KLİNİK ECZACI KLİNİK ECZACILIK DERNEĞİ BÜLTENİ Sayı 3 Nisan 2009 Sahibi Klinik Eczacılık Derneği Adına Prof.Dr. Fikret Vehbi İzzettin Yayın Editörü Yrd. Doç. Dr. Mesut Sancar Yayına Hazırlayanlar Yrd. Doç. Dr. Şule Apikoğlu Rabuş Uzm. Ecz. Betül Okuyan Ecz. Gökhan Şeremet Merhaba 1998 yılında kurulan derneğimizin üye sayısı 550 yi bulmuş durumda, hem derneğimize hem de eğitimlerimize ilgi gösteren tüm meslektaşlarıma teşekkür ederim. Her yerde klinik eczacılık tanımı yapmaktan bıkmadınız mı diyenler olsa da ben bir kez daha klinik eczacılığın tüm eczacılık bilgilerimizi hasta yararı için kullanmak anlamına gelen bir bilim dalı olduğunu yinelemek isterim. Klinik eczacılık eğitimi almış hasta odaklı bir eczacı hastasını eğitir, izler, tedavisinin başarıya ulaşması için hastaya ve onun doktoruna yardım eder. Aynı zamanda iyi bir ilaç danışmanıdır. Gerek serbest eczanede ve gerekse hastanede farmasötik bakım hizmeti sunar. Klinik eczacı isterse onkoloji, geriatri, pediatri, enfeksiyon, hemodiyaliz, diyabet vb gibi alanlarda uzmanlaşabilir ve hastalara daha özel hizmetler sunabilir. Ülkemizde de klinik eczacılarımızın ve üretecekleri hizmetlerinin sayısının artması umuduyla herkese keyifli bir eczacılık fuarı diliyorum. Saygılarımla Prof. Dr. Fikret Vehbi İzzettin Başkan
HABERLER Klinik Eczacılık Farmasötik Bakım Seminerleri Yeniden Başladı Klinik Eczacılık Derneği nin üyelerine ve konuya ilgi duyan eczacılara yönelik olarak belli aralıklarla düzenlediği; ancak geçen sene İstanbul da gerçekleştirilen 36. Avrupa Klinik Eczacılık Sempozyumunun yoğunluğu nedeniyle bir süredir ara verdiği seminerler dizisi İstanbul da yeniden başladı. Daha kapsamlı olarak tasarlanan bu eğitimlerde, yeterli sayıda eğitim kredisini tamamlayanlara klinik eczacılıkla ilgili genel bir sertifika kazandırmak ve yüksek lisans eğitimi yapacak olan adaylara bir ön hazırlık imkanı sunmak amaçlanmıştır. Toplam 6 günlük hızlandırılmış temel eğitim programının amacı; serbest eczacı ve hastane eczacılarına klinik beceri ve düşünme yetisi kazandırmak, sağlık ekibinde daha etkin rol alabilmeleri için gerekli olan bilgilerin neler olduğunu göstermek ve klinik eczacılık uygulamalarını tanıtmaktır. Bir ay arayla üç günlük iki bölüm şeklinde düzenlenen program süresince interaktif etüt çalışmaları, hastane servislerinde gözlem ve katılımcıların olgu sunumları gerçekleştirilecektir. Eğitimin son iki günü serbest eczacılar ve hastane eczacıları ayrı bir eğitim ve uygulama göreceklerdir. Programa katılan eczacılar hasta odaklı hizmetler üretebilecek bir donanıma sahip olurken, farklılıklarıyla mesleklerine hem manevi hem maddi katkı sağlama olanağına kavuşacaklardır. İlki 4 Nisan 2009 da 40 eczacının katılımıyla başlayan seminerlerin yılda 2 veya 3 kez tekrarlanması planlanmaktadır. Eğitimlerin organizasyonu EMCC / European Mediterranean Conferences & Conventions adlı firma tarafından yapılmaktadır. Amerika da 2 Türk Çalışması Finalde Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Klinik Eczacılık Bilim Dalı nda Prof. Dr. Fikret Vehbi İzzettin danışmanlığında yapılmış olan iki doktora çalışması, 24-28 Nisan 2009 tarihinde Orlando-ABD de gerçekleştirilecek olan Uluslararası Klinik Eczacılık Kongresi nde sunulmak üzere başvuran 500 kadar çalışma arasında birincilik için yarışmaya hak kazanan en iyi sekiz çalışma arasına girmiştir. Uluslararası Klinik Eczacılık Kongresi, (2009 ACCP/ESCP International Congress on Clinical Pharmacy), Amerikan Klinik Eczacılık Koleji [American College of Clinical Pharmacy (ACCP)] ve Avrupa Klinik Eczacılık Derneği [European Society of Clinical Pharmacy (ESCP)] tarafından her beş yılda bir düzenlemekte olan geniş katılımlı bir kongredir. Klinik eczacılarımız kongreye Türkiye den toplam 7 adet çalışmayla katılmışlardır. Finale kalan çalışmaların birisi Yrd. Doç.Dr. Şule Apikoğlu-Rabuş un (Marmara Üniversitesi) diyabetle ilgili doktora tezinden üretilmiş olup, diğer çalışma ise Yrd. Doç.Dr. Philip Martin Clark ın (Yeditepe Üniversitesi) tüberküloz tedavisiyle ilgili doktora tezinden üretilmiştir. Kongredeki finalistler çalışmalarını sunduktan sonra jüri karşısında tartışacaklardır. Tüm alanlarda 400 den fazla sunumun yapılacağı Uluslararası Klinik Eczacılık Kongresi ile ilgili detaylı bilgiye www.accp.com/meetings/ic09/index.aspx adresinden ulaşabilirsiniz.
TEB Eczacılık Akademisi Bünyesindeki Klinik Eczacılık Eğitimlerine İlgi İlk Günkü Gibi Devam Ediyor 2003 yılından beri 23. sü yapılan İyi Eczacılık Uygulamaları Klinik Eczacılık Farmasötik Bakım konulu 6 günlük seminerlere yaklaşık 1000 eczacı katılırken, sadece bu programı tamamlayan eczacıların katılabildiği Enfeksiyon Hastalıklarında Eczacının Rolü ve Endokrin-Romatizmal Hastalıklarda Eczacının Rolleri başlıklı 3 ve 4 günlük eğitimler de aynı ilgiyle devam ediyor. Ağırlıklı olarak Ankara da gerçekleştirilen ve deneyimli klinik eczacılık uzmanları tarafından verilen eğitimlerin duyurusunu TEB Eczacılık Akademisi nin internet sayfasından takip edebilirisiniz. Klinik Eczacılarımız Kıbrıs taydı İki sene önce kurulan KKTC Yakındoğu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi dekanı Prof. Dr. Rümeysa Demirdamar ın daveti üzerine klinik eczacılık uzmanları 30 Mart ve 27 Nisan 2008 tarihlerinde Kıbrıslı eczacılara yönelik klinik eczacılık seminerleri düzenlediler. Hipertansiyon, astım, diyabet, peptik ülser, hiperlipidemi gibi kronik hastalıkların anlatıldığı seminerlerde klinik eczacılık felsefesinden ve Türkiye deki durumundan da söz edildi. Üyelik aidatları değişmiyor 2006 yılından beri 50 TL olan yıllık aidat ücretleri önümüzdeki 3 yıl için de 50 TL olarak belirlendi. İnternet sayfamızdan doldurulan üyelik formunun bir çıktısını alıp, banka hesabımıza yatırdığınız aidat dekontuyla birlikte bir adet fotoğrafınızı yazışma adresimize yollamanız yeterli. ECZACI GÖZÜYLE Probiyotikler Hazırlayan: Uzm. Ecz. Betül Okuyan Dünya Sağlık Örgütü / Gıda ve Tarım Örgütü tarafından yapılan tanıma göre; probiyotikler, uygun miktarda verildiklerinde konakçı sağlığına yarar sağlayan canlı mikroorganizmalardır. Prebiyotikler, kolonda mevcut olan yararlı mikroorganizmaların çoğalmasını ve/veya aktivitesini selektif olarak arttıran, sindirilmeyen yemek maddeleri olarak tanımlanmaktadır. Sinbiyotikler ise probiyotik ve prebiyotik içeren karışımlardır. Eli Metchnikoff, belirli patojen olmayan bakterilerin pozitif etkisini ilk kez gösteren Nobel ödülü sahibi Rus bilim adamıdır. Metchnikoff, mayalanmış süt tüketiminin, zararsız laktik asit bakterilerinin çoğalmasına neden olduğunu ve barsak ph ını azalttığını ve böylelikle proteolitik bakterinin çoğalmasını baskılandığını göstermiştir. Henry Tissier ise süt çocuklarının barsak florasında bifidobakterilerin çoğunlukla bulunduğunu göstermiş ve diyaresi olan bebeklere bifidobakteri verilmesini önermiştir. Bifidobakterilerin hastalığa neden olan proteolitik bakterileri uzaklaştırarak etki gösterdiği düşünülmektedir. 1935 te Lactobacillus acidophilus un belirli suşlarının insan sindirim kanalına eklendiğinde çok etkili
olduğu bulunmuştur. 1970 lerde süt ürünleri endüstrisi L. acidophilus içeren mayalanmış süt ürünleri üretmeye başlamıştır. Lactobacillus acidophilus ve Bifidobacterium bifidum en çok kullanılan bakteri türleridir. Her bir türün farklı suşları bulunmaktadır. Probiyotiklerin güvenirliliği ve etkinliği bakteri suşlarına bağlıdır ve aynı bakteri türleri arasında bile yaygın olarak farklılık göstermektedir. Sacchatomyces cerevisiae gibi mayalar da probiyotik olarak kullanılmaktadır. Probiyotikler, belirli hastalıkların önlenmesinde ve tedavi edilmesinde ve genel sağlığın desteklenmesinde kullanılmaktadır. Probiyotikler, kapsül, tablet, toz gibi formlarda diyet eklentisi olarak kullanıldığı gibi yoğurt, mayalanmış ve mayalanmamış süt gibi gıdalarda da bulunmaktadır. Probiyotikler, antibiyotik veya rotavirüs nedenli diyarenin insidansını ve süresini azaltmada, Clostridium difficile enfeksiyonunu azaltmada, pouchitis (poşit) nüksünü azaltmada, immün fonksiyonun iyileştirilmesinde ve laktoz intoleransı olan kişilerde laktoz sindirimini artırarak süt ürünlerini toleransı iyileştirmede kullanılmaktadır. Sağlıklı popülasyonlarda yapılan kontrollü çalışmalarda günlük diyetin bir parçası olarak belirli probiyotik suşlarının tüketilmesinin hastalıksız gün sayısında artışa neden olduğu gösterilmiştir. Ayrıca probiyotiklerin, irritabl barsak sendromu (İBS) belirtilerinin iyileştirilmesinde etkili olduğu görünmektedir. Ancak probiyotiklerin İBS tedavisinde sağladıkları faydanın boyutunun saptanması ve en etkili tür ve suşun belirlenmesi için daha fazla çalışma yapılması gerekmektedir. İnsan çalışmalarında bazı probiyotik suşlarının ve probiyotik suşlarıyla mayalanmış sütlerin Helicobacter pylori kolonizasyonunu veya metabolik aktivitesini azalttığı gösterilmiştir; ancak eradikasyon sağladığı bulunamamıştır. Probiyotikler, Helicobacter pylori enfeksiyonunun tedavisinde kullanılan üçlü antibiyotik tedavisinin yan etkilerinin tedavisinde de kullanılmaktadır. Bu kullanımlarıyla probiyotiklerin antibiyotiklerin yan etkilerini azalttıkları, reçetelenen ilaç tedavisinin alınmasında hasta uyuncunu arttırdıkları ve dolayısıyla Helicobacter pylori eradikasyon oranını arttırdıkları gösterilmiştir. Hastalarda uygun probiyotik seçimi için kritik bilimsel değerlendirme yapılması gerekmektedir. Vücutta kişi ve mikroorganizma arasındaki etkileşim ve mikroorganizmaların kendi aralarındaki etkileşimi kişinin genel sağlığı için çok önemli olabilir. Probiyotiklerin güvenilirliği ve uygun kullanımı için daha fazla bilimsel bilgiye ihtiyaç vardır. Probiyotiklerin bir türü veya suşuyla gösterilen etkiler diğerleri için doğru olmayabilir. Probiyotiklerin küçük çocuklarda, yaşlılarda ve immün sistemi tehlike altında olanlarda güvenirliliği ile ilgili daha fazla bilgiye ihtiyaç duyulmaktadır. Probiyotiklerin yan etkileri genellikle hafiftir ve sindirimle ilgili yan etkiler (gaz veya şişkinlik gibi) gelişebilmektedir. Bazı kişilerde daha ciddi etkiler gözlenmiştir. Hastalara uygun tavsiyelerde bulunmak için eczacıların probiyotiklerle ilgili bilgilerini artırması ve yapılan çalışmaları yakından takip etmesi gerekmektedir. Probiyotiklerin yetişkinlerde ve bebeklerde diyare, inflamatuar ve alerjik hastalıkların tedavisinde kullanıldığı rapor edilmiştir. Eczacının özellikle dikkat etmesi gereken hususlar, kullanılacak ürün içinde hangi suşun olduğunun bilinmesi ve bu suş hakkında yapılan çalışmaların sonuçlarının değerlendirilmesidir. Birçok probiyotik ürün ile ilgili özellikle etiketlerinde belirtilmeyen suşlarla kontaminasyon gibi kalite ile ilişkili endişeler de bulunmaktadır. Ürün içinde bulunan herhangi bir suş için bakterini tipi (cinsi, türü ve suşu), gücü (doz başına canlı bakteri sayısı), saflığı (etkisiz bakteri veya kontaminasyon varlığı) ve sağlığa etkileri hakkında yapılan çalışmaların bilinmesi gerekmektedir.
Kaynaklar - Douglas LC, Sanders ME.: Probiotics and prebiotics in dietetics practice. J Am Diet Assoc. 108(3):510-21, 2008. - Moayyedi P, Ford AC, Talley NJ, Cremonini F, Foxx-Orenstein A, Brandt L, Quigley E.: The efficacy of probiotics in the therapy of irritable bowel syndrome: a systematic review. Gut. 2008 Dec 17 (doi:10.1136/gut.2008.167270). - www.usprobiotics.org - Sanders ve ark.: Probiotics: their potential to impact human health. CAST Issue Paper, 2007 (www.castscience.org). - Saljoughian M.: Probiotics: A Closer Look. US Pharm. 33(6):40-44, 2003. YENİLİKLER Sağlık Bakanlığı ndan Klinik Eczacı Kadroları Sağlık Bakanlığı Personel Genel Müdürlüğü mart ayı içinde 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu nun 4/B maddesine tabi sözleşmeli personel statüsünde istihdam edilmek üzere Kura ile (888) Diş Tabibi ve (501) Eczacı alımı yapılacağını ve bunlardan 12 tanesinin klinik eczacı kadrosu olduğunu duyurmuştu. Ayrıca klinik eczacılık pozisyonlarına başvuracak adayların ilgili alanda en az lisansüstü diplomalarının olması gerektiği belirtilmişti. Yapılan kura sonucunda açılan kadrolara İstanbul, Ankara, İzmir ve Konya da toplam 7 klinik eczacı atanmış olması mesleğimiz adına umut verici bir gelişmedir. Hacettepe Eczacılık ta da Klinik Eczacılık Uygulamaları 1999 yılından beri Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi nde, geçtiğimiz yıllardan itibaren Yeditepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi nde sürdürülen klinik eczacılık hastane uygulamaları 2008-2009 eğitim-öğretim yılından itibaren Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi nde de başladı. 5 yıllık yeni eczacılık eğitimi kapsamında 4. sınıf öğrencilerinin hastane kliniklerinde uygulama yaptıkları bildirildi. Uygulamalardan sorumlu olan Yrd.Doç.Dr. Kutay Demirkan ve Dr.Ecz. Aygin Bayraktar, aynı zamanda KKTC Yakındoğu Üniversitesi Eczacılık Fakültesi bünyesindeki klinik eczacılık eğitimlerinin de sorumluluğunu sürdürmektedirler. DUYURULAR AJANDAMIZA NOT ALALIM! 30 Nisan 2009 Genel Kurul, İstanbul Derneğimizin 6. Olağan Genel Kurul toplantısı 22 Nisan 2009 günü saat 15.00 te Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Ahmet Keleşoğlu Toplantı Salonunda gerçekleştirilecektir. Yeterli çoğunluğun sağlanamaması durumunda toplantı 30 Nisan 2009 da aynı saat ve yerde çoğunluk aranmaksızın yapılacaktır. 3 yılda bir yapılan Genel Kurul toplantımıza mesleğine duyarlı tüm üyelerimizi bekliyoruz. 24-25 Haziran 2009, Ankara Hasta-Merkezli Eğitim, Klinik Eczacılık Çalıştayı Ankara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi tarafından bu yıl 9. su düzenlenen Uluslar arası Eczacılık Sempozyumu bünyesinde 2 günlük bir klinik eczacılık çalıştayı gerçekleştirilecektir.
Katılımın 16 kişiyle sınırlandırıldığı çalıştayda eczacılara hasta-merkezli eğitim modelini göstermek amacıyla hastane kliniklerinde gözlem ve vaka sunumlarından oluşan bir uygulama yaptırılacaktır. Prof. Dr. Fikret Vehbi İzzettin ve Prof. Dr. Serpil Nebioğlu liderliğinde düzenlenen çalıştayda klinik eczacılık uzmanları Şule Apşkoğlu Rabuş, Aygin Bayraktar, Kutay Demirkan ve Mesut Sancar gözetiminde hastane ziyaretleri ve vaka çalışmaları yürütülecektir. 38. Avrupa Klinik Eczacılık Sempozyumu 3-6 Kasım 2009 da Cenevre de Yapılacak Avrupa Klinik Eczacılık Derneği [European Society of Clinical Pharmacy (ESCP)] tarafından her yıl düzenlenen Avrupa Klinik Eczacılık Sempozyumu nun 38.si bu yıl 3-6 Kasım 2009 tarihinde İsviçre nin Cenevre kentinde yapılacaktır. Bu yıl kuruluşunun 30. yılını kutlayacak olan Avrupa Klinik Eczacılık Derneği nin düzenleyeceği Cenevre Sempozyumu nun temel konuları Hasta Odaklı Bakım, Hasta Bakımında Multisisipliner İşbirliği ve Teknolojinin Mesleğe Entegrasyonu olacaktır. Sempozyumla ilgili detaylı bilgiye www.escp-gsasa2009.org adresinden ulaşabilirsiniz. 9-12 Haziran 2010 İstanbul da iki kongre bir arada 2. Ulusal Farmasötik Bakım Klinik Eczacılık Kongresi ve 3rd International Meeting on Pharmacy and Pharmaceutical Sciences İlki 2005 yılında Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesi Farmasötik Bakım Birimi ve Klinik Eczacılık Derneği nin işbirliğiyle İstanbul da gerçekleştirilen ve 200 meslektaşımızın katıldığı kongrenin ikincisi 9-11 Haziran 2010 tarihlerinde yine aynı kuruluşların desteğiyle Marmara Üniversitesi nin Haydarpaşa Yerleşkesinde gerçekleştirilecektir. Avrupa ve ABD den en az 2 yabancı konuşmacının da davet edileceği kongrenin bilimsel programı 2 gün devam edecektir. Kongrenin duyurularını www.klinikecza.org adresinden takip edebilirsiniz. Üyelerimizi ve tüm meslektaşlarımızı aramızda görmek bizleri mutlu edecektir. Marmara Üniversitesi Eczacılık Fakültesinin 1994 ve 1998 yıllarında gerçekleştirdiği uluslar arası kongrenin üçüncüsü 9-12 Haziran 2010 tarihinde yine Haydarpaşa Yerleşkesinde yapılacaktır. Kongre başkanlığını yapacak olan Fakülte dekanı Prof. Dr. Sevim Rollas ın uzun yıllardır klinik eczacılığa verdiği destekten cesaret alarak Derneğimizin 2. Ulusal Kongresini de aynı çatı altında ortak bir organizasyonla yapmayı planladık.