayışı yanı sıra bir anlamda yerel kalkınma modeli olarak da değerlendirilen Cittáslow hakkında kısa bir bilgi sunmak, Türkiye nin ilk Cittáslow u olan Seferihisar ve bu bağlamda kimi manevra alanlarını /önerilerimi tartışmaya açmak amaçlanmaktadır. I.) Cittáslow Nedir? İtalyanca Cittá (şehir) ve İngilizce slow (sakin / yavaş) kelimelerinden oluşan Cittáslow, sakin şehir anlamına geliyor. Her şey, 1986 da Roma daki İspanyol Merdivenleri nde yapılan Mc Donalds açılışının, Carlo Petrini önderliğindeki grup tarafından tabaklar dolusu İtalyan makarnası fırlatılarak protesto edilmesiyle başladı. Çünkü, meydanın estetiği bozulacaktı ve yemek yeme, öyle abur cuburla doymak ve o hızla tüketmek değildir. O andan itibaren daha yavaş ve anlamlı akmaya başlayan zaman, adına fastfood a bir tepki olarak slow food yavaş yemek denilen ve doğaçlama şekillenen karşı hareket ile giderek yaygınlaştı ve ilerleyen yıllarda yalnızca gıda üzerine değil, yaşam, yolculuk, eğitim, okuma, para ve başka alanlarda da ortak bir yavaşlık felsefesinden beslenen bir akım halini aldı. Süreç içerisinde, İtalya nın Barolo kentinde Slowfood Yavaş Yiyecek Birliği oluşturuldu. 1989 da Paris te uluslararası boyut alan birliğin, bugün 100 den fazla ülke temsilcisinden oluşan 80 bin üyesi bulunuyor 3. Benzer bir tarzda ülkemizde de, fast food çılgınlığına ve sağlıksızlığına dikkat çekmek için sefertası hareketi 4 diye bir (*) İlk taslak Ocak 2010 da kaleme alınmıştır. (**) mülkiye Genel Yayın Yönetmeni 1 www.mevzuat.dpt.gov.tr/ypk/2007/20070302-17-1.doc Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 2 Yazım şekli korunmuştur. 3 http://www.slowfood.it/ Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 4 Sefertası Hareketi nin İzmir Temsilcisi Meltem Özen ile yapılan bir söyleşiden:
sivil toplum örgütlenmesi başlamıştı. Yavaş yiyecek kavramından esinlenen Cittáslow Sakin Şehir Hareketi nin temeli ise 1999 da İtalya nın Toscana bölgesinde bulunan Greve in Chianti şehrinde, 30 kadar Yavaş Yiyecek Şehri nin katılımıyla atıldı 5. Greve in Chianti 6 Sakin Şehir Hareketinin ilk bildirgesinde, küreselleşmenin insanlar arasındaki iletişimi, kaynaşmayı ve değişimi kolaylaştırmasına karşılık, farklılıkların törpülenerek, tek bir model insan oluşturmaya doğru gittiği ve sonunda sıradanlığın hâkim olacağı bir düzenin yaratılacağı konusunda endişeler bulunduğu dile getirilmişti. Bu endişelerin giderilmesi, yerel değerlere sahip çıkılması, bu değerlerin korunması ve geliştirilmesi amacıyla Sakin Şehirler kavramı çerçevesinde bir ağ oluşturuldu. Sakin Şehir in İtalya da ortaya çıkmasına şaşırmamak gerek 7. La dolce vita nın tatlı hayat ülkesi İtalya, özelikle yemekle ilgili geleneklerine çok bağlı. 1991 2004 yılları Sefertası Hareketi nasıl doğdu, neyi amaçlıyor? Fast foodun geleneksel yemek kültürleri üzerindeki ve fast food zihniyetinin toplum ve yaşam üzerindeki olumsuz etkilerine bir tepki olarak, gazeteci Ümit Sinan Topçuoğlu ve ünlü baklavacı Nadir Güllü tarafından başlatılan bir hareket Sefertası Hareketi ve daha çok internet tabanlı bir örgütlenme. Başlangıçta İtalya merkezli Uluslararası Slow Food Hareketi örnek alındı. Sefertası adı ise halka açık olarak yapılan ilk toplantıda, bir vatandaşın önerisi üzerine oluştu. Böylece, "sefertası" ad ve sembol olarak benimsendi. Kısa zamanda harekete destek olan kişi ve kuruluşların sayısı arttı. 2007 yılına gelindiğinde ise yurt çapında örgütlenmeye başlandı. Şu anda İzmir den başka Bursa, Ordu ve Sakarya da bölge temsilciliğimiz var. Sefertası Hareketi, küreselleşmenin hedefi olarak bütün dünya için biçilen tek kültüre karşı, kültürel çeşitliliği, mutfaktan başlayıp hayatın her alanında savunmayı amaçlıyor. Kültürel fakirleşmeye ve fast food zihniyetinin olumsuz etkilerine karşı toplumu uyarmayı ve bu konuda kamuoyu oluşturulmayı öncelikli amaç edindik. Evde yemek pişirilmesini ve aile sofralarını, fast food beslenmenin olumsuz etkilerine karşı toplumun bağışıklık mekanizması olarak görüyor ve teşvik ediyoruz. Bütün bunlar, doğal olarak, geleneksel mutfak ve yemek kültürlerini koruma ve geleceğe taşımayı da kapsıyor. Zaten, "sefertası", korumayı, taşımayı ve hareketliliği sembolize etmez mi? http://www.hurriyet.com.tr/ege/7937963.asp?gid=142&sz=5428 5 http://www.cittaslow.net/ Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 6 Görsel malzeme, http://www.abctuscany.com/florence/greve-in-chianti/index.cfm Erişim tarihi: 18 Ocak 2010 7 İtalya da Sakin Şehir Belgeli şehirlere bir arada yer veren yararlı bir kaynak için bknz: http://www.cittaslow.com/ 1
arasında Orvieto 8 nun Belediye Başkanı olan Stefano Cimicchi, bu görevinden sonraki birkaç yıl Slow Food (Yavaş Yemek) un başarılı konseptinden yola çıkılarak hazırlanan Sakin Şehir hareketinin başkanlığını yürüttü. Sakin Şehir hareketi, küçük kentlerin geleneksel yapılarını, sıkı kuralları dikkatle uygulayarak korumaları gerektiğini savunuyor: Arabalar şehir merkezlerinden çıkarılmalı, insanlar sadece yerel ürünleri tüketmeli ve sürdürülebilir enerji kullanmalı. Kaynak: http://www.orvieto-info.com/index.htm Bu küçük şehirlerde, süpermarket ya da McDonald s aramanın bir anlamı yok. Cimicchi, Amacımız yaşanır şehirler yaratmak, diyor, Tıpkı yazar Italo Calvino ve mimar Renzo Piano gibi, bir ütopya şehri konsepti üzerinde çalışıyoruz. Sakin Şehirler, ekoloji ve sürdürülebilirlik alanında bilimin son buluşlarından da faydalanarak, Ortaçağ dan ya da Rönesans Dönemi nden kalma kentsel öğeleri de korumaya çalışıyorlar. Eğer kentin bu amacına yardımcı olacaksa, modern teknolojiye bile izin veriliyor. Mesela Cimicchi, Orvieto da sadece yayaların geçişine izin veren elektronik kapılar kullanmak istiyor. Pisa da da benzer bir sistem var: Eğer kameralar parkmetrenin süresinin dolduğunu tespit ederse, bir dakika ya da tüm gün de olsa, park cezası kesiliyor 9. Sakin Şehir olabilme kuralları arasında en belirleyici olanları, nüfusun 50.000 i geçmemiş olması. Doğal ve tarihi doku ve de çevrenin korunabilirliği, kültürel ve sosyal geleneklerin yaşatılabilmesi ve buna uygun yaşam biçimlerinin varlığı da temel ölçütlerden bir bölümü. Sürdürülebilir enerji kullanımıyla yerelde ve yerel halkın üretimiyle sağlıklı gıdaların üretilip-tüketilmesi, kent merkezlerine taşıt trafiğinin sokulmaması ve büyük alışveriş mağazalarının-markalarının kent merkezlerinde yer almaması ve üretimde bulunmaması koşulu da bir diğer önemli husus. Ayrıca, yöreye özgü yemek kültürlerinin dolaşımda olması ve tüm bu yerinde ve özgün kimlik özelliklerini yansıtan, aceleye gelmeyen bir yaşamı benimseyecek insan varlığının, kaynaşma-misafirperverlik alışkanlıklarının yaşatılması. Özetlemek gerekirse, Sakin Şehir olabilmek için çevre politikaları, altyapı, kentin dokusunun korunan kalitesi, yerel üretim ve ürünlerin desteklenmesi, konukseverlik gibi ölçütler gerekiyor. Bu şehirlerin logosu olan salyangozu 10 kullanabilmeye hak kazanan merkezler, düzenli olarak denetimden geçiriliyor. Harekete dahil olan kentlerde insan daha düşük tempoda yaşıyor, daha az enerji tüketiyor ve vahşi bir gıda tüketimi yerine az ama öz beslenme ile yaşıyor. Kendisine, ailesine ve çevresine daha çok zaman ayırabiliyor. 8 Sadece 16.000 nüfusa sahip bu küçük yerleşim yeri, Sakin Şehir sertifikası aldığından bu yana yılda tam 1 milyon turist çekiyor. Orvieto nun görkemli web sayfası esin kaynağı olabilir: http://www.orvieto-info.com/ 9 http://www.arkitera.com/news.php?action=displaynewsitem&id=34231 Erişim tarihi: 18 Ocak 2010 10 Doğanın en yavaş ve en korunaklı (kabuğu nedeniyle, korumacılığında simgesi olmuş böylece) canlısı. 2
Bu değişim bir anlamda insanın çevresi ve doğa ile sağlıklı bir ilişki içinde olmasının, sağlıklı bir beden ve ruh için en önemli adım olduğunun onaylanmasıdır. Ancak, Sakin Şehir Hareketine dahil olmak o kadar kolay değil. Nitekim Sakin Şehir Bildirisi 11 de gürültü kirliliğini ve trafiği kesmek, yeşil alanları ve yaya bölgelerini arttırmak, yerel üretim yapan çiftçilerle bu ürünleri satan dükkân ve lokantaları desteklemek gibi elliden fazla taahhüt içeriyor 12. Bildirideki ölçütlere uymak şart. Çevre politikalarında, altyapıda, kent dokusunda, kentteki bütün üretim alanlarında şeffaflık ve kaliteyi korumak ve sürdürülebilir kılmak şart. Sakin Şehir Birliği uzmanları, uzun bir denetimden sonra onay veriyor ve kabul edilen kent hareketin logosu olan Salyangoz ile ödüllendiriliyor. Balbiani Palace (Chiavenna) Kaynak: http://www.breaks-italian-lakes.com/id61.html Yavaş Kentte yaşamak birçok fedakârlık gerektiriyor. Alışılmış temponun düşmesi gerek en başta. Kent merkezine motorlu araçlar giremiyor ki bu şart Türkiye nin kentlerinde en zor hayata geçebilecek olanı. Alışveriş merkezlerinin hemen önünde uzanan caddeler bunun en iyi kanıtı. İnsanımız otoparka aracını bırakıp iki adımlık mesafeyi yürümeye eriniyor. Yavaş Kent gönüllüleri bir çok belediyeyi zorlayarak öncü yasaların çıkarılması ve uygulanmasını sağlamakta. Sadece yerel yemeklerin dolaşımda olması, sürdürülebilir enerji kaynaklarının özendirilmesi, çevre koruma gibi hedefler bir bir hayata geçiyor. Parlak neon ışıkları kullanmak ve süpermarket açılması yasak. II.) Örnek Olarak Bra'da Yeni Bir Yaşam Tarzı 13 İtalya nın Piedmonte Bölgesindeki Bra şehri. Sıradan bir gün. Henüz günün ilk vakitleri. Ama şehirde bir hareketlilik var. Bu hareketliliğin kaynağı yollardaki araçlardan değil. Hareketlilik kaldırımlarda; yürümeye, koşmaya veya bisiklet sürmeye ayırılmış alanlarda. Halkın bir kısmı pek çok türden ağaçlarla yeşillendirilmiş, rengârenk çiçeklerle süslenmiş parklarda oturup arkadaşlarıyla sohbet ediyor. Birbirleriyle karşılaşan insanların dilinden sıcak bir buon giorno (günaydın) ifadesi dökülüyor. Bralılar her sabah kalktıklarında sakin bir şehirde gözlerini açmanın mutluluğunu yaşıyorlar. Sabah yürüyüşünü ve koşusunu yapan insanlar tekrar evlerine dönüp kahvaltılarını aile bireyleriyle 11 http://www.cittaslow.org.au/page.asp?id=9 12 Oktay Ekinci, Oylar Sakin Şehircilere http://www.ekolojistler.org/oylar-yavas-sehircilere-.-oktayekinci.html Erişim tarihi: 18 Ocak 2010 13 Dr. Veli Sırım, Sakin Şehirler http://www.italyaonline.net/italya/hakkinda/makaleler/sakin%20sehirler.htm. Bu kısımdaki görseller, http://www.itbiz.com/piedmont/braida/ tarafımızdan eklenmiştir 3
yaptıktan sonra yine gönül huzuru içinde işlerine gidiyorlar. Tabiî yine çoğu işyerine yürüyerek veya bisikletiyle gidiyor. Her iki yanında lavanta ve leylâklar sıralanmış caddelerde tek tük arabaya rastlanıyor. Ancak onlar da klakson çalmamak, çevreyi rahatsız etmemek için elinden geleni yapıyor. Havada lavanta ve leylâk kokusu var. Cadde ve yol kenarlarında zevksiz reklam panolarından eser yok. En işlek caddelerde dahi dükkânların önlerinde şatafatlı tabelalar, neonlu aydınlatmalar görülmüyor. İnsanlar gösteriş için değil, sadelik için yarışıyorlar burada. Bra daki gezintimiz esnasında, görmeye alışık olduğumuz birşeyin daha yokluğunu fark ediyoruz: Hiçbir evin üzerinde, televizyon anteni veya çanak anteni yok. Bra, sanki 2002 yılının değil, iki-üç yüz yıl öncesinin şehri. Şehir âdeta yeniden restore edilmiş ve modern binalar dahi tarihî mirasa uygun hale getirilmiş. Bir de, Bra Belediyesinin katkısıyla pek çok bina, Piedmonte bölgesinde yaygın olan bal rengi sıvalarla kaplanmış. Bu yönü Bra ya ayrı bir esrarengiz özellik kazandırıyor. Yine Bra caddelerinde modern şehirlerin iki vazgeçilmezi süpermarket ve fast food lokantalarından eser yok. Bra lılar alışverişlerini mahalli dükkânlardan veya Bra Belediyesince açılan ve sadece yerli ürünlerin satıldığı mekânlardan yapıyorlar. Üstelik buralarda satılan ürünlerin tamamı organik tarım yöntemleriyle ve ekolojik şartlara uygun olarak üretilmiş. Bra usulü sucuklar, salamlar, el yapımı çikolatalar, kimyasal ilâç veya hormon kullanılmadan üretilen sebze ve meyveler. İnsanlar aldıkları ürünlerden emin ve gönül rahatlığıyla yiyebiliyor. Üstelik bunu pişirdikleri veya kullandıkları her ürünün Bra patentli olduğunun bilinci içindeler. Bu durum onlar için ayrı bir gurur kaynağı. Bir de yılın belli dönemlerinde gerçekleştirilen ve şehre akın akın turist çeken gıda festivallerini işin içine katarsak, Sakin Şehir olma Bralılara çok şey kazandırıyor. Bra da yaygın olarak bulunan yerlerden birisi de peynir imalâthaneleri. Bu yönüyle de Bra şehrinin Sakin Şehir olmanın bir başka nimetinden yararlandığı görülüyor. Son iki yılda şehir idarecilerinin desteğiyle pek çok yere peynir imalâthanesi 14 açıldı. Böylece hem yerli 14 Seferihisar ın keçi sütünden yapılan meşhur Armola Peynir i için de aynı sistem düşünülemez mi? Seferihisarda Armola Peyniri: Bölgeye özgü, diğer peynir türlerine benzemeyen peynir çeşitleri arasında yer alan armola peyniri, Seferihisar ilçesindeki bir kaç mandıra ve evlerde yapılıyor. Eskiden tulum içinde yapılan peynirin şu anda endüstriyel olarak tulum üretimi gerçekleşmiyor. Armola peyniri, keçi sütünden yapılan süzme yoğurt, keçi sütü loru ve beyaz peynirin karışımıyla ortaya çıkıyor. Armola, hafif bir peynir olması ve istendiğinde domates salatasına sos olarak kullanılabilme özelliği nedeniyle çok tercih ediliyor. Keçi sütünden yapılması ve peynir-yoğurt karışımı olması nedeniyle farklı bir lezzeti var. Genelde ekmeğe sürülerek üzerine zeytinyağı, kırmızı biber, sarımsak ilave edilerek yeniliyor. http://arsiv.ntvmsnbc.com/news/468184.asp Armola ise sadece Seferihisar'da bulabileceğiniz ve 'keçi tulumu' diye adlandırabileceğimiz bir peynir türüdür. Hemen karşıdaki Sisam adasında da Seferihisar'daki gibi birkaç küçük mandırada ve evlerde bu peynir yapılıyor. Adı da aynı! Armola, Rumca 'peynir suyu' demek... Ama bu isim sizi aldatmasın, basbayağı bir tür peynir aslında; ancak yapımında içine lor ve yoğurt da karıştırılıyor. Evlerde de, Seferihisar'ın küçük mandırası Zeybekoğlu'nda da, keçi peyniri, lor ve yoğurdun çok uzun bir süre (altı saat boyunca) yoğrulmasıyla elde ediliyor. Doğaldır ki, Seferihisar çevresindeki dağlarda beslenen keçilerin sütüne sinen adaçayı ve kekik kokusu 4
hayvancılığa büyük destek sağlandı, hem de halka taze ve güvenli peynirler sunma imkânı hazırlandı. Daha da önemlisi, peynirciliğe yapılan yatırımlar sayesinde pek çok Bralı genç iş buldu, işsizlikten kurtuldu. Hemen belirtelim, Bra peynirleri kısa zamanda şehrin ve bölgenin sınırlarını aşmış, bütün İtalya ya dağılmış durumda. Hattâ, yetkililere göre, Avrupa nın değişik yerlerinden özel siparişler de geliyor. Bra caddeleri öğle vakti tekrar hareketleniyor. İnsanların bir kısmı evine, bir kısmı da mahallî yemeklerin onlarca çeşidinin sunulduğu lokantalara doğru gidiyor. Özellikle lokantalara yaklaşıldığında lavanta ve leylâk kokularına birbirinden nefis yemeklerin kokuları karışıyor. Aynı tablo akşam da yaşanıyor bu sakin şehirde. Ancak hareketlilik bu kez gece geç vakitlere kadar devam ediyor. Herkes dostlarıyla bir araya gelme, sohbetler etme, birlikte gezme ve dinlenme fırsatı bulma yarışında. Sakin Şehir düşüncesinin bütün Bra lılarca kabul gördüğünün bir diğer göstergesi de gençler. Daha iki sene öncesine kadar arabalarında, evlerinde veya halka açık yerlerde çok yüksek ses tonuyla müzik dinleyen gençlere artık rastlanmıyor. Galiba Bra lı gençler de artık sükûnetin eşsiz melodilerine kulak veriyorlar. Bra Belediyesinin güzel bir uygulaması da kullanılan eşyaların veya ürünlerin geri dönüşümüyle ilgili. Öncelikle çevreye zararsız ve geri dönüşüm özelliği olan ürünlerin üretilmesi veya satılması öngörülüyor. Bunun yanı sıra yeniden ekonomiye kazandırılabilecek atıklar için de şehrin pek çok yerine ayrı kutular yerleştirilmiş. İnsanlar da bu konuda bilinçlendikleri için bu tür atıkları ayrı ayrı poşetlere koyuyorlar. Toplanan atıklar tekrar işlenerek ekonomiye kazandırılıyor. Paolo Linotti, Turin de teknolojik danışmanlık yapan özel bir şirketin temsilcisi olarak Bra da bulunuyor. Büyük şehirlerden gelen pek çok uzman gibi yaptığı tek şey, Bra nın nasıl olup da bu kadar sakin bir şehir olabildiğini araştırmak. Paolo, Bra daki gördükleri karşısında tek kelimeyle şaşkına dönmüş. Sükûnet prensibinin modern şehircilik anlayışına ciddî bir alternatif olduğu gayet açık derken, içinde yıllarını geçirdiği Turin i şöyle tanımlıyor: Herkes koşuşturma içinde, herşey itişkakış halde. Bra daki sükûnetin değerini en fazla bilenler ise hiç şüphesiz orta yaşın üstünde olanlar. Bunlardan birisi de ömrünün tamamını bu şehirde geçirmiş olan Bra Belediye Başkan Vekili Bruna Sibille. Bra nın Sakin Şehirler Hareketine katıldığı son iki yıl içinde yaşanan değişiklikleri bir bir anlattıktan sonra şöyle bağlıyor sözlerini: Bu bizim için uzun bir süreç. Ancak her geçen gün Bra yı daha güzel yaşanır yer haline getireceğiz. Bunu başardığımızda ise, dünyanın bütün insanları sakin bir şehirde yaşamak isteyecek ve bütün şehirler birgün Sakin Şehir olacak. III.) Çeşitli Açılardan Sakin Şehirler Hareketi Sakin Şehirler Hareketine katılmak isteyen bir şehir, Birlik Anlaşma Bildirgesine imza atarak bazı yükümlülüklerin altına giriyor. Harekete üye şehirler yılda bir kez farklı bir şehirde toplanıyorlar. Bu toplantılarda bir yıl süresince gerçekleştirilen faaliyetler gözden geçiriliyor. Bir sonraki dönemle ilgili uygulamalar planlanıyor. Ayrıca Koordinasyon Komitesi tarafından görevlendirilen uzmanlar yeni üye olan şehirlerin yetkililerine hareketin hedeflerinin ayrıntılı olarak anlatıldığı bir eğitim semineri veriyorlar. Gerektiğinde bu uzmanlar üye şehirlerde tertiplenen konferanslara ve seminerlere katılıp, Sakin Şehir düşüncesini anlatıyorlar. da bu peynire hoş bir lezzet katıyor...daha şimdiden armolalı börekler Seferihisar'ın özgün tadı olmuş durumda... http://www.aksam.com.tr/2009/11/19/yazar/14464/nedim_atilla/armola camur kopanisti.html http://blog.milliyet.com.tr/seferihisar_in_sakli_lezzeti Armola/Blog/?BlogNo=179990. Erişim tarihi: 26 Ocak 2010 5
Yavaş Bir Şehir Olmanın Yolları Sakin Şehirler Hareketinin en belirgin özelliği, yerel kimliğin canlandırılması. Bu doğrultuda Sakin Şehirler Hareketinde yerini alan her bir şehir şu kuralları uygulama alanına koyuyor: Sakin Şehirler Hareketinin ortak logosunun kullanılması. Bu hareketin temel hedefleriyle doğrudan veya dolaylı olarak uyum içinde çalışmalar yapan veya yapacak olan kamu veya özel kuruluşlara destek sağlanması, yönlendirilmesi ve gerektiğinde her türlü desteğin sağlanması. Şehrin karakteristik özelliklerinin yanı sıra, yaşanan çevrenin korunması, zenginleştirilmesi ve çevreyle iç içe bir şehir hayatının sağlanması için politikalar belirlenmesi. Örneğin, kullanılmış ürünlerin çevreyi kirletmesinin önlenmesi ve ekonomiye yeniden kazandırılmasına yönelik önlemler alınması. Caddeler ve parkların çok çeşitli ağaç türleriyle ve çiçeklerle donatılması. Şehrin sükûnetini bozan ses ve görüntü kirliliğinin önüne geçilmesi. Örneğin araç trafiğinin, klakson ve alarmların kontrol altına alınması, bunun için elektrikle çalışan taşıtların veya bisiklet kullanımının teşvik edilmesi; binaların üzerindeki televizyon antenlerinin, reklâm panolarının, neon ışıklı reklâmların kaldırılması. Şehrin tarihî yapısını koruyacak şekilde altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi. Çevre ve şehir yapısının kalitesini artıracak ve geliştirecek teknolojilerin kullanılması. Yayalar için ayrılan alanların genişletilmesi. Gıda ürünleri üretiminin tamamen tabiî ve ekolojik yollarla gerçekleştirilmesi için gerekli önlemlerin alınması. Üretimi her geçen gün azalan mahallî ürünlerin koruma altına alınması, bu ürünlerin üretiminin artması için her türlü teşvikin sağlanması. İnsanların rahatlıkla geleneksel ürünleri, yiyecekleri temin edebilecekleri, hattâ sohbet için bir araya gelebilecekleri alışveriş mekânlarının, lokantaların veya toplantı yerlerinin tesis edilmesi. İnsanlara Sakin Şehirler Hareketinin temel prensiplerinin ve düşünce altyapısının her fırsatta anlatılması. Özellikle gençlere ve okul öğrencilerine yönelik eğitim programlarının hayata geçirilmesi. Toparlayacak olursak Kasım 1999 da Orvieto da hazırlanan sözleşmeye göre Sakin Şehirlerin şu şartları sağlaması gerekiyor: 1 - Etrafını çevreleyen bölgenin ve kentsel düzenin niteliklerini korumak ve geliştirmek için, yeniden kullanma tekniklerini araştırarak, çevresel politikalar uygulaması, 2 - Toprağın işgali için değil, kullanımının geliştirilmesi için, işlevsel bir altyapı politikası yürütmesi, 3 - Çevrenin ve kent düzeninin kalitesini geliştirmek için teknoloji kullanımını teşvik etmesi, 4 - Doğal, çevreyle uyumlu tekniklerin kullanımıyla üretilen yiyecek maddelerinin tüketimini desteklemesi, genetik yapısıyla oynanmış ürünleri hariç tutarak, Slow Food Ark ve Presidia projeleriyle işbirliği içerisinde, zor durumlar için gereken tipik ürünlerin üretilmesi, 5 - Bir bölgenin kültür ve geleneklerinin korunarak, simgeselleşmesine katkıda bulunup, yerli üretimi teşvik etmesi ve tüketicilerle, kaliteli üreticiler ve satıcılar arasında 6
doğrudan temas kurulabilmesi için tercih edilebilir ortamlar ve mekânlar yaratmayı desteklemesi, 6 - Konukseverlik kalitesini ve yerel toplum ile onun belirli özellikleri arasında gerçek bir bağ kurmayı desteklemesi, bir şehrin kaynaklarının eksiksiz ve yaygın olarak kullanımını önleyen fiziksel ve kültürel engelleri kaldırması, 7 - Gençlerin ve okulların sistematik bir biçimde lezzet eğitimiyle tanışmasına özel bir dikkat göstererek, yalnızca iç işletmecilerinin değil, bütün vatandaşlarının Yavaş Kent te yaşadıklarına dair farkındalıkların sağlaması. Bu şartlara topluca bakıldığında, somut anlamda sürdürülebilir bir yerel kalkınma modelinin tematik çerçevesi ile karşılaşılmaktadır. 2010 yılı Ocak ayı itibariyle 19 ülkeye yayılan Sakin Şehir sayısı 129 dur. Türkiye den bu Sakin Şehir belgesini alan tek yerleşim Seferihisar dır. Seferihisar Belediyesi dir. Ülkelere Göre (Sertifikalı) Sakin Şehirler (31 Aralık 2009) Ülke Sertifikalı Sakin Şehirler ABD Steve Barbose - Mayor of Sonoma, Virginia Hubbell - Representative Cittaslow Sonoma Almanya Deidesheim, Hersbruck, Lüdinghausen, Marihn, Nördlingen, Schwarzenbruck, Überlingen, Waldkirch, Wirsberg Avusturalya Goolwa, Katoomba Avusturya Enns, Hartberg, Horn Belçika Chaudfontaine, Enghien, Lens, Silly Danimarka Svendborg Güney Kore Damyang, Hadong, Jangheung, Sinan, Wando, Yesan Hollanda Midden-Delfland Aylsham, Berwick upon Tweed, Cockermouth, Diss, Linlithgow, Ludlow, İngiltere Mold, Perth, Sturminster Newton İspanya Begur, Bigastro, Lekeitio, Mungia, Pals, Rubielos de Mora İsveç Falköeping İsviçre Mendrisio Abbiategrasso, Acqualagna, Acquapendente, Altomonte, Amalfi, Amelia, Anghiari, Asolo, Barga, Bazzano, Borgo Val di Taro, Bra, Brisighella, Bucine, Caiazzo, Capalbio, Casalbeltrame, Castel San Pietro Terme, Castelnovo ne Monti, Castelnuovo Berardenga, Castiglione del Lago, Castiglione Olona, Cerreto Sannita, Chiavenna, Chiaverano, Cisternino, İtalya Città della Pieve, Civitella in Val di Chiana, Cutigliano, Fontanellato, Francavilla al Mare, Galeata, Giffoni Valle Piana, Giuliano Teatino, Greve in Chianti, Guardiagrele, Levanto, Massa Marittima, Monte Castello di Vibio, Montefalco, Morimondo, Orsara di Puglia, Orvieto, Pellegrino, Parmense, Penne, Pianella, Piossasco, Pollica, Positano, Pratovecchio, Preci, San Daniele del Friuli, San Gemini, San Miniato, San Potito, Sannitico, San Vincenzo, Santa Sofia, Scandiano, Stia, Suvereto, Teglio, Tirano, Todi, Torgiano, Trevi, Zibello Kanada Cowichan Bay, Naramata Norveç Eidskog, Levanger, Sokndal Polonya Biskupiec, Bisztynek, Lidzbark Warminski, Reszel Portekiz Lagos, Sao Bras de Alportel, Silves, Tavira Türkiye Seferihisar Yeni Zelanda Matakana (Rodney District) Kaynak: http://www.cittaslow.net/ 7
Ülkelere Göre Sakin Şehirlerin Bir Bölümü / Harita Kaynak: http://www.cittaslow.net/ 8
IV.) Seferihisar: Türkiye nin İlk Sakin Şehri Seferihisar Hakkında Kısa Bilgi (*) Seferihisar, İzmir'in güneybatısında ve Ege Bölgesi'nde yer almaktadır. İl merkezine uzaklığı 45 km`dir. Kuzeyde Urla, Doğuda Menderes, batı ve güneyde Ege Denizi ile çevrilidir. Seferihisar, Cumhuriyet öncesinde 1884 yılında ilçe olmuştur. Günümüzde İzmir'in 30 ilçesinden birisidir. 2008 Yılı ADNKS verilerine göre toplam nüfusu 26.945`tir. Bu nüfusun 23.669'u merkezde, 3.276'sı köylerde yaşamaktadır. Seferihisar`da 12 İlköğretim Okulu, 5 Orta Öğretim Kurumu bulunmakta; 3 525 öğrencinin eğitim gördüğü bu okullarda, 213 öğretmen görev yapmaktadır. İlçede, sağlık hizmetleri, 1 Devlet Hastanesi, 4 Sağlık Ocağı, 1 Sağlık Evi tarafından verilmektedir. Seferihisar'ın Beyler, Çamtepe, Düzce, Gödence, İhsaniye, Kavakdere, Orhanlı, Turgut ve Ulamış olmak üzere toplam 8 köyü ve Doğanbey ile Ürkmez beldeleri bulunmaktadır. Beyler, Orhanlı, Gödence, Çamtepe ve İhsaniye köyleri orman köyleridir. Kavakdere köyü ise dağınık yerleşme yapısına sahiptir. Orhanlı köyü 1979 tarihinden itibaren yeni yerleşim alanına kurulmuş, eski köyün yerinde bir mahalle kalmıştır. Evliya Çelebi'nin de dediği gibi zeytin ve üzüm temel geçim kaynakları arasındadır. Seferihisar ilçe merkezi 6 mahalleye sahiptir. Bunlar, Turabiye, Cami Kebir, Hıdırlık, Tepecik, Çolak İbrahim Bey, Sığacık ve Ulamış mahalleleridir. (*) Bu kısmında yazılmasında geniş ölçüde; http://tr.wikipedia.org/wiki/seferihisar,_%c4%b0zmir http://www.seferihisar.bel.tr/ http://www.izmir.gov.tr/default_b1.aspx?content=1098 http://www.seferihisarogretmenevi.com.tr/ilcemiz/tarihce.html; http://www.seferihisarogretmenevi.com.tr/ilcemiz/ilcemiz.html; 9
İlçenin batısının ve güneyinin Ege Denizi ne kıyısı olmakla birlikte ilçe merkezi denizden 5 km içeride bulunmaktadır. İlçenin yüzölçümü 386 km² dir. Seferihisar ın konumu ise 26 45'00" doğu; 27 01'30" doğu boylamları ile 38 17'00" kuzey ve 38 02'00" kuzey enlemleridir. İlçe topraklarından demiryolu hattı geçmemekte, en yakın istasyon İzmir kent merkezinde (45 km) ve Adnan Menderes Havalimanı nda (40 km) hizmet vermektedir. İlçenin deniz kıyısında yolcu ve yük taşımacılığına ait bir limanı bulunmazken, Sığacık ta bir balıkçı barınağı ve 400 yat kapasiteli yat limanı bulunmaktadır. İlçe merkezinin kuruluş yeri deniz seviyesinden 18 m yükseltidedir. Kent, kuzeygüney yönünde uzanan Kızıldağlar ın (1080m) batısında, denize inen yamaçlar ve Kocaçay vadisinin düzlükleri üzerine kurulmuştur. İklimi İklim şartlarının belirlenmesinde planeter faktörlerden başka yükselti, rölyef, bakı, kıyı konumu, denizden uzaklık, kıyı akıntıları gibi fiziki coğrafya koşulları da etkili olmaktadır. Seferihisar'da ise morfolojik bakımdan yüksek alanlar az olduğu için rölyefin ve yükseltinin pek etkisi yoktur. Yörenin ikliminde en büyük etki denize aittir. Denize yakınlık ve denizin ılıman etkisiyle sıcaklık kış aylarında pek düşmez. Seferihisar'da ortalama yıllık sıcaklık, meteoroloji istasyonunun 1929 1995 yılları arası kayıtlarına göre; 16,4 C, aylık ortalama maksimum sıcaklık Temmuz ayında 35,2 C, aylık ortalama minimum sıcaklık 4,2 C dir. Seferihisar ve çevresinde yüksek yaz sıcaklıkları yaşanırken kışlar ılık geçmektedir. Bu duruma göre Seferihisar'ın Akdeniz termik rejim bölgesi içinde olduğu söylenebilir. Çünkü yılın 4 ayında (Haziran-Temmuz-Ağustos-Eylül) sıcaklıklar 20 C nin üstündedir. Seferihisar'da yıllık ortalama rüzgâr hızı, yaklaşık olarak 3,5 m/sn civarındadır. Ocak, Şubat, Mart aylarında rüzgâr hızında nisbi bir artış gözlenirken Mart ayından Haziran ayına kadar bir azalma daha sonra tekrar yükselme gözlenmekte ise de bunlar önemli bir değer değildir. Diğer yandan kışın ve geçiş mevsimlerinde rüzgârın hızı zaman zaman oldukça artmaktadır. Seferihisar'da yıllık ortalama bağıl nem % 64 olup, aylara göre değişmektedir. Sonbahar'dan itibaren bağıl nem oranı ilkbahar sonuna kadar yıllık ortalamadan fazla, Mayıs ayından itibaren yıllık ortalamanın altındadır. Minimum nem durumuna bakıldığında; hiçbir ayda atmosfer neminin % 10 un altına düşmediği anlaşılır. Batı sektörlü rüzgârların etkin olduğu, sıcaklığın azaldığı, bulutluluğun arttığı kış aylarında bağıl nem oranı artmakta, kuzey sektörlü rüzgârların görüldüğü ve bulutluluğun azaldığı yaz aylarında ise azalmaktadır. Kısaca söylenebilir ki deniz etkisinde olan yörede bağıl nem değerleri her ay yüksektir. Seferihisar'da yıllık ortalama yağış miktarı 588.1 mm dir. En yağışlı mevsim kış mevsimi ve en yağışlı ay Aralık ayıdır (142mm). En az yağış ise yaz aylarında görülür (Temmuz ayında 1 mm). Seferihisar yarı nemli, mezotermal, su noksanı yaz aylarında çok kuvvetli, deniz etkisi alan bir özelliğe sahiptir. Mayıs - Eylül ayları arasında topraktaki su yetersizliği yörede tarım 10
faaliyetlerini olumsuz etkilemektedir. Kasım ayından Nisan ayına kadar olan dönemde ise buharlaşma az olduğu ve yağış miktarları da yeterli olduğu için toprakta su bulunmaktadır. Bitki örtüsü Seferihisar ekolojik ve fizyonomik bakımından ortak özellikler gösteren bitki topluluklarına sahiptir. Bitki toplulukları iki ana formasyonda görülür. Bunlar; maki topluluğu ve orman topluluğudur. Maki olarak ayırt edilen ve baskın türlerini, delice, menengiç, zakkum, katırtırnağı ve yer yer fundaların oluşturduğu formasyonda maki - garip şeklinde topluluklar da vardır. Ayrıca küçük topluluklar halinde kızılçam ormanları ile yüksek yapılı, kalın gövdeli, tek ağaç şeklinde meşeler yayılış gösterir. Doğal bitki örtüsü arasında kültür bitkilerinden zeytin ve narenciye ağaçları dikkati çeker. Ekonomisi Seferihisar ilçesi genelinde ekonomik faaliyetlerin temelini tarım ve onun içerisinde de zeytincilik oluşturmakta iken, narenciye ve enginar yetiştiriciliği ile süs bitkileri ağırlıklı seracılık, hayvancılık son yıllarda önemli gelir kaynağı olmaya başlamıştır. Öte yandan balıkçılık devam ederken, turizm; günümüzde ilçe ekonomisine katkı veren en önemli sektörlerden biri haline gelmiştir. Nüfusun % 80'i tarımla uğraşmaktadır. İlçenin sanayi ve ticaret hayatında çeşitli alanlarda faaliyet gösteren işletme, fabrika, atölye ve imalathaneler bulunmaktadır; İlçe merkezinde tanzim et satış mağazası ve otobüs işletmesi olmak üzere 2 adet belediye iktisadi teşekkülü, 11 adet un fabrikası, 9 adet mandıra, 8 adet zeytinyağı fabrikası, 11 adet yaş meyve-sebze paketleme işletmesi, 2 adet beşer tonluk süt toplama merkezi, 50 adet marangoz imalathanesi, 10 adet soğuk demir atölyesi, 6 adet alüminyum ve 4 adet plastik imalathanesi bulunmaktadır. Narenciye paketleme tesislerinde işlenen ürünler ihraç edilmekte, diğer imalathane ve atölyeler ise ancak ilçe ihtiyaçlarını karşılamaktadır. 11
Kültürel Zenginlikler 15 Cami ve Mescitler: 1.Güdük Minare Cami (Seferihisar ilçe Merk.) 2.Hıdırlık Cami (Seferihisar İlçe Merk.) 3.Turabiye Cami (Seferihisar İlçe Merk.) 4.Ulu Cami (Seferihisar İlçe Merk.) 5.Kasım Çelebi Cami (Düzce Köyü) 6.Sığacık Cami ve Sığacık Mescidi Hamamlar Medreseler: 1.Hamam (Seferihisar İlçe Merk.) 2.Sığacık Hamamı 3.Düzce Köyü Hamamı 4.Ulamış Köyü Hamamı 5.Kasım Çelebi Medresesi (Düzce Köyü) Çeşme -Anıt-Su Kemeri-Ilıcalar: 1.Şehitler Çeşmesi (Seferihisar İlçe Merk.) 2.Ulamış Köyü Şehitlik Anıtı 3.Su Kemeri (Beyler Köyü) 4.Cumalı Ilıcaları (Kavakdere Köyü) Tümülüsler: 1.Güneşlikent Tümülüsü (Tepecik Mah.Gemisuyu Mevki, Seferihisar İlçe Merk.) 2.Tümülüs- A (Hıdırlık Mah.Sazlıgöl Mevki, Seferihisar İlçe Merk.) 3.Tümülüs-B (Hıdırlık Mah.Sazlıgöl Mevki, Seferihisar İlçe Merk) Antik Kent ve Sit Bölgeleri 1.Teos Antik Kenti 2.Lebedos Antik Kenti 3.Karaköse Harabeleri 4.Myonnesos Adası 15 http://www.seferihisar.bel.tr/. Dünden Bugüne Seferihisar ın Tarihsel Gelişimi adlı kısa bir özete değerlendirme notumuzun Ek:1 inde yer verilmektedir. 12
V.) Seferihisar ve Türkiye nin İlk Yavaş Şehri 16 Beş yıldızlı oteller yerine butik otellerin inşa edildiği, yerel kültüre sahip çıkarak sakin yaşam tarzının benimsendiği, gürültü kirliliğine ve trafiğe karşı yoğun önlemlerin alındığı Cittaslow lar, son yıllarda klasik tarzdaki tatil anlayışını da değiştirdi. Bu düşünceden yola çıkarak Seferihisar ı sakinliğiyle bir turizm çekim merkezi haline getirmek isteyen yetkililer, özenle korunan kent dokusu, doğası, sessiz, sakin yaşamıyla, Cittaslow Birliği ne kabul edildi. Türkiye nin ilk sakin şehri oldu İtalya da toplanan Cittaslow Uluslararası Koordinasyon Komitesi toplantısına katılan Seferihisar Belediye Başkanı Tunç Soyer, temaslarında öncelikle Cittaslow Genel Sekreteri Pier Giorgio Oliveti ile görüşüyor. Görüşme sonrasındaki toplantıda başvuru dosyasının sunumunu müteakip iki saatlik bir süre boyunca Seferihisar anlatılıyor ve Birliğin tarihinde ilk kez, bir kent incelenip denetlenmeden başvurusu kabul ediliyor. Belediye Başkanı Tunç Soyer, basına yaptığı açıklamada şunları söylüyor: Toplantıya giderken çok heyecanlıydım. Hem ilçemizi, hem ülkemizi tanıtmak için Cittaslow başvurusu 16 http://www.mimdap.org/w/?p=28314 ve http://www.seferihisar.bel.tr/ 13
iyi bir fırsattı. Çok iyi hazırlandık. Toplantı öncesi çeşitli görüşmelerim oldu, komite toplantısında da başvuru dosyasını sunarak, ilçemizi ve niye Cittaslow için başvurduğumuzu anlattım. Toplantıda başvurumuz kabul edildi. Böylece Seferihisar, Türkiye nin ilk, dünyanın 129 uncu Cittaslow u yani sakin şehri oldu. Bu, turizm için, ilçemizin gelişimi, değerlerimizin korunması için çok önemli. Sakin şehrin simgesi olan salyangoz logosunu almaya hak kazanmış olduk. Seferihisar, altyapı, çevre, kent estetiği, misafirperverlik ve yavaş yemek gibi başlıklar altında 52 kritere göre değerlendirilmiş ve yüzde 50 başarı gerekirken yüzde 73 düzeyinde uygunluk sağlayarak sonunda salyangoz logosuna kavuştu. Türkiye nin ilk Cittaslow u olan Seferihisar ı örnek alan 60 yerleşim yeri 17 daha Sakin Şehir olmak için kolları sıvadı. EBSO Vakfı Başkan Yardımcısı ve Bayanlar Birliği Başkanı Berkay Eskinazi ise Sakin Şehir kavramı olarak da adlandırılan Cittaslow'un, içerdiği kriterler nedeniyle, kolay elde edilemeyen bir statü olduğunu vurguluyor. Seferihisar'ın sakin şehir unvanını elde etmesiyle ilçenin tarihi dokusunun koruma altına alındığını belirten Eskinazi, İzmir'in ve Türkiye'nin yurt dışındaki tanıtımı da gerçekleşti. Seferihisar bu başarısıyla, kentimize paha biçilmez bir tanıtım sağlamış oldu dedi. Söz konusu unvanın, Seferihisarlıların ekonomik ve sosyo-kültürel umutlarını artırdığına işaret ediliyor. VI.) Seferihisar da Neler Yapılmakta 18 1.) Çocukların doğal üretimi öğrenmeleri amacıyla bahçeler yaratılıyor. 2.) Yerel üretimin desteklenmesi amacıyla ticari merkezler kurulmasına yönelik kriteri karşılamak amacıyla Köy Pazarı kuruluyor. Bu bağlamda eski belediye binası Seferihisar'ın 8 köyüne tahsis edilmiş. Burada köylüler, kendi ürünlerini sunma imkânı buluyorlar. Haftanın bir günü de açık pazar kuruluyor. 3.) Kent içine bisiklet yollarının yapılması projesi sürdürülüyor. Bu konuda Belediye Başkanı Tunç Soyer şunları kaydediyor: Arkadaşlarımız, güneş enerjili bir bisiklet üretti. İlçede, rampaları pedal çevirmeden çıkmaya olanak sağlayan bisikletler olacak. 17 Bu yerleşim yerleri arasında; Antakya, Aydın ın Yeni Pazar, Muğla nın Akyaka, Eskişehir in Bozüyük ilçeleri sayılabilir. 18 Burada not edilenler Ocak 2010 itibariyle. Yazının yeniden elde geçirilmesi sırasında Seferihisar daki son gelişmelerin yer aldığı yeni bir yayın dikkat çekmiştir. Meraklıları için: http://www.seferihisar.bel.tr/gazete.pdf 14
4.) Belirli saatlerde kent merkezine motorlu araç alınmayan Seferihisar da fayton uygulamasını başlatmak için girişimler sürüyor. 5.) Görüntü kirliliği bulunan ana cadde tamamen yenileniyor. Bütün tabelalar değişiyor. Çanak antenler sökülüyor. 6.) 20 ressamla sürdürülen çalışmalar neticesinde (DYO sponsorluğunda), evlerin cephelerinin boyanması, kolonların taş kaplanması, klimalara ahşap ızgara yapılması ile pencere ve balkonlara sardunya konulmasına karar verilmiş ve bu amaçla 4 bin sardunya fidelenmiş 7.) Seferihisar'da 75 yaş üstü yurttaşları bir araya getirerek yaşlıların anlattıkları anıları derlenmesinden oluşacak Seferihisar Sözlü Tarihi kitabı çıkarmak hedeflenmiş. 8.) Yılın 300 gününü güneşli geçiren Seferihisar aynı zamanda zengin termal enerji kaynaklarına ve güçlü rüzgâr koridorlarına sahip. Bu çerçevede öncelikle kentin ısınmasında jeotermal enerjiyi kullanma hedefleniyor. Ayrıca kentin aydınlatılmasında güneş ve rüzgâr enerjisi kullanan yeni estetik aydınlatma elemanları projelendirilmiş durumda. 9.) Yerel Yemek Lokantalarının oluşturulmasına hız verilmiş. Bu konuda esnaf eğitimine de İzmir deki Üniversitelerden alınan desteklerle devam ediliyor. 10.) Turizm konusunda mass- turizm ve her şey dahil sistemi yerine ev pansiyonculuğu ve çevreye saygılı, doğal ve tarihi mimari dokuya uygun butik oteller in öne çıkacağı bir projenin olgunlaştırılmasına gayret gösteriliyor. Bu çerçevede eko-turizmin yaygınlaştırılması amacıyla kentin tamamının turistik bir merkez haline getirilmesi hedeflenmiş durumdadır. VII.) Seferihisar ve Bir İhtisas Bankası Olarak Türkiye Kalkınma Bankası Bilindiği üzere, Türkiye Turizm Stratejisi (2023) 19 ile üretim, yönetim ve uygulama süreçlerinde sektörün önüne bir yol haritası konularak yönlendirilmesi temel amaç olarak kabul edilmiştir. Türkiye Turizm Stratejisi çalışmasının temelinde yer alan bu yaklaşım, çalışmanın noktasal değil bölgesel, emredici değil yönlendirici, statik değil dinamik bir çerçevede geliştirilmesini olanaklı kılmaktadır. Strateji Belgesinde ülkemiz kıyı turizmi yanı sıra, alternatif turizm (sağlık ve termal turizm, kış sporları dağ ve doğa turizmi, yayla turizmi, kırsal ve eko turizm, kongre ve fuar turizmi, kruvaziyer ve yat turizmi, golf turizmi, v.b.) gibi turizm türleri açısından da eşsiz imkânlara sahip bulunduğuna dikkat çekilerek, bu potansiyelin rasyonel anlamda kullanılmamakta olduğu vurgulanmaktadır. Türkiye Turizm Stratejisi 2023, ülkemizin doğal, kültürel, tarihi ve coğrafi değerlerini koruma-kullanma dengesi içinde kullanmayı ve turizm alternatiflerini geliştirerek ülkemizin turizmden alacağı payı arttırmayı hedef almakta ve turizm kaynaklarının noktasal ölçekte planlanması yerine gelişim aksları boyunca turizm koridorları, turizm bölgeleri, turizm kentleri ve eko turizm bölgeleri oluşturacak şekilde ele alınmasını bu değerlerin tanıtımı ve kullanım ölçütlerinin belirlenmesi açısından daha doğru bir yaklaşım olarak görmektedir. Böylece, turizm potansiyeli bulunan bölgelerin diğer alternatif turizm türleri ile cazibesi artırılmış olacaktır. 19 www.mevzuat.dpt.gov.tr/ypk/2007/20070302-17-1.doc Erişim tarihi: 20 Ocak 2010. 15
Türkiye Turizm Stratejisi-2023 ün öngördüğü hedeflerle ülkemizin her yanına dağılmış durumda bulunan sağlık, termal, yayla, kış ve dağ sporları, kültürel açıdan önemli yer ve yerleşmelerin tek tek ele alınmasından çok bunların birbirleriyle entegrasyonu sayesinde daha cazip ve daha güçlü alternatif varış noktaları ve güzergâhlar oluşturulacaktır. Güçlü bir turizm güzergâhı ve bölgesel varış noktası oluşturulması ile bu bölgeler içinde zayıf kalan yerleşmelerin kültür, el-sanatları, yeme-içme tesisleri ve konaklama imkânları ile güçlenmeleri de sağlanmış olacaktır. Kentsel Ölçekte Markalaşma Stratejisi alt başlığında Zengin kültürel ve doğal değerlere sahip kentlerimizin markalaştırılarak, turistler için bir çekim noktası haline getirilmesi temel hedeftir. Şehir turizmi metropol ölçeğindeki büyük şehirlerde gerçekleştirilen bir turizm türüdür 20. Paris, Londra, Montreal ve Prag şehir turizminin yapıldığı en önemli kentler arasındadır 21. Şehir turizminde şehrin turizm potansiyeli ve çizdiği imaj çok önemlidir. Bu nedenle, şehrin tüm çekim noktalarının maksimum düzeyde kullanılması gereklidir. Ülkemizde öncü örnek olarak dünyanın en büyük turizm potansiyeline sahip metropollerinden biri olan İstanbul da ve diğer büyük şehirlerimizden Ankara, İzmir ve Antalya da şehir turizmi projesi başlatılması önerilmektedir. 2010 yılında Avrupa Kültür Başkenti olarak İstanbul un belirlenmesi bu şehrimizin kültür, sanat, şehircilik ve çevresel kalite olarak güçlendirilmesini gündeme getirmektedir. Kentsel Ölçekte Markalaşma Stratejisi nin 2023 hedefleri arasında özet olarak; İç ve dış turizmde kültür turizmi hareketini artırmak için her yıl Kültür ve Turizm Bakanlığı tarafından bir şehir Kültür Turizmi Kenti olarak ilan edileceği; tarihi, kültürel ve mimari özelliği olan yapıların ve ören yerlerinin restorasyonun yaptırılacağı; yöresel etkinlikler uluslararası standartlara uygun biçimde geliştirileceği; kültürel ve sanatsal gösterilerin sergileneceği tesisler ve mekânların yapılacağı; yerel halkın soyut ve somut kültürel mirasın değeri ve korunması konusunda bilinçlendirilmesinin sağlanacağı; şehirlerimizin zengin kültürel mirasını vurgulayan ulusal-uluslar arası düzeyde tanıtım ve pazarlama yapılmasının sağlanacağı hususları özetlenmiştir. Bu bağlamdaki hedeflerin gerçekleşmesi için de yapılması gerekenler alt başlıklar halinde şu şekildedir 22 : 20 Bu şehir turizmi meselesinin sadece büyük şehirler olarak algılamak yanıltıcı olacaktır. Notun ilgili kısmında da bahsedildiği 16.000 nüfuslu Orvieto şehri Sakin Şehir olarak belgelendikten sonra yılda 1 milyon turist almaktadır 21 Bu bağlamda, İtalya daki Capri Adası da bana göre incelenmesi ve dersler çıkarılması gereken örneklerden biridir. 2005 yılı Nisan ayında o dönemde yayında olan www.panoramadergisi.com da yayınlanan, Limona Dayalı Bir Turizm Stratejisi Örneği: Capri başlıklı yazımın sonuç bölümünün ilk paragrafı Yörenin doğasını tüketmeden, mimari dokuya saygılı, yöreye özgü ana bir tasarım gerçekleştirilmiştir Capri de. Bu ana tasarımın merkezinde limon vardır. Ve her alt tasarımın mutlaka limon ile bir ilintisi kurulmuştur. Yukarıda da belirtilmeye çalışıldığı gibi tüm ürün tasarımlarında limonun estetik ve uyumlu baskınlığı, Capri yi doğa ve tarihinin yanında akılda kalıcı bir öğe olarak öne çıkarmaktadır. Oysa Türkiye deki turistik yörelerin nerede ise hepsinde; fes, imitasyon Topkapı kamaları, telkari gümüşler, deri eşyalar, halı ve kilimler ile oniks vazoları görmek mümkündür. İster Bergama ya, ister Efes e, isterseniz İstanbul a, Bodrum a, Cunda ya gidin değişmez. Yöreye özgü spesifik bir ürünü aramak nafiledir biçiminde idi. Capri örneğinden esinlenerek Seferihisar için de markalaşmış bir ürünü olan Mandalina önerilemez mi?. Bahse konu makalemin tümü http://www.mulkiyeistanbul.org/?action=anidetay&id=57 linki kullanılarak okunabilir. 22 Sadece bu değerlendirme ile ilgili hususlar özetlenmiştir. 16
Mimari düzenlemeler: Uluslararası standartlarda şehir müzeleri kurulacak, Tarihi, kültürel ve mimari özelliği olan yapıların ve ören yerlerinin restorasyonu yapılacak, Tarihi dokuları ve eski merkezleri yenilenmesi projeleri hazırlanacak, Anıt, kale, su kemeri, sur, han, kervansaray v.b. tarihi yapıların ışıklandırma ve çevre düzenlemeleri yapılacak, Tarihi çekim noktalarının çevresinde turistik yeme-içme tesisleri yapılması, Ülkemizin meşhur el sanatlarından deri, halı, takı gibi ürünlerin sunulacağı Kapalıçarşı benzeri otantik alışveriş merkezleri yapılacak ve mevcut olanların iyileştirilmesi sağlanacak. Ulaşım Sistemi ile ilgili Düzenlemeler: Kıyı şehirlerindeki iskele ve limanlarda düzenlemeye gidilecek, Deniz turizmi olanakları geliştirilecektir. Fiziksel -Sosyal Düzenlemeler: Kent merkezinde turizm danışma büroları açılacak, Yerel idare ve ilgili kuruluşlar ile işbirliği yapılarak altyapı ve üstyapı eksiklikleri tamamlanacak, Yön levhaları ve bilgilendirme tabelaları konulacak, Şehir turları kapsamında tur güzergâhını ve çekim noktalarını gösterir özel şehir haritaları ve broşürleri basılacak ve sahip olunan değerlerin gerek ülke çapında gerekse yurtdışında tanıtım ve pazarlaması yapılacaktır. Eko-Turizm ve Yayla Turizmi: Yerel halk, turistik ürün, hediyelik eşya yapımı, servis, kalite ve işletmelerin yönetimi konusunda eğitilecektir. Etnografik ve ekolojik özelliklerinin sergilendiği müze evlerin açılması teşvik edilecektir. Alana girişte kabul noktaları oluşturulacak ve buralarda ziyaretçilere farklı güzergâhları ve yöresel özellikleri gösteren mola noktaları ve tur güzergâhlarını gösteren haritaları sunulacaktır. Doğa turizmi için kullanılacak alanlarda, çeşme, wc, barınak, mesafe ve yön levhalarının tamamlanması, dağ yürüyüşü rotalarının Küresel Yer Belirleme Sistemi (GPS) ile uydulara tanıtılması, yeni taşıt yolu açılmaması sağlanacaktır. Kitle turizmi amaçlı kullanılacak alanlarda; fiziksel planlama çalışmalarına altlık oluşturacak kadastro tamamlanarak, orman ve mera alanlarının sınırlarının tespitini takiben 1/25 000, 1/5000 ve 1/1000 ölçekli imar planları hazırlanacaktır. Doğa turizm amaçlı olarak seçilen alanlarda güzergâh üzerinde yer alan mağara, şelale, ilginç ağaç ve kaya oluşumu, sportif alanlar, kamping alanları vb. çekicilikler için çevre düzenlemeleri yapılacak, başta ulaşım olmak üzere gerekli altyapılar tamamlanacaktır. 17
Yörenin özelliklerinin araştırılmasına imkân verecek ve bunun bilimsel anlamda gösterimini sağlayacak araştırma istasyonları ve bilim müzeleri kurulacaktır. Yöre halkına pansiyonculuk eğitimi verilecektir. Turizm gelişim alanlarında yer alan eko-turizm alanlarının alan yönetim planları yapılacaktır. Görüldüğü üzere bu alt kısımda özetlenen hususların bütünü, değerlendirme notunun başlangıcını oluşturan Citta Slow- Yavaş ya da Sakin Şehirler meselesi ve dolayısıyla da Türkiye nin ilk sakin şehri Seferihisar ile de doğrudan ilgilidir. Türkiye Kalkınma Bankası nın 2010 yılı İş Programı ve Bütçesi incelendiğinde Stratejik Amaç 1. Ülke düzeyinde ekonomik ve teknolojik ilerlemeyi sağlayacak, verimlilik ve rekabeti artıracak yatırımları desteklemek. şeklinde yer alan tablodaki doğrudan turizm sektörü ile ilgili iki hedefin aşağıdaki gibi olduğu saptanabilir: Hedefler Hedef 1.2. 2010 yılında Turizm sektörüne toplam olarak 204.000.000 TL plase edilmesi öngörülmektedir. Bu tutar, toplam plâsmanların % 35'idir. Bu tutarın 120.000.000 TL'si doğrudan kredi, 84.000.000 TL'si ise Apex Bankacılık Ürünü olarak kullandırılacaktır. Hedef 1.7. Yeni turizm alanları oluşturulmasında ve alt yapı faaliyetlerinde, ilgili özel ve kamu kurum ve kuruluşlarıyla ilişkiye geçerek, Bankamızın aktif rol almasına yönelik çalışmalar yapılacaktır. Faaliyet ve Yöntemler 1.Aktif kredi pazarlama, yöntemimizin ilk aşamasını oluşturmakla birlikte Apex Bankacılık Yöntemleri de uygulanacaktır. Bu aşamada sektör konusunda ihtisaslaşmış personelin deneyimleri pazarlama aşamasında devreye girmekte, girişimciler yönlendirilmektedir. Bunun dışında yeni turizm alanları oluşturulmasında görev almak suretiyle yeni fırsatlar oluşturulacaktır. Turizm kredilerinin değerlendirilmesinde temel yöntem proje değerlendirmedir. 2. Ekonomik ve Sosyal Araştırmalar Müdürlüğü tarafından turizm sektörüne ilişkin sektörel verileri izlemeye yönelik Araştırma Faaliyetleri gerçekleştirilecektir. Kredi Değerlendirme II Müdürlüğü, Turizm Bakanlığı ve ilgili diğer Bakanlıklar ile TÜRSAB ve turizm sektörüyle ilgili diğer sivil toplum kuruluşları nezdinde bu hedefe yönelik girişimlerde bulunacaktır. Ülkemiz turizm sektöründeki mevcut yatak kapasitesinin yaratılmasında başat / temel rolü oynayan, geçmişte turizm işletmelerinin gelişip yaygınlaşmasında Turban ın öncü örnek işletmeleriyle adeta bir okul / ekol rolünü üstlenen, günümüz Belek ve Beldibi bölgelerinin, farklı bir ifade Güney Antalya Bölgesi Turizm Geliştirme Projesinin lokomotifi olan Türkiye Kalkınma Bankası, 2010 yılında ve sonrasında turizm sektörünün de sürükleyici aktörü olabilir. 18
Türkiye nin de bir gurur kaynağı olarak 19 ülke arasında bir Citta Slow / Yavaş şehre sahip olması önemli bir aşamadır. Bu konuda hem geçmiş birikimini, hem de gelecek heyecanını ülkemizden 60 yakın potansiyel Sakin Şehir adaylarıyla paylaşabilir. Her ne kadar Türkiye Kalkınma Bankası nın kuruluşunu düzenleyen 4456 sayılı yasanın getirdiği finansal destek sağlanabilecek şirketler bağlamında Anonim Şirket lerle sınırlı ise de APEX Bankacılık uygulamaları bu konuda Türkiye Kalkınma Bankası na manevra imkânı sağlayabilir. Farklı bir ifade ile yeni ve geleceğin saygın yatırım alanları arasında yer alacak olan bu yavaş / sakin şehir teması, hizmet yelpazesinin çeşitlenmesi ve tarihindeçok sayıda ilk lere imza atmış bir kurum olarak Kalkınma Bankası nın yine bir ilk in daha yaratıcısı olabileceği değerlendirilmektedir. Türkiye nin ilk yavaş şehri Seferihisar özelinde somutlaştırırsak; i) Apex Bankacılık Ürünü olarak Seferihisar da Ev Pansiyoncuğunu destek kredileri geliştirilebilir ii) iii) iv) Seferihisar da güneş enerjisi, termal ve rüzgâr enerjisi potansiyellerinin hayata geçirilmesi projelendirilebilir. (Değerlendirme notunda bu bağlamda örneklere yer verilmiştir) Yeme İçme Tesisleri, farklı bir ifade ile yerel lokantaların yeniden yöresel malzeme ile tefrişi için yine Apex Bankacılık Ürünü olarak kredi imkânları yaratılabilir. Banka kadrosunda yer alan mimar ve şehir plancıları vasıtasıyla, mekanların rölöveleri çıkartılabilir, restorasyon projeleri yapılabilir. v) Uygun görülmesi halinde bu öneriler, bir paket halinde değerlendirilebilir ve bir örnek proje, Bankanın ilgili birimlerindeki bu konularda alan bilgisi olan mühendisler, mimarlar ve şehir plancıları tarafından hazırlanabilir. vi) Seferihisar bağlamında hazırlanabilecek böyle bir projenin, bundan sonra Sakin Şehir belgesi alma potansiyeli / hazırlığı olan (2010 Ocak itibariyle) 60 kadar kentle de bağlantı kurması / iş üretmesi imkânı da yaratılmış olacaktır. 19
Ek 1: Dünden Bugüne Seferihisar ın Tarihsel Gelişimi (*) Ege'nin diğer yöreleri gibi Seferihisar'da da M.Ö.7,-5,yüzyıllar arasında Lidyalılar, İranlılar, Atinalılar ve Ispartalılar hüküm sürmüştür. Daha sonra yöreye İranlılar, Bergama Krallığı, Makedonyalılar, Eski Yunanlılar, Romalılar ve Bizanslılar egemen olmuştur. Seferihisar 1084 yılında Selçuklu Komutanı Emir Çakabey tarafından alınmış, II. Haçlı Seferi(1147 1149)sonrasında, bölge Sultan Mesut tarafından Selçuklu topraklarına katılmıştır. Seferihisar,1308 yılında Selçukluların dağılması ile 1320 de Aydınoğullarının egemenliğine ardından 1394 yılında da Osmanlıların eline geçmiştir.1402 Ankara Savası nihayetinde Moğolların işgaline uğrayan bölge,1425 yılında tekrar Aydınoğulları'nın elindedir, ancak Cüneyt Bey'in ölümünden sonra Seferihisar artik Osmanlıların olmuştur. Seferihisar 14,-15,-16, yüzyıllarda Düzce (Hereke)deki medresesiyle bir ilim ve kültür ocağı haline gelmiştir. Osmanlı toprak bölünüşüne göre has arazi içersinde bulunan Seferihisar ın geliri III. Murat ın annesi Valide Sultan tarafından, Mekke ye vakfedilmiştir. Seferihisar 19,yüzyıl başlarında 20 bini aşkın nüfusa sahipken, köylerde çıkan veba hastalığı nüfusu kırmış, Seferihisar ın dört beş köyü ortadan kalkmıştır. İzmir 1850 yılında, Aydin vilayeti'nin merkezi olunca, Seferihisar nahiyesi de 1884 yılında Belediye olmuştur. İlçe merkezinde Selçuklular ve Osmanlılardan kalma camiler bulunmaktadır. Bunlardan; Turabiye Camii (1197) yılında Selçuklular tarafından yapılmış (1783 1784) yıllarında Osmanlılar tarafından bakıma alınıp yeniden ibadete açılmıştır. Osmanlı döneminde ise Güdük Minare Camii, Hıdırlık Camii (1767 1768)ve Ulu Camii (1816 1817) inşa edilmiştir. Bu camilerin hepsi çeşitli tarihlerde onarım gördüklerinden günümüzde de ibadete açıktırlar. Ayrıca Osmanlı Dönemi nden kalma ve bugün yıkıntı halde 2 hamam bulunmaktadır. Seferihisar ve çevresinde tespit edilen tarihi değerlerden biride Tümülüslerdir. Bunlardan; Tepecik Mah.deki Güneşlikent Tümülüsü, yaklaşık 20 metre yüksekliğinde, 80 metre çapındadır ve yoğun kaçak kazılara maruz kalmıştır. Ayrıca Hıdırlık Mahallesinde de birbirine yakin konumlarda 2 si tescilli, 8 i tescilsiz, toplam 10 Tümülüs yer almaktadır. Seferihisar'da Cumhuriyet döneminde kayda değer bir olayda Kore Savaşları na katılan Türk Kuvvetlerinin, ikinci kafileden itibaren,1951 1960 yılları arasında on yıl hazırlık eğitimini burada yapmış olmalarıdır. Seferihisar ilçe merkezinde Kurtuluş Savaşı nda ve Cumhuriyet döneminde şehit düşenlere ait bir Şehitlik ile ilçe merkezi girişinde, İzmir Caddesi üzerinde Şehitler Çeşmesi bulunmaktadır. Seferihisar ın Kurtuluşu ve Çolak İbrahim Bey 15 Mayıs 1919 tarihine kadar Seferihisar'da yaklaşık % 50 Rum,% 50 yerli ve Mora göçmeni Türk ahali birlikte yaşamışlar, İzmir in 15 Mayıs 1919 da Yunan işgaline uğramasıyla, işgal yılları başlamış,11 Eylül 1922 de ilçe kurtarılmıştır. Harbiye'den yetişmiş Çolak İbrahim Bey, Mustafa Kemal Paşa'nın teklifini kabul ederek, maiyetindeki iki milis süvari alayı ile birlikte Kuvayı Milliye'ye katılmıştır. Emrine bir nizamiye alayı ile bir dağ bataryası verilerek 1920 yılında 3.Süvari Tümeni namıyla Garp Cephesi emrinde bir süvari tümeni yapılmıştır. Çolak İbrahim Bey, Kızılçullu yakınlarından (*) Bu kısmında yazılmasında geniş ölçüde; http://tr.wikipedia.org/wiki/seferihisar,_%c4%b0zmir http://www.seferihisar.bel.tr/ http://www.izmir.gov.tr/default_b1.aspx?content=1098 http://www.seferihisarogretmenevi.com.tr/ilcemiz/tarihce.html; http://www.seferihisarogretmenevi.com.tr/ilcemiz/ilcemiz.html; 20