BİLİŞİM TEKNOLOJİLERİ VE YAZILIM DERSİ-DERS NOTU-1 Bilgisayarlar; günümüzde birçok sahada kullanılmakta, insanların ve şirketlerin ihtiyaçlarını karşılama konusunda her türlü görevi yerine getirmektedir. Kullanım sahaları gün geçtikçe yaygınlaşmakta, ev kullanıcılarından tutun büyük firmaların vazgeçilmez bir parçası olmuştur. Bilgisayarlar, onu kullanan kişilerin sayısı ya da kullanılan bilgisayarların sayısı bakımından ikiye ayrılmaktadır. Bunları kişisel bilgisayarlar ve ağ bilgisayarları olarak i simlendirebiliriz. Şimdi bunların tanımlarını yapalım. *Kişisel Bilgisayarlar PC (personel computer - kişisel bilgisayar) olarak da bilinmektedir. Günümüzde en çok kullanılan ve en fazla pazarlama payına sahip olan türdür. Kull anım alanı oldukça geniştir. Ev, ofis uygulamaları, multimedya bileşimli uygulamalar, iş istasyonu, internet erişimi, eğlence, yazılım geliştirme, tasarım, mühendislik, veri tabanı kullanımı, web uygulamaları gibi birçok alanda kullanılmaktadır. İçerdiği bileşenlere göre maliyetleri 300-1000$ arasında değişiklik göstermektedir. Ev kullanıcıları için üretilen bu bilgisayarlarda, genellikle, Windows XP, Windows 7, Windows Vista, Windows 8, Pardus, OS/2, Macintosh işletim sistemleri kullanılır. *Ağ Bilgisayarları Ağ bilgisayarlarını da kendi arasında ikiye ayırabiliriz. 1-Sunucu Bilgisayarlar Büyük kuruluşlar, Internet servis sağlayıcıları, eğitim kurumları, büyük şirketler gibi geniş ölçekli ağ yönetimi gerektiren sistem ile çalışan kuruluşlarda kullanılmaktadır. Sunucu bilgisayarlar ağ yönetimi, veri erişimi ve paylaşımı, veritabanı yönetimi ve veri tabanının paylaşımı sağlamak amacıyla oluşturulmuş güçlü bilgisayarlardır. Bu tip bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemleri genellikle server olarak adlandırılmaktadır. Bu işletim sistemlerine Windows 2000, Windows 2003, Windows 2008, Windows 2012, Unix, Ubuntu, Novell Netware, Pardus örnek olarak verilebilir. 2-İstemci (Client) Bilgisayarlar Bir ağ sistemi içerisinde çalışacak şekilde tasarlanmış bilgisayarlardır. İstemci bilgisayarlar kişisel bilgisayarlar kadar gelişkin bir yapıya sahip değildir. Maliyetlerin düşük olması için, yapacakları iş genelde uygulama yazılımlarını kullanarak veri tabanına veri yüklemek ve verileri işlemekle sınırlı tutulmuştur. Fazla bir donanım öğesine sahip olmadıkları için çeşitleri sınırlıdır. Genellikle veri depolamak için ana bilgisayardaki sabit diski kullandıklarından kendi sabit diskleri yoktur. Bu tip bilgisayarlarda kullanılan işletim sistemlerini şöyle sıralayabiliriz. Windows XP, Windows 7, Windows 8, Pardus, Linux, OS/2 vb. * BİT in Temel Kavramları Donanım: Verilen bir işlemi yapabilecek, işleyebilecek gerektiğinde saklayabilecek bir ortamın oluşması için gerekli olan bütün elektronik parçalardır. Kısaca bilgisayarın fiziksel parçalarının genel adıdır.bilgisayarı oluşturan temel parçaları şöyle sıralayabiliriz. İşlemci, Anakart, Ram, Kasa, Sabit Disk, Cd Rom, Ekran Kartı, Ses Kartı, Klavye, Fare, Monitör, Ethernet Kartı, Hoparlör ve Mikrofondur. Bunları kasanın içinde bulunup bulunmadıklarına göre dahili parçalar ve harici parçalar olmak üzere ikiye ayırabiliriz. Dahili parçalara örnek; anakart, işlemci, ram v.b. dir. Harici parçalara örnek ise, klavye, fare, monitör v.b. dir. Bunlarla ilgili ayrıntılı bilgileri daha sonra vereceğiz. Yazılım: Bilgisayarın donanımı istenilen bir amaç için harekete geçirecek, ona yapması gerektiği şeyleri komutla bildirecek, çıkan sonuçların nereye aktarılacağını bildirecek bir programa ihtiyaç vardır. Bilgisayarda kullanılan tüm programların genel adıdır.belli bir amaç için yazılan ve içerisinde bir ya da birden fazla komut, fonksiyon barındıran bütün programlara yazılım denir. Yazılım programları yapılan işlere göre isim alırlar. Muhasebe programları, öğrenci takip programı, ofis programları bunlara en iyi örneklerdir. İşletim Sistemi: Yazılım ile donanım arasında iletişimi sağlayan, yazılımın ihtiyaç duyduğu donanımları istenildiğinde çalıştıran, giriş çıkış işlemlerini yöneten ve bunları mikroişlemciye bildiren yazılımlara denir. Kullanıcı ile bilgisayar arasındaki iletişimi sağlar.günümüzde en fazla kullanılan işletim sistemi Microsoft tarafından üretilen Windows İşletim Sistemleridir(Windows 7,Windows 8)Ayrıca Linux,Pardus ve MacOS işletim sistemleride kullanılmaktadır. *BİT in Ürünleri Yukarıda tanımları verilen donanım, yazılım ve işletim sistemi bilgisayarın temel kavramlarını oluşturmaktadır. Bu kavramların altında listelenen elemanlar ise ürünleri oluşturmaktadır.bu ürünleri şöyle sıralayabiliriz. Donanım Ürünleri: Genellikle bilgisayarın iskeletini oluşturur. Temel elemanları kasa, klavye, fare ve ekran olarak isimlendirilir. Yazılım Ürünleri: Bilgisayarların kullanım amaçlarına göre üzerinde yüklü bulunan yazılımlardır. Muhasebe yazılımı, bordro ya zılımı, borsa yazılımı, hastane yazılımı bunlara örnektir. İşletim Sistemleri: Bilgisayarların kullanım amaçlarına göre çalışmasını sağlayan, donanım ile yazılım arasındaki ilişkiyi düzenleyen programlardır. Genellikle Windows yazılımları kullanılır. Windows XP, Windows 7 işletim sistemlerine verilen örneklerdendir.
*Bilgisayarın temel donanım birimlerini şöyle gruplandırabiliriz. Şimdi bu birimlere ait ürünleri ve görevlerini açıklayalım. Ana Donanım Elemanları(İşlem Birimi) Genellikle bilgisayarın kasasının içerisinde bulunan parçalardır. Bunlara ana kart, işlemci, ekran kartı, ram, rom, sabit disk gibi parçaları örnek verebiliriz. Anakart (Mainboard) Bilgisayar ile ilgili temel birimlerin ( CPU, Ram, Ekran Kartı, Modem, Tv kartı, Ethernet kartı, Ses kartı... ) üzerine takıldığı, bu birimler ve diğer çevre birimlerin veri aktarımının yapıldığı en önemli parçalardan biridir. Üzerinde kendine ait chipsetleri yer almaktadır. Genellikle 2 adet olan bu chipsetler kuzey (north bridge) ve güney (south bridge) köprüsü olarak da adlandırılırlar. Bunların temel görevi işlemci, RAM, harddisk, ekran kartı, modem vb. donanım bileşenleri arasındaki veri akışını düzenleyerek işlemciden aldığı komutlar aracılığıyla verileri ilgili birimlere ulaştırmak ve enerji gereksinimlerini sağlamaktır. Merkezi İşlem Birimi (CPU- Central Processing Unit) Merkezi işlem birimi; bilgisayarın program komutlarını bellekten aldıktan sonra kodlarını çözerek karşılığı olan işlemleri yerine getiren elemanıdır. Ayrıca veriler üzerinde mantıksal kıyaslamalar, aritmetiksel işlemler ve kontrol işlemlerini gerçekleştirir. Bilgisayar üzerindeki tüm parçaların iletişimi işlemci üzerinden gerçekleşir. Bu nedenle bilgisayarın beyni olarak da tanımlanır. İşlemcinin performansını, sahip olduğu çekirdek yapısı ve saat çarpanı (kaldırabildiği elektrik akımı) sonucu elde edilen frekans değeri belirler. Ana kartta işlemciye ait özel bir yuva bulunur. Bios (Basic Input - Output System) Bilgisayarın çalışması için gereken temel işletim sistemine bios denmektedir. Bilgisayarın açılış sırasında yapılması gereken tüm işlemleri denetleyen, ayarlamaları yapan parçadır. Günümüzde en çok soket tipli çift çekirdekli işlemciler kullanılmaktadır. Ekran Kartı Bilgisayardaki sayısal verileri kullanıcının anlayacağı analog forma dönüştüren, sayısal verileri işleyerek şekiller, yazılar, semboller vb. görüntülerin monitöre aktarılmasını sağlayan karttır. Kendi üzerlerinde sayısal verileri işleyebilmek için RAM ve Cpu barındırırlar. Ekran kartları üzerindeki Cpu lara daha çok Gpu (graphics processing unit grafik işlemci birimi) adı verilir. Üzerindeki Ram ve Gpu nun tipine göre çeşitlilik gösterirler
Çevre Donanım Elemanları Bilgisayara veri giriş ve çıkışını sağlayan elemanlardır. Modem, yazıcı, ses kartı, fare, cdrom gibi parçaları örnek olarak verebiliriz. Ses Kartı Bilgisayarın sesi işlemesini ve daha sonra bu sesi kullanıcıya aktarmayı sağlayan bir karttır. CD kalitesinde 16-128 bitlik ses alınabilmekle birlikte ses kartları sayesinde ses kaydı da yapılabilmektedir. Ses kartı günümüzde bütün bilgisayarların standart bir donanımı haline gelmiştir ve genellikle anakartların üzerinde (onboard) bir çip olarak yer almaktadır. Ağ Kartı (NIC-Network Interface Card) Bilgisayarın ağa bağlanıp veri alışverişinde, iletişimde bulunabilmesini sağlayan elektronik devredir. Ağ kartları anakart üzerindeki PCI yuvasına takılabileceği gibi, kablosuz olarak da USB girişine takılabilmektedir. Modem Verileri ses sinyallerine, ses sinyallerini verilere dönüştürebilen cihazlara modem (Modulator-Demodulator) denmektedir. Bilgisayarın işlediği verileri telefon hattı üzerinde taşımak için onları ses sinyallerine çevirenmek gerekir.bu sinyalleri t elefon hattı aracılığı ile karşidaki bilgisayara ilettiğimizde, karşıdaki alıcı bilgisayar bu ses sinyallerini kullanabileceği verilere dönüştürebilmektedir. Giriş Birimleri Bilgisayarlara veri girişi yapmak için kullanılan parçalara giriş birimleri denmektedir. Klavye, fare, mikrofon, kamera, cd / dvd sürücü, tarayıcı, barkod okuyucuları örnek olarak verilebilmektedir. Klavye (Keyboard) Birçok tuşun bir araya gelmesiyle oluşur. Her bir harf için bir ASCII kod ve bu kodların birleştiği bir ASCII tablo vardır. Herhangi bir tuşa basıldığı zaman aslında ASCII tablodan harf yada işaret yollanır ve daha sonra bu ASCII kod karşılığı ekranda görüntülenir. Klavyelerde kullanılan dilin özelliğine göre üzerindeki tuşların sayısı ve yerleri değişmektedir. Türkiye de kullanılan klavyeler genellikle 101 veya 102 tuşlu olup Q veya F tipi olmak üzere iki çeşittir. Fare (Mouse) Ekranda gözüken imleç yardımıyla komut girişi yapılmasını sağlar. Fare çevre birimi olarak kullanılmakla birlikte işaretleme, tıklama ve sürükleme işlemlerini de gerçekleştirir. Hard Disk (HDD Sabit Disk) Verilerimizi kalıcı olarak saklamak için kullanılan bir saklama birimidir. Sabit disk döner bir mil üzerine sıralanmış, metal veya plastikten yapılma ve üzeri manyetik bir tabaka ile kaplı plakalar ve bu plakaların alt ve üst kısımlarında yerleşen okuma/yazma kafalarından oluşur. Veriler sabit diskteki bu manyetik tabakalar üzerine kaydedilir. Verilerin kaydedilmesinde mıknatıslanma mantığı kullanılır. Mıknatısın iki kutbu dijital olarak 1 ve 0 ı temsil eder. Verilerimiz böylece küçük mıknatıslar halinde bu manyetik ortamlara yazılırlar. Bu manyetik tabakaların üstü dairesel çizgilerle örülüdür. Bunlara iz (track) denir.
Flash Memory (Flash Bellek) Flash bellekler, güç kesintisinde dahi içerdiği bilgileri kaybetmeyen ve tekrar tekrar yazılıp silinebilen bir bellek çeşididir. Flash belleklerin yapısı RAM'lere, kullanımı Hard Disk'lere benzer. Flash bellek üzerine verilerin yazılması, RAM modüllerinin kullandığı yöntem yardımıyla gerçekleşir. Flash belleklerin yapısı mekanik değildir; elektroniktir. İçerisinde hareket eden bir parça yoktur. Bu özelliklerinden dolayı bu tarz bellekler "solid-state" olarak, yani "durağan" olarak adlandırılırlar. Hareket eden parça olmamasından dolayı hassasiyet değerleri yüksek değildir ve özellikle mobil alanda kullanımları çok yaygındır. MP3 Player'larda, cep telefonlarında, el bilgisayarlarında, dijital fotoğraf makinalarında ve dijital görüntü aygıtlarında yaygınca kullanılırlar. DVD Sürücü harşerinden oluşan bir kısaltmadır. Dış görünüşü ve üzerlerinde uygulanan teknoloji ve farklı veri saklama Digital Video Disc (Sayısal Video Diski) sözcüklerinin baş boyutları nedeniyle CD'den pek farklı görünmeyen DVD'ler, biçimleriyle bir CD'den yaklaşık 7 kat daha fazla bilgi saklayabilirler. Tarayıcı (Scanner) Resim, grafik ve önceden yazılmış yazıları bilgisayar ortamına aktarmakta kullanılır. Çıkış Birimleri Klavye, fare, dokunmatik ekran gibi giriş birimleri aracılığı ile bilgisayarlara girilen verilerin işlenerek kullanıcılara sonuç olarak iletilmesi sağlayan parçalardır. Ekran, yazıcı (printer), kulaklık, hoparlör,projeksiyon gibi parçalar çıkış birimi olarak kullanılmaktadır. Ekran (Monitör) Çıkış birimi olarak kullanılmaktadır. Giriş ve çıkış birimlerinden gelen verilerin sonuçlarının ekranda gözükmesini ve bilgisayarla kişi arasındaki görsel iletişimi sağlar. Bir text ekranın genişliği 80 karakter, boyu 25 satırdır. Grafik ekranda pikseller (nokta) bulunur. Bir ekranda ne kadar çok piksel varsa ekranın çözünürlüğü o kadar artar. 640 x 480 piksel, 800 x 600 piksel, 1024 x 768 piksel, 1280 x 1024 piksel örnek olarak verilebilir. Ekranlardan titreşimsiz ve az radyasyonlu olanları tercih edilmelidir. Ekranların boyutu 14 inç, 15 inç, 17 inç, 19 inç ve 21 inç olarak değişebilmektedir. Genellikle ucuz olduğu için 15 ve 17 inçlik ekranlar kullanılmaktadır. Yazıcı (Printer) Ekrandaki bilgilerin kağıt üzerine basılmasını sağlar. Yazıcılar 3 çeşide ayrılır; Nokta Vuruşlu Yazıcı (Dot Matrix): 9 iğneli ve 24 iğneli olabilir. Şerit takılarak kullanılır. Dakikada 1-3 sayfa hızında olabilirler. Sürekli form kağıdı veya düz kağıt kullanabilirler. Baskı kalitesi iyi değildir. Mürekkep Püskürtmeli Yazıcı (İnk jet): Dakikada 1-8 sayfa basabilirler. Kartuş takılarak kullanılır. Renkli baskı yapabilirler. Baskı kalitesi iyidir. Lazer Yazıcı (Laser jet): Dakikada 4, 8, 12, 20 sayfa basabilirler. Toner kullanırlar. Renkli baskı yapabilirler. Baskı kalitesi çok iyidir. Hoparlör Bilgisayarda ses kartı tarafından üretilen seslerin kullanıcı tarafından duyulmasını sağlayan çıkış birimidir.
Çalışma Soruları 1. Aşağıdaki tabloda verilen donanım öğelerini giriş, çıkış veya saklama birimi cinsinden ilgili kutuları işaretleyerek sınıflandırınız. Donanım Öğesi Giriş Birimi Çıkış Birimi Saklama Birimi Fare Ekran Tarayıcı Sabit Disk Yazıcı Klavye Hoparlör CD DVD Disket Flash Bellek 2. Bilgisayar kasasının içinde bulunan kartların bozulmaları durumunda ortaya ne tür problemler çıkabileceğini tartışınız. 3. Bir bilgisayar almaya karar verdiğinizi düşünerek, satın almanız gereken donanım öğelerinin bir listesini hazırlayınız. 4.