TBMM nin İklim Değişikliği Politikasında Rolü 29 Şubat, Ankara
İklim Değişikliği Politikasının Geliştirilmesi için Türkiye de Parlamentonun Rolünün Güçlendirilmesi Projesi Raporu Hazırlayanlar Önder Algedik Halil İbrahim Bayar Bali Emrah Biçer Ersin Çelik Mustafa Keleş Habip Kocaman Nuran Talu
KONFERANS: İKLİM DEĞİŞİKLİĞİ POLİTİKALARI VE TBMM
İKLİM DEĞİŞİKLİĞİNDE MEVCUT DURUM Önder Algedik İklim ve Enerji Uzmanı -Tüvik-Der
İklim Değişikliğinde Mevcut Durum şekil-1 402,52 ppm * 2016 Ocak Mauna Loa
2 C 450 ppm İklim Dengeleri? Tetikleyen Süreçler TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü Karbon Bütçesi Açığı
Karbondioksit Salım Senaryoları ve Sıcaklık Artışları tek çıkış RCP2.6 TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
RCP2.6 ne diyor; Kömür rezervinin en az %80 inin, petrolün %30 unun, doğalgazın ise yarısının (% 50) toprakta kalmalı.. Sıcaklık artışını: 1,5 C de sınırlamak için 2015 den sonra, 2 C hedefi için ise 2020 den sonra salımları azaltmak gerekiyor
Türkiye nin Sera Gazlarında Durum Türkiye nin Toplam Sera Gazları Salımlarının Yıllara ve Sektörlere Göre Değişimi TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Türkiye nin Sera Gazı Salımları Artışı Şekil-8 Sektörel Artış 1990=100 TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
1990-2013 Yılları Arasında Salınan ve Sera Gazlarındaki Değişimi Yüksek Olan Alt Sektörler Alt Sektör Gazlar Artış Metal üretimi CH 4 741% Ulaştırma CH 4 282% Çevrim ve Enerji Sektörü CH 4 258% Çevrim ve Enerji Sektörü CO 2 236% Enerji Dışı Yakıt ve Solvent CO 2 199% Çevrim ve Enerji Sektörü N 2 O 185% Mineral ürünler CO 2 179% Ulaştırma CO 2 159% Atık Depolama Sahaları CH 4 122% TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Ulaşım Alt Sektörleri 70 60 1990-2013 yılları arasında ulaşım kaynaklı karbondioksit miktarının sektörel gelişimi 50 40 30 20 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 Milyon Ton CO 2 2013 Karayolu Havayolu Demiryolu Denizyolu TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Binalarda fosil yakıt kullanımı kaynaklı karbondioksit salımları Milyon Ton CO 2 70 60 Sıvı Yakıtlar Katı Yakıtlar Gaz Yakıtlar 50 40 30 20 10 0 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Binaların Elektrik Tüketimi ve Pay 1000 GWh 50 45 40 50% 45% 35 30 40% 25 35% 20 15 30% 10 05 25% 00 20% 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 2012 2013 Mesken Ticaret Kamu Binaların Payı-% TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Gelecekte Sera Gazlarında Durum
Türkiye nin Geçmiş ve Öngördüğü Toplam Sera Gazları Miktarı 1200 1100 1000 900 Geçmiş Projeksiyon Azaltım Mevcut Eğilim 1175 929 Milyon Ton CO 2eş 800 700 600 500 400 411.7 300 200 218.2 100 1990 1995 2000 2005 2010 2015 2020 2025 2030 TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Gelecekte Sera Gazlarında Durum TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Küresel İklim Değişikliğinin Etkilerine Uyum Ve Türkiye
UYUMUN DOĞRU ANLAŞILMASI Sera gazı salımlarına neden olan faaliyetler durdurulsa bile iklim değişikliği önümüzdeki yıllarda da etkisini artırmaya devam edecektir. Paris Anlaşması Uyum maddeleri: 2/1b, 4/7, 7/1 Kayıp ve Zararlar: Md.8/4
UYUMUN DOĞRU ANLAŞILMASI Uyum Kapasitesi Duyarlılık Maruz Kalma Etkilenebilirlik (Kırılganlık) Uyumsuzlaşma : İklim değişikliği ile ilgili tehlikelerden etkilenebilirliği artıran bir eylem veya süreç Azaltım ve Uyum faaliyetleri ne kadar yetersiz ise, Kayıp ve zararlar o kadar büyük olur! TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
TÜRKİYE DE DURUM
Türkiye nin Etkilenebilirlik Alanları ve Sorun Alanları da belli 1. Su Kaynakları ve Su Kaynakları Yönetimi (kıyı alanları nehir yatakları ) 2. Tarım (iklime bağlı en kritik sektör) ve Gıda Güvenliği (bitki üretimi, hayvancılık, balıkçılık ) 3. Doğal Afet/İklim Değişikliği Risk Yönetimi (Kent ağırlıklı) 4. Ekosistem Servislerine Baskı (ormanlar, biyolojik çeşitlilik, diğer karasal ekosistemler vb) 5. Halk Sağlığı: Aşırı Hava Olaylarının İnsan Sağlığı Üzerine Etkileri, Bulaşıcı Hastalıklar, Tropikal Hastalıklar TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Ekonomiyi karbonsuzlaştırmak ve iklimin etkilerine uyum sağlamak bir kalkınma meselesidir.
Yasalarda İklim Değişikliği Denetim Yollarında İklim Değişikliği TBMM Kalkınma Planları Görüşmeleri Ve İklim Değişikliği TBMM Merkezi Yönetim Bütçesi Görüşmeleri Ve İklim Değişikliği Bali Emrah BİÇER- Halil İbrahim BAYAR Ersin Çelik - Mustafa Keleş Yasama Uzmanları -TBMM Kanunlar ve Kararlar Başkanlığı İklim Değişikliği ile İlgili Yasama ve Denetim Faaliyetleri Habip Kocaman Yasama Derneği Başkanı
Enerji Sektörü Kapsamı Enerji Alt Sektörleri Enerji Sanayii Ulaşım Binalar İmalat ve Sanayii elektrik ve ısı üretimi amacıyla yakıt yakılması araçların hareket edebilmesi için yakıt tüketilmesi ısıtılması, soğutulması elektrikli alet çalıştırılması amacıyla enerji kullanılması TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Enerji Sanayisi Enerji Verimliliği Kanunu Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun İklim değişikliğine doğrudan atıf Seragazı azaltımına doğrudan atıf TBMM nin İklim Değişikliği Politikasındaki Rolü
Enerji Yenilenebilir Enerji Kaynaklarının Elektrik Enerjisi Üretimi Amaçlı Kullanılmasına İlişkin Kanun Amaç Madde 1- Bu Kanunun amacı; yenilenebilir enerji kaynaklarının elektrik enerjisi üretimi amaçlı kullanımının yaygınlaştırılması, bu kaynakların güvenilir, ekonomik ve kaliteli biçimde ekonomiye kazandırılması, kaynak çeşitliliğinin artırılması, sera gazı emisyonlarının azaltılması, atıkların değerlendirilmesi, çevrenin korunması Enerji Verimliliği Kanunu Eğitim ve Bilinçlendirme 6 ncı md: enerji verimliliği ile ilgili temel kavramlar, günlük hayatta enerjinin verimli kullanımı ile iklim değişikliği ve çevrenin korunmasında enerji verimliliğinin önemi konularında eğitim programları yürütülmesi Md. 7/f Ulaşımda enerji verimliliğinin artırılması ile ilgili olarak; yurt içinde üretilen araçların birim yakıt tüketimlerinin düşürülmesine, araçlarda verimlilik standartlarının yükseltilmesine, toplu taşımacılığın yaygınlaştırılmasına, gelişmiş trafik sinyalizasyon sistemlerinin kurulmasına ilişkin usûl ve esaslar, yönetmelikle düzenlenir.
Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Enerji İşleri Genel Müdürlüğü Md 10: Enerji kaynaklarının yol açtığı çevresel kirlenmenin azaltılması ve enerji tasarrufu konusunda çalışmalar Yenilenebilir Enerji Genel Müdürlüğü Madde 10/B: Yenilenebilir enerji kaynakları öncelikli olmak üzere tüm enerji kaynaklarının tespiti ve değerlendirilmesi ile enerji verimliliğine yönelik çalışmalar Enerji Piyasası Düzenleme Kurumunun (EPDK) Teşkilat ve Görevleri Hakkındaki Kanun Elektriğin, doğalgazın, petrolün ve LPG nin ve çevreyle uyumlu bir şekilde tüketicilerin kullanımına sunulması için gerekli enerji piyasasının oluşturulması ve bu piyasanın düzenlenmesi ve denetlenmesi... Piyasalara ilişkin kanunlarda çevreyi korumaya yönelik hükümler: LPG piyasasını düzenleyen 5307 Sayılı Kanun ile petrol piyasasını düzenleyen 5012 Kanuna göre; piyasada faaliyet gösterenler, çevreye zarar vermemek için gerekli tedbirleri almak, çevreye verilebilecek zarar ve ziyanları tazmin etmekle yükümlü. Çevrenin kirlenmesine sebep olan veya olabilecek tehlikeli eylem durumunda EPDK nın yaptırım yetkisi var. Elektrik piyasasını düzenleyen 6446 Sayılı kanun ile 4646 sayılı Doğalgaz Piyasası Kanununa göre elektrik ve doğalgaz çevreye zarar vermeyecek şekilde tüketicilerin kullanımına sunulmalı (Amaç maddesi).
Binalar Sektörü Yapı Denetimi Hakkındaki Kanun binalarda kullanılacak malzemelerin teknik ve standart özelliklerine kapsamlı denetim. Enerji Verimliliği Kanunu ve Binalarda Enerji Verimliliği Yönetmeliği Elektrikli Ev Aletlerinde Enerji Verimliliği Ürünlere İlişkin Teknik Mevzuatın Hazırlanması ve Uygulanmasına Dair Kanun Tüketicinin Korunması Hakkında Kanuna göre de ürünlerin, enerji tüketimlerinin etiketlenmesi
Çevre ve Şehircilik Afet Riski Altındaki Alanların Dönüştürülmesi Hakkında Kanun 1999 yılında çıkarılan Deprem Yönetmeliğinden önce inşa edilmiş 13 milyon konuttan 6.5 milyonunun 2023 yılında kadar yenilenmesi hedeflenmektedir. Çevre Kanunu 2006 Yılındaki kapsamlı değişiklikte, iklim değişikliği ile mücadele çalışmaları için Bakanlık bütçesinden ödenek öngörülmesi hükme bağlanmıştır. Afet ve Acil Durum Yönetimi Başkanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Çevre ve Şehircilik Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname: Çevre Yönetimi Genel Müdürlüğü İklim Değişikliği Dairesi Başkanlığı 645 Sayılı Orman ve Su İşleri Bakanlığının Teşkilat ve Görevleri Hakkında Kanun Hükmünde Kararname
Tarım ve Gıda Güvenliği Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu Nisan 2014 de TBMM de değişiklik yapılmıştır. Ancak bu yeni düzenlemede toprak koruma ve arazi kullanımı iklim değişikliğinin etkileri açısından ele alınmamıştır. Tarım Kanunu Genel Gerekçede; Su gibi doğal kaynakların sürdürülebilir kullanımı ve sürdürülebilir tarım politikalarının uygulanabilmesi yer alıyor. Tohumculuk Kanunu Tarımsal faaliyetlerin iklim değişikliğine karşı esnekliği azalması (Yerel tohum) Tarım Sigortaları Kanunu İklim değişikliğine değinmemekte ancak aşırı hava olaylarındaki sıklığa değinmektedir.
Arazi Kullanımı ve Ormancılık Uyum açısından önemli kanunlarda istisna hükümleri Mera Kanunu İstisna: Meraların tahsis amacının değiştirileceği (Toplu konut, santral, yapılaşma ) Orman Kanunu Maden Kanunu, Turizmi Teşvik Kanunu gibi kanunlarla olumsuz müdahale olanağı Turizmi Teşvik Kanunu İstisna: Orman alanlarının turizm yatırımlarına tahsisi (Anayasa mahkemesi iptal) 6292 sayılı Kanun (2B Kanunu) MV leri tarafından iklim değişikliği tartışmaları yaşandı. Milli Parklar Kanunu İstisna: Md. 5: kamu yararı açısından vazgeçilmez ve kesin bir zorunluluk arz eden tesislerin milli park alanlarına yapılabileceği Kadastro Kanunu Orman kadastro yetkisinin orman kadastro komisyonlarından alınıp arazi kadastro ekiplerine devredildi.
20. Yasama Dönemi; yeşil alan olarak belirlenmesinin ardından milli park olarak ilan edilen ormanlık bir alanı bir şahsa tahsis ettiği iddiasıyla, dönemin Bayındırlık ve İskân Bakanı hakkında gensoru önergesi Denetim Yollarında İklim Değişikliği- Tarihsel Arka Plan 18. Yasama Dönemi; Ülkemizin Sahip Olduğu Çevre Değerlerini Korumak ve Mevcut Çevre Sorunlarını Gidermek İçin Gerekli Tedbirleri Tespit Etmek ve Bir Çevre Politikası Oluşturmak Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu 19. Yasama Dönemi; 1992 Rio Zirvesinde (BM Çevre ve Kalkınma Konferansı) tartışılan konuları, kabul edilen belgeleri ve alınan kararları görüşmek; bu konuda yapılması gereken çalışmalar ve alınması gerekli önlemlere açıklık getirmek amacıyla yapılan genel görüşme 19. Yasama Dönemi; Ülkemizin Halen Sahip Olduğu Çevre Değerlerini Korumak, Çevre Sorunlarının Sebep ve Sonuçları ile Bu Konuda Alınması Gerekli Tedbirleri Tespit Etmek Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu
Denetim Yollarında İklim Değişikliği- Tarihsel Arka Plan 21. Yasama Dönemi; termik santral yapılması konusundaki tutumu nedeniyle ve biyolojik varlığa ve çevre kirliliğine karşı kayıtsızlığını sürdürdüğü iddiasıyla dönemin Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanı hakkında gensoru önergesi 22. Yasama Dönemi; Küresel Isınmanın Neden Olduğu Sorunların ve Oluşturduğu Riskin Araştırılarak Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu 23. Yasama Dönemi; Ülkemizde Yaşanan Çevre Sorunlarının Araştırılarak Sürdürülebilir Çevre Politikası İçin Alınması Gereken Önlemlerin Belirlenmesi Amacıyla Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu 23. Yasama Dönemi; Küresel Isınmanın Etkileri ve Su Kaynaklarının Sürdürülebilir Yönetimi Konusunda Kurulan Meclis Araştırması Komisyonu
24. Yasama Dönemi Gündem dışı konuşmalar: %0,17 si (2) doğrudan iklim değişikliği, %10,5 i (119) diğer çevre konuları, toplam 1156 gündem dışı konuşma Soru önergeleri: doğrudan küresel ısınma ve küresel iklim değişikliği ile ilgili %0,03 (20) iken diğer çevre konularına ilişkin %4,93 (3.559),toplam 72.230 soru önergesi Meclis araştırması önergeleri: doğrudan küresel ısınma ve iklim değişikliği konuları ile ilgili %0,24 (8), diğer çevre konularına ilişkin %17,96 (594). Toplam 3.308 araştırma önergesi. küresel ısınma ve iklim değişikliği konuları ile doğrudan ilgili 8 önergenin 6 sı ile iklim değişikliğinin etkilerinin, 1 i ile Kyoto Protokolü nün Türkiye tarafından uygulanabilirliğinin ve 1 i ile de iklim değişikliğinin özel olarak tarım sektörüne etkisinin araştırılmasının talep edilmekte. Genel görüşme önergesi: Toplamda 85 genel görüşme önergesinden 3 ü diğer çevre konularına ilişkin. Orman politikası; Hazine taşınmazları üzerindeki tasarruflar, taşınmazların yönetimi ve denetimi ile tarım arazilerinin imara açılması konularına ilişkin Gensoru önergesi: 1 gensoru diğer çevre konularına ilişkin. Stratejilerinin oluşturulması sürecindeki görevini yerine getirmeyerek ve KOBİ leri yeterince desteklemeyerek çevresel, ekonomik ve sosyal sorunlara zemin hazırladığı iddiasıyla Kalkınma Bakanı hakkında
TBMM Merkezi Yönetim Bütçesi Görüşmelerinde İklim Değişikliği 2015 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ve 2013 Yılı Merkezi Yönetim Kesin Hesap Kanunu görüşmeleri (2014 Kasım Plan ve Bütçe Komisyonu, Aralık Genel Kurul) Maliye Bakanı sunumu: az elektrik tüketen beyaz eşya kullanımının yaygınlaştırılması ve bunlara enerji verimlilik sınıfına göre farklı ÖTV uygulaması getirilmesi, binalarda ısı yalıtımının teşvik edilerek enerji tasarrufunun sağlanması, karbondioksit salımı düşük olan araçların vergi muafiyeti açısından teşvik edilmesi, Enerji ve Tabii Kaynaklar Bakanlığı: yerli kaynakların enerji üretimindeki payının artırılması, karbondioksit salım miktarının bir vergileme ölçütü olarak trafiğe yeni çıkacak araçlar için kullanılabileceği, enerji ve madencilik faaliyetlerinin çevreye duyarlı hâle getirilmesi, termik santrallerin çevre ve insan sağlığına etkileri, zeytinlik alanlarda kurulmak istenen termik santraller, EPDK nın petrol istasyonu denetimleri Ulaştırma, Denizcilik ve Haberleşme Bakanlığı: Karayoluna dayalı ulaşım stratejisinin olumsuzlukları, bölünmüş yolların yakıt tasarrufuna katkı sağlaması Orman ve Su İşleri Bakanlığı ile Çevre ve Şehircilik Bakanlığı: Doğal değerlerin kaybı, ormanlara müdahale, erozyon, verimli toprakların kaybı, kuraklıkla mücadele, su kaynaklarının yönetimi, kentsel yapılaşmalar, motorlu taşıt
TBMM Kalkınma Planları Görüşmelerinde İklim Değişikliği 8. Kalkınma Planı (2001-2005) hazırlığında İklim Değişikliği Özel İhtisas Komisyonu İklim değişikliği ile mücadelede küresel sorumluluklar farklılaştırılmış yükümlülükler ilkesine bağlı Ulaştırma, enerji, sanayi ve konutlardan kaynaklanan sera gazı emisyonlarını kontrol etmek ve azaltmak amacıyla enerji verimliliğinin artırılması ve tasarruf sağlanması 9. Kalkınma Planı (2007-2013) Çevrenin Korunması ve Kentsel Altyapının Geliştirilmesi başlığı altında BM İklim Değişikliği Sözleşmesi yükümlülüklerinin yerine getirileceği, sera gazı salımlarının azaltılmasına dair politika ve tedbirleri ortaya koyan bir Ulusal Eylem Planının hazırlanacağı
TBMM Kalkınma Planları Görüşmelerinde İklim Değişikliği 10. Kalkınma Planı (2014-2018) İklim Değişikliği ve Çevre ile Yaşanabilir Mekanlar, Sürdürülebilir Çevre» bölümlerinde iklim değişikliğine değinmektedir. Gıda, su ve doğal Kaynakların etkin kullanımı politikaları çerçevesinde Planda yapılan tespitler önemlidir. İklim değişikliği ile mücadele ülke gerçekleri gözetilerek ortak fakat farklılaştırılmış sorumluluklar ile göreceli kabiliyetler ilkeleri doğrultusunda sürdürülecektir. Başta iklim değişikliği olmak üzere, çevre sorunlarına duyarlı politikaların sürdürülebilir kalkınma ilkeleri çerçevesinde yürütüldüğü; doğal kaynakların ekonomik değerlerinin belirlenmesi, üretim ve tüketimde çevre standartlarının rekabetçilik ve yeşil büyüme anlayışıyla geliştirilmesi ifade edilmiştir. «Yerli Kaynaklara Dayalı Enerji Üretim Programı ana başlığının altında, Kömür aramalarına hız verilerek rezervlerin artırılması hedeflerden biri olarak belirtilmiştir.
TBMM nin İklim Değişikliği Politikasında Rolü 29 Şubat, Ankara