2015 Yılı Sayı: 2 E-DERGİ. Kanser Daire Başkanlığı Yayınıdır. Meme Kanseri İçin Farkındalığı Artıracağız

2015 Yılı Sayı: 2 E-DERGİ Kanser Daire Başkanlığı Yayınıdır Meme Kanseri İçin Farkındalığı Artıracağız

Kanser Daire Başkanı Doç.Dr.Murat Gültekin Kanser beraberinde taşıdığı fiziksel rahatsızlıkların yanı sıra sosyal, maddi ve manevi yönleri ile mücadelesi zor bir hastalıktır. Dünya genelinde artışı öngörülen kanser yükü ile başa çıkabilmek için oluşturulan ulusal kanser kontrol programları oldukça büyük önem taşımaktadır. Ülkemizde uygulanmakta olan kanser kontrol programında da oldukça önemli gelişmeler elde edilmiş olup bunlardan bir kısmını şu şekilde özetlemek mümkündür; * Kanser kayıtçılığında, dünya nüfusunun % 8 i takip edilmektedir. Ülkemizde ise toplam nüfusun yaklaşık % 100 ü 81 ilimizde kurulan kanser kayıt merkezleri ile aktif olarak takip edilmektedir. * İzmir Kanser Kayıt Merkezimiz, Dünya Sağlık Örgütü Uluslararası Kanser Araştırma Kurumu (IARC) tarafından Bölgesel Eğitim Merkezi (Hub) olarak seçilmiştir. * Kanser önleme çalışmalarında tütün ve obezite ile mücadele devam edecektir. Ayrıca 2013 yılında, Türkiye Radon Haritalandırma ve Eylem Planı hayata geçirilmiş, Türkiye Asbest Kontrolü Stratejik Eylem Planının ise 1. Fazı tamamlanmıştır. Asbest için alınan toprak numuneleri ölçümü ve radon için belirlenen adreslerde ölçüm işlemi tamamlanmasının ardından ıslah ve önleme çalışmalarını başlatılacaktır. * KETEM lerde yapılan kanser taramalarına Aile Hekimlerinin entegrasyonu sağlanmış olup 2014 te daha da aktif yer almalarına başlanılmıştır. * Gaitada gizli kan testi ile taramalara da devam edilmektedir. * Servikal kanser tarama programında kullanılacak olan HPV testlerinin alımı tamamlanmış olup, Ağustos 2014 de rahim ağzı kanseri taramalarında pap smeare ilaveten HPV DNA testlerine geçilmiştir. * Ülkemizde kanserle olan mücadelemiz bütün toplumsal unsurların desteği ile devam edecektir. Kanserle mücadele uzun soluklu bir maratondur ve ekonomik güç, siyasal istikrar ile birlikte halkımızın da aktif katılımını gerektirmektedir. Biz farkındayız, kanseri yeneceğiz Doç. Dr. Murat GÜLTEKİN Daire Başkanı 2 3

Meme Kanseri İçin Farkındalığı Artıracağız Ekim ayı Meme Kanseri Bilinçlendirme Ayı Etkinlikleri kapsamında Nevşehir e gelen Başbakan Ahmet Davutoğlu nun eşi Sare Davutoğlu, Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin, Nevşehir Valisi Mehmet Ceylan, Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Murat Tuncer, KETEM de tarama yaptıran hastalar, meme kanseri tedavisi gören hastalar Sivil Toplum Kuruluşları ve vatandaşlar katıldı. Saygı duruşunda bulunulması ve İstiklal Marşı nın okunmasının ardından bir konuşma yapan meme kanseri tedavisi gören Yasemin Tamer, Yaklaşık 5 yıldır meme kanseri ile mücadele ediyorum. Kanserde erken teşhisin önemli olduğunu düşünüyorum. Eğer riskiniz varsa erken kontrol yaptırıp korkunuzu alabilirsiniz. Artık meme kanserinin yaş ortalaması düştü. Farkındalığın artması anlamında çok güzel çalışmalar yapılıyor dedi. Konferansın açılış konuşmasını yapan Sağlık Bakanlığı Kanser Daire Başkanı Doç. Dr. Murat Gültekin ise, Ekim ayı meme kanseri farkındalık ayıdır. Dünya genelinde olduğu gibi bizde farklı etkinlikler yapalım dedik. Dünyanın yeni kanser istatistiklerinin en önünde kadınlarda görünen en fazla kanser riski meme kanseridir. Artık dünya genelinde en öndedir. Türkiye de de son yıllarda kadınlarda görünen kanser türü. 60 bin kadınımıza kanser teşhisi koyuyoruz ve bunun 15 bini meme kanseridir. Meme kanseri tamamen tedavi edilebilen bir kanserdir. Kadın, üretkenliği ve çalışkanlığı dışında bizim için gelecek demektir. AB bir yılda 1.6 trilyon harcıyor. 2020 ye kadar tüm Avrupa genelinde yüzde 100 tarama ortaya koydular. biz sadece 40 yaşında mamografiye gelin diyoruz ifadelerini kullandı. Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin de, "Yola çıkarken önce insan dedik. İnsanı yaşat ki devlet yaşasın dedik. Önce insanın yaşam, eğitim ve temel haklarını gördük. Kadın erkek hiçbir ayrımcılık yapmadan insanlara fırsat eşitliği verdik. Bu yüzden 12 yılımız dolu dolu geçti. Sağlıkta dönüşüm en temel dönüşümdür. Burada en önemli pozitif ayrımcılıkta kadınlarımıza ve çocuklarımıza verildi. Mutlaka farkındalığın artması gerekiyor. Bu bilincin yükselmesi gerektiğini düşünüyoruz. Bütün fırsatlar elimizdedir. Yeni araştırmaların bize önemli bir faktör olarak olduğunu görüyoruz. Bu işin maliyetinin de sonuçtan daha ucuz olduğunu düşünüyoruz. Koruyucu ve önleyici sisteme mutlaka inanmamız gerekiyor. 12 yıllık Ankara tecrübesinin ardından şehrimize döndüğümüzde ilk olarak verdiğimiz talimat meme kanseri oldu. Kadınlarımızın çekindiğini gördük ama bu işin başında inanan birilerinin olduğunu görünce sonuçlarının hızlı bir şekilde değiştiğini gördük. 76 milyonun sağlığı toplum sağlığından geçiyor. Gücümüzü birleştirip koordine olacağız ve erken teşhisin hayat kurtardığını görüyoruz" şeklinde konuştu. Nevşehir Valisi Mehmet Ceylan da, "İlimizde böyle hayırlı bir işi yaptığınız için teşekkür ediyorum. Erken teşhisin ve KETEM'in ne kadar önemli olduğunu bir kez daha hissediyorum. Büyük bir vebal altında olduğumuzun bilinci ile ve halkımızın imkânlardan en iyi şekilde yararlanabilmeleri için değerli halkımıza yönelik sürdürmeye devam edeceğiz. Bize destek olan herkese teşekkür ediyorum. bu tür toplantıların hem bilinçlenmemize ve hastalığı yenmenin erken teşhis olduğuna inanmamıza teşvik olmasını diliyorum" diye konuştu. 4 5

Başbakan Ahmet Davutoğlu nun eşi Sare Davutoğlu, kitlelere doğru bilginin verilmesi gerektiğini söyledi. Davutoğlu, şunları söyledi: İnsanlar arası iletişimin hız kazandığı günümüzde sahip olduğumuz araçlarımız bu mücadele etkin bir şekilde kullanılması çok önemlidir. Kitlelere doğru bilgi ve yönlendirmelerle aktarılması gerekmektedir. Meme kanseri mücadelede yer alan tüm aktörlerin hastanın kendisi ve yakınları bilinç ve duyarlılıklarının yanında birbirleri ile kuracağı iletişimde STK ların yeri önemlidir. Tüm kanser türlerinin önlenmesinde hastaların çözüme katkı sürecine dahil edilmemeleri mücadelemizi olumsuz etkilemektedir. Hastanın ve ailesinin yalnız olmadıklarını hatırlatmak gerekir. Bir bayanın kanser tanısı alması bütün ailesini sarsacaktır. Pek çok ülkede meme kanserinin etkinliğini artırmak için mamografi kullanılmaktadır. Bu araçların ülkemizin her köşesindeki kadınlarımıza ulaştırarak daha faydalı olacaktır. Öncülükler son derecede önemlidir. KETEM lerde çalışan personellerin meme kanserinde ne kadar önemli bir görev icra ettikleri bilinmektedir. Meme kanseri tüm kadınların kanserlerinin 4 te 1 ini oluşturuyor. Alkol ve tütün kullanımı, stres ve daha kısa süreli emzirme ve zaman zaman kontrolsüzce kullanılan hormon tedavilerindeki ilaçlar meme kanserinin arttığını açıklayan faktörlerdir. Çevresel kanserojenlerin arttığı günümüzde kanserojenlerden sakınmak için kullanılan gıdalar faydalı olacaktır. Her yıl ekim ayında yapılan etkinlikler kapsamında farkındalık düzeyini artıracak faaliyetler düzenliyorlar. Bu programların meme kanseri ile birlikte tüm kanser türlerinde farkındalık oluşturmasını temenni ediyorum. Konferans da, meme kanseri mücadelesinde emeği geçen; Başbakan Ahmet Davutoğlu'nun eşi Sare Davutoğlu, Gaziantep Büyükşehir Belediye Başkanı Fatma Şahin, Hacettepe Üniversitesi Rektörü Prof. Dr. Murat Tuncer, Nevşehir Valisi Mehmet Ceylan nın eşi Zühal Ceylan, Muş Valisi Vedat Büyükersoy'un eşi Zehra Kadriye Büyükersoy, Aydın Valisi Erol Ayyıldız'ın eşi Dilek Didem Ayyıldız a plaket verildi. Daha sonra Sare Davutoğlu ve beraberindeki protokol 36 dijital mamografi cihazı, 19 adet CR cihazı 5 adet mobil mamografi tarama aracı açılış törenini gerçekleştirerek, KETEM'i ziyaret etti. 6 7

Ulusal Kanser Taramalarında Değerlendirme Grafikler : Kanser Daire Başkanlığı Kanser Tarama Ekibi Ülkemizde kanser taramaları Sağlık Bakanlığı Türk Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı tarafından, Ulusal Kanser Tarama Standartlara uygun olarak Halk Sağlığı Müdürlüğü altında Kanser Erken Teşhis ve Tarama Merkezi (KETEM), Aile Hekimleri, Toplum Sağlığı Merkez lerinde yürütülmektedir. Ayrıca Devlet Hastaneleri, Üniversite ve Özel Hastanelerden toplanan kanser tarama verileri değerlendirilerek kanser tarama istatistikleri yapılmaktadır. Türkiye genelinde Ulusal Kanser Tarama Standartları doğrultusunda yürütülen meme, serviks, kolorektal kanser taramaları 2013 yılında olduğu gibi 2014 yılında da artarak devam etmiştir. Aşağıdaki grafiklerde yurt genelinde ve Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafından yürütülen kanser taramalarındaki artış görülmektedir. 8 9

SICAK HAVA BALONLARI KANSER İÇİN HAVALANDI 36.AVRASYA MARATONU Kanser Daire Başkanlığı Ekim Ayı Meme Kanseri Bilinçlendirme ve Farkındalık Ayı kapsamında kanser hastaları ve sağlık çalışanları ile birlikte Kapadokya'da balona bindi. Nevşehir'in Ürgüp ilçesinde sabahın erken saatlerinde düzenlenen balon turu öncesinde sıcak hava balonlarının sepetlerine meme kanserine dikkat çekmek için çeşitli pankartlar asıldı. Daha sonra pembe önlükleri ile balonlara binen ve Türkiye'nin çeşitli illerinden gelen kanser hastaları burada açtıkları pankartlar ile hastalığa meydan okudu. Ardından havalanan balonlar yaklaşık bir saat süre ile Kapadokya semalarında kaldı. Balonlardaki kanser hastaları Kapadokya'daki peribacalarını gökyüzünden görme imkânı bulurken bol bol fotoğraf çektiler. Etkinliği organize eden Kanser Daire Başkanı Doç. Dr. Murat Gültekin yaptığı açıklamada: "Her yıl Ekim ayı 'Meme Kanseri Farkındalık Ayı' olarak kutlanmaktadır. Bu yıl çok daha farklı bir etkinlik yapmak istedik. Meme Kanseri alanında çalışan sivil toplum örgütleri ve hastalarımızla birlikte Kapadokya'da balon turu düzenledik. Buradaki amacımız; hastalarımızla el ele verebilmek, güneşin doğuşunu beraber izleyebilmek, sohbet edebilmek, onların yaşadığı sorunları dinleyip empati yapabilmek, bu sorunlara çözüm bulabilmek. Sloganımız ise Hastalarımızla el ele kanser sana güle güle'" dedi. Etkinliğe katılan kanser hastaları ise, bu gibi etkinliklerin kendileri açısından büyük bir moral kaynağı olduğunu belirterek aynı zamanda bu sayede meme kanserine dikkat çekildiğini kaydetti. Avrupa ve Asya kıtalarını birbirine bağlayan Boğaziçi Köprüsünde 36.sı yapılan Avrasya Maratonu 16 Kasım Pazar günü yapıldı. Sabah saat 08:00 da Altunizade Kavşağında İstanbul Halk Sağlığı Müdürlüğü standından, yürüyüş katılımcılarına göğüs numaraları verildi. Sporcuların ve halkın buluştuğu maratona İstanbul Belediye Başkanı tarafından start verildi. THSK Bulaşıcı olmayan Hastalıklar Programlar ve Kanser Kurum Başkan Yardımcısı Sayın Uzm.Dr.Bekir Keskinkılıç ın beraberinde Kanser Dairesi Başkanı Doç. Dr. Murat Gültekin ve Daire çalışanları, Kadın ve Üreme Sağlığı Daire Başkanığı, Obezite Diabet ve Kronik Hastalıklar Daire Başkanlığının yanısıra; Kanserle Dans Derneği tarafından davet edilen Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği, Türk Onkoloji Vakfı ve Türk Plastik-Rekonstrüktif ve Estetik Cerrahi Derneği, Europa Donna Türkiye (Meme Hastalıkları Koalisyonu Derneği), Lenfoma Platformu, Trabzon Umut ve Savaşım Derneği, 60 meme kanser hikayesi olan kadından oluşan Farkındalık Korosu, Kanser Savaşçıları, Kanser Hastaları ve Yakınları Dayanışma Grubu ile beraber kanser için Erken Tanı Hayat Kurtarır sloganıyla yürüdüler. 10 11

Bölgesel Kanser Değerlendirme Toplantısı KETEM ve Ulusal HPV Labaratuvarı Bayburt, Gümüşhane, Erzincan, Bingöl, Muş, Ağrı, Kars, Ardahan İlleri Bölgesel Kanser Değerlendirme Toplantısı 15 Kasım 2014 tarihinde Erzurum' da gerçekleştirildi. Toplantıya Sayın Kanser Daire Başkanımız Doç. Dr. Murat GÜLTEKİN' de katıldı. Halk Sağlığı Müdürlerimizle 2015 yılı için kanser konusunda yapılacak çalışmaların gözden geçirildiği toplantı olumlu geçti. Yapılan değerlendirme toplantısından sonra Erzurum Büyükşehir Belediyesinin hibesi ve Halk Sağlığı Müdürlüğünün emekleri ile hazırlanan "kanser tarama aracının" hizmete başlaması nedeniyle bir tören düzenlendi. Törende konuşma yapan Kanser Daire Başkanımız Doç. Dr. Murat GÜLTEKİN kanser tarama aracının tüm Erzurum halkına hayırlı uğurlu olmasını dileyerek, kanserden korkmayalım taramalara katılalım dedi. Kurum Başkanımız Prof. Dr. Seçil Özkan ile Bulaşıcı Olmayan Hastalıklar, Programlar ve Kanser Başkan Yardımcımız Dr. Bekir Keskinkılıç Ankara Etimesgut ilçesinde yeni kurulan Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim (KETEM) Merkezi ile Ulusal HPV laboratuarımızı ziyaret etti. Kurum Başkanımıza ziyaret sırasında KETEM işleyişi ve yurt genelinde sürdürülen HPV taramalarındaki laboratuar işleyişi hakkında Daire Başkanımız Doç. Dr. Murat Gültekin ve çalışan personellerimiz tarafından detaylı bilgi verildi. Kurumumuz tarafınca yeni hayata geçirilen, toplum temelli taramalarda kullanılan ve mükerrer taramaların önüne geçerek anlık tarama hızları verebilen, Halk Sağlığı Bilgi Sistemleri ve Kanser Modülü hakkında bilgi verildi. Çalışan personellerimiz ile de bir araya gelen kurum Başkanımıza kanser taramaları ve KETEM işleyişleri hakkında yaşanılan sorunlar hakkında bilgi verildi ve olası çözüm önerileri üzerinde tartışıldı. 12 13

Alanya KETEM Açılışı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanı Doç. Dr. Murat Gültekin in katılımıyla gerçekleştirilen ve Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafınca düzenlenen Alanya KETEM açılışı 8 Ekim de yapıldı. Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanı Doç. Dr. Murat Gültekin, Antalya Halk Sağlığı Müdürü Dr. Murat Özdemir ve Alanya Kaymakamı Sayın Hasan Tanrıseven tarafından açılış konuşmaları yapılarak başlayan organizasyon, KETEM in ziyareti ve müzik dinletisi ile son buldu. Denizin Derinliklerden Kansere Karşıyız Antalya İlimiz Alanya bölgesinde Sağlıkta Umut Vakfı ve Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü tarafınca organize edilen dalış etkinliği gerçekleştirildi. Meme kanserine karşı halkın farkındalık düzeyini arttırmak amacıyla Antalya Halk Sağlığı Müdürlüğü çalışanları, THSK Kanser Daire Başkanlığı, Sağlıkta Umut Vakfı ve meme kanseri hastalarının dalış yaptığı etkinlik, su altında açılan pankartlar ve su üstünde gösterilen dövizlerle son bulurken, bu etkinliğe halkımızla birlikte yurt dışından da çok sayıda turist ilgi ve katılım gösterdi. 14 15

Tülay Bayramoğlu Sağlığın korunması ve geliştirilmesi önemli bir devlet görevidir. Doğru eğitim ve sağlık politikalarıyla belirli bilinç düzeyine ulaşmış bireylerin, toplumun sağlığını koruma ve geliştirme açısından önemli işlev ve sorumluluğu vardır Sağlık sorunlarının önlenmesi erken tanı, uygun tedavi ve yitirilen yetilerin kazandırılması bakımından önemli etmenlerden biride bireyin sağlıkla ilgili doğru kaynaklara ulaşabilme, elde ettiği bilgiyi değerlendirebilme ve yaşama geçirebilme yeteneği, kısaca SAĞLIK OKURYAZARLIĞI düzeyidir. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) Sağlık Okuryazarlığını; sağlıkla ilgili bilgilerin okunması ve anlaşılması için gerekli temel becerilerin ötesinde, bireylerin sağlığını geliştirmesi ve sağlıkla ilgili bilgiye ulaşması, anlaması ve kullanması için gerekli olan temel motivasyonu tanımlayan bilişsel ve sosyal beceriler kapasitesi olarak; Amerikan Tıp Fakültesi ise bireyin sağlığı ile ilgili uygun karar vermesi için gerekli sağlık bilgisi ve hizmetlerini elde etme, anlama ve idrak etme kapasitesinin düzeyi olarak tanımlamıştır. Sağlık Okuryazarlığı Nutbeam a göre üç düzeyde ele alınmaktadır; 1-Temel/Fonksiyonel Sağlık Okuryazarlığını 2-İnteraktif Sağlık Okuryazarlığını 3-Eleştirel Sağlık Okuryazarlığını Sağlık Okuryazarlığın da Kanser Okuryazarlığı Sağlık Okuryazarlığı, karmaşık okumaları, dinleyip anlamayı analitik ve karar verici beceriyi ve bu beceriyi sağlıkla ilgili durumlarda kullanabilmeyi içermektedir. Sağlık Okuryazarlığı reçete edilen ilaç talimatlarını, randevu kartlarını, tıbbi eğitim broşürlerini, doktorların açıklamalarını ve onam formlarını anlama ve karmaşık sağlık sistemleri ile baş edebilme yeteneğine sahip olmak Sağlık Okuryazarlığı düzeyi belirler. Kamu harcamasının tüm ülkelerde sağlık harcamalarından kaynaklandığı bilinmekte olup toplumun Sağlık Okuryazarlığı düzeyi arttıkça kamunun sağlık harcamalarında oluşan gereksiz maliyetten kurtulma ihtimali de doğal sonuç olarak beklenmektedir. Ayrıca bireysel hak olarak bireylerin kendi hak ve sınırları konusunda bilgilendirilmeleri kamu organların sorumluluğundadır. Yani bireyin sağlık konusunda kendisine sunulan hizmetleri doğru algılaması ve kendi sağlık düzeyi/ ortamı konusunda farkındalığın sağlanması ona sunulması gereken bir haktır. Ülkelerin gelişmişlik düzeylerine bakılmaksızın Sağlık Okuryazarlığı düzeyinin tüm dünyada düşük olduğu bilinmektedir. Olumsuz etkiler göz önüne alındığında Sağlık Okuryazarlığı düzeyinin doğrudan yada dolaylı olarak, morbitite ve mortalite oranları ile temel sağlık göstergelerini de etkilediği söylenebilir. Sağlık Okuryazarlık düzeyi düşük bireyler; hastalık yapıcı etkenlere, özellikle meslek hastalıklarına ve iş kazalarına daha fazla maruz kalabilirler. Hastalık belirtilerini daha geç fark edebilirler. Pek çok hastalığın erken teşhisi, örneğin meme kanserinin erken teşhisi iyileşme oranını artırıcı bir unsurdur. Sağlık Okuryazarlık düzeyi yüksek olanlar, erken teşhis tanı ve tedavide karar verme yetisi ve sağlıklı bireylerin çoğalmasına sebep olmaktadır. Dünya Sağlık Örgütü (DSÖ) kanserin önlenmesi amacıyla erken tanı ve tarama programlarının uygulanmasını önermektedir. Böylece kanser tarama oranları %70 lere ulaştığı zaman, yeni kanser vakaları, ileri evrede tanı alan kanser olguları ve meme, serviks, kolorektal kanserlere bağlı ölümlerin azalacağı öngörülmektedir. Ulusal Kanser Taramalarında başarıyı elde etmek için tüm bireylerin Kanser Okuryazarlık düzeyinin artırılması gerekmektedir. Hedeflenen sağlıklı bireyler için koruyucu ve önleyici sağlık politikalarını tüm kurum ve kuruluşların işbirliği ile istikrarlı bir şekilde uygulamak gerekmektedir. Ülkemizde ve birçok ülkede uygulanmakta olan Ulusal Kanser Tarama Standartlarını bilmemiz, yaşama geçirmemiz ve etrafımızdaki toplumu da bu konuda bilgilendirmemiz Kanser Okuryazarlık düzeyinde artışa yol açmaktadır. Ulusal Kanser Tarama Standartları; * 30 yaşında Rahim Ağzı Kanser için Pap Smear ve HPV testi * 40 yaşında Meme Kanseri için Mamografi Film çekimi * 50 yaşında Kolon Kanseri için Gaitada Gizli Kan (GGK) testi önerilmektedir., Özellik arz eden riskli durumlarda Aile Hekimi ve Kanser Tarama Eğitim Merkezi (KETEM) lerine ücretsiz başvurup bilgi alabilirsiniz. Kanser Okuryazarlığı düzeyimiz Kanser taramalarına katılım oranları ile doğru orantılıdır. Erken teşhisle yeni kanser vakaları, ileri evrede tanı alan kanser olguları ve meme, serviks, kolorektal kanserlere bağlı ölümlerin azalacağı öngörülmektedir. Gelin hep beraber sağlıklı bireyler ve toplum için önerilen taramalara katılarak Kanser okuryazarlık düzeyimizi artıralım. Çünkü Sağlık Okuryazarlığı; * Hasta olmamak için ne yapmam gerekirtiğini öğrenmeliyim, * Beni nelerin hasta edeceğini ve hastalığımın neleri körükleyeceğini öğrenmeliyim, * Sağlık hizmetlerine nasıl ulaşabilirim, * Sağlık Profesyonelleri ile nasıl iletişim kurabilirim, * Sağlıkla ilgili yazılı ve görsel medyayı nasıl kullanabilirim? için gereklidir. 16 17

Toplantılar Akciğer Kanserinde Elektronik Burun Ulusal Kanser Danışma Kurulu Toplantısı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı, Türkiye Bilimsel Araştırmalar Kurumu (TÜBİTAK), Marmara Araştırma Merkezi (MAM), Ortadoğu Teknik Üniversitesi (ODTÜ) ve Hacettepe Üniversiteleri ile ortaklaşa hazırlanan Akciğer Kanserinde Elektronik Burun 1003 Projesinin TÜBİTAK başvurusu 1. Aşamayı geçti. Proje Bilimsel Kurulu nun ilk toplantısı 25 Kasım 2014 tarihinde Kanser Daire Başkanlığı nda gerçekleştirilmiş, ileriye yönelik yapılması planlananlar görüşülerek projenin yol haritası oluşturulmuştur. Ulusal Radon Haritalama Projesi Kanserle ilgili ulusal politikaların görüşülmesi ve kanserle ilgili konularda eylem planlarının hazırlanması ile ilgili bilimsel görüşler almak amacıyla Ulusal Kanser Danışma Kurulu toplantısı düzenlendi. Türkiye nin tüm üniversite ve Araştırma Hastaneleri ile birlikte dalında uzman 200 e yakın bilim adamlarımızdan oluşan Ulusal Kanser Danışma Kurulu ve Alt Kurul Üyeleri Kanser Daire Başkanlığının ev sahipliğinde 8-9 Aralık 2014 tarihinde Ankara da bir araya geldi. Ulusal Radon Haritalaması Projesi kapsamında 15 Ekim tarihinde Türkiye Atom Enerjisi Kurumu (TAEK) ile ortaklaşa düzenlenen toplantıda projedeki mevcut durum ve ileriye yönelik planlamalar görüşüldü. Projeye Kasım ayında Düzce, Kocaeli, Sakarya, Aralık ayında ise İzmir ve Bilecik e detektör yerleştirilerek devam edilmesi kararlaştırılırken, detektörlerin yerleştirildiği ilk 5 ilimizdeki durum da görüşülmüştür. Detektörlerin zamanından önce yerleştirilmesini sağlayan ve bu konuda üstün özveri ve emek ile destek veren Kayseri ili Halk Sağlığı müdürlüğümüz ve personellerimize teşekkür eder; benzer başarıların diğer illerimizde de devam etmesini temenni ederiz Toplantıda açılış konuşması yapan Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Başkanımız sayın Prof. Dr. Seçil Özkan Kurumumuzun çalışmalarından bahsederken, belirlenen politikalar ışığında kanserle mücadeleye devam edeceklerini bildirdi. Sağlık Bakanlığı Müsteşarı Yardımcısı Prof. Dr. İrfan Şencan sağlıkta dönüşüm projelerinin kapsamında kurulacak olan ve artık yasalaşan Türkiye ve Sağlık Enstitüleri Birliği nin çalışma ve yapılanma prensiplerinden bahsetti. 18 19

ULUSAL DANIŞMA ALT KURULLARI : Açılış konuşmalarının ardından 12 alt kurul gruplar halinde kanser konusunda kendilerine sorulan soruların cevaplandırılması çalışmalarına başladı. İkinci gün ise alınan kararların sunumları yapılarak UKDK toplantısı sonlandırıldı. 1-Epidemiyoloji ve Kayıt Alt Kurulu 2- Geleneksel ve Tamamlayıcı Tıp Altkurulu 3-Tıbbi Jeoloji Alt Kurulu 4-Palyatif Bakım Altkurulu 5-Erken Tanı ve Tarama Alt Kurulu 5.a) Meme kanser 5.b) Serviks kanseri 5.c) Kolon Kanseri 5.d) -Diğer Kanser Taramaları Alt Kurulu 5.d.1) Ürolojik Kanserler 5.d.2) Akciğer Kanseri Taramaları 5.d.3) Mide Kanseri Taramaları 5.d.4) Cilt Kanseri Taramaları 6-Elektromanyetik Alanlar Sağlık Etkileri Değerlendirme Alt Kurulu 7-Radyasyon Güvenliği Alt Kurulu 8-Preventif Onkoloji Alt Kurulu 9-Kanser Tedavi Alt Kurulu 10-İnsan Kaynakları Alt Kurulu 11-Onkolojik Araştırmalar Alt Kurulu 12-Ukdk Hasta Okulları Alt Kurulu 20 21

Ulusal Kanser Kongreleri 4.Karadeniz Ülkeleri Ülkeleri Meme Meme ve Serviks ve Serviks Kanseri Önleme Kanseri Önleme Koalisyonu Toplantısı Başkanlığı Ülkemizde TÜRKİYE de Yapıldı Karadeniz Ülkeleri Meme ve Serviks Kanseri Önleme Koalisyonu 2011 yılında Gürcistan first lady si sayın Sandra Roelofs önderliğinde kurulmuştur. Ermenistan, Azerbeycan, Bulgaristan, Gürcistan, Moldova, Romanya Türkiye ve Ukrayna Ülkelerinin Sağlık Bakanlığı yetkilileri, Birleşmiş Milletler Nüfus Fonu bölgesel liderleri ve Avrupa Serviks Kanseri Birliği(ECCA) nın başkanının yer aldığı koalisyonun 4. toplantısı T.C Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı katkılarıyla Hacettepe Üniversitesi ev sahipliğinde 11 Eylül 2014 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Toplantıda Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanı Murat Gültekin ülkemizde 1 Ağustos tarihiyle HPV- DNA sı ile taramaya geçildiğini, bu yöntemle taramalar negatif prediktif değerin yani kanseri teşhis edebilme- yakalayabilme olanağının son bilimsel verilere göre çok daha yüksek olduğu, ayrıca ulusal laboratuarlarımızda değerlendirmelerin yapılarak vatandaşlarımıza sonuçlarının en geç 15 iş günü içerisinde ulaştırılacağını vurgulamıştır. 1 Ağustos-1 Eylül tarihleri arasında 81 ilde 18 bin vatandaşın, Kanser Erken Teşhis, Tarama ve Eğitim Merkezlerinde HPV-DNA taramasını yaptırdığını belirtmiştir. Dünya genelinde ülkeden ülkeye değişmekle birlikte %15-40 arasında görülen HPV pozitifliğinin ülkemizde çok daha düşük oranlarda bulunduğunu (%2.5) belirtilmiştir. Toplantıda meme ve serviks kanserinin önlenmesi ve erken tespit edilmesine yönelik uluslararası işbirliği imkânları ve ileriye yönelik olası projeler de görüşülmüştür. 1.Geriatri Onkoloji Kongresi Ülkemiz ve dünyadaki geriatrik onkoloji alanında bilimsel gelişme ve sorunları tartışmak ve değerlendirmek amacıyla; Geriatrik Onkoloji Derneği tarafından Antalya da 16-19 Ekim 2014 tarihinde 1. Geriatrik Onkoloji Kongresi ve Geriatrik Onkolojide Moleküler Nütrisyon Sempozyumu düzenlendi. Ülkemizde ve dünyada kanser önemi giderek artan bir halk sağlığı sorunudur. Genel yaşam süresinin artması ile ülkemizde de popülasyon yaşlanmaktadır. Dünya geneline bakıldığında ileri yaştaki kişilerde kanser görülme sıklığı giderek artmaktadır. Yine dünya geneline bakıldığında kanser tanısı alan olguların yaklaşık % 60 ı ve kanser mortalitelerinin % 70 i 65 yaş ve üstü olgularda meydana geldiği görülmektedir. Ülkemizde ise kanser tanısı alanların %27 si 65 yaş ve üstündedir. İleri yaşta kimyasal tedavi uygulamaları ve kanser prevansiyonu hakkındaki doğrudan bilgilerin kısıtlı olması; bu yaş grubundaki olguların yönetiminde onkolojik ve geriatrik prensiplerin birlikte dikkate alınacağı özel bir yaklaşımı gerektirmektedir. Geriatrik kanserli hasta popülâsyonundaki fizyolojik ve farmakolojik farklılıkların değerlendirilmesi başta olmak üzere, tanı ve tedavilerdeki yeniliklerin tartışıldığı kongrede THSK Kanser Daire Başkanı Doç Dr. Murat Gültekin Ülkemizin Geriatrik Onkolojideki Ulusal Perspektifi hakkında açılış konuşması yaptı. 22 23

Uluslararası Kanser Kongresi Dünya Jinekolojik Kanserler Kongresi Ulusal Kanser Kongreleri Dünya Jinekolojik Kanserler Kongresi bu yıl 7-11 Kasım tarihlerinde Avusturalya Melbourne de gerçekleştirilmiş olup 2500 kişinin katıldığı kongrede Daire Başkanımız Avrupa Birliği nde onkolojik cerrahi eğitimlerine yönelik bir sunum yapmıştır. Avrupa ve Dünya jinekolojik kanser derneklerinin yönetim kurulu toplantılarına da katılım gösterilen kongrede serviks- endometrium- over kanserleri ve HPV enfeksiyonları ile ilgili güncel bilimsel veriler uluslararası konuyla ilgili uzman bilim adamlarınca katılımcılara aktarılmıştır. 24.Ulusal Patoloji Kongresi 19-23 Kasım 2014 tarihleri arasında Trabzon da 24. Ulusal Patoloji Kongresi düzenlenmiştir. Karadeniz Teknik Üniversitesi Prof. Dr. Osman Turan Kongre ve Kültür Merkezi nde gerçekleşen kongreye Daire Başkanımız Doç. Dr. Murat Gültekin de katılım göstermiş ve Türkiye de Kanser İnsidansı konulu bir sunum gerçekleştirmiştir. AR-GE Onkolojide Yerli İlaç Üretimi Türk İlaç Sektörüne ve Türk Tıbbı na büyük katkıları olan yerli yatırım yapan sayılı birkaç Türk firması vardır. Dünya Sağlık Örgütü İlaç üretiminde GMP (İyi Üretim Uygulamaları Sertifikası) standartlarında getirerek kurallara uygun olarak üretim yapan firmaları belgelendirmektedir. Avrupa Birliği ve PIC/S ülkelerine farmasötik ürün ihracatı yapma izni almış olan firmalar ülkemizin ihracatına ve Avrupa Birliği ile entegrasyon sürecine katkıda bulunan öncü Türk firmaları son dönemde ülkemizde yerli üretime başlamıştır. Yerli onkolojik ilaç üretiminde de oldukça önemli çalışmalar yürütmüş olan firmalarımız bu alanda 33 tane ilacın yerel üretimi ve bunların hem ihracatı hem Türk hastaların hizmetine sunulması aracılığıyla yurtiçi ve yurtdışında önemli bir AR-GE başarısı elde etmiştir. Böylelikle yerli üretim ile beraber nadir hasta gruplarında ihtiyaç duyulan öksüz ilaçların üretimleri de gerçekleştirilmiştir. Ülkemizde Morfin Üretimi Başladı Palyatif bakımın olmazsa olmazı olan oral hızlı salınımlı morfin tabletlerinin, ülkemizde Hacettepe Üniversitesi Eczacılık Fakültesi ile birlikte yerli üretimi tamamlanmıştır. Yakın bir zamanda ruhsatlandırma çalışmaları tamamlanarak, aşağıdaki moleküller ihtiyaç duyulan hastalarımıza sunulacaktır. İLAÇ Morfin MIR 15 mg ÖZELLİĞİ Oral, Hızlı Salınım Morfin MIR 30 mg Morfin MCR 10 mg Morfin MCR 30 mg Morfin MCR 100 mg Oral, Hızlı Salınım Oral, Yavaş Salınım Oral, Yavaş Salınım Oral, Yavaş Salınım 24 25

Temel Kanser Kayıtçılık Eğitimi Kanserle Daire Başkanlığı, Kanser kayıtçılığında belirli bir yerde ve zamanda, kanser tanısı almış her hastanın verisinin kaydedilmesi gerekir. Toplumda kanserin görülüş sıklığı, özel grupların risk düzeyleri, kanser tiplerinin insidans ve mortalitesi gibi bilgilerin elde edilebilmesi için bilimsel ve sistematik bir kanser kayıtçılığı faaliyeti yürütülmesi gerekmektedir. Kanser Kayıtçılığı, Kanser Kontrolü çalışmalarının başlangıç noktasıdır. Kanser kayıtçılığında; Epidemiyoloji, kanser paternlerinin belirlenmesi, kanser yükünün tanımlanması, hedef popülasyonların belirlenmesi, tedavi şekillerinin tanımlanması, hasta sağ kalımlarının ölçülmesi amaçlanmaktadır. Kanser kayıt elemanları tarafından tek tek hasta dosyaları araştırılarak bilgiler kanser kayıt formlarına aktarılır. Bu formların İl Sağlık Müdürlüğü Kanser Kayıt Merkezlerinde Canreg-4 bilgisayar programına girilmesinin ardından dublikasyon kontrolü ve diğer kalite kontrolü çalışmaları yapıldıktan sonra veriler Başkanlığımıza elektronik ortamda gönderilmektedir. Kanser kayıtçılığı profesyonel anlamda kayıtçılığı bilmeyi gerektirir. Bu profesyonel kayıtçılık içinde Kanser Kayıt Elemanlarının, rutin kurslara tabi tutulmasını gerektirir. Aktif Kanser Kayıtçılığı konusunda kurslara tabi tutulmayan elemanlar, bu formları dolduramazlar, bu sistem içinde herhangi bir iş yapamazlar. Ayrıca bu elemanlar, değişen kayıtçılık standartları, kodlama sistemleri konusunda hizmetiçi eğitimlere tabi tutulmak zorundadır. Bu amaçla; Kanser Daire Başkanlığımız tarafından 06-08 Mayıs 2014 tarihleri arasında kanser epidemiyolojisi ve kanser kayıtçılığı ile ilgili temel bilgilerin verileceği Temel Kanser Kayıtçılığı Eğitimi yapılmaktadır. Kanser Kayıtçılığın da Kalite Eğitimi Başladı... Kanser Kayıtlarında kalite Eğitimleri başladı.14-16 Ekim 2014 tarihleri arasında Kanser Kayıtçılığında Kalite Eğitimi Doç. Dr. Murat Gültekin in açılış konuşması ile başlamış bulunmaktadır. 19 ilin Kanser Kayıt Merkezinden 60 personelin katılımı ile gerçekleşmekte olan eğitim 3 gün boyunca devam edecektir. Bu sürede kanser kayıtçılığında kalite kontrolü, veri değerlendirme, raporlama konusunda teorik ve pratik dersler yapılacaktır. 26 27

Michael Silberman Uluslararası Kanser Savaş Örgütü Başkanlığı Türkiye de 3-6 Aralık 2014 tarihlerinde Avusturalya nın Melbourne şehrinde Dünya Kanser Kongresi yapılmış olup, Kanser Daire Başkanımız Doç. Dr. Murat Gültekin kongreye katılmıştır. Kongre de Dünya Kanser Liderleri Zirvesi toplantısına katılım sağlanmış, sonrasında Ürdün Prensesi Dina Mired, Güney Afrika First Lady si, Jameika Sağlık Bakanı ve Avustralya Sağlık Bakanlığı Üst Düzey Yetkilisi Chris Baggoley katıldığı bir oturumda Kanser Kontrol Programında Türkiye Deneyimleri ve Gelecek Yıllardaki Kanser Planlamalarımız konusunda başkanımız tarafından sunum yapılmıştır. Kongrede Hacettepe Üniversitesi öğretim üyesi Prof. Dr. Tezer Kutluk, dünyada kendi alanında en eski ve büyük sivil toplum kuruluşlarından Uluslararası Kanser Savaş Örgütü nün (UICC) başkanlığına getirilmiştir. UICC tarihinde ilk defa bir Türk bilim adamı, derneğin seçilmiş başkanı olarak belirlenmiştir. Ortadoğu Kanser Konsorsiyumu-MECC Toplantısı Ankara da Yapıldı Eş başkanlığını yürütmekte olduğumuz Ortadoğu Kanser Konsorsiyumu (MECC) ile birlikte ortadoğu ülkelerinde meme kanseri insidansı, görülme yaşı gibi epidemiyolojik verilerin paylaşıldığı toplantı Ankara da yapılmıştır. Uluslararası konuşmacıların ve ülkemizden Türk Tıbbi Onkoloji Derneği, Türk Radyoloji Derneği, Türkiye Meme Hastalıkları Dernekleri Federasyonu, SenaTürk, Meme Sağlığı Derneği, Cerrahi Onkoloji Dernek lerinin ve ülkemizin bu alanda önde gelen bilim insanlarının katılımı ile gerçekleşti. Toplantıda, meme kanseri taramalarının bu kanserden ölümleri azalttığı, taramalara devam edilmesi gerektiği, bu konudaki farkındalığın önemli olduğu sonucuna varılmıştır. 28 29

Radon Türkiye Ev İçerisinde Radon Seviyesi Haritalandırma Çalışması Satın Alma 2015 KETEM Yatırımları 2014 yılında 19 CR ve 43 Dijital Mamografi alımı ile, tüm KETEM leri dijitalize ettik. Şimdi sıra 2015 de Merkezi Mamografi Okuma Birimini Kurmada.. İnsanların doğal kaynaklardan maruz kaldıkları radyasyon dozuna önemli bir katkı oluşturan radon gazının insan sağlığı üzerindeki olası etkilerinin belirlenmesine temel teşkil etmek üzere, kapalı ortamlardaki radon gazı miktarının belirlenmesi ve değerlendirilmesine yönelik 81 ilde yapılacak ölçümlerle Türkiye Ev İçerisinde Radon Seviyesi Haritası oluşturulması ve sonrasında Ulusal Radon Kontrol Programı geliştirilmesi için Bakanlığımız ve Türkiye Atom Enerji Kurumu arasında bir protokol imzalanmıştır. 2015 de de 16 sı Mobil toplam 56 yeni KETEM daha açacağız... 2014 yılında 2 milyon GGT aldık.. Bu yıl 3 milyon GGT alımı daha yapacağız.. Önümüzdeki beş yıl içerisinde tamamlanması planlanan Türkiye Ev İçerisinde Radon Seviyesi haritalandırılması çalışmasında; Türkiye İstatistik Kurumu tarafınca bilimsel yöntemlerle seçilmiş ve ülkenin genelini temsil eden, 81 il de 62 bin üzerinde hanede dedektörler ile ev içerinde radon gazı miktarı 2 ay boyunca ölçülecektir. Çalışanlarımız Kanserle mücadele umut, güleryüz ve inançla başlar Bu anlamda emeklerini ve desteklerini bizden hiçbir zaman esirgemeyen, her daim güleryüz ve sabırla çalışarak her günü enerjimizden hiçbir şey kaybetmeden tamamlamamızı sağlayan Sabiha Ceyhan, Rıza Özmen ve İbrahim Erdoğan a 81 İl, değerli hocalarımızla,firmalarla ve tüm iletişimimizi sabır ve güleryüzle sağlayan Seyhan Azman ve Hülya Korkmaz a sonsuz teşekkür. 30 31

13 Kasım Dünya Pankreas Kanser Günü Pankreas kanseri nadir görülen ancak daha fazla araştırmalara gerek duyulan bir kanser türüdür. Bu konuda farkındalığı artırmak için tüm dünya da 13 Kasım 2014 ilk kez Dünya Pankreas Kanseri Günü olarak belirlenmiştir. Pankreas kanseri; erkeklerde ve ileri yaşlarda daha sık görülmektedir. T.C. Sağlık Bakanlığı Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı 2010 verilerine göre ülkemizde erkeklerde tüm kanserler içinde 9 sırada olup, 50 yaş üzeri için 7. sıraya yükselmektedir. Hastalığın sebebi kesin olarak bilinmemekle birlikte sigara, şeker hastalığı, kronik pankreatit risk faktörleri içinde gösterilmiştir. Ulusal Akciğer Kanseri Kongresi Akciğer Kanserleri Derneği (AKAD) tarafınca düzenlenen "Ulusal Akciğer Kanserleri Kongresi" 13-16 Mart tarihleri arasında Antalya da gerçekleşti. Programında AKAD Başkanı Prof. Dr. Turhan ECE ile birlikte açılış konuşması yapan Daire Başkanımız, ülkemizdeki kanser kontrol politikaları ile birlikte, akciğer kanserleri epidemiyolojisi ve akciğer kanserleri özelinde yürütülen projelerimizi katılımcılar ile paylaştı. Akciğer kanserleri tarama programı üzerinde İngiltere Liverpool Üniversite nden gelen Prof Dr John Field ile karşılıklı bilgi alışverişinde bulunuldu. 32 T.C. S a ğ l ı k Ba ka n l ı ğ ı Tü r k iye H a lk S a ğ lığ ı Ku r u mu Ka n s e r Da ire Ba ş ka n lığ ı Pankreas kanseri bulguları; iştahsızlık, kilo kaybı, karın ağrısı, sarılık, bulantıkusma, halsizlik, yorgunluk, ishal, sindirim zorluğu, sırt ağrısı, camcı macunu şeklinde dışkılama, aniden ortaya çıkan ve aile öyküsü olmayan şeker hastalığı şeklinde sayılabilinir. Pankreas başı kanseri sırta vuran ağrı ve tıkanma tipi sarılık ile daha erken bulgu verirken, gövde ve kuyruk kısmında oluşan kanserler komşu organ yayılımı yaptıktan sonra geç bulgu verirler. Tanı klinik bulgular, tümör belirteçleri ve ultrason, Bilgisayarlı Tomografi, Manyetik Rezonans, PET gibi radyolojik tetkiklerle konulur. Esas tedavisi cerrahidir, kemoterapi ve radyoterapi hastalığın yaygınlığına göre kullanılabilir. Esas tedavisi cerrahi olan bu hastalıkta erken tanı bu nedenle önemlidir. Bu amaçla 13 Kasım 2014 Dünya Pankreas Kanseri Günü olarak belirlenmiş ve farkındalık etkinlikleri düzenlenmektedir. T.C. Sağl ı k Bakanl ı ğı Türki ye Hal k Sağl ı ğı Kurumu Kanser D ai re Başkanlığ ı 33

22 Eylül Kronik Miyolosit Lösemi DünyaFarkındalık Günü 7 inci Uluslararası Onkoloji Günleri ne Genç Birikim Derneği (Genç- Bir-Der) ve Onkoloji Hastaları ve Yardımlaşma Derneği (ONKO-SEV) tarafından düzenlenen 7 inci Uluslararası Onkoloji Günleri Muş da başladı.81 ilimizden gelen hasta temsilcileri ve sağlık personelimizin bir araya geldiği farkındalık yürüyüşünü takiben düzenlenen sempozyumun açılışına katılan Sayın Muş Valisi Vedat Büyükersoy kanserin tedavi edilebilir bir hastalık olduğunu ifade ederken, kanser ile mücadelede farkındalık etkinliklerinin ve erken teşhisin önemine değindi. Daire başkanımız Doç. Dr. Murat Gültekin yapmış olduğu açılış konuşmasında bakanlık ve kurum olarak olarak bu tür programlarda halk ile el ele vererek başarılı olmayı ve kanseri kontrol altına almayı amaçladıklarını belirtirken, bu anlamda sivil toplum örgütlerine düşen görevin de çok büyük olduğunu vurguladı. ulusal kanser kontrol programımızı anlatırken, Avrupa Birliği tarafından yayınlanan Kansere Karşı Mücadele için Uluslar arası Eylem Planı ve bu planda belirlenmiş olan iki önemli hedefi- kanserin önlenmesi ve kanser taramalarında %100 kapsama oranına ulaşma- ve bu hedeflere ulaşmak için hem toplum hem de sağlık personeli olarak yapılması gerekenlere değinildi. 22 Eylül Kronik Miyelositer Lösemi (KML) Dünya Farkındalık Günü nedeniyle Ankara Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Anabilim dalı öğretim üyesi Prof. Dr. Mühit Özcan Kanser Daire Başkanlığına açıklamalarda bulundu. Bir çeşit kanser türü olan KML nin çocukluk çağı ve erişkin dönemde görülebilmesine rağmen, daha sık olarak ileri yaş hastalığı olduğunu belirten Özcan sorularımızı cevapladı; KML NEDİR: Kan hücrelerini üreten kemik iliğinde başlayan, kemik iliğini ve kanı tutan bir çeşit kanserdir. Bu kansere bağlı olarak vücutta zamanla giderek kontrolsüz şekilde artan bu hücreler hastalara uzun aylar, hatta yıllar boyunca sıkıntı vermeyebilirler. Çoğunlukla ileri yaşta, nadiren çocukluk çağında karşımıza çıkan KML nin ortalama görülme yaşı 64 tür. Erkeklerde biraz daha sık görülür. KML ye NEDEN OLAN FAKTÖRLER: Kesin sebebi bilinmemekle birlikte; yüksek doz radyasyona maruz kalmak bilinen tek çevresel etkendir. Ailesel olma özelliği yoktur. Enfeksiyonlarla veya beslenmeyle ilişkisi gösterilememiştir. KML BELİRTİLERİ: Hastalığa özel bir yakınma yoktur. Genellikle başka pek çok hastalıkta da görülebilen, güçsüzlük, yorgunluk, kilo kaybı, kemik ağrıları, dalak büyüklüğüne bağlı olarak kaburgaların altında karnın sol üst tarafında dolgunluk hissi ve yemeklerde çabucak doyma hissi olabilir. KML TANISI NASIL KOYULUR: Erken tanısı için önerilen bir test yoktur. Genellikle başka bir nedenle yapılan kan testinde, lökositlerin (akyuvar=kanın beyaz hücreleri, ingilizce WBC=white blood cell) sayısının yüksek çıkmasıyla anlaşılır. Normalde bir mm3 kanda en çok 10.000 tane bulunması gereken lökositler, bunun üzerinde, hatta bazen 100.000-200.000 düzeylerinde görülebilir. Bu kadar yüksek kan Prof.Dr. Muhittin Özcan sayımında bile hastanın bir yakınması bulunmayabilir. KML hastalığından kuşkulanıldığında bir dizi kan testleri ve kalça kemiğinden lokal anestezi altında kemik iliği biyopsisi yapılır. Olağan kan incelemelerini yanı sıra, alınan kan lam üstünde yayılarak mikroskopta incelenir. Bunlar tanıda oldukça yol gösterici olmakla birlikte tanıyı kesinleştiren en önemli bulgu genetik ve moleküler yöntemlerin kullanımıyla elde edilir. KML de TEDAVİ: 2001 yılında 21. Yüzyılın ilk önemli ilaç grubu üretilene kadar tek şifa sağlayıcı tedavi olarak kök hücre nakli (geleneksel adıyla kemik iliği transplantasyonu) kullanılmaktaydı. O tarihte kullanıma giren ve lösemik hücrenin bir anlamda enerji kaynağını durduran mucize ilaçlar hastalıktaki kötü seyri bir anda tam tersine çevirdi. Tirozin kinaz isimli enzimi durduran bu ilaçlar (ingilizce inhibitor= baskılayan, durduran, dolayısıyla TKİ=tirozin kinaz inhibitörleri) ağızdan kullanılmaktadır.tki leri düzenli kullanıldıklarında hastaların %80-90 kadarında başarılı olmakta; ilacın başarısız olduğu veya yan etkilerinin çok görüldüğü durumlarda ise ya farklı bir TKİ (2. Nesil) ilacına geçilmekte veya kök hücre nakli ile hastalık iyileştirilmektedir. Ağızdan alınan haplarla kanserin tedavi edilmesi, yani dağlardaki vahşi ve kontrolsüz aslanların evdeki uysal kedilere dönüştürülmesi bir rüyanın gerçekleşmesidir. Tedavi başarısı için ilaçlar düzenli kullanılmalı, hematoloji kontrolleri aksatılmamalı ve hastalık konusunda güvenilir kaynaklardan bilgi alınmalıdır. HEDEFİMİZ lösemiyi önlemek, önleyemediğimiz yerde başarıyla tedavi etmek; ilk aşamada lösemiden ölümleri durdurmak; ardından da lösemisiz bir dünyada yaşamaktır. 34 35

Baş ınıza gelene boyun eğmeyin! Üç haftadan uzun süren boyunda şişlik, ses kısıklığı, ağızda yara, yutma zorluğu belirtileri baş boyun kanserlerinin habercisi olabilir. Sigara, alkol ve HPV virüsünün risk faktörü olarak tetiklediği baş boyun kanserleri, Avrupa da bu yıl ikincisi düzenlenen 22-26 Eylül Baş Boyun Kanserleri Bilinçlendirme Haftası kapsamında, Türkiye de de gündeme taşınıyor. Başınıza Gelmeden sloganıyla oluşturulan kampanya, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği, Türk Kulak, Burun, Boğaz ve Baş Boyun Cerrahisi Derneği, Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği, T.C. Sağlık Bakanlığı Türkiye Halk Sağlığı Kurumu Kanser Daire Başkanlığı destekleriyle gerçekleştirildi. Sessiz Koro Avrupa Baş Boyun Kanserleri Farkındalık Haftası çerçevesinde EHNS i (Avrupa Baş ve Boyun Derneği) tüm Avrupa genelinde yaptığı bilinçlendirme projelerinde destekleme kararı almıştı. Diğer kanser türleri karşısında Türkiye de bilinirliği daha düşük olan baş ve boyun kanserlerine dair farkındalık yaratmak amacıyla Başınıza Gelmeden sloganıyla oluşturulan kampanyada posterler, broşürler ve açıkhava reklamları hazırlandı, aynı zamanda konu hakkında tv ve özel röportajlar organize edildi. Bu yıl yapılacak çalışmalarda hastalığın belirtilerine dikkat çekmek için 26 Eylül Cuma günü saat 12.30 da Kuğulu Park da Devlet Çoksesli Müzik Korosu nun desteği ile Sessiz Koro etkinliği düzenlendi ve Devlet Çok Sesli Müzik Korosu nun seslendirdiği şarkıların sonunda sesleri kademeli olarak kısılarak sessizlik oluşturularak hastalığın en önemli belirtilerinden olan ses kısıklığına dikkat çekilmesi hedeflendi. HPV, ağız ve boğaz kanserlerini tetikliyor! Kansere bağlı ölüm nedenleri arasında 6 ncı sırada yer alan baş boyun kanserleri, erkeklerde kadınlara göre yaklaşık 2 ila 4 kat daha fazla görülmektedir. Bu kanserler( dudak, ağız boşluğu, nasofarinx ve farinx) bir arada değerlendirildiğinde dünyada en sık görülen 7. kanser olma ve kansere bağlı ölümlerin de 9. yedeni olarak yer alma özelliği taşımakta olduklarından önem arz etmektedirler. Dünyada yılda ortalama 550 bin kişi bu kanserlere yakalanmakta ve bunun yaklaşık 300 bini ölümle sonuçlanmaktadır. Uzmanlar, sigara ve alkole bağlı baş boyun kanserlerinin azalırken, HPV ye bağlı ağız ve boğaz kanserlerinde artış olduğuna dikkat çekmektedir. Dünyada tüm kanserlerin %5 ini baş boyun kanserleri oluşturuyor! Türkiye de son dönemlerde Sağlık Bakanlığı nın sigaraya yönelik uygulamaları ile baş boyun kanserlerinde önümüzdeki yıllarda bir azalmanın söz konusu olabileceğini söyleyen Hacettepe Tıp Fakültesi Kulak Burun Boğaz Anabilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Şefik Hoşal etkinlik esnasında yaptığı konuşmada Baş boyun kanserlerinde hedefe yönelik ilaçlar yaşam kalitesini artırıyor, yaşam süresini uzatıyor diyerek tedavideki gelişmelerin altını çizdi. Bu hastaların ancak yüzde 12 sinin çok erken evrelerde yakalanabildiğinin altını çizen Prof. Dr. Hoşal, Baş ve boyun kanserlerini sadece geliştiği organ olarak değil, kaynaklandığı bölgelere göre değerlendiriyoruz. Örneğin ağız kanseri denildiği zaman bu kanserler dudaktan başlayarak ağız içinde dil, damak, diş eti, yanak kanserlerini kapsıyor. Yüz cildi dâhil olmak üzere burun boşluğu, paranazal sinüsler, geniz, gırtlak, yutak ve tükrük bezleri bu kanserlerin geliştiği bölge ve organlardır. Ağız içinde düzelmeyen yara, boğaz ağrısı, ses kısıklığı, yutma güçlüğü, burunda kanlı akıntı tıkanıklık, boyunda şişlik başlıca belirtilerdir. Bu sorunlar üç haftadan fazla devam ediyorsa mutlaka ilgili hekim muayenesi gerekir uyarısında bulundu. 36 37

Türk Aferez Derneği Başkanı ve Yıldırım Beyazıt Üniversitesi Tıp Fakültesi Hematoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Fevzi Altuntaş Dünya Lenfoma Günü nedeniyle açıklama yaptı. Lenfomanın lenf bezi kanseri olduğunu belirten Prof. Dr. Altuntaş, hastalığın genellikle lenf bezlerinden ve bazende herhangi bir organdan köken alan heterojen bir grup kanser türü olduğuna dikkat çekti. Prof. Dr. Fevzi Altuntaş lenf bezi kanserlerinin Hodgkin ve Hodgkin Dışı Lenfoma olmak üzere iki alt tipi bulunduğunu belirterek bunların da kendi içinde çok sayıda alt grupları olduğunu kaydetti. LENFOMAYA NEDEN OLAN FAKTÖRLER Genetik, immünsupresyon, çevresel faktörler, infeksiyöz ajanlar (viruslar, bakteriler) kimyasal ve fiziksel ajanlar, radyasyon, kemoterapi, kollajen doku hastalıkları, bağışıklık sistemi bozulması ve bağışıklık sistemi hastalıkları lenfoma gelişme riskini artırmaktadır. LENFOMA BELİRTİLERİ Lenf bezesinde büyüklük (boyun, koltuk altı, kasık vb), vücutta 38 derece ve üzerinde ateş, kilo kaybı, gece terlemesi, ciltte kaşıntı, halsizlik, yorgunluk, düşkünlük ve tutulan organa ait herhangi belirtiler görülebilir. LENFOMA TEDAVİ EDİLEBİLİR Mİ? Lenfoma tedavi edilebilir bir hastalıktır. Bir taraftan kanser tedavi edilirken diğer taraftan kanseri önleyici girişimler hayata geçirilmelidir. Lenfoma kür şansı olan yani tedavi sonrası tekrarlamayacak kanserlerden biridir. Güncel ilaç ve ışın tedavileri ile bazı lenfoma türlerinde %95 e kadar başarı var. Ağır seyreden bazı lenfomalarda ise kök hücre nakli ile yüksek başarı oranları sağlanabilir. Lenfoma tedavisinde dünyadaki ve Türkiye deki çalışmaların amacı lenfomanın tansiyon, şeker vb. kontrol edilebilen kronik bir hastalık haline gelmesidir. TEDAVİ UYGULAMALARI DEĞİŞİYOR Lenfoma tedavisinde eskiden sıklıkla hastane ortamında damardan verdiğimiz ilaç dönemi artık yerini evde, işyerinde ağız yoluyla alınabilen ilaç dönemine bırakıyor. Yani artık bazı lenfoma tiplerinde yeni bir döneme giriyoruz. Bazı lenfoma hastalarını artık ağızdan alınan haplarla yüksek başarı oranları ile tedavi ediyoruz. Akıllı ilaçlar dediğimiz moleküller sayesinde yan etkilerin çok azaldığı ancak etkinliğin bir o kadar arttığı yeni bir tedavi dönemindeyiz. KÖK HÜCRE VE GENETİK ÇALIŞMALARI LENFOMA İÇİN UMUT VAAD EDİYOR Pek çok hastalıkta olduğu gibi lenfomada da kök hücreler ve genetik çalışmalar umut verici düzeyde devam etmektedir. Genel hastalıktan ziyade hasta bazlı tedaviler gündemde olacaktır. Artık bireyselleştirilmiş tedavi çağındayız. Hastanın ve hastalığının fotoğrafını çekip ona göre tedavi planlama şansımız var. BİREYSELLEŞTİRİLMİŞ TEDAVİ PLANI LENFOMA İLE MÜCADELE ŞANSINI ARTIRIYOR Lenfoma; aynı tip ve evreye sahip hastalar arasında bile belirgin farklılıkların görüldüğü heterojen bir hastalık grubudur. Hastaya doğru tedaviyi, doğru dozda, doğru zaman ve sıklıkta vermek asıl hedef olmalıdır. Bu bağlamda "bireyselleştirilmiş tedavi" dediğimiz daha güvenli, daha etkin ilaç ve tedavilerin hastanın genotipi ve bireysel gereksinimine göre verilmesi hedeflenmelidir. DÜZENLİ ARALIKLARDA VE YETERLİ DOZDA İLAÇ TEDAVİSİ ALMAK YAŞAMI UZATIYOR Lenfoma tedavisinde yaşam süresi için en önemli göstergelerden biri ilk aylarda aldığı ilaçların toplam dozudur. Bu bağlamda uygun aralıklarda (iki, üç hafta) yeterli dozda (önerilen doz) ilaç almak gereklidir. Bu nedenle iki veya üç hafta aralıklarla verilen tedavi sürelerini tıbbi zorunluluk olmadıkça geciktirmemeye gayret edilmelidir. LENFOMANIN ÜLKEMİZDE DÜNYA STANDARTLARINDA TEDAVİ ŞANSI VAR Tedavide amaç ya yaşam süresini uzatmak ya da yaşam kalitesini artırmaktır. Bu bağlamda Türk tıbbında çok ileri düzeydeyiz. Hastalığın tedavisi için gerekli her türlü ilaca ve destek tedavilerine ulaşmak mümkün. Bazı batı ülkelerinde geri ödemede olmayan ilaçlara dahi ülkemizde makul sürede ulaşabiliyoruz. Bunda emeği geçen başta Sağlık Bakanlığı ve SGK her kademede çalışanına teşekkür etmek lazım. LENFOMA TEDAVİSİNDE PSİKOLOJİK DESTEK ÖNEMLİ Lenfoma tedavisinde hastalara psikolojik destek her kanser tedavisinde olduğu gibi önemli ve gerekli. Psikolojik destek alan hastalar daha umutlu yaşadıkları ve hayata daha olumlu baktıkları için hastalığın tedavisinde başarı şansı da artıyor. Çünkü psikolojik olarak güçlü olan hastalar hem tedaviye daha uyumlu hem de kendilerine ve sağlıklarına daha özenli yaklaşıyor. Öte yandan psikolojik destek tedavileri immün (bağışıklık) sistemi güçlendirmekte, tedaviye uyumu artırmakta ve tedavinin başarısını artırmakta ve sonuçta kanseri yenmede önemli olmaktadır. ŞEKER HASTALARI LENF KANSERLERİ BAKIMINDAN DAHA DİKKATLİ KONTROL EDİLMELİ Diabetes mellitus yani halk arasında şeker hastalığı olarak bilinen tablo insan sağlığı üzerine çeşitli olumsuz etkilere neden olmaktadır. Dünyada lenf bezi kanserlerinde artış görülmektedir. Yakın zamanlarda yayınlanan çalışmalar, şeker hastalığının birçok kanser riskini artırdığını göstermektedir. Şeker hastalığı olan kişiler normal sağlıklı kişiler ile karşılaştırıldığında, lösemi, lenfoma ve myeloma gibi kan, kemik iliği ve lenf bezi kanserleri gibi birçok kanser için risk faktörü olduğunu göstermektedir.dünyanın çok saygın dergilerinden biri olan "Blood" son sayılarında Prof. Dr. Jorge J. Castillo şeker hastalığının lenfoma, lösemi ve myeloma gibi lenf bezi ve kemik iliği kanserler gelişme riskini artırdığını bildirmektedir. LENFOMA HASTALARI YAŞAM TARZLARINI DEĞİŞTİRMELİ, HAYATIN İÇİNDE AKTİF OLARAK YER ALMALI Rochester üniversitesinden Dr. Marshall Lichtman çalışmasında "Başarılı ve süregen kilo kaybı gelecekte lösemi, lenfoma ve myeloma gelişim riskini azaltmaktadır". Prof:Dr.Fevzi Altuntaş Bu nedenle kilo kontrolünün süreklilik arz etmesi çok önemlidir. Sağlık Bakanlığının obezite ve sigara ile mücadele programları da lenfoma ve diğer kanserlerden korunmak için son derece önemli. Obezite ile mücadele için hem spor hem de düzenli yeme alışkanlığı edinilmelidir. Lenfoma hastalarının hayata sıkı sıkıya bağlı kalmaya çalışmalarının, aile ve arkadaş çevreleri ile daha sıcak ilişkiler içinde bulunmalarının hastalık ile mücadelede çok önemli avantaj sağladığını biliyoruz. Lenfoma hastaları tıbbi gereklilik olmadıkça toplumdan kendilerini soyutlamamalıdır. Hastaların gelecek kaygısı nedeniyle kariyer planlamalarından vazgeçmemeleri, sevdikleri işleri yapmaları, sevdikleri yemekleri yemeleri yani hayatı olabildiğince normal akışında yaşamalarını öneriyoruz. EVE GÖTÜRÜLECEK MESAJLAR - LENFOMA DÜNYADA VE ÜLKEMİZDE SIK GÖRÜLEN BİR KAN HASTALIĞIDIR - DİYABETİ OLANLAR KAN VE LENF BEZİ KANSERLERİ BAKIMINDAN DAHA DİKKATLİ KONTROL EDİLMELİ -DÜZENLİ VE SAĞLIKLI YAŞAM KOŞULLARI VE KİLO KONTROLÜ LENFOMADAN KORUNMAK İÇİN ÖNEMLİ - KİŞİYE ÖZEL TEDAVİ PLANLAMASI TEDAVİNİN BAŞARISINI ARTIRIYOR 38 39