T.C. DİCLE KALKINMA AJANSI MARDİN YATIRIM DESTEK OFİSİ RAKAMLARLA MARDİN 2012 1
İçindekiler 1. GENEL BİLGİLER VE TEMEL GÖSTERGELER... 5 1.1 Temel Göstergeler... 5 2. SOSYAL YAPI... 9 2.1 Nüfus & Demografi... 9 2.2 Eğitim Ve Kültür & Spor... 14 2.2.1 Eğitim... 14 2.2.2 Kültür&Spor... 16 2.3 Sağlık... 17 3. EKONOMİK DURUM... 18 3.1 Genel Ekonomik Durum... 18 3.2 İstihdam... 22 3.3 Tarım Ve Hayvancılık... 23 3.4 Sanayi... 27 3.5 Ticaret... 29 3.6 Turizm... 31 4. ÇEVRE VE ALTYAPI... 33 4.1 Genel Göstergeler... 33 4.2 Ulaştırma... 37 2
Tablo Listesi Tablo 1: Temel Göstergeler... 5 Tablo 2: Belediye, İlçe Ve Köy Sayısı, 2011... 6 Tablo 3: Sosyoekonomik Gelişmişlik... 6 Tablo 4: URAK İller Arası Rekabetçilik Endeksi nde Mardin, 2009-2010... 6 Tablo 5: EDAM Rekabet Endeksi nde Mardin, 2009... 6 Tablo 6: İllerin Gelişmişlik Sıralamaları Ve Endeks Değerleri... 7 Tablo 7: Dicle İlçelerinin Gelişmişlik Sıralamaları Ve Endeks Değerleri... 8 Tablo 8: 1970-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Büyüklükleri... 9 Tablo 9: İlçelere Göre İl/İlçe Merkezi Ve Belde/Köy Nüfusu, 2011... 9 Tablo 10: Mardin Göç Göstergeleri... 10 Tablo 11: 2009-2010 Mardin Ve Diğer İller Arasındaki Göç... 11 Tablo 12: Nüfus Projeksiyonu... 12 Tablo 13: İlçelerdeki Ortalama Hanehalkı Büyüklükleri... 13 Tablo 14: Yıllar İtibariyle Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri... 13 Tablo 15: Toplam Yaş Bağımlılık Oranı... 13 Tablo 16: Doğurganlık Hızı( )... 13 Tablo 17: Eğitim Sektörü Gelişmişliği... 14 Tablo 18: İlköğretim Ve Ortaöğretimde Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı, 2010... 14 Tablo 19: Okuryazarlık Göstergeleri, 2010... 14 Tablo 20: Okullaşma Oranı (%)... 15 Tablo 21: 2008-2009 Öğretim Yılı Öğrenci Ve Öğretim Elemanı Sayısı... 15 Tablo 22: Kültür Göstergeleri, 2010... 16 Tablo 23: Basın Yayın Göstergeleri... 16 Tablo 24: Spor Göstergeleri... 16 Tablo 25: Sağlık Sektörü Gelişmişliği... 17 Tablo 26:Sağlık Personeli Sayısı, 2010... 17 Tablo 27: Hastanelerin Dağılımı Ve Yatak Sayısı, 2010... 17 Tablo 28: Yüz Bin Kişi Başına Düşen Sağlık Personeli Sayısı... 18 Tablo 29: Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayrisafi Katma Değer... 18 Tablo 30: GSYİH Göstergeleri... 19 Tablo 31: Kamu Yatırımları (Bin TL)... 19 Tablo 32: Mardin de Kurulan Ve Kapanan Şirket Ve Kooperatifler... 19 Tablo 33: 2008-2012 Yılları Arasında Verilen Yatırım Teşvik Belgesi Adedi... 20 Tablo 34:2008-2012 Yılları Arasında İşletmelere Verilen Yatırım Teşvik Belgesi Sabit Yatırım Tutarları... 20 Tablo 35:2008-2012 Yılları Arasında Verilen Teşvik Belgeleri ile Sağlanan İstihdam... 20 Tablo 36: İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2010... 21 Tablo 37: Tarım Alanları Sınıflaması (2009, Hektar)... 23 Tablo 38: Arazi Dağılımı(Ha), 2010... 23 Tablo 39: Tarla Bitkileri Ekili Alanları(dekar), Üretim Miktarları (ton), 2010... 24 Tablo 40: Mardin Tarla Bitkileri Üretimi, 2010... 25 Tablo 41: TR,DİCLE Ve Mardin Sebze Bitkilerinin Toplam Üretim Miktarları (2009,Ton)... 25 Tablo 42: TR,DİCLE ve Mardin Meyve Bitkilerinin Toplam Üretim Miktarları(2009,Ton)... 26 3
Tablo 43: Hayvan Sayısı, 2010... 26 Tablo 44: Hayvansal Üretim... 26 Tablo 45: Mardin İli Sanayi Envanteri, 2009... 27 Tablo 46: Sanayi Siciline Kayıtlı Özel Sektör Firmaları... 28 Tablo 47: Mardin OSB Hakkında Genel Bilgiler... 28 Tablo 48: KSS Genel Bilgiler... 28 Tablo 49: Sektörlere Göre Açılan İşletmelerin Sayı Ve Sermayeleri... 28 Tablo 50: Kişi Başına İhracat Ve İthalat (ABD Doları), 2010... 29 Tablo 51: 2007-2011 Yılları Arasında İhracat Ve İthalat Değerleri... 29 Tablo 52: Sektörel Bazda İhracat Değerleri, 2010... 30 Tablo 53: 2009 Yılına Ait Tesis Sayıları, Oda Ve Yatak Sayısı, 2010... 31 Tablo 54: Sınıflarına Göre Konaklama Tesisleri, 2011... 31 Tablo 55: Turizm İşletme Ve Belediye Belgeli Tesislere Geliş, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi Ve Doluluk Oranları, 2010... 32 Tablo 56: Mardin Ve İlçelerin Alanları, 2002... 33 Tablo 57: Yüz Ölçüm Ve Rakım Değerleri, 2002... 33 Tablo 58: İçme Ve Kullanma Suyu Şebekesi Ve Arıtma Tesisleri, 2010... 34 Tablo 59: Belediye Atıksu İstatistikleri, 2010... 34 Tablo 60: Belediye Atık İstatistikleri, 2010... 36 Tablo 61: Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi, 2009... 36 Tablo 62: Mardin Erişebilirlik Endeksleri 2007-2009... 37 Tablo 63: Ağ Durumu (Km)... 37 Tablo 64: Yol Ağımızın Satıh Cinsleri (Km)... 37 Tablo 65: Motorlu Kara Taşıtları Sayısı, 2010... 38 Şekil Listesi Şekil 1: Nüfusun Yaş Grupları İtibariyle Dağılımı, 2011... 10 Şekil 2: (15 +) Nüfusun Eğitim Seviyeleri İtibariyle Dağılımı, 2010... 15 Şekil 3: İşgücü Göstergeleri, 2011... 22 Şekil 4: İstihdamda Sektör Payları... 22 Şekil 5: Üretimde Olan İşletme Sayısı... 27 Şekil 6: Mardin de Faaliyet Gösteren İthalatçı Ve İhracatçı Firmaların Yıllara Göre Dağılımı... 30 Şekil 7: Mardin de 2009-2010 Yıllarında Sektörel Bazda İhracat Değerleri ($)... 30 Harita Listesi Harita 1: Nüfus Artış Hızına Göre İller (2007-2010)... 11 Harita 2: Net Göç Hızı(2008-2009) ( )... 12 4
1. GENEL BİLGİLER VE TEMEL GÖSTERGELER 1.1 Temel Göstergeler Tablo 1: Temel Göstergeler Gösterge Yıl Mardin Mardin İl Sırası Nüfus (kişi) 2011 764.033 27 2.056.997 74.724.269 Yıllık Nüfus Artış Hızı-2009_2010( ) 2011 25,76 15 35,32 13,49 TRC3 Nüfus Yoğunluğu(Kişi/Km 2 ) 2011 87 27 79 97 Şehir Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı 2011 0,58 53 0,64 0,77 Toplam Yaş Bağımlılık Oranı (%) 2011 73,56 9 76,96 73,56 Net Göç Hızı-2009_2010 ( ) 2010-6,72 46-5,61 - İşsizlik Oranı (%) 2010 9,1 53 15* 14* İlköğretimde Öğretmen Başına Düşen Öğrenci Sayısı 2010 24 11 25 21 Yüz Bin Kişi Başına Toplam Hastane Yatak Sayısı 2010 88 81 131 250 Bin Kişi Başına Halk Kütüphanelerinden Yararlanma Sayısı 2010 359 46 323 262 Sinema Koltuk Sayısı 2010 722 29 1706 249.297 Belediyelerde Kişi Başına Temin Edilen Günlük Su Miktarı (Litre/ 2010 171 74 219 217 Kişi-Gün) Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi (Kwh) 2009 1.016 62 923 2.162 Bin Kişi Başına Özel Otomobil Sayısı 2010 22 74 19 102 Bir Milyon Nüfusta Trafik Kazası Sayısı 2010 814 77 807 1.584 Kişi Başına GSYH (Milyon TL) 2001 1191 68 1.203 2.600 Kişi Başına İthalat ($) 2010 125 45 84 2 517 Kişi Başına İhracat ($) 2010 757 18 618 1 545 Kişi Başına Bitkisel Üretim Değeri (TL) 2010 1.419 37 916 1.086 Kişi Başına Canlı Hayvan Değeri (TL) 2010 621 52 669 636 Kişi Başına Hayvansal Ürünler Değeri (TL) 2010 427 55 381 517 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012 *2009 yılına ait veridir. TR 5
Tablo 2: Belediye, İlçe Ve Köy Sayısı, 2011 Bölge Adı Belediye Sayısı İlçe Sayısı Köy Sayısı Mardin 31 10 585 TRC3 (Mardin, Batman, Şırnak, Siirt) 76 30 1.374 Türkiye 2934 957 34.425 Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler, 2012 Tablo 3: Sosyoekonomik Gelişmişlik Sosyoekonomik Gelişmişlik Sırası Mardin TRC3 Sosyoekonomik Gelişmişlik Sırası (1996) 66 - Sosyoekonomik Gelişmişlik Sırası (2003) 72 24/26 Kaynak: DPT - Sosyoekonomik Gelişmişlik Endeksi Çalışmaları, (76 İl İçin 1996 Yılı, 81 İl İçin 2003 Yılı Sıralamaları) Tablo 4: URAK İller Arası Rekabetçilik Endeksi nde Mardin, 2009-2010 Endeks Adı Endeks Değeri Endeks Sıralaması 1. İl Endeks Değeri İller Arası Rekabetçilik Endeksi 12,63 60,00 İstanbul 86,01 Beşeri Sermaye Ve Yaşam Kalitesi Markalaşma Becerisi Ve Yenilikçilik Ticaret Becerisi Ve Üretim Potansiyeli 5,98 80,00 Ankara 67,52 0,14 50,00 İstanbul 100,00 17,68 23,00 İstanbul 87,64 Erişebilirlik 26,71 54,00 İstanbul 94,58 Kaynak: URAK İller Arası Rekabetçilik Endeksi, 2010 Tablo 5: EDAM Rekabet Endeksi nde Mardin, 2009 Rekabetçilik Göstergeleri Endeks Endeks Değeri Sıralaması 1. İl Endeks Değeri Rekabet 23 76 Ankara 100 Ekonomik Etkinlik Ve Canlılık Endeksi 32 60 İstanbul 100 Emek Piyasaları 33 79 İstanbul 100 İnsani Sermaye 26 77 Ankara 100 Yaratıcı Sermaye 1 78 Ankara 100 Sosyal Sermaye 13 79 Ankara 100 Fiziki Altyapı 22 67 İstanbul 100 Kaynak: Ekonomi Ve Dış Politikalar Araştırma Merkezi(EDAM) VE Deloitte Türkiye, 2009 6
Tablo 6: İllerin Gelişmişlik Sıralamaları Ve Endeks Değerleri SosyoEkonomik Sosyal Ekonomik Turizm Sıra İl Endeks Sıra İl Endeks Sıra İl Endeks Sıra İl Endeks 1 İstanbul 100 1 Ankara 100 1 İstanbul 100 1 Antalya 100 2 Ankara 77 2 İstanbul 97 2 Ankara 71 2 İstanbul 59 3 İzmir 50 3 İzmir 81 3 İzmir 38 3 Muğla 42 72 Batman -28 72 Batman -71 69 Mardin -17 57 Mardin -5 75 Mardin -32 77 Mardin -94 72 Batman -14 67 Batman -5 78 Siirt -39 79 Siirt -99 75 Şırnak -21 76 Şırnak -5 80 Şırnak -40 81 Şırnak -116 79 Siirt -18 79 Siirt -5 Kaynak: DİKA Dicle Bölgesi Rekabet Analizi 2010 7
Tablo 7: Dicle İlçelerinin Gelişmişlik Sıralamaları Ve Endeks Değerleri İlçe/İl Merkezi Sosyoekonomik Ekonomik Sosyal Tarım Alanı Büyükbaş Küçükbaş 2004 DPT Hayvancılık Hayvancılık Sosyoekonomik Sırası Endeksi Sırası Endeksi Sırası Endeksi Sırası Endeksi Sırası Endeksi Sırası Endeksi Sırası Endeksi Batman 1 100 1 100 2 96 16-6 4 75 9 8 1 100 Mardin 2 63 2 67 3 63 8 13 13-6 23-18 3 53 Siirt 3 60 3 43 1 100 9 11 14-8 6 12 2 67 Kızıltepe 4 29 4 33 9 16 1 100 2 98 20-14 9-62 Şırnak 5 26 8 14 4 52 24-24 18-14 19-14 5 7 Nusaybin 6 22 7 16 5 35 12 1 17-14 18-13 8-50 Midyat 7 20 6 18 7 28 7 17 9 4 22-18 10-83 Cizre 8 17 5 20 11 3 5 24 27-38 26-24 6-11 Silopi 9 5 9 11 14-12 6 22 22-30 25-22 7-18 Yeşilli 10 0 14-12 8 27 10 6 28-40 21-18 4 16 Kurtalan 11-4 10-5 13-4 2 42 11-1 7 9 15-113 Ömerli 12-5 13-10 10 12 19-17 10-1 24-19 12-100 Aydınlar 13-8 30-21 6 29 26-24 30-60 16-7 11-86 Mazıdağı 14-13 12-10 19-20 15-6 5 43 2 53 22-154 Kozluk 15-13 11-9 24-27 20-17 8 23 14-5 24-155 Derik 16-15 15-13 21-21 3 40 1 100 3 45 26-166 Baykan 17-15 16-13 17-20 23-22 6 29 27-24 20-149 Savur 18-15 21-15 16-15 17-10 21-21 13 1 25-158 Hasankeyf 19-16 24-19 12-4 27-26 20-19 17-13 14-112 Beşiri 20-16 17-13 23-23 4 38 7 28 1 100 23-155 Gercüş 21-18 18-14 22-22 13-1 12-2 15-6 19-149 Dargeçit 22-18 20-15 20-21 18-15 23-30 28-26 18-147 Eruh 23-18 28-20 15-12 11 4 19-19 4 27 16-126 Sason 24-19 19-15 25-30 30-29 16-10 29-29 28-187 Beytüşşebap 25-20 23-19 18-20 29-28 29-53 10 6 17-142 İdil 26-21 22-17 28-35 14-2 3 82 8 8 27-184 Güçlükonak 27-23 26-20 26-30 22-20 25-36 12 2 21-153 Uludere 28-24 25-20 27-35 25-24 26-37 11 3 13-111 Şirvan 29-27 27-20 29-44 21-20 15-9 5 26 30-207 Pervari 30-34 29-21 30-70 28-27 24-35 30-32 29-199 Kaynak: DİKA Dicle Bölgesi Rekabet Analizi, 2010 8
2. SOSYAL YAPI 2.1 Nüfus & Demografi Tablo 8: 1970-2011 Yılları Arasındaki Nüfus Büyüklükleri Mardin Türkiye (Milyon) Mardin/TR (%) 1970 453.092 35,6 1,27 1980 564.967 44,7 1,26 1990 503.906 56,5 0,89 2000 628.027 67,8 0,93 2010 744.606 72,6 1,03 2011 764.033 74.724.264 0,98 Kaynak: ADNKS, 2012 Tablo 9: İlçelere Göre İl/İlçe Merkezi Ve Belde/Köy Nüfusu, 2011 İl/İlçe Merkezleri Belde/Köyler Toplam Derik 20.364 38.294 58.658 Kızıltepe 141.024 79.867 220.891 Mardin Merkez 88.054 50.796 138.850 Mazıdağı 10.681 22.257 32.938 Midyat 58.415 49.571 107.986 Nusaybin 86.395 27.323 113.718 Ömerli 6.179 8.626 14.805 Savur 7.017 24.457 31.474 Dargeçit 14.689 12.884 27.573 Yeşilli 13.408 3.732 17.140 Mardin Toplam 446.226 317.807 764.033 Kaynak: ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 2012 9
Şekil 1: Nüfusun Yaş Grupları İtibariyle Dağılımı, 2011 90+ 85-89 80-84 75-79 70-74 65-69 60-64 55-59 50-54 45-49 40-44 35-39 30-34 25-29 20-24 15-19 10_14 5_9 0-4 Kadın Erkek -8-6 -4-2 0 2 4 6 8 Kaynak: ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 2012 Tablo 10: Mardin Göç Göstergeleri 2000 2008 2009 2010 Aldığı Göç 26083 27606 18296 25478 Verdiği Göç 68165 41432 40308 30495 Net Göç -42082-13826 -22012-5017 Net Göç Hızı -68-18 -29-7 TR Sıralama (N. Göç H.) 75 71 80 46 Kaynak:2000 Genel Nüfus Sayımı, 2008, 2009 ve 2010 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 2012 10
Harita 1: Nüfus Artış Hızına Göre İller (2007-2010) Kaynak:2007, 2008, 2009, 2010 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı Tablo 11: 2009-2010 Mardin Ve Diğer İller Arasındaki Göç Mardin'in Aldığı Göç Mardin'in Verdiği Göç Toplam 25.478 Toplam 30.495 İstanbul 5.810 İstanbul 8.101 Diyarbakır 2.086 Adana 3.186 İzmir 2.184 İzmir 2.730 Şanlıurfa 1.280 Mersin 1.533 Mersin 1.245 Diyarbakır 1.812 Şırnak 962 Şanlıurfa 1.021 Batman 857 Batman 1.009 Antalya 628 Antalya 832 Hatay 550 Gaziantep 776 Bursa 536 Şırnak 605 Konya 431 Bursa 549 Gaziantep 386 Hatay 524 Manisa 385 Konya 497 Kocaeli 236 Manisa 423 Van 221 Balıkesir 286 Muğla 206 Kocaeli 270 Kahramanmaraş 204 Muğla 210 Siirt 177 Siirt 122 Kaynak: 2009,2010 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 2012 11
Harita 2: Net Göç Hızı(2008-2009) ( ) Kaynak: 2008,2009 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı Tablo 12: Nüfus Projeksiyonu 2009 Yılı Nüfusu 2013 Yılı Nüfus Tahmini 2018 Yılı Nüfus Tahmini Mardin DİCLE TR Toplam 737.852 1.969.896 72.561.312 Kent % 57 63 76 Kır % 43 37 24 Toplam 775.180 2.164.448 75.348.076 Kent % 49 59 74 Kır % 51 41 26 Toplam 792.768 2.375.686 78.632.151 Kent % 53 64 79 Kır % 47 36 21 Toplam 798.975 2.587.350 81.267.965 2023 Yılı Nüfus Tahmini Kent % 56 69 84 Kır % 44 31 16 Kaynak: 2023 Yılı İçin İl Ve Bölge Düzeylerinde Nüfus Projeksiyonu, Mehmet Karakaya, Doç. Dr. Sinan Yılmaz, Hacettepe Üniversitesi Nüfus Bilimleri Enstitüsü, 2008 12
Tablo 13: İlçelerdeki Ortalama Hanehalkı Büyüklükleri İLÇE ADI ŞEHİR KÖY TOPLAM Derik 6,37 8,18 7,47 Kızıltepe 7,17 8,34 7,56 Mardin Merkez 5,09 7,39 5,79 Mazıdağı 6,24 8,23 7,49 Midyat 6,05 6,49 6,26 Nusaybin 6,88 6,82 6,87 Ömerli 4,93 6,05 5,53 Savur 5,36 6,96 6,53 Dargeçit 6,92 7,52 7,20 Yeşilli 8,67 7,58 8,43 Kaynak: 2009 ADNKS Tablo 14: Yıllar İtibariyle Ortalama Hane Halkı Büyüklükleri 1980 1985 1990 2000 2009 Mardin 6,9 7,3 7,4 7,7 6,79 Türkiye 5,3 5,2 5 4,5 3,97 Kaynak: DİE,Il Göstergeleri 1980-2003,2009 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı Tablo 15: Toplam Yaş Bağımlılık Oranı 1 Mardin DİCLE TR Yaş Bağımlılık Oranı(%) 73,56 76,96 48,42 Kaynak: 2011 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 2012 Tablo 16: Doğurganlık Hızı( ) Yıl Mardin DİCLE TR Genel Doğurganlık Hızı* 2008 106,25 120 74 Toplam Doğurganlık Hızı** 2000 4,98 6 3 2008 3,16 4 2 Kaynak:2008 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, TÜİK Doğum İstatistikleri *15-44 Yaş Arasındaki Her 1.000 Kadına Düşen Doğum Sayısını İfade Etmektedir.**Yaşa Özel Doğurganlık Hızları Toplamının (5) İle Çarpımı Sonucu Elde Edilmektedir. 1 Yaş bağımlılık oranı: 0-14 yaş ve 65 yaş ve daha yukarıdaki nüfusun, 15-64 yaş grubundaki nüfusa oranının yüzde olarak ifadesidir. 13
2.2 Eğitim Ve Kültür & Spor 2.2.1 Eğitim Tablo 17: Eğitim Sektörü Gelişmişliği Endeks Değeri/Oran Mardin Türkiye Sıralaması Endeks Değeri/Oran DİCLE Bölgesi Türkiye Sıralaması Eğitim Sektörü Gelişmişlik Endeksi -2 74-2 24 Okuryazarlık Oranı 71 72 70 24 Okuryazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı 57 73 54 24 Üniversite Bitirenlerin 22 Ve Üstü Yaş Nüfusa Oranı 4 79 5 26 İlköğretimde Okullaşma Oranı 97 41 98 13 Liseler Okullaşma Oranı 23 70 22 25 Mesleki Ve Teknik Liseler Okullaşma Oranı 7 73 6 25 Kaynak: Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Çalışması, (DPT 2003) Tablo 18: İlköğretim Ve Ortaöğretimde Derslik Başına Düşen Öğrenci Sayısı, 2010 Mardin DİCLE TR İlköğretim 42 40 31 Toplam Ortaöğretim 40 42 34 Genel Ortaöğretim 45 44 31 Mesleki Ve Teknik Ortaöğretim 32 36 38 Kaynak: TÜİK, 2012 Tablo 19: Okuryazarlık Göstergeleri, 2010 Mardin DİCLE TR Okur-Yazar Oranı(%) 86,75 87,24 93,96 Okur-Yazar Kadın Oranı(%) 79,06 79,36 90,13 Kaynak: 2010 ADNKS TÜİK Nüfus Sayımı, 2012 14
Tablo 20: Okullaşma Oranı (%) 2 Okul Öncesi İlköğretim Ortaöğretim Yaş Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Mardin 3-5 19,6 19,7 19,6 Brüt 106,4 105,9 106,9 59,7 73,2 45,7 4-5 28,6 28,8 28,4 Net 96,1 96,4 95,8 40,7 48,9 32,1 TR 3-5 26,9 27,3 26,5 Brüt 106,5 107,1 105,9 84,2 89,1 79,0 4-5 38,6 39,2 37,9 Net 98,2 98,5 97,8 65,0 67,6 62,2 Genel Ortaöğretim Mesleki Ve Teknik Ortaöğretim Toplam Erkek Kadın Toplam Erkek Kadın Mardin Brüt 45,2 57,4 32,5 14,5 15,8 13,2 Net 29,7 37,1 22,0 11,0 11,8 10,1 TR Brüt 48,1 49,1 47,0 36,1 40,1 32,0 Net 35,7 34,9 36,4 29,3 32,6 25,8 Kaynak: Milli Eğitim Bakanlığı, Örgün Eğitim İstatistikleri, 2009 Şekil 2: (15 +) Nüfusun Eğitim Seviyeleri İtibariyle Dağılımı, 2010 100% 16.847 68.202 80% 14.295 99.114 60% 90.554 40% 58.703 20% 79.190 0% Mardin 4.566.049 204.829 11.374.336 684.778 3.127.204 165.454 9.662.663 1.038.868 15.709.975 989.116 3.208.131 600.058 3.812.092 686.473 Türkiye GAP Doktora mezunu Yüksek lisans mezunu Yüksekokul veya fakülte mezunu Lise veya dengi mezunu Ortaokul veya dengi mezunu İlköğretim mezunu İlkokul mezunu Okuma yazma bilen fakat bir okul bitirmeyen Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012 Tablo 21: 2008-2009 Öğretim Yılı Öğrenci Ve Öğretim Elemanı Sayısı Öğretim Elemanı Sayısı Öğrenci Sayısı Prof. Doç. Y.Doç. Öğr. Grv. Arş. Grv. Diğer Toplam Mardin Artuklu Üniversitesi* 3.113 4-2 6-13 25 DİCLE Bölgesi 6784 10-14 48 5 59 136 Kaynak: T.C. Yüksek Öğretim Kurulu, Öğrenci Seçme Ve Yerleştirme Merkezi, 2010-2011 Eğitim Öğretim Yılında 268 akademik personel 2011 Mardin Valiliği İl Brifingi 2 Brüt okullaşma oranı, herhangi bir eğitim seviyesindeki toplam okula gidenlerin, teorik nüfus içindeki toplam nüfusa bölünmesi ile elde edilmektedir. 15
2.2.2 Kültür&Spor Tablo 22: Kültür Göstergeleri, 2010 Mardin DİCLE Bölgesi GAP Bölgesi DİCLE/GAP(%) TR Kütüphane Sayısı 8 22 75 29,3 1136 Sinema Salonu Sayısı 4 11 81 13,6 1834 Tiyatro Salon Sayısı 2 6 15 40 430 Müze Sayısı 1 2 9 22 189 Müze Ziyaretçi Sayısı* 71.134 148.685 513.279 29 28.462.893 Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler 2012 *Kültür Ve Turizm Bakanlığı Müze Ve Ören yerleri 2011 Yılı İstatistikleri Tablo 23: Basın Yayın Göstergeleri Yerel Gazete Yerel Dergi Yerel Radyo Yerel Televizyon Ulusal Gazete Ulusal Radyo Ulusal TV Ulusal Haber Ajansları Mardin 18 3 6 1 7 3 1 9 Kaynak: DİKA, 2010 Tablo 24: Spor Göstergeleri Mardin DİCLE Mardin/DİCLE Spor Kulübü 40 96 41,7 Spor Tesisi Sayısı 17 58 29,3 Lisanslı Sporcu Sayısı 9114 30794 29,6 Kaynak: Mardin, Batman, Şırnak Ve Siirt Gençlik Ve Spor İl Müdürlükleri Ve Valilik İl Brifingleri, 2010 16
2.3 Sağlık Tablo 25: Sağlık Sektörü Gelişmişliği Mardin DİCLE Türkiye Değer/Oran Sıralaması Değer/Oran Türkiye Sıralaması Sağlık Sektörü Gelişmişlik Endeksi -1 71-1 24 Bebek Ölüm Oranı ( ) 43 48 52 24 On Bin Kişiye Düşen Hekim Sayısı 3 79 4 26 On Bin Kişiye Düşen Diş Hekimi Sayısı 0 81 0 25 On Bin Kişiye Düşen Eczane Sayısı 1 59 1 23 On Bin Kişiye Düşen Hastane Yatağı Sayısı 7 76 7 26 Kaynak: Sosyoekonomik Gelişmişlik Sıralaması Çalışması,(DPT, 2003) Tablo 26:Sağlık Personeli Sayısı, 2010 Sağlık Bölge Adı Memuru Eczacı Hemşire Ebe Mardin 651 116 618 390 DİCLE 2.078 346 1.811 998 TR 94.433 26.506 114.772 50.343 Kaynak: TÜİK, 2012 Tablo 27: Hastanelerin Dağılımı Ve Yatak Sayısı, 2010 Kamu Özel Toplam Hastane Sayısı 10 2 12 Hastane Yatak Sayısı 531 123 654 Kaynak: TÜİK, 2012 17
Dicle Türkiye Tablo 28: Yüz Bin Kişi Başına Düşen Sağlık Personeli Sayısı Mardin DİCLE Türkiye Yüz Bin Kişi Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı* 88 131 250 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Uzman Hekim Sayısı** 24 126 82 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Pratisyen Hekim** 39 178 81 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Diş Hekimi** 7 26 26 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Sağlık Memuru** 64 79 96 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Hemşire** 52 55 124 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Ebe** 33 34 62 Yüz Bin Kişi Başına Düşen Eczacı** 14 16 35 Kaynak: TÜİK ADNKS Nüfus Sayımı, 2012. (Veriler 2010,*2007,**2006 yıllarına aittir). 3. EKONOMİK DURUM 3.1 Genel Ekonomik Durum Tablo 29: Cari Fiyatlarla Bölgesel Gayrisafi Katma Değer Tarım (Bin TL) Pay (%) Sanayi (Bin TL) Pay (%) Hizmetler (Bin TL) Pay (%) Gayrisafi Katma değer (Bin TL) 2004 52.997.645 10,7 138.411.772 28,0 303.474.641 61,3 494.884.058 100,0 2005 60.713.747 10,6 160.331.023 28,0 350.669.700 61,3 571.714.470 100,0 2006 62.662.754 9,4 188.646.805 28,2 417.108.706 62,4 668.418.265 100,0 2007 64.331.717 8,5 209.515.201 28,0 480.537.624 63,7 754.384.542 100,0 2008 72.274.585 8,5 232.475.082 27,2 549.835.548 64,3 854.585.214 100,0 2004 1.048.149 21,2 1.144.420 23,1 2.758.507 55,7 4.951.075 100,0 2005 1.140.145 18,1 1.820.456 28,9 3.346.131 53,1 6.306.733 100,0 2006 1.221.227 15,6 2.521.953 32,1 4.105.372 52,3 7.848.552 100,0 2007 1.258.081 14,8 2.540.816 29,9 4.691.520 55,3 8.490.417 100,0 2008 1.236.721 13,0 2.961.044 31,2 5.306.988 55,8 9.504.753 100,0 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012 Pay (%) 18
Tablo 30: GSYİH Göstergeleri Mardin DİCLE TR DİCLE/TR (%) Cari Fiyatlarla Kişi Başına Düşen GSYİH($) 983 993 2146 0,5 Satın Alma Gücü Paritesine Göre Kişi Başına GSYH($) 2809 2837 6132 0,5 Kişi Başına GSYH Türkiye Sıralaması 68 24/26 - - Kaynak: Bölgesel İstatistikler TÜİK 2001 Tablo 31: Kamu Yatırımları (Bin TL) Mardin DİCLE Türkiye Mardin/DİCLE (%) Mardin/TR(%) 2000 6.881.004 20.153.101 7.612.580.183 34,14 0,09 2005 250.690 401.858 19.899.447 62,38 1,26 2010 330.623 775.698 33.832.966 42,62 0,98 2011 536.128 999.782 36.400.287 53,6 1,5 Kaynak: DPT, 2012 Tablo 32: Mardin de Kurulan Ve Kapanan Şirket Ve Kooperatifler Mardin 2008 2009 Kurulan Şirket Ve Kooperatif Toplam Sayısı 217 274 Kapanan Şirket Ve Kooperatif Toplam Sayısı 8 8 Kurulan Ticaret, Üniversite, İş Yeri Sayıları 91 70 Kapanan Ticaret, Üniversite, İşyeri Sayıları 1102 60 Kaynak: TÜİK, 2012 19
Tablo 33: 2008-2012 Yılları Arasında Verilen Yatırım Teşvik Belgesi Adedi Yatırım Teşvik Belgesi Adedi İller 2008 2009 2010 2011 2012 (Ocak ve Şubat) MARDİN 3 7 12 7 5 TRC3 16 20 42 46 22 GAP 57 28 75 99 68 TR 681 355 581 765 584 Mardin/TRC3 (%) 18,8 35,0 28,6 15,2 22,7 Mardin/GAP (%) 5,3 25,0 16,0 7,1 7,4 Mardin/TR (%) 0,4 2,0 2,1 0,9 0,9 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Yatırım Teşvik İstatistikleri, 2012 Tablo 34:2008-2012 Yılları Arasında İşletmelere Verilen Yatırım Teşvik Belgesi Sabit Yatırım Tutarları Sabit Yatırım (TL) 2012 (Ocak ve İller 2008 2009 2010 2011 Şubat) MARDİN 3.456.106 17.279.620 38.275.988 50.810.942 46.668.133 TRC3 91.130.678 44.976.862 143.871.578 1.089.939.874 126.259.266 GAP 253.634.023 368.359.421 338.025.873 971.597.869 449.768.404 TR 5.841.797.782 5.690.938.997 5.059.283.777 12.952.237.866 8.405.840.756 Mardin/TRC3 (%) 3,8 38,4 26,6 4,7 37,0 Mardin/GAP (%) 1,4 4,7 11,3 5,2 10,4 Mardin/TR (%) 0,1 0,3 0,8 0,4 0,6 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Yatırım Teşvik İstatistikleri, 2012 Tablo 35:2008-2012 Yılları Arasında Verilen Teşvik Belgeleri ile Sağlanan İstihdam İstihdam (Kişi) İller 2008 2009 2010 2011 2012 (Ocak ve Şubat) MARDİN 22 501 168 129 215 TRC3 210 1.082 598 1.134 1.036 GAP 1.329 2.019 1.679 2.323 1.678 TR 33.105 14.110 18.422 22.976 16.252 Mardin/TRC3 (%) 10,5 46,3 28,1 11,4 20,8 Mardin/GAP (%) 1,7 24,8 10,0 5,6 12,8 Mardin/TR (%) 0,1 3,6 0,9 0,6 1,3 Kaynak: Ekonomi Bakanlığı, Yatırım Teşvik İstatistikleri, 2012 20
Tablo 36: İş Kayıtlarına Göre Girişim Sayıları, 2010 Mardin DİCLE İlleri Türkiye Mardin/DİCLE (%) Mardin/TR (%) Toplam 19.303 50.092 3.003.116 38,5 0,6 Madencilik Ve Taşocakçılığı 16 53 4.847 30,2 0,3 İmalat 1.283 2.977 405.873 43,1 0,3 Elektrik, Gaz, Buhar Ve Sıcak Su Üretimi Ve Dağıtımı 1 5 1.533 20,0 0,1 Su temini; kanalizasyon, atık yönetimi ve iyileştirme faaliyetleri 5 7 721 71,4 0,7 İnşaat 632 1728 160.327 36,6 0,4 Toptan Ve Perakende Ticaret; Motorlu Taşıt, Motosiklet, Kişisel Ve Ev Eşyalarının Onarımı 6.947 16.971 1.121.606 40,9 0,6 Ulaştırma ve Depolama 7751 21203 537.568 36,6 1,4 Konaklama ve yiyecek hizmeti faaliyetleri 815 2.337 243.786 34,9 0,3 Bilgi ve iletişim 52 144 19.528 36,1 0,3 Finans ve sigorta faaliyetleri 143 389 47.524 36,8 0,3 Gayrimenkul Faaliyetleri 42 65 31.201 64,6 0,1 Mesleki, bilimsel ve teknik faaliyetler 421 1.054 146.446 39,9 0,3 İdari ve destek hizmet faaliyetleri 78 208 29.490 37,5 0,3 Eğitim 56 167 11.783 33,5 0,5 İnsan sağlığı ve sosyal hizmet faaliyetleri 132 333 36.425 39,6 0,4 Kültür, sanat, eğlence, dinlence ve spor 312 942 34.451 33,1 0,9 Diğer Hizmet Faaliyetleri 761 1794 227.484 42,4 0,3 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012. * TÜİK Gizlilik Yönetmeliği Gereğince Belirlenen Gizlilik İlkeleri Uyarınca Bireysel Verinin Toplulaştırılması İle Oluşturulan Veri Tablosunun Her Hangi Bir Hücresindeki İstatistikî Birim Sayısının Üçten Az Olması Veya Birim Sayısı Üç Ve Daha Fazla Olduğu Halde Bir Veya İki Birimin Hâkim Durumunda Olması Halinde İlgili Hücredeki Veri Gizli Kabul Edilir. 21
3.2 İstihdam Şekil 3: İşgücü Göstergeleri, 2011 İŞSİZLİK ORANI İSTİHDAM ORANI TRC3; 12,7 TRC; 11,7 AB***; 64,1 Mardin*; 9,1 TR; 9,8 AB**; 9,7 Mardin*; 33,2 TRC3; 29,6 TRC; 32,1 TR; 45 Kaynak:*2010 TÜİK Bölgesel Göstergeler; **2011 EUROSTAT, ***2010 EUROSTAT, 2012 Şekil 4: İstihdamda Sektör Payları Metal Eşya ve Makine Teçhizatı Sanayii 9% Taş ve Toprağa Dayalı Sanayi 27% Orman ve Kağıt Ürünleri Sanayii 1% Gıda,İçki, Tütün Sanayi 33% Tekstil,Giyim,Deri Sanayii 15% Kimya,Petrol,Kauçuk,Plastik Sanayii 15% GAP Sanayi Envanteri, 2009 22
3.3 Tarım Ve Hayvancılık Tablo 37: Tarım Alanları Sınıflaması (2009, Hektar) Mardin DİCLE TR Mardin/DİCLE (%) Mardin/TR (%) Toplam Tarım Alanı Ekili Tarla Alanı 360.818 686.748 24.436.373 52,5 1,5 301.094 580.604 16.333.002 51,9 1,8 Nadas Alanı 10.554 16.621 4.249.026 63,5 0,2 Sebze Bahçeleri Alanı 8.919 14.668 801.598 60,8 1,1 Meyve Alanı 2.360 26.936 1.748.763 8,8 0,1 Kaynak: TÜİK, 2012 Tablo 38: Arazi Dağılımı(Ha), 2010 Arazi Sınıfı Mardin DİCLE Tarım Alanı 381.104 780.631 Orman Ve Fundalık Alan 113.341 598.902 Çayır Ve Mera Alanı 115.447 511.101 Tarım Dışı Ve Diğer Arazi 274.833 738.691 Toplam 884.725 2.629.325 Kaynak: Tarım İl Müdürlükleri 23
Tablo 39: Tarla Bitkileri Ekili Alanları(dekar), Üretim Miktarları (ton), 2010 Toplam Ekilen Tarla Alanı Toplam Üretim Tarla Bitkileri Mardin DİCLE TR Pay (%) DİCLE/TR Baklagiller 473.003 616.089 9.177.828 6,71 Endüstriyel Bitkiler 367.194 519.498 14.791.747 3,51 Tahıllar 2.335.138 4.686.831 121.002.714 3,87 Yağlı Tohumlar 183.597 258.403 13.014.656 1,99 Yem Bitkileri 19.200 236.766 14.587.601 1,62 Yumru Bitkiler 170 1.093 2.156.259 0,05 Toplam 3.378.302 6.318.680 174.730.805 3,62 Baklagiller 93.894 119.581 1.356.982 8,81 Endüstriyel Bitkiler 112.969 157.364 21.221.667 0,74 Tahıllar 950.700 1.609.634 32.772.550 4,91 Yağlı Tohumlar 48.492 67.554 2.969.477 2,27 Yem Bitkileri 13.290 217.813 29.951.039 0,73 Yumru Bitkiler 200 1.528 6.658.289 0,02 Toplam 1.219.545 2.173.474 94.930.004 2,29 Kaynak: TÜİK, 2012 24
Tablo 40: Mardin Tarla Bitkileri Üretimi, 2010 Toplam Üretim (Ton) Mardin TR Mardin/TR (%) Baklagiller 93.894 1.356.982 6,91932539 Bakla (Yemeklik) 80 8.870 0,90 Burçak (Dane) 6.831 12.100 56,45 Fasulye (Kuru) 110 212.758 0,05 Fig (Dane) 2.897 121.676 2,38 Mercimek (Kırmızı) 84 422.000 0,02 Mürdümük (Dane) 30 6.826 0,44 Nohut 6.053 530.634 1,14 Endüstriyel Bitkiler 112.969 21.221.667 0,53 Pamuk (Kütlü) 81.914 2.150.000 3,81 Pamuk (Lif) 31.055 816.705 3,80 Tahıllar 950.700 32.772.550 2,90 Arpa (Diğer) 79.643 6.650.000 1,20 Buğday (Diğer) 197.608 16.224.000 1,22 Buğday (Durum) 366.508 3.450.000 10,62 Çeltik 377 860.000 0,04 Mısır (Dane) 306.564 4.310.000 7,11 Yağlı Tohumlar 48.492 2.969.477 1,63 Pamuk Tohumu (Çiğit) 48.492 1.272.800 3,81 Yem Bitkileri 13.290 29.951.039 0,04 Burçak (Yeşil Ot) 12.690 80.005 15,86 Fiğ (Yeşil Ot) 600 4.018.984 0,01 Yumru Bitkiler 200 6.658.289 0,00 Kuru Soğan 200 1.900.000 0,01 Kaynak: TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012 Tablo 41: TR,DİCLE Ve Mardin Sebze Bitkilerinin Toplam Üretim Miktarları (2009,Ton) Toplam Üretim Mardin DİCLE TR DİCLE/TR (%) Baklagil Sebzeler 610 999 828.094 0,12 Meyvesi Yenen Sebzeler 148.808 224.081 21.106.889 1,06 Soğansı-Yumru-Kök Sebzeler 2.839 3.718 970.780 0,38 Yaprağı Yenen Sebzeler 1.637 2.461 1.745.703 0,14 Diğer Sebzeler 0 197.111 0,00 Sebze Bitkileri 153.894 231.259 24.848.577 0,93 Kaynak: TÜİK 25
Tablo 42: TR,DİCLE ve Mardin Meyve Bitkilerinin Toplam Üretim Miktarları(2009,Ton) Toplam Üretim Mardin DİCLE TR DİCLE/TR (%) İçecek Bitkileri 0 1.103.340 0,00 Sert Kabuklular 1.761 15.425 875.634 1,76 Taş Çekirdekliler 1.564 2.470 2.117.933 0,12 Turunçgiller 0 3.513.772 0,00 Üzüm Ve Üzümsüler 109.412 146.331 5.310.651 2,76 Yumuşak Çekirdekliler 839 3.759 3.280.082 0,11 Zeytin 3.254 3.257 1.290.654 0,25 Meyve Bitkileri 116.830 171.242 17.492.066 0,98 Kaynak: TÜİK Tablo 43: Hayvan Sayısı, 2010 Mardin Dicle Türkiye Mardin/Dicle (%) Mardin/TR (%) Büyükbaş Hayvan Sayısı 70.120 163.945 11.454.526 42,77 0,61 Küçükbaş Hayvan Sayısı 893.418 2.661.083 29.382.924 33,57 3,04 Kümes Hayvanı 309.927 748.378 238.972.961 41,41 0,13 Sayısı Kaynak: TÜİK, 2012 Tablo 44: Hayvansal Üretim Süt Üretimi Bal Üretimi Kırmızı Et Üretimi 2008 2009 2010 2008 2009 2010 2007 2008 Mardin 68.696 73.841 109.242 332 369 377 27 10 DİCLE 184.759 174.884 243.080 1.164 1.069 1.167 865 617 TR 12.243.040 12.542.185 13.543.674 81.364 82.003 81.113 575.622 482.458 DİCLE/TR (%) 1,5 1,4 1,8 1,4 1,3 1,4 0,2 0,1 Mardin/DİCLE (%) 37,2 42,2 44,9 28,5 34,5 32,3 3,1 1,6 Kaynak: TÜİK, 2012 26
3.4 Sanayi Tablo 45: Mardin İli Sanayi Envanteri, 2009 Sanayi Envanteri Kimya, Gıda, Tekstil, Petrol, İçki, Giyim, MARDİN Kauçuk, Tütün Deri Plastik Sanayi Sanayii Sanayii Taş Ve Toprağa Dayalı Sanayi Metal Eşya Ve Makine Teçhizatı Sanayii Orman Ve Kâğıt Ürünleri Sanayii Toplam Üretimde Olan İşletme Sayısı 32 13 9 3 2 2 61 Kurulu Kapasite (Ton/Yıl) 860.005 200.899 82.360 2086.043 - - 3229.307 Fiili Kapasite (Ton/Yıl) 356.710 107.743 66.300 2078.901 - - 2609.654 Kapasite Kullanım Oranı (%) 41 54 81 100-52 327 İstihdam 547 250 250 462 155 22 1.686 GAP Sanayi Envanteri, 2009 Şekil 5: Üretimde Olan İşletme Sayısı Taş ve Metal Eşya ve Toprağa Makine Dayalı Sanayi Teçhizatı 5% Sanayii 3% Tekstil,Giyim,Deri Sanayii 15% Gıda,İçki, Tütün Sanayi 53% Orman ve Kağıt Ürünleri Sanayii 3% Kimya,Petrol,Kauçuk,Plastik Sanayii 21% Kaynak: GAP Sanayi Envanteri, 2009 27
Tablo 46: Sanayi Siciline Kayıtlı Özel Sektör Firmaları MARDİN 2007 72 2008 70 2009 75 2008-2009 Artış Oranı (%) 7 Kaynak: Mardin Sanayi Ve Ticaret İl Müdürlüğü, 2009 Tablo 47: Mardin OSB Hakkında Genel Bilgiler MARDİN Başlama-Bitiş Tarihi 1976-1994 Büyüklüğü (Ha) 300 Toplam Sanayi Parsel Sayısı 142 Tahsis Edilen Sanayi Parsel Sayısı 118 Tahsis Edilecek Sanayi Parsel Sayısı 14 Üretimde Firma Sayısı 71 İnşaa Halindeki Firma Sayısı 10 Kapalı/Faaliyete Ara Vermiş Firma Sayısı 11 Kaynak: OSBÜK OSB Bilgi Sitesi, Organize Sanayi Bölge Müdürlükleri, 2010 Tablo 48: KSS Genel Bilgiler MARDİN Merkez Kızıltepe Nusaybin Kuruluş 1969 1984 1986 İşyeri Kapasitesi 190 200 154 Faal İşyeri Sayısı 166 133 96 Kaynak: Mardin Sanayi Ve Ticaret İl Müdürlüğü, 2009 Tablo 49: Sektörlere Göre Açılan İşletmelerin Sayı Ve Sermayeleri MARDİN 2008 2009 İmalat/Sayı 19 25 İmalat/Sermaye (Bin TL) 8 100 21 350 Maden Taşoc./Sayı 3 2 Maden Taşoc./Sermaye (Bin TL) 900 600 Toplam/Sayı 217 274 Toplam/Sermaye (Bin TL) 80 925 113 282 Kaynak: TÜİK, 2012 28
Tablo 48: Biten Ve Devam Eden KSS Adet Ve İşyeri Kapasiteleri Biten Devam Eden Adet İşyeri Kapasitesi Adet İşyeri Kapasitesi Mardin 1 190 - - Kızıltepe 1 200 - - Nusaybin 1 154 - - GAP 31 8.887 7 1.213 KÖY'ler 210 38.272 36 3.390 TR 438 92.138 48 4.931 Kaynak: Sanayi Ve Ticaret Bakanlığı, Sanayi Ve Ticaret İl Müdürlükleri Verileri, 2010 Yatırım Programı 3.5 Ticaret Tablo 50: Kişi Başına İhracat Ve İthalat (ABD Doları), 2010 BÖLGE ADI Kişi Başına İhracat Kişi Başına İthalat Mardin 757 125 DİCLE 618 84 Türkiye 1.545 2.517 Kaynak: TÜİK, 2012 Tablo 51: 2007-2011 Yılları Arasında İhracat Ve İthalat Değerleri YIL Mardin İhracat Değeri (Bin Dolar) TR İhracat Değeri (Bin Dolar) Mardin/TR (%) Mardin İthalat Değeri (Bin Dolar) TR İthalat Değeri (Bin Dolar) Mardin/TR (%) 2007 317.444 107.271.750 0,30 71.182 170.062.715 0,04 2008 434.210 132.027.196 0,33 69.202 201.963.574 0,03 2009 549.972 102.142.613 0,54 59.619 140.928.421 0,04 2010 563.835 113.883.219 0,50 93.013 185.544.332 0,05 2011 804.153 134.971.545 0,60 134.081 240.834.392 0,06 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2012 29
Şekil 6: Mardin de Faaliyet Gösteren İthalatçı Ve İhracatçı Firmaların Yıllara Göre Dağılımı 250 200 150 100 50 0 2007 2008 2009 2010 2011 İHRACATÇI FİRMA SAYISI 127 139 177 207 232 İTHALATÇI FİRMA SAYISI 114 106 107 108 142 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı, 2012 Tablo 52: Sektörel Bazda İhracat Değerleri, 2010 Sektörler Mardin ($) Türkiye ($) Mardin/Tr (%) Tarım 137.401.736 15.039.712.000 0,9 Sanayi 231.163.466 93.520.669.000 0,2 Madencilik 13.696.491 3.658.875.000 0,4 Toplam 382.261.693 112.219.256.000 0,3 Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi, 2011 Şekil 7: Mardin de 2009-2010 Yıllarında Sektörel Bazda İhracat Değerleri ($) 450.000.000 400.000.000 350.000.000 300.000.000 250.000.000 200.000.000 150.000.000 100.000.000 50.000.000 0 TARIM SANAYİ MADENCİLİK TOPLAM 2009 107.008.168 230.762.580 10.194.581 347.965.329 2010 137.401.736 231.163.466 13.696.491 382.261.693 Kaynak: Türkiye İhracatçılar Meclisi, Güneydoğu Anadolu İhracatçılar Birliği 30
3.6 Turizm Tablo 53: 2009 Yılına Ait Tesis Sayıları, Oda Ve Yatak Sayısı 3, 2010 Tesis Sayısı TURİZM YATIRIMI BELGELİ Oda Sayısı Yatak Sayısı Tesis Sayısı TURİZM İŞLETMESİ BELGELİ Oda Sayısı Yatak Sayısı BELEDİYE BELGELİ* Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı MARDİN 10 1.005 2.099 11 543 1.098 12 378 772 DİCLE 14 1.555 3.221 19 1.005 2.070 22 678 1.365 GAP 33 3.466 7.182 79 4.736 9.513 159 4.044 7.820 TR 877 114.771 252.984 2.647 299.621 629.465 7.115 176.637 402.289 Kaynak: Kültür Ve Turizm Bakanlığı ve TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012 *2009 yılına ait verilerdir. Tablo 54: Sınıflarına Göre Konaklama Tesisleri, 2011 Sınıfı Tesis Sayısı Oda Sayısı Yatak Sayısı 5 Yıldızlı 2 347 694 4 Yıldızlı 3 504 1.122 3 Yıldızlı 2 133 279 2 Yıldızlı 1 22 41 Butik Otel 5 140 272 Motel 1 68 136 Belediye belgeli ve Pansiyon 20 376 847 Toplam 34 1.590 3.391 Kaynak: Mardin Valiliği 2011 İl Brifingi, 2012 3 Turizm Yatırım Belgeli Tesisler: Hazine Müsteşarlığı ndan yatırım teşvik belgesi alabilmek için Turizm Bakanlığından Turizm Yatırım Belgesi alan tesislerdir. Faaliyete geçmemişlerdir. Turizm İşletmesi Belgeli Tesisler: Kültür ve Turizm Bakanlığı ndan Turizm İşletme Belgesi almış olan konaklama tesisleri. Belediye Belgeli Tesisler: Belediyelerce belgelendirilen Belediye Belgeli konaklama tesisleri. Detaylı Bilgi için: Turizm Tesislerinin Belgelendirilmesine ve Niteliklerine İlişkin Yönetmelik, T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Genel Müdürlüğü, http://www.ktbyatirimisletmeler.gov.tr 31
Tablo 55: Turizm İşletme Ve Belediye Belgeli Tesislere Geliş, Geceleme, Ortalama Kalış Süresi Ve Doluluk Oranları, 2010 TESİSE GELİŞ SAYISI GECELEME ORTALAMA KALIŞ SÜRESİ DOLULUK ORANI(%) MARDİN YABANCI YERLİ TOPLAM YABANCI YERLİ TOPLAM YABANCI YERLİ TOPLAM YABANCI YERLİ TOPLAM Merkez Kızıltepe Midyat Nusaybin Mardin Toplam TR Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli Turizm İşletme Belgeli Belediye Belgeli 7.426 68.842 76.268 13.457 104.320 117.777 1,8 1,5 1,5 5,14 39,86 45,00 1.521 2.567 4.088 1.940 4.076 6.016 1,3 1,6 1,5 5,21 10,95 16,16 422 7.777 8.199 447 10.964 11.411 1,1 1,4 1,4 1,13 27,81 28,95 9 8.756 8.765 15 8.756 8.771 1,7 1,0 1,0 0,07 38,08 38,14 1.311 18.447 19.758 2.144 26.450 28.594 1,6 1,4 1,4 3,03 37,35 40,38 1.548 2.670 4.218 1.981 4.236 6.217 1,3 1,6 1,5 5,12 10,95 16,07 696 5.747 6.443 861 7.426 8.287 1,2 1,3 1,3 1,33 11,49 12,83-6.047 6.047-11.898 11.898-2,0 2,0-20,50 20,50 9.855 100.813 110.668 16.909 149.160 166.069 1,7 1,5 1,5 3,87 34,17 38,04 3.078 20.040 23.118 3.936 28.966 32.902 1,3 1,4 1,4 2,51 18,46 20,96 17.415.364 12.338.602 29.753.966 74.325.670 23.832.337 98.158.007 4,3 1,9 3,3 37,23 11,94 49,17 7.834.701 15.665.190 23.499.891 25.814.082 25.214.853 51.028.935 3,3 1,6 2,2 16,56 16,18 32,74 Kaynak: Kültür Ve Turizm Bakanlığı ve TÜİK Bölgesel Göstergeler, 2012 32
4. ÇEVRE VE ALTYAPI 4.1 Genel Göstergeler Tablo 56: Mardin Ve İlçelerin Alanları, 2002 Bölge Adı Alan (Km²) Bölge/TR (%) Merkez 969,06 0,12 Dargeçit 538,94 0,07 Derik 1323,30 0,17 Kızıltepe 1416,37 0,18 Mazıdağı 854,57 0,11 Midyat 1054,25 0,13 Nusaybin 1169,15 0,15 Ömerli 400,48 0,05 Savur 1031,82 0,13 Yeşilli 48,10 0,01 Mardin (Toplam) 8806,04 1,12 DİCLE 26090,11 3,33 Türkiye 783562,38 100,00 Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler, 2012 Tablo 57: Yüz Ölçüm Ve Rakım Değerleri, 2002 Alan (Km²) Yüzde (%) İller Arası Büyüklük Sıralaması (1-81) Rakım (M) (%) Mardin 8806,04 1,12 35 1083 DİCLE 26090,11 3,33 - - TR 783562,4 100 - - Kaynak: TÜİK, Bölgesel Göstergeler, 2012 33
Tablo 58: İçme Ve Kullanma Suyu Şebekesi Ve Arıtma Tesisleri, 2010 İçme Ve Kullanma Suyu Şebekesi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%) Belediyelerde Kişi Başı Temin Edilen Günlük Su Miktarı (Litre/Kişi-Gün) Belediyeler Tarafından Temin Edilen İçme Ve Kullanma Suyu Miktarı (1000 M3/Yıl) İçme Ve Kullanma Suyu Arıtma Tesisi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%) Mardin 99 171 30.824 - Dicle İlleri 98 219 107.850 - Türkiye 96 217 4.795.234 54 Belediyeler Tarafından Arıtılan İçme Ve Kullanma Suyu Miktarı (1000 M3/Yıl) Belediyelerde İçme Ve Kullanma Suyu Şebekesi İçin Çekilen Yüzey Suyu Miktarı (1000 M3/Yıl) Belediyelerde İçme Ve Kullanma Suyu Şebekesi İçin Çekilen Yeraltı Suyu Miktarı (1000 M3/Yıl) Su Temini İçin Belediyelerin Toplam Yatırım Harcamaları (YTL) Mardin 0 400 30.424 - DİCLE İlleri - 4.011 103.839 - Türkiye 2.530.585 2.505.547 2.289.687 - Kaynak: TÜİK, 2012 34
Tablo 59: Belediye Atıksu İstatistikleri, 2010 Kanalizasyon Şebekesi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Belediye Nüfusuna Oranı (%) Belediyelerde Kişi Başı Günlük Atıksu Miktarı (Litre/Kişi-Gün) Belediyelerde Kanalizasyon Şebekesinden Deşarj Edilen Atıksu Miktarı (1000 Metreküp/Yıl) Belediyeler Tarafından Arıtılan Atıksu Miktarı (1000 Metreküp/Yıl ) Atıksu Arıtma Tesisi İle Hizmet Verilen Belediye Nüfusunun Belediye Nüfusu İçindeki Payı (%) Belediyelerdek i Toplam Atıksu Arıtma Tesisi Sayısı Mardin 83 89 13.926 - - - Dicle İlleri 88 118 53.737 5.578 7 1 Türkiye 88 182 3.582.131 2.719.151 62 326 Belediyelerde ki Fiziksel Atıksu Arıtma Tesisi Sayısı Belediyelerdeki Biyolojik Atıksu Arıtma Tesisi Sayısı Belediyelerdeki Gelişmiş Atıksu Arıtma Tesisi Sayısı Doğal Arıtma Sistemi Sayısı Atıksuların Toplanması Ve Arıtımı İçin Belediyeleri n Toplam Yatırım Harcamaları (YTL) Mardin - - - - - Dicle İlleri - 1 - - - Türkiye 39 199 32 35 - Kaynak: TÜİK, 2012 35
Tablo 60: Belediye Atık İstatistikleri, 2010 Kişi Başı Ortalama Belediye Atık Miktarı (Kg/Kişi-Gün) Atık Hizmeti Verilen Belediye Nüfusunun Toplam Nüfusa Oranı (%) Atık Hizmeti Verilen Belediye Nüfusunun Belediye Nüfusuna Oranı (%) Belediye Tarafından Ya Da Belediye Adına Toplanan Atık Miktarı (1000 Ton) Yakma Tesislerinde Yakılan Belediye Atık Miktarı (1000 Ton) Mardin 0,79 69 99 147 - Dicle İlleri 0,87 70 99 446 - Türkiye 1,14 83 99 25.277 - Çöp Depolama Sahalarında Bertaraf Edilen Belediye Atık Miktarı (1000 Ton) Diğer Bertaraf (Çöp Depolama Sahası Ve Yakma Tesisi Hariç) (1000 Ton) Yakma Tesisi Sayısı Yakma Tesis Kapasitesi Mardin 139 9 - - Dicle İlleri 406 40 - - Türkiye 24.904 372 - - Kaynak: TÜİK, 2012 Tablo 61: Kullanım Yerlerine Göre Elektrik Tüketimi, 2009 Mardin DİCLE TR Mardin/DİCLE (%) Mardin/TR (%) Toplam Tüketim (Mwh) 749.494 1.817.589 156.894.070 41,24 0,48 Resmi Daire (Mwh) 43.756 156.815 6.989.641 27,90 0,63 Sanayi İşletmesi (Mwh) 231.232 597.450 70.470.076 38,70 0,33 Ticarethane (Mwh) 50.756 147.879 25.018.856 34,32 0,20 Mesken (Mwh) 129.636 412.538 39.147.505 31,42 0,33 Tarımsal Sulama (Mwh) 160.997 166.550 3.661.805 96,67 4,40 Şantiye (Mwh) - - - - - Sokak Aydınlatma (Mwh) 40.146 82.734 3.844.834 48,52 1,04 Diğer (Mwh) 92.971 253.623 7.761.353 36,66 1,20 Kişi Başına Toplam Elektrik Tüketimi (Kwh) 1.016 923 2.162 110,08 46,99 Kişi Başına Sanayi Elektrik Tüketimi (Kwh) 313 303 971 103,30 32,23 Kişi Başına Mesken Elektrik Tüketimi (Kwh) 17 209 540 8,13 3,15 Kaynak: TÜİK, 2012 36
4.2 Ulaştırma Tablo 62: Mardin Erişebilirlik Endeksleri 2007-2009 2009-2010 Endeksi'nde 2008-2009 Endeksi'nde Erişilebilirlik Alt Endeksi Erişilebilirlik Alt Endeksi İL Bazında Sıra Ve Puan Bazında Sıra Ve Puanı 2007-2008 Endeksi'nde Erişilebilirlik Alt Endeksi Bazında Sıra Ve Puan Sıralama Puan Sıralama Puan Sıralama Puan Mardin 54 26,71 53 25,19 57 23,75 Kaynak: URAK, 2010 Tablo 63: Ağ Durumu (Km) Otoyol Devlet Yolu Bölünmüş Yol (Devlet Yolu) İl Yolu Bölünmüş Yol (İl Yolu) Toplam Bölünmüş Yol/Toplam (%) Mardin 0 362 236 404 7 1.009 24 Dicle 0 1.052 546 1.312 13 2.923 19 Türkiye 2.036 31.372 17.033 31.558 1.122 83.120 22 Kaynak: KGM, 2012 Tablo 64: Yol Ağımızın Satıh Cinsleri (Km) Asfalt Betonu Sathi Kaplama (Asfalt) Stabilize Toprak Diğer MARDİN 65 636 31-29 Kaynak: KGM, 2010 37
Tablo 65: Motorlu Kara Taşıtları Sayısı, 2010 Mardin Dicle TR Mardin/Dicle (%) Mardin/TR (%) Otomobil 16.305 37.406 7.544.871 43,59 0,22 Minibüs 3.010 7.606 386.973 39,57 0,78 Otobüs 427 916 208.510 46,62 0,20 Kamyonet 9.391 25.686 2.399.038 36,56 0,39 Kamyon 10.162 29.743 726.359 34,17 1,40 Motosiklet 4.789 11.488 2.389.488 41,69 0,20 Yol Ve İş Makineleri - - - - - Özel Amaçlı Taşıtlar 196 662 35.492 29,61 0,55 Traktör 7.011 14.236 1.404.872 49,25 0,50 Bin Kişi Başına Otomobil Sayısı 22 19 102 115,79 21,57 Kaynak: TÜİK, 2012 38