TÜRKİYE AHŞAP ESASLI LEVHA SEKTORÜNÜN PROJEKSİYONU VE EKONOMİDEKİ DURUMU

TÜRKİYE AHŞAP ESASLI LEVHA SEKTORÜNÜN PROJEKSİYONU VE EKONOMİDEKİ DURUMU İbrahim YILDIRIM 1, Cumhur ALEVLİ 2, Kadri Cemil AKYÜZ 3 1 Yrd. Doç. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, TRABZON 2 Arş. Gör., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, TRABZON 3 Prof. Dr., Karadeniz Teknik Üniversitesi Orman Fakültesi, TRABZON Özet İmalat sanayinin bir alt kolu niteliğinde olan orman ürünleri sanayi sektörü sahip olduğu üretim gücü ve ekonomik verileri nedeni ile ülkemizin ekonomik yapılanmasında önemli bir yere sahiptir. Birçok sektörle ileri ve geri nitelikte bağlantıları olan orman ürünleri sanayi sektörünün yapacak olduğu üretim büyüklüğü diğer sektörler tarafından takip edilir boyuttadır. Mal karması içinde farklı ürünler bulunan sektör genelinde levha ürünleri, masif ürünlerin gerek miktar ve gerekse fiyat olarak değişken koşulları nedeni ile gittikçe artan bir kullanım alanına sahip olmaktadır. Ahşabın geniş yüzey alanlarında kullanımını gerektiren durumlarda masif malzemenin yetersiz kalması, ahşap levha ürünlerine olan ihtiyacı artırmaktadır. Masif malzemeden daha zahmetsiz ve ekonomik olması nedeniyle, lif levha, yonga levha, kontrplak ve kaplama gibi ürünler pek çok ihtiyacı karşılamakta ve bu nedenle son yıllarda gerek Türkiye ve gerekse Dünya genelinde ilgi görmektedir. FAOSTAT verilerine göre 213 yılında dünyada gerçeklesen 358 milyon m 3 lük odun esaslı levha üretiminde Türkiye nin payı % 2,45 ve Avrupa Birliği ülkelerinin payı da % 16 olarak hesaplanmıştır. Yine aynı verilerine göre dünya odun esaslı levha ihracat toplamı 77,4 milyon m 3, ithalat toplamı ise 75 milyon m 3 tür. Dünya ihracat toplamında Türkiye nin payı % 1,14, ithalat toplamında ise %1,82 dir. AB ülkelerinin payı ise toplam ihracatta payı % 39, ithalattaki payı ise % 35,6 olarak hesaplanmıştır. Bu çalışmada farklı kaynaklardan (TÜİK, FAOSTAT, TRADEMAP) elde edilen istatistikî bilgiler yardımıyla Türkiye nin odun esaslı levha ürünlerinin geçmiş üretim, ithalat ve ihracat verileri elde edilmiş ve 22 yılına kadar ne düzeyde bir tüketim gerçekleştireceği çoklu regresyon analizi yardımıyla gerçekleştirilmiştir. Analiz kapsamında çeşitli bağımsız değişkenler tahmin için kullanılmıştır. Anahtar kelimeler: Türkiye, yonga levha, lif levha, kontrplak, kaplama, tahmin, çoklu regresyon PROJECTION AND ECONOMICAL SITUATION OF WOOD BASED PANEL SECTOR IN TURKEY Abstract Forest products industry which is in the form of a sub-branch of the manufacturing industry has an important place for economic structure of our country due to the fact that it has production potential and economic data. Forest products industry has back and forth level connections with many sectors and production capacity that will be made by the forest products industry is followed by other sectors. The industrial sector have different products in product mix. However, panel products have higher application area than solid wood products due to variable conditions as both price and quantity level. Due to the more economical and effortless than solid wood, panel products such as particleboard, fibreboard, plywood and veneer address many needs and therefore, these products have got attention in recent years both in Turkey and all over the World According to FAOSTAT data, in the year of 213 wood panel products industry having occurred 358 million m 3 production capacity in the world. It is calculated that Turkey and countries in European Union have a part 2.45% and 16% in wood based panel production, respectively. However, according to the same data, wood-based panel have global exports of 77.4 million m 3 and imports of 75 million m 3 in total. Turkey s share in total world exports and imports is of 1.14% and 1.82%, respectively while the countries in European Union have a part in total exports and imports is 39% and 35.6%, respectively. In this study, production history, import and export data of wood-based panel products in Turkey, obtained from different sources (TUİK, FAOSTAT and TRADEMAP) are performed with the help of statistical information. A multiple regression analysis was carried out to show what level of consumption until 22. In scope of the analysis, various independent parameters were used for the estimation. Keywords: Turkey, Particleboard, fibreboard, plywood, veneer, estimation, multiple regression

1. GİRİŞ Orman ürünleri sektörü, imalat sanayi yapılanması içerisinde birincil ve ikincil imalat sanayi grupları adı altında faaliyet yürütmektedir. Bunlardan birincil imalat sanayi, odunu doğrudan hammadde olarak kullanan; kereste ve parke sektörü, kaplama ve kontrplak, yonga ve lif levha endüstrisi ana başlıkları altında alt sektörlere ayrıldığı görülmektedir. İkincil imalat sanayi grubu ise, birincil imalat sanayi grubunun ürünlerini hammadde olarak kullanan; mobilya, doğrama, ahşap parke, prefabrik ev, palet, ambalaj vb. gibi sanayi gruplarıdır (TOBB, 211). 194 lı yıllarda endüstriyel olarak, odunun doğal kusurlarından arındırılmış, izotop ve homojen bir yapıya sahip yonga levha üretimine başlanılmıştır. Türkiye de Yonga levha ve lif levha endüstrileri 195 li yıllarda kurulmuştur. Özellikle, II. Dünya savaşından sonra şehirlerin yeniden yapılandırılması çalışmalarında geniş boyutlu malzemeye duyulan ihtiyaç nedeniyle yonga levha ve lif levha endüstrileri hızla gelişmiştir (Sakarya ve Canlı, 211). Yonga levha ve lif levha sanayileri yoğun olarak mobilya, orman işletmeleri, tutkal ve kimyasal madde üretim sektörü, kereste fabrikaları ve marangozlar, kağıt sektörü, inşaat sektörü (prefabrik ev yapımı), dekorasyon, odun tüccarları, petrol ürünleri satıcıları, otomotiv sektörü, enerji sektörü, profil üreticileri, orman-köy kooperatifleri, çimento üretim sektörü ve metal sanayi ile ilişkidedir. Sektörde toplam 4 tesis mevcut olup bunların 24 ü yonga levha, 16 sı lif levha üretmektedir (Sakarya ve Canlı, 211). Masif malzemenin yetersiz kalması durumuna çare olarak ahşap esaslı levha kullanımı son yıllarda giderek artmaktadır. Özellikle geniş yüzey alan kullanımı gerektiren durumlarda, mobilya yapımında, döşemelerde, kapı ve çalışma masaları gibi günlük hayata çokça kullandığımız yapı birimlerinde ahşap esaslı levhalar pek çok ihtiyacı karşılamaktadır. Son yıllarda ülkemizde artan finansal girdiler tüketimi önemli ölçüde etkilemektedir. Özellikle inşaat sektöründeki artış kayda değer bir şekilde artmıştır. İnşaat sektöründeki bu artış levha ürünlerini de içersinde barındıran orman ürünleri sanayi sektörünün de artış göstermesini sağlamaktadır. Bu çalışmada odun esaslı levha sektörünün mevcut durumu ayrıntılı olarak ele alınmış ve gelecek tahminleri yapılmıştır. 2. MATERYAL VE YÖNTEM Çalışmada odun esaslı levhalardan MDF, yonga levha, kontrplak ve kaplama levha ürünlerine ilişkin 1995-213 yılları arası 19 yıllık tüketim miktarları kullanılarak gelecek tahminleri çoklu regresyon analizleri ile hesaplanmıştır. Bu ürünlerin çoklu regresyon denklemlerinin oluşturulmasında 9 farklı bağımsız değişken kullanılmıştır. Her bir regresyon denkleminde istatistiksel olarak anlamlı olan farklı bağımsız değişkenler değerlendirilmiştir. 3. SONUÇLAR VE TARTIŞMA Türkiye nin 213 yılı MDF, yonga levha, kontrplak ve kaplama levha ürünlerine ilişkin üretim ve ihracat miktarları ve değerleri gerek Avrupa Birliği (AB) ülkeleri gerekse dünya geneli itibariyle ayrıntılı olarak Tablo 1, 2, 3 ve 4 de verilmektedir (FAOSTAT, 215).

Tablo 1. Türkiye MDF sektörünün durumu MDF Türkiye Avrupa Birliği Dünya Türkiye/AB (%) Türkiye/Dünya (%) Üretim (m 3 ) 4285 1733518 8824946 39,92 4,86 İhracat (m 3 ) 425 748528 16116182 6,3 2,64 İhracat (1$) 223337 375188 6576754 7,26 3,4 Tablo 2. Türkiye yonga levha sektörünün durumu Yonga levha Türkiye Avrupa Birliği Dünya Türkiye/AB (%) Türkiye/Dünya (%) Üretim (m 3 ) 43 35335139 9928498 12,17 4,33 İhracat (m 3 ) 313 14926958 261386 2,1 1,2 İhracat (1$) 78589 4615889 767625 1,7 1,2 Tablo 3. Türkiye kontrplak sektörünün durumu Kontrplak Türkiye Avrupa Birliği Dünya Türkiye/AB (%) Türkiye/Dünya (%) Üretim (m 3 ) 114 4159461 13436173 2,74,8 İhracat (m 3 ) 222 364524 266459,61,9 İhracat (1$) 16583 277967 14876975,61,11 Tablo 4. Türkiye kaplama levhası sektörünün durumu Kaplama levhası Türkiye Avrupa Birliği Dünya Türkiye/AB (%) Türkiye/Dünya (%) Üretim (m 3 ) 84 1172799 11731179 7,16,72 İhracat (m 3 ) 234 67875 2583617 3,45,91 İhracat (1$) 23798 67875 263512 3,51,9 213 yılı itibariyle AB ülkelerinin MDF üretim miktarı 1,7 milyon m 3 iken Türkiye nin üretimi 4,3 milyon m 3 tür. Yani Türkiye AB ülkelerinin yaklaşık %4 ı kadar MDF üretimini tek başına gerçekleştirmektedir (Tablo 1). Yonga levha üretiminde de Türkiye, AB ülkelerinin yaklaşık %12,2 si kadarını tek başına gerçekleştirmektedir (Tablo 2). Kontrplak üretiminde Türkiye AB ülkelerinin %2,75 ini gerçekleştirmektedir (Tablo 3). Kaplama levha üretiminde ise Türkiye AB ülkelerinin %7,2 sini üretmektedir (Tablo 4). 1995-213 yılları arasında 6 yıllık periyotlar halindeki Türkiye nin odun esaslı levha üretim miktarları ve % değişimleri aşağıdaki Tablo 5 ve 6 da verilmektedir (FAOSTAT, 215). Tablo 5. Odun esaslı levhalara ait üretim miktarları Üretim Miktarı(m 3 ) Yıllar MDF Yonga levha Kontrplak Kaplama levhası 1995 121 1243 75 15 21 355 1664 35 13 27 1952 347 117 95 213 4285 43 114 84

Tablo 6. Yıllara göre ürünlerin yüzdelik üretim miktarı değişimleri Yıllar MDF Yonga levha Kontrplak Kaplama levhası % Değişim % Değişim % Değişim % Değişim 1995 - - - - 21 193,38 33,86-53,33-13,33 27 449,85 83,11 234,28 63,76 213 119,51 41,12-2,56-11,57 Tablo 6 da verilen değerler her 6 yılda bir ürünlerin üretim miktarındaki yüzdesel değişimleri içermektedir. Buna göre 1995 yılı verilerine oranla 21 yılında MDF ve yonga levha üretiminde artış görülürken, kontrplak ve kaplama levhasında azalma görülmüştür. 27 yılında ise 21 yılı verilerine oranla özellikle kaplama levhası ve MDF üretiminde büyük bir artış yaşanmıştır. 213 verileri ise 27 yılına oranla MDF ve yonga levha sektörlerinde artışı, kontrplak ve kaplama levhası sektörlerinde ise küçük çapta bir azalışı bize göstermektedir. Ürün bazında grafiksel olarak bakıldığında da üretim miktarı değişimleri aşağıdaki gibidir. Tablo 6 da verilen üretim miktarı % değişimlerini aşağıdaki şekillerde de görmek mümkündür. 5 4285 4 3 1952 2 1 121 355 1995 21 27 213 Şekil 1. Türkiye MDF üretimi (m 3 )

5 4 347 43 3 2 1 1243 1664 1995 21 27 213 Şekil 2. Türkiye yonga levha üretimi (m 3 ) 117 114 12 1 8 6 4 2 75 35 1995 21 27 213 Şekil 3. Türkiye kontrplak üretimi (m 3 ) 1 8 6 95 84 4 2 15 13 1995 21 27 213 Şekil 4. Türkiye kaplamalı levha üretimi (m 3 )

1 8783 8 6 4 2 1454 267 5211 1995 21 27 213 Şekil 5. Türkiye de odun esaslı levhaların toplam üretimi (m 3 ) Odun esaslı levhaların toplam üretimi 27 yılında 5,2 milyon m 3 iken 213 yılında 8,7 milyon m 3 e ulaşmıştır. Yani 27 yılına göre % 68 lik bir büyüme yaşanmıştır. FAOSTAT verilerine göre 6 tür odun esaslı levha üretimi bakımından Türkiye nin payı 213 yılı itibariyle dünyanın %2,46 sı olarak hesaplanmıştır. Tablo 7 ve Tablo 8 de, ele aldığımız dört ürüne ilaveten izolasyon levhası ve duralit (hardboard) verileri de hesaplamaya katılmıştır. AB ülkeleri ise dünya odun esaslı levha sektöründe 213 yılı itibariyle %16 lık üretim payını üstlenmiştir. Tablo 7. Türkiye nin Dünya odun esaslı levha sektöründeki durumu (%) Yıllar Üretim (m 3 ) İthalat (m 3 ) İhracat (m 3 ) 1995,99,34,19 21 1,14,23,28 27 1,9 1,32,97 213 2,46 1,82 1,14 Tablo 8. AB nin Dünya odun esaslı levha sektöründeki durumu (%) Yıllar Üretim (m 3 ) İthalat (m 3 ) İhracat (m 3 ) 1995 26,9 34,5 3,5 21 28,88 36,6 37,8 27 23,89 4,47 4,9 213 15,93 35,66 38,94 Yıllara göre levha ihracat değerlerini veren şekiller de aşağıdadır. Şekillere göre Türkiye odun esaslı levha ihracatında bazı istisnalar dışında sürekli artış gözlenmiştir.

1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 25 237829 2 15 1 5 Şekil 6. Türkiye nin yıllara göre MDF ihracatı (1$) MDF ihracatının en yüksek olduğu yıl 211 dir. Bu dönemde, sektörde 237,8 milyon dolarlık bir ihracat gerçekleşmiştir. 1 9 8 7 6 5 4 3 2 1 93334 Şekil 7. Türkiye nin yıllara göre Yonga levha ihracatı (1$) Yonga levha ihracatının en yüksek olduğu yıl 28 dir. Bu dönemde, sektörde 93,3 milyon dolarlık bir ihracat gerçekleşmiştir

1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 1995 1996 1997 1998 1999 2 21 22 23 24 25 26 27 28 29 21 211 212 213 3 28837 25 2 15 1 5 Şekil 8. Türkiye nin yıllara göre kontrplak ihracatı (1$) Kontrplak ihracatının en yüksek olduğu yıl 28 dir. Bu dönemde, sektörde 28,8 milyon dolarlık bir ihracat gerçekleşmiştir. 3 27782 25 2 15 1 5 Şekil 9. Türkiye nin yıllara göre kaplama levhası ihracatı (1$) Kaplama levhası ihracatının en yüksek olduğu yıl 211 dir. Bu dönemde, sektörde 237,8 milyon dolarlık bir ihracat gerçekleşmiştir.

MDF Yonga levha Kontrplak Kaplama levhası 5% 7% 23% 65% Şekil 1. 213 yılı için ürünlerin ihracat değerleri payı (Türkiye) 213 yılı ihracat değeri bakımından dört farklı üründe en çok paya sahip olan ürün MDF olmuştur. MDF %65, yonga levha %23, kaplama levhası %7 ve kontrplak %5 ihracat payına sahiptir. MDF Yonga levha Kontrplak Kaplama levhası 8% 11% 25% 56% Şekil 11. 1995-213 yılları ihracat değerleri payları ortalaması (Türkiye) 19 yılın ortalaması alındığında da bu dört ürün içinde en fazla ihracat değer payı %56 ile MDF nin olmuştur. Yonga levha %25, kaplama levhası %11 ve kontrplak %8 lik pay ile bu oranlamada yer almışlardır. Yapılan çalışmada odun esaslı levhalardan MDF, yonga levha, kontrplak ve kaplama levha ürünlerine ilişkin 1995-213 yılları arası 19 yıllık tüketim miktarları kullanılarak gelecek tahminleri çoklu regresyon analizleri ile hesaplanmıştır. Bu ürünlerin çoklu regresyon denklemlerinin hesaplanmasında aşağıdaki tabloda verilen bağımsız değişkenlerin etkili olabileceği düşünülmüştür. Tablo 9. Çoklu regresyonda kullanılan bağımsız değişkenler Kod Bağımsız Değişkenler Kod Bağımsız Değişkenler X1 Endüstriyel tomruk üretim miktarı (m 3 ) X6 Türkiye genel ithalat değeri (milyon $) X2 Endüstriyel tomruk ithalat miktarı (m 3 ) X7 Türkiye genel ihracat değeri (milyon $) X3 Endüstriyel tomruk ithalat değeri (bin $) X8 Türkiye ormanlık alanı (bin hektar) X4 Endüstriyel tomruk ihracat miktarı (m 3 ) X9 Türkiye nüfusu (bin kişi) X5 Endüstriyel tomruk ihracat değeri (bin $)

Her bir levha ürünü tüketiminde etkili olan bağımsız değişkenler çoklu regresyon denklemlerinde kullanılmış ve denklemler aşağıdaki gibi elde edilmiş olup belirtme (R 2 : açıklama) katsayıları da verilmiştir. Her bir denklem ve denklemlerde kullanılan değişkenler istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur (p<,5). MDF tüketimi için; Y1 = -25813281,85+,33*X1+1122,26*X8 (R 2 =,954) Yonga levha tüketimi için; Y2 = -1559578,96+7,11*X6+822,1*X8 (R 2 =,923) Kontrplak tüketimi için; Y3 = -16863+,813*X6+,19*X1 (R 2 =,941) Kaplama levha tüketimi için; Y4 = -512552+8,251*X9+,177*X3 (R 2 =,962) Çoklu regresyon denklemleri sonucu her bir ürünün tüketim miktarına ilişkin tahmin değerleri Tablo 1 ve Şekil 12 de ayrıntılı olarak verilmektedir. Tablo 1. Yıllara göre odun esaslı levhalara ilişkin tüketim miktarı tahminleri (m 3 ) MDF tüketim Yonga levha Kontrplak Kaplama levha Yıllar miktarı tüketim miktarı tüketim miktarı tüketim miktarı 214 3825752 4326874 39829 134153 215 461539 467648 438127 14374 216 431415 551385 482471 153414 217 4545479 547417 531812 163287 218 4793835 5944138 586795 173326 219 546589 646896 648154 183534 22 533849 75392 716717 193916

(1 m 3 ) MDF Yonga levha Kontrplak Kaplama 8 7 6 5 4 3 2 1 214 215 216 217 218 219 22 Şekil 12. Yıllara göre odun esaslı levhalara ilişkin tüketim miktarı tahminleri (m 3 ) Sonuçlarda göstermektedir ki her bir çoklu regresyon denkleminde farklı iki bağımsız değişken istatistiksel olarak anlamlı bulunmuştur. Yapılan tahminler sonucunda 7 yıllık süreçte MDF tüketimi %39, yonga levha tüketimi %63, kontrplak tüketimi %8 ve kaplama levha tüketimi ise %45 oranında bir artış göstermesi beklenmektedir. Genel olarak bakıldığında ise bir çok sektörün durağan seyrettiği bir dönemde odun esaslı levha sektörü tüketimi ortalama olarak %53 oranında artış gösterecektir. Bu sonuçlarda bize orman ürünleri sanayi sektörünün gelecek yıllarda da öneminin artarak devam edeceğini göstermektedir. KAYNAKLAR FAOSTAT, 215. http://faostat.fao.org/site/626/default.aspx#ancor (13/1/215). Sakarya, S. ve Canlı, Ş., 211. Levha Sanayi Raporu, 2 s. TOBB, 211. Türkiye Orman Ürünleri Meclisi Sektör Raporu, TOBB yayınları, 49 s.