KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 81 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 Akdeniz Bölgesinde Mısırda Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Çalışmaları Üzerine Araştırmalar Sevcan ÖZTEMĐZ 1, Mustafa GÜLLÜ 1, Fatih ÖZDEMĐR 2, Hakan FĐDAN 1 Filiz BÜLBÜL 1 1 T.C.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Zirai Mücadele Araştırma Enstitüsü,. 2 T.C.Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Bahri Dağdaş Uluslararası Tarımsal Araştırma Enstitüsü, Konya Geliş Tarihi: 03.10.2007 Kabul Tarihi: 03.04.2008 ÖZET: Akdeniz Bölgesinde Mısırda Entegre Mücadele Araştırma, Uygulama ve Eğitim Projesi 2001-2005 yıllarında,, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Antalya da 7012 dekarlık I. ve II. ürün mısır üretim alanlarında yürütülmüştür. Bu çalışmada; mısırda zararlı, hastalık ve yabancıotlara karşı önceki çalışmalar doğrultusunda önerilen yöntemlerinin üretici koşullarında uygulanması ve bu konuda çalışan uygulayıcı teknik elamanların ve üreticilerin eğitimi amaçlanmıştır. Projenin yürütüldüğü bu tarlalarda periyodik aralıklarla incelemeler yapılarak zararlılar ve hastalıkların seyri takip edilmiş, zamanları belirlenmiştir. Teknik talimat doğrultusunda üreticilere önerileri yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda, entegre uygulanan tarlalarda mısırın ana zararlılarına karşı 1-2 ilaçlamanın yeterli olduğu, hatta parazitoit salımı yapılan tarlalarda hiç ilaçlamaya gerek kalmadığı, entegre uygulanmayan diğer alanlarda ise en az 2-4 ilaçlamanın yapıldığı gözlenmiştir. Mısır hastalıklarından rastık ve Fusarium %2 oranında tespit edilmiş, mekanik uygulanmıştır. Yabancıotlara karşı ise çıkış sonrası sadece bir kez kimyasal uygulama veya mekanik yapılmıştır. Entegre uygulanan alanlarda yaklaşık %25-30 oranında verim artışı tespit edilmiş, ilaçlama sayısına bağlı olarak masraflar azalmış ve yaklaşık % 75 oranında kazanç elde edilmiştir. Proje kapsamında toplam 147 teknik eleman ve 1176 üretici eğitilmiştir. Entegre çerçevesinde biyolojik nin önemini vurgulayan radyo konuşmaları ve TV çekimleri yapılmıştır. Tarla günleri düzenlenmiş ve biyolojik ile ilgili broşür hazırlanarak yayımı gerçekleştirilmiştir. Ayrıca, mısırda entegre teknik talimatı hazırlanmıştır. Anahtar Kelimeler: Entegre Mücadele, Mısır, Zararlı, Hastalık, Yabancı ot. Investigation on Integrated Pest Management Research, Implementation and Training Studies in Maize in the Mediterranean Region ABSTRACT: Integrated pest management research, implementation and training project in maize was carried out in the first and second crop maize fields totally 7012 da in,, Osmaniye, Kahramanmaraş and Antalya provinces of the Mediterranean Region between the years of 2001 and 2005. This project was conducted onto the results of previous pest, disease and weed studies at the growers conditions together with training programs to technical staff and farmers. The control measures were recommended from technical instructions. The numbers of chemical applications were decreased (1-2 application) in the field of integrated pest management with respect to the conventional maize fields. Chemical control was not treated in biological control applied fields by releasing parasitoids. For maize diseases, only smut at a rate of 2 % and Fusarium wilt diseases were found, cultural and mechanical controls were applied. For weeds either one chemical treatment or cultivation was applied in post emergence. The yield was increased by 25-30 % in the field of integrated pest management and approximately 75 % profit was obtained by decreasing of expenses depending on the numbers of chemical applications. Totally 147 technical personals and 1176 farmers were trained. In training programmes, radio and television programmes were made to introduce IPM programmes including biological control, field days were arranged, brochure with respect to biological control were prepared and distributed. Furthermore, technical instruction in maize was prepared. Key Words: Integrated Pest Management, Maize, Pest, Disease, Weed. GĐRĐŞ Mısır, ülkemizde tahıllar arasında üretim miktarı bakımından üçüncü sırada yer almaktadır. Toplam mısır ekim alanı 700.000 ha olup, üretim ise 3.000.000 ton'dur (Anonim, 2005). Hemen hemen ülkemizin tüm bölgelerinde yetiştirilmesine rağmen ekiliş ve üretimde en büyük payı Akdeniz Bölgesi almaktadır. Mısırın özellikle II. ürün olarak Akdeniz Bölgesi nde yetiştirilmeye başlanması ile ülke tarımındaki yeri ve önemi artmıştır. Bu nedenle, mısır yetiştiriciliğinin yapıldığı alanlarda bitki koruma sorunları önem kazanmıştır. Birçok tarımsal üründe olduğu gibi mısır üretiminde de kaliteli ve bol ürün alabilmek için tüm tarımsal işlemlerin en iyi ve en uygun şekilde yapılmasının yanı sıra zararlı, hastalık ve yabancıotlarla da en iyi şekilde edilmesi zorunludur. Günümüzde zararlılarla nin, agroekosistem ve sürdürülebilir tarımsal üretim dikkate alınarak yapılması önem kazanmış olup, insan ve çevre sağlığı ile biyolojik çeşitliliğin korunması ön plana çıkmıştır. Tüm bu unsurları dikkate alan entegre entegre ürün yönetimi, iyi tarım uygulamaları ve sürdürülebilir tarımın temelini oluşturmaktadır. Akdeniz Bölgesi nde 2001-2005 yılları arasında yürütülen bu projede; mısırda zararlı, hastalık ve yabancıotlara karşı yapılan çalışmalar doğrultusunda önerilen
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 82 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 yöntemlerinin üretici koşullarında uygulanması ve bu konuda çalışan uygulayıcı elamanların ve üreticilerin eğitimi amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik olarak; A) Bugüne kadar yapılmış olan araştırma sonuçlarından yararlanarak mısır zararlı, hastalıkları ile yabancıotların si için uygun bir entegre araştırma, uygulama, eğitim ve tanıtım programı oluşturulması ve geliştirilmesi, B) Zararlı, hastalık ve yabancıotlarla ilgili veri tabanı oluşturulması, C) Projede görev alan araştırıcı, teknik elamanlar ve üreticilerin eğitimi, D) Entegre uygulamasının tanıtımı ve yaygınlaştırılması, E) Ülke genelinde entegre teknik talimatı hazırlanması ve geliştirilmesi hedeflenmiştir. MATERYAL ve METOT Mısırda entegre çalışmaları, Akdeniz Bölgesi nde mısır üretiminin yoğun olarak yapıldığı,, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Antalya ve ilçelerinde toplam 7012 dekarlık I. ve II. ürün mısır üretim alanlarında yürütülmüştür. Bu entegre tarlalarının dışında diğer alanlarda da üreticilerin benimsediği uygulanmış ve elde edilen sonuçlar karşılaştırılmıştır. Mısır bitkisinin fenolojik dönemleri Howay (1966), mısırda ana zararlı, hastalık ve yabancıotların örnekleme zamanı, şekli ve aralıkları ile zarar eşikleri Öztemiz ve ark., (2004) e göre yürütülmüştür. Biyolojik uygulamalarında, salım zamanını belirlemek için Robinson tipi ışık tuzağında Ostrinia nubilalis Hübner (Lepidoptera: Crambidae) ergin populasyonu takip edilmiştir. Đlk O. nubilalis ergini görüldükten sonra yaprak alt ve üst yüzeyleri kontrol edilerek 200 bitkide yumurta sayımı yapılmıştır. Aynı gün zararlının 3. dölünün ovipozisyon başlangıcında 75.000 parazitoit/ha gelecek şekilde salım çantacıkları ile Trichogramma evanescens Westwood (Hymenoptera:Trichogrammatidae) salımı yapılmıştır (Hassan et al., 1986; Stein, 1987; Ciochia, 1990). Tarla kenarından 7 m, iki salım noktası arasında ise 14 m mesafe bırakılarak salım yapılmıştır (Şekil 1) (Hassan 1981, 1984). Salımdan üç gün sonra her çantacığının dört kenarındaki ikişer bitki kontrol edilerek zararlının yumurta sayımı yapılmıştır. Bulunan yumurta paketleri işaretlenerek bir sonraki sayımda kontrol edilmiş ve bu işlem yumurtadan çıkış başlayıncaya kadar devam etmiştir. Yaklaşık bir hafta ara ile ikinci salım yine aynı yöntemle yapılmıştır. Sayımlar periyodik olarak hasat zamanına kadar devam etmiştir. Mevsim boyunca sayımı yapılan yumurtalardaki parazitlenme oranı dikkate alınarak parazitoidin etkinliği belirlenmiştir (Bigler 1986; Rawensberg and Berger, 1986). II ürün hasat döneminde, parazitoit salımının üretim miktarına olan etkisini incelemek amacıyla toplam 200 mısır bitkisi kök boğazından kesilerek sap ve koçanlar incelenmiş, bulaşık bitki ve larva sayısı, dekara verim ve 1000 tane ağırlıkları tespit edilmiştir (Hassan et al., 1978; Tran and Hassan, 1986; Prokrym and Andow, 1990). Şekil 1. Parazitoit salım şekli Predatörlerin Örneklenmesi: Mısırın çıkışından hasadına kadar olan sürede periyodik çıkışlar yapılmış, 25 bitki gözle kontrol edilerek görülen predatörler emgi tüpü ile toplanmış ve kaydedilmiştir. Tarlanın büyüklüğüne göre 20-100 atrap sallanarak örnekler toplanmıştır. Parazitoitlerin Örneklenmesi: Mısırkurdu nun yumurtalarının parazitlenme oranını belirlemek için periyodik olarak 200 er bitki kontrol edilerek yumurta paketi ve yumurta sayıları kaydedilmiş, parazitlenmiş yumurtalar sayılıp toplam yumurta sayılarına oranlanarak belirlenmiştir (Bigler 1986; Rawensberg and Berger, 1986). Diğer parazitoitlerin belirlenmesi amacıyla tarladan parazitli olan larva ve pupalar toplanarak laboratuvarda kültüre alınmış ve çıkış yapan ergin parazitoitler teşhisi yaptırılarak kaydedilmiştir. Entegre programının başarısı, bu programın uygulandığı tarlalardan elde edilen sonuçlar ile bunlara bitişik veya yakın olan ancak entegre uygulanmayan ve üreticilerin kendi bildikleri gibi sini yaptığı tarlalardan elde edilen sonuçlar ile karşılaştırılmıştır. Proje kapsamında Eğitim çalışmaları ve Mısırda entegre teknik talimatın hazırlanması çalışmaları yapılmıştır. BULGULAR ve TARTIŞMA Akdeniz Bölgesi nde 2001-2005 yılları arasında mısırda entegre uygulamalarının yürütüldüğü iller ve alanlar Tablo 1 de verilmiştir. 2001 yılında de sadece bir tarlada toprakaltı zararlılarına karşı zehirli yem uygulanmış, diğer iki tarlada ise Mısırkurtlarının populasyonunun yüksek olması ve ekonomik zarar eşiğini geçmesi nedeniyle 1-2 kez ilaçlama yapılmıştır. Her iki ilde de tüm tarlalarda yabancıot si yapılmıştır. de sadece bir tarlada %2 oranında Ustilago maydis (DC.) Corda (Basidiomycotina, Ustilaginaceae) görülmüş, elle toplanarak imha edilmiştir (Tablo 2).
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 83 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 Tablo 1. Akdeniz Bölgesi mısır tarlalarında 2001-2005 yılları arasında entegre uygulama çalışmalarının yürütüldüğü il ve alanlar Yıllar Đller I. Ürün (da) II. Ürün (da) Toplam (da) G.Toplam (da) 100 200 300 1150 2001 330 470 800 Osmaniye - 50 50 200 402 602 1502 200 200 400 2002 Osmaniye - 200 200 Kahramanmaraş - 300 300 2003-350 350 1150 100 300 400 Osmaniye - 200 200 Kahramanmaraş - 200 200 2004 200 450 650 1482 105 100 205 Osmaniye - 200 200 Kahramanmaraş - 300 300 Antalya - 127 127 2005-1050 1050 1728-200 200 Osmaniye - 200 200 Kahramanmaraş - 170 170 Antalya - 108 108 G.Top. 1235 5777 7012 Tablo 2. I. ürün mısırda 2001 yılında yürütülen entegre çalışmaları sırasında görülen hastalık, zararlı ve yabancı otlar ve uygulanan Yer Tarih Hastalık, zararlı, yabancı otlar ile yararlıların yoğunlukları ve uygulanan I. ÜRÜN Yüreği Ekim öncesi Bozkurt, Agrotis sp. (tohum ilaçlaması chlorpyrifos-ethyl- 1200 g/100 kg tohum) Çıkış sonrası Yabancıot si (nicosulfuron- 125 g/da) 14.4.2001 Yabancıot si (atrazin 300 ml/da) 28.4.2001 Toprakaltı zararlılarına karşı (chlorpyrifos-ethyl 25 WP 3000 g/100 kg kepeğe; 5-6 kg zehirli yem/da) 10.4.2001 Yabancıot si (acetochlor 200 ml/da) 28.6.2001 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera (thiodicarb- 90 gr/da)-kimyasal ) 26.7.2001 O.nubilalis ve S.nonagrioides (methomyl+diflubenzuron 250g/da)-kimyasal 22.4.2001 Yabancıot si (acetochlor 200 ml/da) 20.6.2001 O.nubilalis ve S.nonagrioides (cypermethrin 50 ml/da)- kimyasal Mısır rastığı, U. maydis (%2)- mekanik II. ürün mısırda, üç ilde de toprakaltı zararlılarına karşı tohum ilaçlaması yapılmıştır. da bir tarlada, de iki tarlada Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na karşı bir kez, Mısırkurtlarına karşı ise da iki kez, de 1-2 kez ilaçlama yapılmıştır. Osmaniye/Merkezde Mısırkurtlarına karşı bir kez ilaçlama yapılırken, Kadirli de herhangi bir ilaçlı uygulanmamıştır. Yeşilkurt sadece de iki tarlada görülmüş ve ilaçlı yapılmıştır. Yabancıotlardan Horoz ibiği (Amaranthus spp.), Semizotu (Portulaca oleracea), Sirken (Chenopodium spp.), Domuz Pıtrağı (Xanthium strumarium), Kanyaş (Sorghum halepense), Su Ayrığı (Paspalum paspalodes) ve Çatal Otu (Digitaria sanguinalis) görülmüştür. Yabancıotlara karşı ve de birer tarlada çıkış sonrası herbisit ile ilaçlı uygulanmıştır. Fusarium spp. da bir tarlada görülmüş ve bundan dolayı verim çok düşük (600 kg/da) olmuştur (Tablo 2). /Ceyhan ve Kozan ile / da Mısırkurdu na karşı T. evanescens salımı yapılarak biyolojik uygulanmıştır. Mısırkurdu yumurtalarında parazitlenme Kozan, Ceyhan ve ta sırasıyla % 97.56, % 96.8 ve %94 olmuştur. Diğer bazı salım çalışmalarında da benzer sonuçlar elde edilmiştir (Hassan 1981, Hassan ve ark. 1986, Bigler 1986, Stein 1987, Seaman ve ark., 1996, Uzun ve ark., 1996, Coşkuntuncel ve Kornoşor, 1997, Öztemiz ve Kornoşor 1999). Hasatta, Kozan, Ceyhan ve ta verim sırasıyla 850, 900 ve 815 kg/da; bin tane ağırlığı 432.2 ve 436.2 g olarak belirlenmiştir. Salım tarlalarında %25-30 verim artışı elde edilmiştir. Bagar (1997) da Trichogramma maidis Pint. et Voeg.
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 84 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 (Hymenoptera: Trichogrammatidae) salımı ile mısır veriminde %30 oranında artış olduğunu bildirmiştir. 2002 yılında I. ürün mısırda her iki ilde de Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu populasyonu ekonomik zarar eşiğinin altında olduğundan kimyasal yapılmamıştır. de bir tarlada yabancı otlara karşı bir uygulama yapılmıştır. Her iki tarlada hastalıklara rastlanmamıştır. Entegre tarlalarında verim 1350 kg/da, karşılaştırma tarlasında ise 1200 kg/da olmuştur. II. ürün mısırda, ve de birer tarlada Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na karşı bir kez, ve Kahramanmaraş da birer tarlada Mısırkurtlarına karşı bir kez ilaçlı uygulanmıştır. Yeşilkurt sadece de bir tarlada görülmüş ve kimyasal yapılmıştır. Yabancı otlara karşı sadece K.Maraş ta bir kez ilaçlama yapılmış, diğer tarlalarda mekanik uygulanmıştır. Entegre uygulanan tarlalarda hastalıklara rastlanmamıştır. Kontrol parsellerde ise Mısırkurtlarına karşı iki kez, Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na ve yabancı otlara karşı birer kez olmak üzere toplam 4 kez ilaçlama yapılmıştır. Entegre tarlalarında verim 750 1000 kg/da, karşılaştırma tarlalarında ise 650-850 kg/da olmuştur (Tablo 3). Tablo 2 (devam). II. ürün mısırda 2001 yılında yürütülen entegre çalışmaları sırasında görülen hastalık, zararlı ve yabancı otlar ve uygulanan Yer Tarih Hastalık, zararlı, yabancı otlar ile yararlıların yoğunlukları ve uygulanan Ekim Bozkurt, Agrotis sp. (tohum ilaçlaması chlorpyrifos-ethyl- 1200 g/100 kg tohum) II. ÜRÜN Ceyhan Kozan Seyhan öncesi Çıkış sonrası 24.7.2001 31.7.2001 26.7.2001 2.8.2001 Yabancıot si (nicosulfuron- 125 g/da) O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) -biyolojik O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) -biyolojik 3.7.2001 Pamuk Çizgili Yaprakkurdu, S. exiqua (cypermethrin 250 g/lt)-kimyasal ) 13.7.2001 O.nubilalis ve S.nonagrioides (cypermethrin 250 g/lt)-kimyasal 15.8.2001 O.nubilalis ve S.nonagrioides (lamda-cyhalothrin 50 ml/da)-kimyasal Osmaniye-Merkez Cevdetiye 25.7.2001 Osmaniye-Kadirli Fusarium spp. Bozkurt, Agrotis sp. (tohum ilaçlaması chlorpyrifos-ethyl 200 g/100 kg tohum) O.nubilalis (cypermethrin 30 ml/da)- kimyasal Đlaçlama yapılmadı 25.6.2001 Pamuk Çizgili Yaprakkurdu, S. exiqua (carbaryl 300 g/da)-kimyasal 29.6.2001 Bozkurt, Agrotis sp. (lamda-cyhalothrin 50 ml/da)- kimyasal 20.8.2001 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera (thiodicarb 90 g/da)-kimyasal 1.8.2001 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da)-biyolojik 8.8.2001 29.6.2001 Bozkurt, Agrotis sp. (lamda-cyhalothrin 50 ml/da)- kimyasal 13.8.2001 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera (thiodicarb 90 g/da)- kimyasal 3.9.2001 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera (cyfluthrin 75 ml/da)- kimyasal 25.6.2001 Pamuk Çizgili Yaprakkurdu, S. exiqua (carbaryl 300 g/da)-kimyasal 29.6.2001 Bozkurt, Agrotis sp. (lamda-cyhalothrin 50 ml/da)- kimyasal 6.7.2001 Yabancıot si (nicosulfuron 125 g/da) 13.8.2001 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera (thiodicarb 90 g/da)- kimyasal 3.9.2001 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera (cyfluthrin 75 ml/da)- kimyasal
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 85 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 Tablo 3. I. ve II. ürün mısırda 2002 yılında yürütülen entegre çalışmaları sırasında görülen hastalık, zararlı ve yabancı otlar ve uygulanan Yer Tarih Hastalık, zararlı, yabancı otlar ile yararlıların yoğunlukları ve uygulanan Yüreğir-Karataş Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu populasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan herhangi bir ilaçlamaya gerek kalmamıştır. I. ÜRÜN II. ÜRÜN Ceyhan Kozan Seyhan Yumurtalık 20.4.2002 Yabancıot si (atrazine 300 ml/da) - Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu populasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan herhangi bir ilaçlamaya gerek kalmamıştır. 07.08.2002 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da)-. evanescens salımı 14.08.2002 yapıldı (7.500 adet/da)-biyolojik 12.08.2002 19.08.2002 20.06.2002 10.07.2002 07.08.2002 14.08.2002 07.08.2002 14.08.2002 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da)-biyolojik S. exiqua (cypermethrin 100 g/da)-kimyasal O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da)- biyolojik O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da)- biyolojik Osmaniye-Merkez Đlaçlama yapılmadı Osmaniye-Kadirli Đlaçlama yapılmadı 28.06.2002 S. exiqua ya karşı (carbaryl 300 g/da)-kimyasal 25.08.2002 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (thiodicarb 90 g/da)- kimyasal 02.08.2002 Yabancıot si (foramsulfuron 200 ml/da) K.Maraş 15.08.2002 O.nubilalis e karşı (cypermethrin 30 ml/da)- kimyasal /Kozan, Ceyhan, Seyhan ve Yumurtalık ta faydalı böcek salımı yapılarak biyolojik uygulanmıştır. Mısırkurdu yumurtalarında parazitlenme %94.5 oranında tespit edilmiştir. Kozan ve Ceyhan da biyolojik mücedele parsellerinde bulaşık bitki oranı Mısırkurdu için %1 ve %5, Mısır Koçankurdu için %5 ve %14 olmuş, Mısırkurtları ile bulaşık koçana rastlanmamıştır. Kontrol parselde ise bulaşık bitki oranı Kozan da %98, Ceyhan da %88, bulaşık koçan sırası ile %34 ve %11 olarak belirlenmiştir. Önceki yıl faydalı böcek salımı yapılan tarlalarda doğal parazitleme oranı %33-38 arasında değişkenlik göstermiştir. Krehbiel ve Wittwer (1979), Trichogramma salımı yapılan mısır parselinde bitkilerin %9'unun, kontrol parselinde ise %24'nün O.nubilalis larvaları ile bulaşık olduğunu; Qıan ve ark. (1984), Ostrinia furnacalis Guenée (Lepidoptera: Crambidae) e karşı Trichogramma ostriniae Pang & Chen (Hymenoptera: Trichogrammatidae) ile yapılan salımda, salım parselinde larva sayısının 12-23.5 larva/100 bitki, kontrolde ise 61-73.5 larva/100 bitki olduğunu; Zanaty ve Shenishen (1991), O. nubilalis'e karşı T. evanescens salımı ile bulaşık bitki ve koçan sayısındaki azalmanın sırasıyla %63-95 ve %24.46-57.10 olduğunu bildirmişlerdir. 2003 yılında I. üründe, de Bozkurt, Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan ilaçlı yapılmamıştır. Entegre tarlalarında verim ortalama 1200 kg/da, karşılaştırma tarlasında 1100 kg/da olmuştur. II. üründe, Mısırkurtları na karşı /Kozan ve Ceyhan, Osmaniye/Kadirli ve Kahramanmaraş/Türkoğlunda 4 tarlada hiç ilaçlama yapılmamış, /Seyhan, Osmaniye/Merkez de 1, / da 1-2 kez ilaçlı uygulanmıştır. de 3 tarlada Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na karşı bir, /Seyhan da toprakaltı zararlılarına karşı bir, ve K.Maraş ta birer tarlada yabancı otlara karşı bir kez ilaçlama yapılmış, diğer illerde mekanik yapılmıştır. ve Osmaniyede 3 tarlada hiç ilaçlama yapılmamıştır. Gözlemlerde hastalıklara rastlanmamıştır. Kontrol parsellerde Mısırkurtları na karşı 1-4, Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na ve yabancı otlara karşı birer kez ilaçlama yapılmıştır (Tablo 4).
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 86 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 Tablo 4. I. ve II. ürün mısırda 2003 yılında yürütülen entegre çalışmaları sırasında görülen hastalık, zararlı ve yabancı otlar ve uygulanan Yer Tarih Hastalık, zararlı, yabancı otlar ile yararlıların yoğunlukları ve uygulanan I. ÜRÜN II. ÜRÜN - -Kozan- Ceyhan 07.08.2003 14.08.2003 Seyhan Osmaniye Kadirli Merkez K.Maraş Türkoğlu Toprak altı zararlısı Bozkurt, Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan herhangi bir ilaçlamaya gerek kalmamıştır. O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da)-biyolojik 27.06.2003 Toprakaltı zararlılarına karşı Carbofuran 50 kg tohuma 1lt-kimyasal 07.08.2003 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Mısrkurtlarının 14.08.2003 larvalarına karşı Habrobracon hebetor salımı (1000 adet) yapıldı- biyolojik 23.08.2003 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (cypermethrin 100 g/da) kimyasal O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (thiodicarb 90 g/da)-kimyasal Đlaçlama yapılmadı 23.06.2003 S. exigua ya karşı (carbaryl 300 g/da)- kimyasal 20.08.2003 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (thiodicarb 90 g/da)- kimyasal 23.06.2003 S. exigua ya karşı (cyfluthrin 150 g/da)- kimyasal 10.08.2003 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (thiodicarb 90 g/da)- kimyasal 01.09.2003 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (cyfluthrin 75 ml/da)- kimyasal 28.06.2003 S. exigua ya karşı (cyfluthrin 150 g/da)- kimyasal 09.07.2003 Yabancıot si ( nicosulfuron 125 ml/da) 15.08.2003 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (thiodicarb 90 g/da)- kimyasal 05.09.2003 O.nubilalis, S.nonagrioides ve H. armigera ya karşı (cyfluthrin 75 ml/da)- kimyasal 20.07.2003 Yabancıot si (rimsulfuron 5 cc/da) - Mısırkurtlarına karşı ilaçlama yapılmadı. /Kozan, Ceyhan ve Seyhan da faydalı böcek salımı ile biyolojik uygulanmıştır. Mısırkurdu yumurtalarında parazitlenme %87 olmuştur. Bulaşık bitki oranı Kozan ve Ceyhan da Mısırkurdu için %1 ve %4, Mısır Koçankurdu için %5 ve %13 olmuş, Mısırkurtları ile bulaşık koçana rastlanmamıştır. Kontrolde bulaşık bitki oranı Kozan da %98, Ceyhan da %88, bulaşık koçan sırası ile %34 ve %11 olmuştur. Karadjov (1989), T. maidis 'in salımı ile O. nubilalis yumurtalarında parazitlenmenin %87'ye ulaştığını, Langenbruch ve Hassan (1984), O. nubilalis e T. evanescens 'in %80-94 oranında etkinlik sağladığını; Alam Nia (2002), parazitoid salımı ile Mısırkurdu populasyonunun %75 azaldığını bildirmişlerdir Önceki yıl faydalı böcek salımı yapılan tarlalarda doğal parazitleme oranı %31-36 arasında değişmiştir. 2004 yılında I. üründe, Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan ilaçlı yapılmamıştır. Bozkurt a karşı / da bir tarla hariç ilaçlama uygulanmamıştır. ve deki her üç tarlada da bir kez yabancı ot si yapılmıştır. Hasatta entegre tarlalarında verim 1100 kg/da, karşılaştırma tarlalarında 1000 kg/da olmuştur. II. üründe, entegre tarlalarında Mısırkurtları na karşı Antalya hariç hiç ilaçlama yapılmamıştır. Antalya da ise Mısırkurtları na karşı bir tarla hariç (iki kez ilaçlama) bir kez ilaçlı uygulanmıştır. ve deki birer tarlada Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na karşı bir kez, Antalya/Serik de bir tarlada toprakaltı zararlılarına karşı bir kez ilaçlama yapılmıştır. Osmaniye ve Antalya da 6 tarlada yabancıotlara karşı mekanik, diğer illerde ise bir kez herbisit uygulaması yapılmıştır. Entegre tarlalarında hastalıklara rastlanmamıştır. Kontrol parsellerde Mısırkurtları na karşı 1-3 kez, Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na, toprakaltı zararlılarına ve yabancı otlara karşı birer kez ilaçlama yapılmıştır (Tablo 5).
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 87 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 /Kozan, Ceyhan Seyhan ve Yumurtalık ve / da entegre tarlalarında faydalı böcek salımı yapılarak biyolojik uygulanmıştır. Mısırkurdu yumurtalarında parazitlenme % 92 oranında tespit edilmiştir. Verim Kozan, Ceyhan, Seyhan ve Yumurtalık da sırası ile 750, 975, 850 ve 825 kg/da olmuştur. Salım yapılan alanlarda bulaşıklık oranı % 15 in altında olmuştur. Önceki yıl faydalı böcek salım tarlalarında doğal parazitleme oranı %25-30 arasında değişkenlik göstermiştir. Tablo 5. I. ve II. ürün mısırda 2004 yılında yürütülen entegre çalışmaları sırasında görülen hastalık, zararlı ve yabancı otlar ve uygulanan Yer Tarih Hastalık, zararlı, yabancı otlar ile yararlıların yoğunlukları ve uygulanan I. ÜRÜN II. ÜRÜN Karataş Yüreğir Yumurtalık Kozan Ceyhan 01.05.2004 Yabancı ot si (nicosulfuron 200 ml/da) Bozkurt, Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan herhangi bir ilaçlamaya gerek kalmamıştır. 01.05.2004 Yabancı ot si (foramsülfuron 15 lt) Bozkurt, Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan herhangi bir ilaçlamaya gerek kalmamıştır. 19.03.2004 Yabancı ot si (acetochlor - 260 ml/da) Bozkurt ve Danaburnu (endosulfan 100 kg kepeğe 1500 g) 18.03.2004 Mısırkurdu ve Mısır Koçankurdu popülasyonu ekonomik zarar eşiği altında olduğundan herhangi bir ilaçlamaya gerek kalmamıştır. 29.07.2004 Yabancıot si ( foramsülfuron 15lt) 06.07.2004 S. exigua ya karşı (lufenuron3 lt)-kimyasal 06.08.2004 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) 10.08.2004 Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı-biyolojik 11.07.2004 Yabancıot si ( Foramsülfuron 15lt) 06.08.2004 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı- biyolojik 01.07.2004 Yabancıot si (acetachlor - 200 g/da) 22.07.2004 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı- biyolojik 13.07.2004 Yabancıot si ( acetachlor - 200 g/da) 26.07.2004 02.08.2004 Osmaniye Đlaçlama yapılmadı. 28.06.2004 Yabancıot si (acetachlor - 200 g/da) 15.07.2004 S. exigua ya karşı (malathion 6000 ml/da)-kimyasal 06.08.2004 11.08.2004 20.08.2004 20.07.2004 Yabancıot si (2,4 D Amin- 200 cc/da) - Mısırkurtlarına karşı ilaçlama yapılmadı. Seyhan K.Maraş Antalya Merkez 15.07.2004 26.07.2004 O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı- biyolojik O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı-biyolojik Mısır Koçankurdu na karşı ilaçlama (thiodicarb -90 g/da)-kimyasal Antalya-Merkez Mısır Koçankurdu na karşı ilaçlama (lambda-cyhalothrin, 30 ml/da)-kimyasal 22.07.2004 29.06.2004 Danaburnu, Bozkurt a karşı (chlorpyrifos-ethyl 27 kg/lt) 20.07.2004 Mısır Koçankurdu na karşı (lambda-cyhalothrin, 0,72 kg/lt)-kimyasal Antalya Serik Antalya-Manavgat 25.07.2004 Mısır Koçankurdu na karşı ilaçlama (cypermethrin, 30cc/da)-kimyasal
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 88 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008, ve Osmaniye de üç tarlada Pamuk Çizgili Yaprakkurdu na karşı bir kez, Antalya/Serik de bir tarlada toprakaltı zararlılarına karşı bir ilaçlı yapılmıştır. Mısırkurtları na karşı, Antalya hariç ilaçlama yapılmamıştır. Antalya da Mısır Koçankurdu na karşı iki tarlada bir, bir tarlada iki kez ilaçlama yapılmıştır., ve Kahramanmaraşta tüm tarlalarda yabancı ot si yapılmıştır. Entegre tarlalarında hastalıklara rastlanmamıştır. Kontrol parsellerde Mısırkurtları na karşı 1-3, Pamuk Çizgili Yaprakkurdu, toprakaltı zararlıları ve yabancı otlara karşı birer kez ilaçlama yapılmıştır. Entegre tarlalarında verim 950 kg/da, karşılaştırma tarlalarında 850 kg/da olmuştur (Tablo 6). /Kozan, Seyhan ve Yumurtalık ta entegre tarlalarında faydalı böcek salımı yapılarak biyolojik uygulanmıştır. Mısırkurdu yumurtalarında parazitlenme % 88 oranında tespit edilmiştir. Bu alanlarda bulaşıklık oranı % 15 in altında olmuştur. Önceki yıl faydalı böcek salımı yapılan tarlalarda doğal parazitleme oranı ise yaklaşık %33 oranında tespit edilmiştir. Tablo 6. II. ürün mısırda 2005 yılında yürütülen entegre çalışmaları sırasında görülen hastalık, zararlı ve yabancı otlar ve uygulanan Yer Tarih Hastalık, zararlı, yabancı otlar ile yararlıların yoğunlukları ve uygulanan -Karataş Yabancı ot si (nicosulfuron 200 ml/da) 01.07.2005 -Yüreğir Yabancıot si (foramsülfuron 7,5 lt) 02.07.2005 -Ceyhan Yabancıot si (foramsülfuron 22,5lt) 01.07.2005 02.07.2005 Yabancıot si (foramsülfuron 22,5lt) 28.07.2005 02.08.2005 05.07.2005 Yabancıot si (foramsülfuron 15 lt) 26.07.2005 02.08.2005 30.07.2005 Yabancıot si (foramsülfuron 15 lt) 03.07.2005 S. exigua ya karşı (lufenuron 6 lt)-kimyasal 25.07.2005 01.08.2005 Seyhan Kozan Yumurtalık O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı- biyolojik O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı- biyolojik O.nubilalis e karşı T. evanescens salımı yapıldı (7.500 adet/da) Ayrıca, larva parazitoidi Habrobracon hebetor salımı yapıldı- biyolojik Osmaniye-Merkez S. exigua ya karşı (cyfluthrin 150 ml/da)-kimyasal 02.07.2005 Osmaniye-Kadirli Đlaçlama yapılmadı. 26.06.2005 Yabancıot si (acetachlor - 200 g/da) 15.07.2005 S. exigua ya karşı (cyfluthrin 150 ml/da)-kimyasal K.Maraş-Türkoğlu Yabancıot si (2,4 D Amin- 200 cc/da) 10.07.2005 Mısırkurtlarına karşı ilaçlama yapılmadı. Antalya- Merkez-Aksu Mısır Koçankurdu na karşı ilaçlama (lambda-cyhalothrin -30 ml/da)-kimyasal 10.07.2005 25.06.2005 Danaburnu, Bozkurt a karşı (chlorpyrifos-ethyl 27 kg/lt) 15.07.2005 Mısır Koçankurdu na karşı (beta-cyfluthrin,)-kimyasal Antalya Serik Antalya Manavgat 16.07.2005 16.09.2005 Mısır Koçankurdu na karşı (cypermethrin 30 cc/da,)-kimyasal Sonuç olarak, 2001-2005 yıllarında entegre uygulanan tüm alanlarda toprak altı zararlılarına karşı tohum ilaçlaması yapılmıştır. I. üründe 2001 ve 2004 yıllarında, II. üründe 2003-2005 yıllarında toprakaltı zararlılarına karşı bir kez, Spodoptera exiqua (Hubner) (Lepidoptera: Noctuidae) ya karşı her yıl bazı tarlalarda bir kez, mısırın ana zararlılarından, O. nubilalis ve Sesamia nonagrioides Lef. (Lepidoptera: Noctuidae) karşı 1-2 kez, Helicoverpa armigera Hbn (Lepidoptera: Noctuidae) ya karşı 2001-2003 yıllarında de, 2003 yılında da bir kez ilaçlı yapılmıştır. Entegre uygulanmayan alanlarda ise 2 4 arasında değişen sayıda ilaçlamalar yapılmıştır. Görüldüğü gibi entegre uygulamaları ile ilaçlama sayısında azalmalar olmuştur. Mısır hastalıklarından, sadece 2001 yılında I.
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 89 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 üründe U. maydis %2 oranında, II. üründe Fusarium spp. tespit edilmiş, imha edilerek mekanik uygulanmıştır. Hastalıklarla de kültürel önlemler ve dayanıklı çeşit kullanımı önerilmiş ve başarılı sonuçlar alınmıştır. Yabancıotlara karşı genellikle bir kez ilaçlı uygulanmıştır. Đlaçlamanın yapılmadığı alanlarda ise çapa ile mekanik yapılmıştır. Biyolojik de parazitoidin salımı ile 2001-2005 yıllarında O. nubilalis yumurtalarındaki parazitlenme oranı sırasıyla %94.0, %94.5, %87.0, %92.0 ve %88.0 olmuştur. Biyolojik tarlalarında %25-30 oranında ürün artışı görülmüştür. Entegre tarlalarında ana zararlılar dikkate alınarak genelde bir veya iki kez ilaçlı yapılmıştır. Parazitoit salımı yapılan tarlalarda kimyasal ye gerek kalmamıştır. Uygulama alanlarında diğer faydalı böceklerin sayısında da artış görülmüştür. Üst üste yapılan salımlar ile uzun vadede doğal dengenin kurulacağı, uygulama yapılan tarlalarda ilaçlama sayısının ve masraflarının azalacağı görülmektedir. Bu çalışmada da ilaçlama sayısına bağlı olarak masraflar azalmış ve yaklaşık % 75 oranında kazanç elde edilmiştir. Đlaçlamanın maliyeti, çevreye ve doğal düşmanlara olan olumsuz etkileri de göz önüne alındığında biyolojik nin entegre nin temelini oluşturduğu görülmektedir. Li (1988), Çin 'de O. furnacalis'e karşı Trichogramma dendrolimi Matsumura (Hymenoptera: Trichogrammatidae) salımı ile on yıllık süre içerisinde toplam 1358.65 ton pestisitten korunulduğunu; Voegele (1986), Fransa'da O.nubilalis e karşı kitle halinde salınan Trichogramma türleri ile elde edilen on yıllık sonuçların, bu zararlıya karşı uygulanan kimyasal sonuçları kadar etkili olduğunu bildirmiştir. Örneklemeler sırasında doğal düşmanların etkinliği de takip edilmiştir (Tablo 7). Zararlılara karşı kimyasal ye karar vermeden önce tarladaki faydalı böceklerin populasyonu dikkate alınmalıdır. Mevsim başında yoğun olan yararlı populasyonu, ilaçlamaların başlamasıyla hızla düşmektedir. Bu nedenle entegre prensiplerine uygun olan ilaçların kullanımını özendirilmesi yararlı olacaktır. Faydalı böcek salımı yapılan tarlalarda, bir yıl sonra doğal parazitleme oranı yıllara bağlı olarak %25-38 arasında değişmiştir. Tablo 7. Mısır alanlarında tespit edilen doğal düşmanlar Doğal Düşmanlar Takım Familya Platytelenomus busseolae (Gahan) Scelionidae Trichogramma evanescens Westwood Trichogrammatidae Habrobracon hebetor Say.,Bracon brevicornis Wesmael, Cotesia ruficrus Braconidae Haliday, Iphialuse imposter Scopoli, Schizoprymnus obscurus Nees, Meteorus rubens Nees, Meteorus ictericus (Nees), Meteorus oculatus (L.), Macrocentrus collaris (Spincla), Microplitis tuberculifer Wesmael, Hymenoptera Microplitis rufiventris Kok. Sinophorus xanthostomus (Gravenhorst), Chelonus osculator Panzer Hyposoter didymator (Thbg.), Ichneumon sarcitorius L., Ichneumonidae Pimpla spuria Grav., Barichneumon sp., Eriborus terebrans (Grav), Diadegma crassicornis (Grav.) Lydella thompsoni Hert. Diptera Tachinidae Coccinella septempunctata L., Coccinella undecimpunctata L., Hypodamia Coccinellidae variegata (Goeze), Stethorus gilvifrons (Muls.), Stethorus punctillum Weise, Scymnus apetzoides Muls., Scymnus apetzi Muls. Coleoptera Orius niger (W.), Orius minutus (L.) Anthocoridae Nabis punctatus Costa, Nabis pseudoferus Rm. Nabidae Deraecoris pallens Reut Heteroptera Miridae Geocoris megacephalus (R.) Lygaeidae Anisochrysa carnea (Steph.) Neuroptera Chrysopidae Abrolophus sp. Acarina Erythraeidae Trichoderma spp. Deuteromycetes, Moniliales Gliocladium sp. Hyphomycetes., Moniliales Bacillus thrungiensis var. kurstaki, Beauveria bassiana (Bals) Bacillaceae Mısırda entegre ağı kurulması ve uygulanması amacı ile projenin uygulandığı yıllarda toplam 147 teknik eleman ile 1176 üretici eğitilmiştir. Bu eğitimlerde entegre kavramı, prensipleri, yararları, entegre uygulamasının organizasyonu, mısır tarlalarında bulunan zararlı, hastalık, yabancıotlar ve faydalı böceklerin tanıtımı, örnekleme ve sayım yömtemleri, ekonomik zarar eşikleri, biyolojik uygulamalarının önemi ve nin yönetimi konuları aktarılmıştır. Entegre çerçevesinde biyolojik nin önemini vurgulayan radyo konuşmaları ve TV çekimleri
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 90 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 yapılmıştır. Tarla günleri düzenlenmiş ve biyolojik ile ilgili broşür hazırlanarak yayımı gerçekleştirilmiştir. Zararlı, hastalık, yabancıot ve doğal düşmanların renkli fotoğraflarla tanıtıldığı ve sürdürülebilir tarım ilkelerinin de dikkate alındığı bugüne kadar yapılan araştırma sonuçlarından yararlanılarak mısır alanlarında entegre teknik talimatı hazırlanmış ve basımı gerçekleştirilmiştir. TEŞEKKÜR Bu çalışmanın yürütülmesinde destek olan,, Osmaniye, Kahramanmaraş ve Antalya Tarım Đl Müdürlüklerine, Tarım Đlçe Müdürlüklerine, maddi destek sağlayan Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğüne, Đl Özel Đdare Müdürlüğüne, arazi çalışmalarının yürütüldüğü tarla sahipleri olan üreticilerimize, emeği geçen tüm teknik ve idari personelimize teşekkür ederiz. KAYNAKLAR Alam Nia, S.M. 2002. Taking Biological Control to Farmers. Environment. Tando Jam. Feb-18, p. 24. Anonim. 2005. Tarım Đl Md. Proje Đstatistik Şube Md. (http://www.adanatarim.gov.tr). Bagar, M. 1997. Evaluation of Efficacy of Parasitic Wasp Trichogramma maidis Pint. & Voeg. Used for Control of European corn borer Ostrinia nubilalis Hbn. in Corn in 1997. Biocont Laboratory S.R.O., Brno. MendelNET98, OBSAH, p. 2. Bigler, F. 1986. Mass Production of Trichogramma maidis Pint et Voeg. and Its Field Aplication Against Ostrinia nubilalis Hbn. in Switzerland. Journal of Applied Entomology, 101 : 23-29. Ciochia, V. 1990. Some Aspects of the Utilization of Trichogramma sp. in Romania. Trichogramma and Other Egg Parasitoids. San Antonio (Tx, USA), September 23-27, Ed. INRA, Paris 1991 (Les Colleques no:56), 181-182. Coşkuntuncel, S., Kornoşor, S. 1997. The effectiveness of inundative release of (Trichogramma evanescens Westwood Hymenoptera: Trichogrammatidae) against (Ostrinia nubilalis Hübner Lepidoptera: Pyralidae) in Turkey. Proceedings of the XIX Conference of the International Working Group on Ostrinia nubilalis and Other Maize Pest (OILB/IOBC-IWGO), August 30 September 5, Guimaraes, Portugal, 253-263. Hassan, S.A.1981.Mass Production and Utilization of Trichogramma : 2. Four Years Succesfull Biological Control of the European corn borer. Med. Fac. Landbouww. Rijksuniv. Gent., 46: 417-427. Hassan, S.A. 1984. Trichogramma News.Druck und Selbstverlag: Biologische Bundesanstalt für Landund Forstwirtschaft, Braunschweig, Vol: 2: p.27. Hassan, S.A., Heil, M.1980. Control of the European corn borer with a Single Release of the Egg Parasite Trichogramma evanescens. Nachrichtenblatt. Deuts. Pflanzenschutz, (Braunschweig ), 32: 97-99. Hassan, S.A., Langenanbruch G.A., Neuffer, G. 1978. Der Einfluss des Wirtes in der Massenzucht auf die Qualitaet des Eiparasiten Trichogramma evanescens bei der Bekampfung Desmaiszunslers, Ostrinia nubilalis. Entomophaga, 23: 231-239. Hassan, S.A., Stein, E., Dannemann, K., Reichel, W. 1986. Mass Production and Utilization of Trichogramma: 8. Optimizing the Use to Control the European corn borer, Ostrinia nubilalis Hbn. Journal of Applied Entomology, 101: 508-515. Howay, J.J. 1966. Iowa State Univ. Department of Agriculture, Technicial Bulletin, 976p. Karadjov, S. 1989. The Use of Trichogramma Species Against the European corn borer (Ostrinia nubilalis Hbn.) in Bulgaria. Acta Phytopathologica et Entomologica Hungarica, 24 : 125-128. Krehbiel, O., Wittwer, H. 1979. Experiments in the Commercial Aplication of Parasitic Wasps of the Genus Trichogramma on Maize Crop in 1978. Mitteilungen für die Schweizerische Landwirtschaft, 27: 43-44 (From Biocontrol News and Information Abstract, 1981, 2: 579. Langenbruch, G.A., Hassan, S.A. 1984. The European corn borer. Nachrichtenblatt des Deutschen Pflanzenschutzdienstes, 36(3): 47-48. Li, T.H. 1988. Evaluation on the Effectiveness of Corn borer Control in Large Area with Trichogramma. In Trichogramma and Other Egg Parasites. Colloques de I'INRA, No:43: 419-422. Öztemiz, S., Kornoşor, S. 1999. Biological control of Ostrinia nubilalis Hübner (Lepidoptera: Pyralidae) by Trichogramma evanescens Westwood (Hymenoptera: Trichogrammatidae) and its natural parasitization rate on maize in Çukurova region of Turkey. Proceedings of the XXth Conference of the International Working Group on Ostrinia and Other Maize Pests, September 4-10, -Turkey, 121-130. Öztemiz, S., Göven, M.A., Güllü, M., Tatlı, F., Üremiş, Đ., Çetin, V., Aksoy, E., Bülbül, Z.F. 2004. Mısır Entegre Mücadele Teknik Talimatı. T.C. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Tarımsal Araştırmalar Genel Müdürlüğü, Bitki Sağlığı Araştırmaları Daire Başkanlığı. Ankara, 101 s. Prokrym, D.R., Andow, D.A.1990. Fields Evaluation of Trichogramma nubilale Against Ostrinia nubilalis in Sweet Corn. Trichogramma and Other Egg Parasitoids. San Antonio (tx, USA), September 23-27. Ed. INRA, Paris 1991 (Les Colleques no:56), 231-233. Qian, Y.Q., Cao, R.L., Li, G.Z. 1984. Biology of Trichogramma ostriniae and Evaluation of Its Effectiveness in Controlling Corn borer on Spring Corn. Acta Entomologica Sinica, 27 (3): 287-293.
KSÜ Fen ve Mühendislik Dergisi, 11(2), 2008 91 KSU Journal of Science and Engineering, 11(2), 2008 Rawensberg, W.J., Berger, H.K. 1986. Biological Control of the European corn borer, (Ostrinia nubilalis Hbn. Lepidoptera: Pyralidae) with Trichogramma maidis Pintureau and Voegele in Austria in 1980-1985. Trichogramma and Other Egg Parasitoids. II. nd Intern. Symp. Guangzhau (China), Nov. 10-15, 557-564. Seaman, A., Hoffmann, M., Gardner, J., Chenus, S. 1996. Pilot Testing of Trichogramma ostriniae Releases in Fresh Market Sweet Corn for Control of European corn borer. New York State Vegetable Project Reports Relating to IPM. NY IPM Publication 121, 149-154. Stein, E. 1987. Die Biologische Bekampfung des Maiszünslers. Gesunde Pflanzen, 39 (5): 192-199. Tran, L.C., Hassan, S.A. 1986. Preliminary Results on the Utilization of Trichogramma evanescens Westw. to Control the Asian corn borer, Ostrinia furnacalis Guenee in the Philippines. Journal of Applied Entomology, 101: 18-23. Uzun, S., Kavut, H. Göven, M.A. Kartal, S. 1996. Aydın da Mısır Alanlarında Zararlı Ostrinia nubilalis Hbn. (Lep.; Crambidae) in Biyolojik Mücadelesinde Trichogramma brassicae Bezd. (Hym.; Trichogrmmatidae) nin Salım Denemeleri. Türkiye III. Entomoloji Kongresi Bildirileri. 24-28 Eylül, Ankara, 320-327. Voegele, J. 1986. Biological Control in Industrial Crops: Trichogrammatids. Colloques de I'INRA, No: 34, 113-129. Zanaty, E.M., Shenishen, Z. 1991. Control of the European corn borer, Ostrinia nubilalis Hubner, by Utilization of Sterilized Moths and the Egg Parazitoid, Trichogramma evnescens Westwood. Bulletin of the Entomological Society of Egypt, Economic Series, No : 17, 29-36.