KAMBİYO MEVZUATINDA YAPILAN SON DEĞİŞİKLİK VE DEĞİŞİKLİKTEN SONRA İHRACAT İSTİSNASI İLE İLGİLİ KDV İADESİNDE ORTAYA ÇIKAN TEREDDÜTLER 5
KAMBİYO MEVZUATINDA YAPILAN SON DEĞİŞİKLİK VE DEĞİŞİKLİKTEN SONRA İHRACAT İSTİSNASI İLE İLGİLİ KDV İADESİNDE ORTAYA ÇIKAN TEREDDÜTLER Giriş; 08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2008/13186 sayılı kararla Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı kararda değişiklik yapılmış ve ihraç bedellerinin yurda getirilme zorunluluğu kaldırılmıştır. Kambiyo Rejimimizi Düzenleyen Mevzuat; Türk Parasının kıymetini koruma hakkında, 1567 sayılı Kanun, Türk Parasının kıymetinin korunması amacıyla, 25 Şubat 1930 tarih, 1433 sayılı resmi gazete'de yayımlanarak üç yıl süreyle geçerli olmak üzere yürürlüğe girmiştir. Daha sonra çeşitli tarihlerde yayımlanan Kanunlarla süresi 25 Şubat 1970 tarihine kadar uzatılmış, en son 11 Şubat 1970 tarihinde yayımlanan 1224 sayılı Kanunla yürürlüğü süresiz olarak uzatılmıştır. 1567 Sayılı Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkındaki Kanunun 1. Maddesine göre; Türk Parasının korunması hakkında kararlar alınmasına Bakanlar Kurulu yetkili kılınmıştır. Bu kararların resmi gazete ve diğer yayın organları vasıtasıyla duyurulması hususunda da, Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanlık görevlendirilmiştir. Bakanlar Kurulunun bu yetkisini kullandığı 32 sayılı kararı, 11.08.1989 tarih 20249 sayılı Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Daha sonra bu kararda da birçok değişiklikler yapılmış ve Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe sokulmuştur. Bu değişikliklere uygun olarak da ayrıca Merkez Bankasınca uygulamaya yönelik tebliğler ve açıklamalar da yayınlanmıştır. 1567 Sayılı Kanun, 32 Sayılı karar ve bu kanun ve kararda yapılan değişikliklerle ihracat ve ithalatı da içine alan kambiyo rejimimizdeki tüm uygulamalar düzenlenmiştir. Yazımızın konusu ihracat olduğundan biz konuyu sadece bu yönü ile inceleyeceğiz. Türk Parasının Kıymetinin Korunması Hakkında 32 Sayılı Kararda, İhracat İle İlgili Yapılan Son Değişiklikler; Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Karar ve bu karara i- lişkin Tebliğler, yukarıda de detaylı olarak açıklandığı üzere, bu güne kadar birçok değişikliğe uğramıştır. En son değişiklik ise, 8 Şubat 2008 tarih, 26781 Sayılı Resmi Gazete de yayımlanan Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 Sayılı Kararda Değişiklik Yapılmasına Dair Karar, 2008/13186 Sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile düzenlenmiş ve yayımı tarihinde yürürlüğe girmiş bulunmaktadır. 6
Yeni düzenleme ile yapılan en önemli değişiklik; 32 sayılı kararın 8. Maddesinde yapılmış olup, ihraç edilen malların bedelinin ihracatçılar tarafından yurda getirilerek Türk Parasına çevrilmesi ve Döviz Alım Belgesine bağlanması zorunluluğu kaldırılarak, 8 Şubat 2008 tarihinden itibaren ihracat bedellerinin tasarrufu serbest bırakılmıştır. Daha önceki düzenlemelerde, her bir gümrük beyannamesi için 100.000 USD yi aşan ihracat bedellerinin en az % 70 inin, 90 gün içinde yurda getirilmesi zorunlu idi. Yeni düzenleme ile ihracat bedellerinin tamamının ihracatçının serbest tasarrufuna bırakılması ile ihracatçılar bundan böyle ihracat bedellerini diledikleri tarihlerde ve diledikleri miktarlarda yurda getirebileceklerdir. Ayrıca, Daha önceki düzenlemelerde, zamanında getirilemeyen ihracat bedelleri için % 5 ceza uygulamasına da böylece son verilmiş bulunmaktadır. İhracat İstisnası Kapsamında KDV İadesi Açısından Konunun İrdelenmesi; 3065 Sayılı Katma Değer Vergisi Kanununun 11. Maddesi kapsamında yapılan ihracatlar nedeniyle yüklenilen Katma değer vergisinin iadesine, bavul ticareti ve bavul ticareti amacıyla yapılan mal teslimleri ile hizmet ihracı dışındaki ihracatlara ilişkin KDV iadelerinde döviz alım belgesi aranmamaktadır. Durum böyle olmakla beraber, İhracat nedeniyle yüklenilen KDV iadelerinin Yeminli Mali Müşavir raporu ile yerine getirilmesi halinde, rapora döviz alım belgesinin eklenmesi istenmemekle birlikte, dövizin yurda getirildiğine ilişkin kayıtların gerçeği yansıttığının raporda belirtilmesi istenmektedir. 28.05.2003 tarih, 25121 sayılı Resmi Gazete de yayımlanarak yürürlüğe girmiş bulunan 3568 sayılı Serbest Muhasebecilik Serbest Muhasebeci Mali Müşavirlik ve Yeminli Mali Müşavirlik yasanın 34 Seri No.lu Tebliğinin A/4 bölümü ile getirilen düzenleme aşağıdaki gibidir. 84 Seri No.lu Katma Değer Vergisi Genel Tebliği nin I/I.1.3 bölümünde de belirtildiği üzere; Katma Değer Vergisi Kanunu nun 11 inci maddesi kapsamında yapılan Katma Değer Vergisi iadesi işlemlerinde, hizmet ihracı, bavul ticareti ve ihraç kaydıyla satışlarda satışın bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara yapılması dışındaki işlemlerden doğan iadeler nedeniyle düzenlenecek tasdik raporlarına döviz alım belgelerinin eklenmesi zorunluluğu bulunmamaktadır. Dolayısıyla Yeminli Mali Müşavirler bu konuda düzenlenecek tasdik raporlarına söz konusu döviz alım belgelerini eklemeyecekler, ancak herhangi bir şekil şartına bağlı olmaksızın bu belgelerin gerçeği yansıttığına ilişkin tespitlerini raporlarında açıkça belirteceklerdir. Denilmektedir. Bu durumda idarenin istemediği döviz alım belgelerinin Yeminli Mali Müşavirler tarafından doğruluklarının teyit edilmesi istenmektedir. Tebliğ yayınlandığında da bu konuda birçok tereddütler ortaya çıkmış, idarenin bu konuda daha doyurucu açıklamalar yapması beklenmiştir. Ancak beklenen açıklamalar sadece iç genelgeler, yazışmalar ve özelgelerle yapılmıştır. 7
Konu ile ilgili İstanbul Defterdarlığı Katma Değer Vergisi Gelir Müdürlüğü nün, Vergi Daireleri ve Başkanlıklarına göndermiş bulunduğu 12 Haziran 2003 tarihli yazıda özetle şu görüşlere yer verilmiş bulunmaktadır. 11.08.1989 tarih, 20249 sayılı Resmi Gazete de yayımlanan 07.08.1989 tarih, 89/14391 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı Eki Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar ın İhracat başlıklı 8. maddesinin (a) bendinde; ticari amaçlarla ihraç edilen malların bedelinin, bu kararda öngörülen özel haller ile Bakanlıkça uygun görülen mücbir sebeplerden kaynaklanan gecikmeler hariç, fiili ihraç tarihinden itibaren en çok 180 gün içinde ihracatçılar tarafından yurda getirilerek bankalara ve özel finans kurumlarına, Türk Parası olması halinde tevsikinin döviz ise satılmasının zorunlu olduğu açıklanmıştır. Buna göre, Kanunun 11. maddesi kapsamında yapılan teslimlerden doğan KDV iade işlemlerinde, (hizmet ihracı, bavul ticareti ve ihraç kaydıyla teslimlerde, teslimin bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara yapılması hariç) Yeminli Mali Müşavirler tarafından düzenlenecek KDV iadesi tasdik raporlarına Döviz Alım Belgeleri nin eklenmesi zorunluluğu bulunmamakla beraber, ihraç edilen malların bedelinin Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Karar da öngörülen usul ve esaslar dahilinde getirilip getirilmediğine, getirilmiş olması halinde döviz alım belgesinin düzenlenip düzenlenmediği ile bu belgelerin gerçeği yansıtıp yansıtmadığına, dövizin tasdik raporu düzenlendiği tarihte getirilmemiş olması halinde getirilmeme nedenine herhangi bir şekil şartına bağlı olmaksızın raporda yer verilecektir. Diğer taraftan, YMM ler tarafından düzenlenecek raporlarda ihracat bedelinin (döviz alım belgesinin ibrazının zorunlu olduğu işlemler hariç) henüz getirilmemiş olduğunun veya getirilmiş olmakla beraber dövizin bozdurulmamış olduğunun belirtilmesinin yapılacak iade işlemine engel teşkil etmeyeceği, ancak yasal süreler dolmasına rağmen dövizin yurda getirilmemiş olmasının makul bir sebeple izah edilememesi durumunun şüpheli işlemler kapsamında değerlendirileceği tabiidir. Denilmektedir. Yukarıdaki tebliğ ve özelgelerden de anlaşılacağı üzere idare, ihracat dövizinin yurda getirilmesi konusunda 1567 sayılı Kanun ve bu kanuna dayanılarak çıkartılan 32 sayılı karara uyulmasını istemektedir. Oysa bu Maliye Bakanlığını ilgilendiren bir sorun olmayıp, Hazine Müsteşarlığı ve bağlı bulunduğu Bakanlığın görev ve yetki alanındadır. 08.02.2008 tarihinden sonra 32 Sayılı kararın 8.maddesinin değiştirilerek ihracat bedellerinin yurda getirilmesi zorunluluğu kaldırıldıktan sonra durum ne olacaktır? 3658 Sayılı yasanın 34 Nolu tebliği uyarınca, Yeminli Mali Müşavir raporlarında, ihracat bedellerine ilişkin dövizlerin usulüne uygun olarak yurda getirilip bozdurulduğu hususunun gerçeği yansıtıp yansıtmadığına yer verilecek midir? 1567 sayılı yasa ve bu yasaya ilişkin çıkarılan 32 sayılı karar, her türlü ihracatı düzenlemektedir. Yani, hizmet ihracına, bavul ticaretine ve bavul ticareti yapanlara mal teslim edenlere i- lişkin bedellerin de yurda getirilme zorunlulukları kaldırılmıştır. 8
Ancak Gelir İdaresi Başkanlığının 2008/02 sayılı Katma Değer Vergisi İç Genelgesiyle Maliye Bakanlığının bu görüşte olmadığı anlaşılmaktadır. Gelir idaresi Başkanlığının söz konusu iç genelgesi aşağıdaki gibidir; Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı Kararın 8 inci maddesi 08.02.2008 tarih ve 26781 sayılı Resmi Gazete'de yayımlanan 2008/13186 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı eki Kararın 3 üncü maddesiyle 08.02.2008 tarihinden itibaren geçerli olmak üzere, "(1) İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir." şeklinde değiştirilmiştir. Başkanlığımıza yansıyan olaylardan Türk Parası Kıymetini Koruma hakkında 32 sayılı Kararda yapılan söz konusu değişiklik nedeniyle "hizmet ihracı" ile "bavul ticareti" ve "bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara ihraç kaydıyla teslimler" den kaynaklanan 08.02.2008 tarihinden sonraki katma değer vergisi iade taleplerinde döviz alım belgesi aranıp aranmayacağı hususunda tereddüde düşüldüğü anlaşıldığından aşağıdaki a- çıklamanın yapılmasına gerek duyulmuştur. İşlem bedeline ait dövizin Türkiye'ye getirilmesi ve bu durumu tevsik eden Döviz Alım Belgesinin ibrazı; 26 Seri No.lu KDV Genel Tebliğinin (K) bölümü uyarınca hizmet ihracı istisnasının, 61 ve 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliğleri uyarınca da "Türkiye'de İkamet Etmeyenlere Döviz Karşılığı Satışlarda KDV İhracat istisnası" (Bavul Ticareti) ile bu kapsamda faaliyette bulunanlara "ihraç kaydıyla teslim" uygulamasının bir şartıdır. Dolayısıyla, Türk Parası Kıymetini Koruma Hakkında 32 sayılı Kararda yapılan değişikliğin, yukarıda belirtilen işlemlerde KDV ihracat istisnası ve tecil-terkin uygulaması bakımından bir etkisi bulunmamaktadır. Buna göre, "hizmet ihracı" ile "bavul ticareti" ve "bavul ticareti kapsamında ihracat yapanlara ihraç kaydıyla teslimler" den kaynaklanan katma değer vergisi iade işlemlerinde döviz alım belgesinin aranıp aranmayacağı hususunda Bakanlığımızca yeni bir düzenleme yapılıncaya kadar 26, 61 ve 84 Seri No.lu KDV Genel Tebliğleri çerçevesinde işlem yapılmaya devam edilecektir. Denilmektedir. Yukarıda Maliye Bakanlığının Hazine Müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanlığın Görev ve yetki alanına girerek, KDV Kanununun 11. Maddesi kapsamında yapılan KDV iadelerinde, Yeminli Mali Müşavirlere kambiyo kontrolleri yaptırdığından söz ettik. Oysa şimdi Maliye Bakanlığı, Bavul ticareti ve hizmet ihracatı konularında, kambiyo mevzuatında olmayan bir hususun yerine getirilmesini istemektedir. İç genelgede, Kambiyo mevzuatında yapılan değişikliklerin KDV iadesine bir etkisi olamayacağı belirtilmektedir. Bu gözle bakıldığında mal ihracı ile ilgili olarak, Yeminli Mali Müşavirlerce düzenlenecek raporlarda eski uygulamanın devam edeceği, yani ihracat istisnası nedeniyle KDV iadesi alabilmek için dövizin yurda getirilmesi gerektiği söylenebilir. Eğer kambiyo mevzuatındaki değişikliklerin KDV 9
iadeleri bakımından bir etkisi yoksa bu güne kadar Maliye Bakanlığınca kambiyo mevzuatına yapılan atıflar nedendi? KDV iadesi hususunda yapılan düzenlemelerin (ki bu güne kadar böyleydi) kambiyo mevzuatı paralelinde olması gerekiyorsa, kambiyo mevzuatında olmayan, (hizmet ihracı ve bavul ticareti bedellerinin DAB a bağlanması zorunluluğu) bir hususta iç genelgeyle uygulama yapılması yerinde midir? Platformda yapılan tartışmalar esnasında, Maliye Bakanlığının, KDV Kanununun 11/2, 12/1-b ve 32 maddelerindeki yetkilerini kullanarak, KDV iadeleri ile ilgili usul ve esasları belirleme yetkisi olduğu ve bu yetki çerçevesinde düzenlemeler yapabileceği görüşü de dile getirilmiştir. Ancak bu görüşü savunanlar, usul ve esasların belirlenmesinden ne anlaşılması gerektiğinin açık olmadığını, tebliğ ile açıklanması gereken konularda iç genelge çıkartılmaması gerektiğini, bilhassa esasların belirlenmesi konusuna, yasal düzenleme gerektiren hallerin de dahil edilemeyeceği hususlarını da dile getirerek, yukarıda açıklanan görüşlere yaklaşmışlardır. Platformda; Yurt dışı alacakların Yurt içi alacaklarından, Yurda getirilmeyen dövizlerin de Yurt içinde şirket kasasında veya Yurt içinde herhangi bir bankada bulunan dövizlerden farkı olmadığı hususu da dile getirildi. Mükelleflerin bunların muhasebeleştirilmesi esnasında Vergi Usul Kanununun değerleme hakkındaki hükümlerini mutlaka yerine getirmeleri gerektiğine vurgu yapıldı. Sonuç; Yukarıda açıklanan iç genelge ile, 08.02.2008 tarih 26781 sayılı Resmi Gazetede yayınlanan 2008/13186 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile yapılan İhracat bedellerinin tasarrufu serbesttir. Bakanlık ihtiyaç duyulması halinde ihracat bedellerinin yurda getirilmesine ilişkin düzenleme yapmaya yetkilidir. Şeklindeki değişiklik, ihracatta KDV iadesi konusunda dikkate alınmayacaksa, fiilen tam anlamıyla uygulanamayacaktır. Maliye Bakanlığı, ihracat ile ilgili olarak, dahil olduğu Hükümetten ihracatta vergi iadesi konusunda, dövizin getirilmesi hakkında düzenleme yapabilmesi için yetki veren bir kararname çıkartılmasını talep etmesinin, ya da en azından, Hazine müsteşarlığının bağlı bulunduğu Bakanlık ile temasa geçilerek, bu konu ile ilgili düzenleme yapmasını sağlamasının yerinde olacağı görüşü platformumuzda büyük bir çoğunlukla kabul görmüştür. Maliye Bakanlığı, son değişiklikleri de göz önünde bulundurarak, gerek hizmet ihracı ve bavul ticareti, gerekse de 3568 Sayılı yasanın 34 No Genel Tebliğinin ilgili bölümlerinde, gerekli değişikliklerin ve uygulamada Kambiyo mevzuatı ile çelişebilecek konularda, iç genelgeler ile değil, genel tebliğler ile açıklamalar yaparak, bu husustaki tereddütlerin bir an önce aşılmasını sağlamalıdır. 10