ADAP kelimesinin sözlük anlamı; yol, yordam olarak açıklanabilir. TRAFİK ADABI ise, o topluluktaki ya da ülkedeki insanların trafik içinde bireysel ve birbirlerine karşı davranış şekilleridir. Trafik içinde sorumluluk, yardımlaşma, tahammül, saygı, fedakarlık, sabır vb. değerlere sahip olma yetisi olarak ta açıklanabilir. Yaşam tarzı ile araç kullanma ilişkilidir.
Trafik Adabı Yazılı Kurallara Uyma ( Denetim ve Ceza Korkusu Olmadan ) NASIL? Farkındalık Yaratarak Yazılı Olmayan ve Trafik İçerisinde Karşılıklı Anlayış ve Empati Gerektiren Davranışları Oluşturma ve Bu Davranışları Alışkanlık Haline Getirme
SORUMLULUK; Kişinin kendi davranışlarını veya kendi yetki alanına giren herhangi bir olayın sonuçlarını üstlenmesidir. YARDIMLAŞMA ; Karşılıklı yardımda bulanma demektir. Trafik ortamı, tüm yol kullanıcılarının birlikte hareket ettiği ve birbirinin olumlu yada olumsuz davranışlarından etkilendiği için trafikte yardımlaşma çok önemlidir.
HOŞGÖRÜ ; Kişinin kendisinden farklı ahlaki, dini değerlere, dünya görüşlere, düşüncelere, yaşam tarzına, davranışlara vb. sahip olan başka insanlara müdahale etmekten bilerek veya isteyerek kaçınması eylemidir. NEZAKET ; Başkalarına karşı saygı ve incelikle davranma demektir. SAYGI ; Değeri, üstünlüğü, yaşlılığı, yararlılığı, kutsallığı dolayısıyla bir kimseye, bir şeye karşı dikkatli, özenli, ölçülü davranmaya sebep olan sevgi duygusu, başkalarını rahatsız etmekten çekinme duygusu demektir.
FERAGAT VE FEDAKARLIK ; Bir amaç uğruna yada gerçekleştirilmesi istenen herhangi bir şey için kendi yararlarından vazgeçme, hakkından kendi isteğiyle vazgeçme, özveri demektir. SABIR ; Zorluğa karşı göğüs germek, yaşanan olumsuz durumu kabullenmek, çözümü yönünde çaba sarf etmek ve uygulanan çözüm faaliyetlerinin sonucunu beklemektir. TRAFİK KÜLTÜRÜNDE BİRBİRİNİ UYARMA ; Trafik içerisinde hatalı davranış sergileyen bir sürücüyü uyarmak hem o sürücünün hem de trafikteki diğer sürücülerin kaza yapma ya da olumsuz bir durum oluşturma riskini azaltacaktır. Ancak bu uyarı, nezaket ve saygı çerçevesinde olmalıdır.
EMPATİ ; Kelime anlamı duygudaşlık olan empati, bir olay ya da bir durumda karşımızdaki kişi hakkında herhangi bir yargıda bulunmadan önce kendimizi onun yerine koyarak olayı/durumu onun gibi yaşamamız anlamındadır. DİĞERGAMLIK ; Kendinden çok başkalarını düşünen, başkalarının iyiliği için fedakarlık yapan, özgeci anlamındadır.
ÖFKE YÖNETİMİ ; Öfke, güçlü bir husumet duygusu, kızgınlık, hiddet, gazap, insanlara ve objelere karşı fiziksel ya da sözel saldırı, bağırma, bastırma, kendini eleştirme, dikkati başka yöne çekme, zulmetme anlamlarına gelmektedir. Öfke yönetiminde amaç, kızgınlığın ve öfkenin yol açtığı duygusal ve fizyolojik tepkileri azaltabilmektir. Bunun için, önce neden öfkeli olduğunuzu anlamaya çalışın, gevşeyin ve dinlenin, nefes ve kas egzersizleri yapın, spor yapın, düşünme tarzınızı yeniden yapılandırın. GÜVENLİ SÜRÜCÜLÜK İÇİN ALTIN KURAL SAKİN OLMAK VE SAKİN KALMAKTIR.
BEDEN DİLİ ; Sözsüz olarak iletişim kurmaktır. Kişinin trafikte seyir halindeyken sürücünün yaptığı hata sebebi ile yüz ifadesi ve el-kol hareketleri kullanarak, diğer sürücüleri uyarması ya da özür dilemesidir. Beden dili sözlü iletişimden daha inandırıcıdır. Bir iletinin %7 si sözcüklerden, %38 i sesten ve %55 i beden hareketlerinden oluşmaktadır.
KONUŞMA ÜSLUBU ; Kişinin konuşma üslubu bazen sözlerinden daha fazla önem taşır. İletişim sırasında mesajın ne olduğu kadar nasıl söylendiği de önemlidir. Beden dili ve konuşma üslubu kuralları açısından olumlu bir trafik adabı sahibi olmak güvenli sürücülük açısından önem taşır. TRAFİK DENETİM GÖREVLİLERİ İLE İLETİŞİM ; Bir sürücü, trafikte çeşitli nedenlerle trafik denetim görevlileri ile iletişim kurmak zorundadır. Trafik denetim görevlileri ile başarılı bir iletişim kurabilmek, kendini ifade edebilmek için etkili iletişim becerileri konusunda bilgi sahibi olmalıdır.
BİREY HAKKI ( DİĞER BİREYLERE VERİLEN ZARAR ) ; Trafik içerisinde, kimseye zarar vermemeye ve kimsenin hakkını yememeye çalışmalıyız. Hem trafik düzeninin bozulmaması için hem de trafikte başkalarının hakkını çiğnememek için trafik kurallarına muhakkak riayet etmeliyiz. Trafik kuralları sürücülerin can ve mal güvenliklerini korumak için konulmuştur. TOPLUM HAKKI ( TOPLUMA VERİLEN ZARAR ) ; Trafikte hatalı ve yanlış davranışlar kaza ile sonuçlanabilmektedir. Bir kaza bir veya birçok kimsenin ölümüne neden olabilir. Bu ölümler ailelerin yıkımına, kaybolmasına neden olabilir. Ailenin yol olması ve dağılması sağlıklı bir toplumun bozulması demektir. Sağlıksız bir toplum, sağlıksız bir millet, sağlıksız bir devlet demektir.
KAMU HAKKI ( DEVLETE VERİLEN ZARAR ) ; Trafik kazası sonucu meydana gelen maddi hasarlar, yetişmiş insan gücü kaybı ve yaralananlara yapılan sosyal güvenlik harcamaları ülke ekonomisine büyük zarar vermektedir. Karayollarının zamanından önce yıpranması, açılan çok sayıda dava ile yargı sisteminin iş yükünün artması, üretim ve refah kayıpları, uzun vadede kalkınmaya olumsuz etki, ülke imajının zedelenmesi kamuya verdiği zararlardandır. YAŞAM HAKKI ( BİREYİN KENDİNE VERDİĞİ ZARAR ) ; Yaşama hakkı, insanın fiziksel-biyolojik varlığının arızasız olarak sürdürebilmesi için gerekli olan bir sağlık ve bütünlük içinde doğması, insanın varlığının moral-kültürel gelişim olanaklarına sahip olarak sürdürülebilmesidir. Bu nedenle fiziksel-biyolojik-psikolojik-moral-kültürel bütünlüğünü kazanmış insan varlığının aynı zamanda hukuksal bir kişi olarak toplum yararına dahi olsa, doğal sınırlamalar dışında yok edilmemesi olarak tanımlanmıştır. Sürücülerin başkalarının yaşama haklarını tehlikeye atacak davranışlardan uzak durmaları gerektiği gibi kendi yaşama hakkını da tehlikeye atacak davranışlardan uzak durması gerekir. ÇEVRE HAKKI ( ÇEVRE VE DOĞAYA VERİLEN ZARAR ) ; Özel araçlar enerji tüketimi, atık maddesi, gürültü kirliliği en fazla ve kapasitesi en düşük ulaşım araçları olduğundan çevreye en zararlı araçlardır. Trafik kazası sonucu orta refüjde ve yol kenarlarına dikilen ağaçlar zarar görmekte, yakıt, kimyasal madde, tıbbi atık vs. yüklü araçların yaptığı kazalarda çevre ekolojik zarar görmekte, trafo ve elektrik direklerine çarpma gibi durumlarda elektrik kesintileri yaşanmakta ve köprü, tünel gibi noktalarda yaşanan kazalarda ulaşım aksamaktadır.
Sürücüler trafikte toplu araç kullandıklarından toplumsal belleğin de etkisi altındadırlar. Kişinin günlük hayatında yapmış olduğu birçok rutin aktivitede davranış şeklini sosyal çevresi şekillendirir. Trafik içinde tüm kurallara uyarak araç süren sürücü bile trafikteki diğer araçlara farkında olmayarak ya da farkında olmasına rağmen direnç göstermeyerek uyum sağlayıp kural ihlali yapabilir.
İNSAN-ARAÇ-ÇEVRE İLİŞKİSİ ; Trafikte üç temel unsur vardır. 1. İNSAN UNSURU ; Sürücüler, araç sahipleri, yayalar, yolcular, trafiği düzenleyen ve denetleyen görevliler. 2. ARAÇ UNSURU ; Motorlu ve motorsuz araçlar, yük ve yolcu taşıyan taşıtlar. 3. ÇEVRE UNSURU ( YOL ) ; Şehir içi ve şehirler arası karayolları, yoldaki yapı ve tesisler, trafik yapı sistemi ve araçları, çevrenin doğal koşulları ( sis, yağmur, kar, ormanlar, göl ve bataklıklar, sahiller gibi )
SÜRÜCÜNÜN ARAÇ VE ÇEVREDEKİ DEĞİŞİMLERDEN OLUMLU/OLUMSUZ ETKİLENMESİ ; Bakımı yapılmamış araçlar, kaygan yollarda lastiklerin durumu, köprü, viyadük ve tünel çıkışlarındaki gizli buzlanmalar sürücüleri etkilerler. 21. YÜZYILDA ARABANIN VE ULAŞIMIN ANLAMI ; Çağımızda gelişen teknoloji, araçları tam konforlu ve güvenli olarak imal edilmekte ve sağlıklı bir sürüş yapılmasına olanak sağlamaktadır. Araç kullanıcılarının ulaşımını kolaylaştırmak için otoyollar, bölünmüş yollar, köprülü kavşaklar ve viyadükler yapılmış, yol üzerinde her türlü hizmeti veren tesisler açılmıştır.
SÜRÜCÜLÜK DAVRANIŞINI İNCELENMESİ ; Trafik kazalarının %98.2 sinin insandan kaynaklandığı belirlenmiştir. Trafik ortamında insan faktörü sürücüleri, yayaları, denetçileri ve araç içindeki yolcuları kapsar. Trafikte araç kullanan tüm sürücülerin sahip olması gereken özellikleri ; a. Kişinin trafik ve sürücülük konusunda aldığı eğitim ve bilgi seviyesi b. Kişinin araç kullanmak için sahip olması gereken becerileri c. Kişinin kurallara uyma bilinci ve isteği d. Kişinin araç sürme tarzı ve alışkanlıkları
ZAMAN İÇİNDE SÜRÜCÜLÜK DAVRANIŞININ GELİŞİMİ Araç kullanan kişinin bilgi ve becerisinin yeterli olmaması, kurallara uyma bilincinin bulunmaması, yanlış alışkanlıklara sahip olması kişinin kaza yapma yatkınlığını göstermektedir. Araç kullanmak için gereken temel yetenek ve beceriler algı, dikkat ve konsantrasyon, şekil fark etme, hafıza ve gözel-ayak koordinasyonu gelişimiyle zaman içerisinde sürücülük davranışlarını olumlu yönde geliştirir. Sürücülerin yetenek ve becerilere ne kadar sahip olabildikleri psikoteknik değerlendirme ve psikiyatri uzmanı kontrolü ile mümkün olabilmekte ve her 5 yılda bir yenilenmek zorundadır.
TRAFİKTE SİGARA İÇME, TELEFON KULLANMA VB. DAVRANIŞLAR SERGİELEME; Araç kullanırken sigara içmek sürücünün dikkatinin dağılmasına neden olur. Sigaranın yakılma süresi 2 sn ( takip mesafesinden ) fazladır. Telefonla konuşmak ya da mesajlaşmak gözün yoldan ayrılmasına neden olur ve kaza olma riski 4 kat artar.
SÜRÜCÜLÜK PERFORMANSI ; Sürücülükte yetenek ve beceriler tehlikenin algılanmasından, trafik işaretleri ile ( Trafik Polisitrafik işaret levhaları-ışıklı trafik cihazı-yol çizgileri ve yer işaretlemeleri ) karşılaşıldığında gerekli mesajın alınması, karşıdan gelen aracın hız ve mesafesinin tahmini sürücülükte yaşamsal önem taşıyan etkenlerin yerine getirilmesi için gereklidir. KİŞİNİN TRAFİK ORTAMINA VERDİĞİ ANLAM, İNANÇLAR VE SÜRÜCÜLÜK TUTUMLARI ; Trafik kazalarının %98.2 sinin insandan kaynaklandığı ve bununda %95 inin sürücü hatası olduğuna göre insan faktörü öne çıkmaktadır. Bu faktörler ikiye ayrılır; 1. GEÇİCİ FAKTÖRLER: Sürücünün anlık olarak hata yapmasına, yol ve çevreyi olumlu algılayamamasına neden olan unsurlardır. Alkol, sağlık, diğer sürücüler, iklim ve yol koşulları, stres. 2. KALICI FAKTÖRLER: Trafik kaza riskinin %75 i kalıcı faktörlere bağlıdır. Kazaya yatkınlık, sürücülük tarzı ve yeteneği.
RİSKLİ VE GÜVENLİ SÜRÜCÜLÜĞÜ BELİRLEYEN KİŞİLİK ÖZELLİKLERİ; Kazaya yatkınlık, sürücünün trafik kazasına karışma olasılığını yükselten kişisel özelliklerin tamamıdır. Bu da kazaya karışan sürücünün kendi içinde gösterdiği tutarlılıktır. Kazaya karışanların farklı yatkınlıkları vardır. Bu farklılıkların araştırılmasında, nedenlerin tespiti trafik psikologlarınındır. RUHSAL YAPI BOZUKLUKLARININ KAZALARA ETKİSİ: Araç sürücülerinin psiko-teknik yöntemlerle zihinsel ve psiko-motor yetenek ve becerilerinin değerlendirilmesi çok önemlidir. Çok fazla trafik kazasına karışan sürücülerin aile sorunları olduğu, yetişme çağında suça eğilim gösterdikleri, olumsuz, olgunlaşmamış, sorumsuz ve saldırgan oldukları tespit edilmiştir. Duyguları kontrol etme yetersizliği, öfke, kızgınlık, depresyon, prestij ve güç aramaya yönelik davranışlar kazalara neden olan önemli faktörlerdir. PAYLAŞMA, BAŞKALARINA KARŞI SAYGI VE BENCİLLİK DUYGUSUNUN SÜRÜCÜLÜKLE İLİŞKİSİ; Tüm sürücüler kurallara uymak zorundadır. Kuralsızlık trafikte kargaşaya yol açar. İyi niyetli ve kurallara karşı saygılı bir sürücü olursak kaza riskini azaltabiliriz.
ALKOL KULLANMA VE SÜRÜCÜLÜK; Alkol miktarı arttığında, kandaki oksijen miktarı azalır ve beyin yeterince oksijen alamadığı için fonksiyonlarını kaybetmeye başlar. Yorgunluk, dikkat azalması, hafıza kaybı, intikal eksikliği, uyuklama, uyuşukluk, tepkisizlik ve karar yanlışlıkları oluşur. Alkolün uyarıcı etkileri de kendine güven ve aşırı hız isteğini arttırabilir.
ALKOLÜN SÜRÜCÜLÜĞE OLUMSUZ ETKİLERİ ; Alkolün hangi seviyede olursa olsun sürücülük için güvenli olmadığı bir gerçektir. Ticari araç sürücüleri için yasal sınır 0.2 promildir. Hususi araç sürücüleri için yasal sınır 0.5 promildir. ALKOLLÜ ARAÇ KULLANMANIN SONUÇLARI ; Alkollü araç kullandığı tespit edilen sürücülerden suçun işendiği tarihten itibaren geriye doğru 5 yıl içinde ; Birinci defasında, hafif para cezası ile birlikte sürücü belgeleri 6 ay süreyle geri alınır. İkinci defasında, hafif para cezası ile birlikte 2 yıl süreyle sürücü belgeleri geri alınır. Bu sürücüler sürücü davranışlarını geliştirme eğitimine tabi tutulur. Eğitimi başarı ile bitirenlerin belgeleri geri verilir. Üç ve üçten fazla ise, sürücü belgeleri 5 er yıl süre ile geri alınır ve hafif para cezası uygulanır. Ayrıca psiko-teknik ve psikiyatri uzmanı muayenesine tabi tutulurlar. Bu değerlendirme sonrasında uygun görülenlere belgeleri geri alma süresi sonunda belgeleri iade edilir.
Yapılan tespit sonunda 1.00 promilin üzerinde alkollü olduğu tespit edilen sürücüler hakkında TCK 179 ncu maddesinin 3 ncü fıkrası hükümleri uygulanır. Uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin kullanılıp kullanılmadığı ya da alkolün kandaki miktarını tespit amacıyla kontrolle görevli yetkililerin teknik cihazlar kullanılmasın kabul etmeyen sürücülere idari para cezası verilir ve sürücü belgeleri 2 yıl süreyle geri alınır. Araç kullanmaktan men edilir.
DİĞER UYUŞTURUCU VE UYARICILARIN SÜRÜCÜLÜĞE OLUMSUZ ETKİLERİ ; Teknik cihazla yapılan test sonucunda, uyuşturucu veya uyarıcı madde kullandığı yönünde pozitif sonuç alınan sürücüye idari para cezası verilir ve sürücü belgesi 5 yıl süreyle geri alınır.
YORGUNLUK VE UYKUSUZLUĞUN SÜRÜCÜLÜĞE OLUMSUZ ETKİLERİ ; Ticari amaçla yük ve yolcu taşımacılığı yapan ve azami ağırlığı 3.5 tonu geçen araçların şoförleri ile ticari amaç ile yolcu taşımacılığı yapan ve taşıma kapasitesi şoför dahil 9 kişiyi geçen araçların şoförlerinin 24 saatlik herhangi bir süre içerisinde, toplam 9 saatten ve devamlı 4,5 saatten fazla araç sürmeleri yasaktır. Bu şoförler 9 saat araç kullanma süresini tamamladıktan sonra 11 saat kesintisiz dinlenmek zorundadırlar. En fazla 6 günlük araç kullanma süresinden sonra 1 günlük hafta tatilini kullanmak zorundadırlar. Bu şoförler sürekli 4,5 saatlik araç kullanma süresinden sonra istirahata çekilmiyorsa en az 45 dk mola almaları zorunludur.
Şoförlerin bu sürelere uyup uymadıkları ( OTOBÜS, KAMYON VE ÇEKİCİ ) araçlarda bulunan takoğraf cihazları ile kontrol edilmektedir. Takoğraflar takılı değil yada çalışmıyorsa trafiğe çıkmaları yasaktır. Mesleki yeterlilik belgesi ( SRC ) almadan araç sürmeleri yasaktır. Araç işletenleri de araçlara ait takoğraf kayıtlarını kayıt tarihinden itibaren 1 ay süre ile araçlarda ( şoförler ), 5 yıl süre ile iş yerlerinde, iş yerleri yoksa araçlarında muhafaza etmeleri ettirmeleri zorunludur. DALGIN ARAÇ KULLANMANIN TEHLİKELERİ ; Kaygan yollarda ani fren yaparak durmaya çalışıyorsanız, patinaj yaparak kalkıyorsanız, öndeki aracı geçerken veya şerit değiştirirken geri görme aynasından yolu kontrol etmiyorsanız, dönmek için kuyrukta beklerken, anayol trafiğine dikkat etmeden öndeki araca çarpıyor durumuna geliyorsanız, takip mesafesi kurallarına uymayıp öndeki araca çarpıyorsanız bilin ki dalgın araç kullanıyorsunuzdur.
GÜVENLİ SÜRÜCÜLÜK İÇİN GEREKLİ OLAN TEMEL YETENEKLER Sürücülük yeteneği, sürücünün performansını belirleyen araç kullanımı esnasında aktif hale geçen zihinsel ve ve psikomotor yetenek ve becerilerinin bir bileşkesidir. ZİHİNSEL YETENEKLER ; Dikkat ve konsantrasyon, hız ve mesafe algılama, muhakeme, problem çözme, karar verme ve şekil algılamadır. PSİKO-MOTOR YETENEKLER ; Tepki hızı, iki el koordinasyonu, elayak-göz koordinasyonu ve takip yeteneğidir. SÜRÜCÜLÜK YETENEKLERİNİ OLUMSUZ ETKİLEYEN FAKTÖRLER Kişinin sürücülük konusundaki bilgi düzeyi, araç kullanmak için gereken temel yetenek ve becerileri, kurallara uyma bilinci ve isteği, sahip olduğu sürücülük tarzı ve alışkanlıkları sürücünün yetkinliklerini ortaya koyar. Bunlardan herhangi birinin eksikliği sürücünün kazaya yatkınlığını gösterir.
SÜRÜCÜLÜK YETENEKLERİNİN TESPİTİ VE DÜZENLİ KONTROLÜN ÖNEMİ ; Sürücülerin, araç kullanmak için gerekli temel yetenek ve beceriler açısından değerlendirilmesi psiko-teknik değerlendirme sürecidir. Bunun için özel gelişmiş test yöntemleri kullanılır ve buna psiko-teknik değerlendirme denir. DEFANSİF SÜRÜCÜLÜK İÇİN GEREKLİ OLAN TEMEK YETENEKLER ; Defansif sürücülükte temel kural tehlikeleri ve yolu önceden okumak ve görebilmektir. Bu da tamamen araç kullanmaya odaklanmak ile mümkündür.
RİSK ALMA EĞİLİMİ MEKANİZMASI ; Yaş ve cinsiyet kaza riskine katkıda bulunabilir. Kazaların büyük bir bölümünün 16-25 yaşları arasındaki sürücüler tarafından yapıldığı belirlenmiştir. İtibar arama, uyarım ve heyecan peşinde koşma güdüsü gibi kişilik özellikleri kaza riskinin güçlü etmenlerindendir. 70 yaş üzerindeki sürücülerde değişen durumlarda tepki gösterememe, araç kullanma yeteneğinde bozulma ya da yavaşlama gibi fiziksel faktörler kazalara neden olmaktadır. GÜVENLİ SÜRÜCÜLÜKTE RİSK ALMA EĞİLİMİNİN KONTROL EDİLMESİNİN ÖNEMİ ; Sürücülükte dikkat fonksiyonu çok önemlidir. Dikkat, ortamda var olan tüm uyaranlara aynı anda yoğunlaşmayı sürekli olarak sağladığı gibi gerekli tepkilerin yerine getirilebilmesi, uygun olmayanların göz ardı edilmesini sağlar. Daha güvenli bir trafik ortamı için yol durumunun, araçların, trafik kurallarının ve uygulamalarının trafikte bulunan tüm insanların trafik güvenliği konusunda sürekli geliştirilmesi ve iyileştirilmeleri gerekmektedir.
1. KARAYOLU GÜVENLİĞİ YÜKSEK KURULU ; Başbakan ın başkanlığında Adalet, İçişleri, Maliye, Milli Eğitim, Sağlık, Ulaştırma-Deniz ve Haberleşme, Orman ve Su İşleri, Çevre ve Şehircilik, Özel İdare, Köy İşleri bakanları, Jandarma Genel Komutanı, Başbakanlık Devlet Planlama Müsteşarı, Emniyet Genel Müdürü ve Karayolları Genel Müdürlüğünden oluşur. 2. KARAYOLLARI TRAFİK GÜVENLİĞİ KURULU 3. EMNİYET GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 4. KARAYOLLARI GENEL MÜDÜRLÜĞÜ 5. MİLLİ EĞİTİM BAKANLIĞI 6. SAĞLIK BAKANLIĞI 7. İL ÖZEL İDARESİ GENEL SEKRETERLİĞİ-İL ÖZEL İDARE KÖY İŞLERİ GENEL KOORDİNASYON MÜDÜRLÜĞÜ 8. ULAŞTIRMA DENİZCİLİK VE HABERLEŞME BAKANLIĞI
9. ORMAN VE SU İŞLERİ BAKANLIĞI 10. ÇEVRE VE ŞEHİRCİLİK BAKANLIĞI 11. BELEDİYE TRAFİK BİRİMLERİ 12. İL VE İLÇE TRAFİK KOMİSYONLARI Tüm bu kurumların görev ve sorumlulukları için lütfen kitabınıza bakınız.
TRAFİK : Yayaların, hayvanların ve araçların karayolları üzerindeki hal ve hareketleridir. KARAYOLU (YOL): Trafik için, kamunun yararlanmasına açık olan arazi şeridi, köprüler ve alanlardır. ARAÇ : Karayolunda kullanılabilen motorlu, motorsuz ve özel amaçlı taşıtlar ile iş makineleri ve lastik tekerlekli traktörlerin genel adıdır. TAŞIT : Karayolunda insan, hayvan ve yük taşımaya yarayan araçlardır. SÜRÜCÜ : Karayolunda, motorlu veya motorsuz bir aracı sevk ve idare eden kişidir. ŞOFÖR : Karayolunda, ticari olarak tescil edilmiş bir motorlu taşıtı süren kişidir. ARAÇ SAHİBİ : Araç için adına yetkili idarece tescil belgesi verilmiş veya sahiplik veya satış belgesi düzenlenmiş kişidir. İŞLETEN : Araç sahibi olan veya mülkiyeti muhafaza kaydıyla satışta alıcı sıfatıyla sicilde kayıtlı görünen veya aracın uzun süreli kiralama, ariyet veya rehini gibi hallerde kiracı, ariyet veya rehin alan kişidir. YOLCU : Aracı kullanan sürücü ile hizmetliler dışında araçta bulunan kişilerdir. HİZMETLİ : Araçlarda, sürücü hariç, araç veya taşıma hizmetlerinde süreli veya süresiz çalışan kişiler ile iş makinelerinde sürücülerden gayri kişilerdir. YAYA : Araçlarda bulunmayan, karayolunda hareketsiz veya hareket halinde bulunan insanlardır.
TRAFİK İŞARETLERİ : Trafiği düzenleme amacı ile kullanılan işaret levhaları, ışıklı ve sesli işaretler, yer işaretlemeleri ile trafik zabıtası veya diğer yetkililerin trafiği yönetmek için yaptıkları hareketlerdir. GEÇİŞ ÜSTÜNLÜĞÜ : Görev sırasında, belirli araç sürücülerinin can ve mal güvenliğini tehlikeye sokmamak şartı ile trafik kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmamalıdır. GEÇİŞ HAKKI : Yayaların ve araç kullananların diğer yaya ve araç kullananlara göre, yolu kullanmak sırasındaki öncelik hakkıdır. DURMA : Her türlü trafik zorunlulukları (kırmızı ışık, yetkililerin dur işareti, yol kapanması gibi- nedeni ile aracın durdurulmasıdır. DURAKLAMA : Trafik zorunlulukları dışında araçların insan indirmek ve bindirmek amacı ile kısa bir süre için durdurulmasıdır. PARKETME : Araçların, durma ve duraklaması gereken haller dışında bırakılmasıdır. TRAFİK KAZASI : Karayolu üzerinde hareket halinde olan bir veya birden fazla aracın karıştığı ölüm, yaralanma ve zararla sonuçlanmış olaydır. TRAFİKTEN MEN : Trafik zabıtasınca, bu Kanunda belirtilen hallerde araçla ilgili belgelerin alınması ve aracın belirli bir yere çekilerek trafikten alıkonulmasıdır.
KARAYOLU YAPISI : Karayolunun kendisi ile karayolunun üstünde, yanında, altında veya yukarısındaki ; ada, ayırıcı, oto korkuluk, istinat duvarı, köprü, tünel, menfez vb. yapılarıdır. İKİ YÖNLÜ KARAYOLU : Taşıt yolunun her iki yönündeki taşıt trafiği için kullanıldığı karayoludur.
TEK YÖNLÜ KARAYOLU : Taşıt yolunun yalnızca bir yöndeki taşıt trafiği için kullanıldığı karayoludur.
BÖLÜNMÜŞ KARAYOLU : Bir yöndeki trafiğe ait taşıt yolunun bir ayırıcı ile belirli şekilde diğer taşıt yolundan ayrılması ile meydana gelen karayoludur.
BAĞLANTI YOLU : Bir kavşak yakınında karayolu taşıt yollarının birbirine bağlanmasını sağlayan, kavşak alanı dışında kalan ve bir yönlü trafiğe ayrılmış olan karayolu kısmıdır.
ERİŞME KONTROLLÜ KARAYOLU (Otoyol-Ekspres yol): Özellikle transit trafiğe tahsis edilen, belirli yerler ve şartlar dışında giriş ve çıkışın yasaklandığı, yaya, hayvan ve motorsuz araçların girmediği ancak, izin verilen motorlu araçların yararlandığı ve trafiğin özel kontrole tabi tutulduğu karayoludur.
TAŞIT YOLU (Kaplama): Karayolunun genel olarak taşıt trafiğince kullanılan kısmıdır.
BİSİKLET YOLU: Karayolunun, sadece bisikletlerinin kullanmalarına ayrılan kısımdır.
GEÇİŞ YOLU : Araçların bir mülke girip çıkması için yapılmış olan yolun karayolu üzerinde bulunan kısmıdır.
YAYA YOLU (Yaya kaldırımı) : Karayolunun taşıt yolu kenarı ile gerçek veya tüzel kişilere ait mülkler arasında kalan ve yalnız yayaların kullanımına ayrılmış olan kısımdır.
BANKET : Yaya yolu ayrılmamış karayolunda, taşıt yolu kenarı ile şev başı veya hendek iç üst kenarı arasında kalan ve olağan olarak yayaların ve hayvanların kullanacağı, zorunlu hallerde de araçların faydalanabileceği kısımdır.
PLATFORM : Karayolunun, taşıt yolu ( kaplama ) ile yaya yolu (kaldırım) veya banketinden oluşan kısımdır.
ANAYOL : Ana trafiğe açık olan ve bunu kesen karayolundaki trafiğin bu yolu geçerken veya bu yola girerken, ilk geçiş hakkını vermesi gerektiği işaretlerle belirlenmiş karayoludur.
TALİ YOL : Genel olarak üzerindeki trafik yoğunluğu bakımından bağlandığı yoldan daha az önemde olan yoldur.
TEHLİKELİ EĞİM : Araçların emniyetle seyrine devam için, vites küçültmeyi gerektiren uzunluk veya açıdaki yol eğimidir.
KAVŞAK : İki veya daha fazla karayolunun kesişmesi veya birleşmesi ile ortak alandır. KAVŞAK ORTAK ALANI : Kavşaklarda, kavşağı teşkil eden kollardan ayrı ayrı yaklaşıldığında, kavşaktaki geometrik veya fiziki değişikliğin başladığı çizgiler ile çevrelenmiş alandır.
YAYA GEÇİDİ : Taşıt yolunda, yayaların güvenli geçebilmelerini sağlamak üzere, trafik işaretleri ile belirlenmiş alandır.
OKUL GEÇİDİ : Genel olarak okul öncesi, ilk öğretim ve orta dereceli okulların çevresinde özellikle öğrencilerin geçmesi için, taşıt yolundan ayrılmış ve bir trafik işareti ile belirlenmiş alandır.
ALT GEÇİT : Karayolunun, diğer bir karayolu veya demiryolunu alttan geçmesini sağlayan yapıdır.
ÜST GEÇİT : Karayolunun, diğer bir karayolu veya demiryolunu üstten geçmesini sağlayan yapıdır.
DEMİRYOLU
DEMİRYOLU GEÇİDİ (Hemzemin Geçit) : Karayolu ile demiryolunun aynı seviyede kesiştiği bariyerli veya bariyersiz geçitlerdir. ADA : Yayaların geçmesi ve durmalarına, taşıtlardan inip binmelerine yarayan, trafik akımını ve trafik güvenliğini sağlama amacı ile yapılmış olan, araçların bulunamayacağı, koruyucu tertibatla belirlenmiş bölüm ve alandır. AYIRICI : Taşıt yollarını veya yol bölümlerini birbirinden ayıran, bir taraftaki taşıtların diğer tarafa geçmesini engelleyen veya zorlaştıran karayolu yapısı, trafik tertibatı veya gereçtir. ŞERİT : Taşıtların bir dizi halinde güvenle seyredebilmeleri ve taşıt yolunun ayrılmış bir bölümü veya boyuna işaretlemelerle ayrılmamış olsa bile motorlu araç dizisinin hareketine yeterli genişlikte olmak şartıyla taşıt yolunu bölünebileceği boyuna dilimlerin herhangi biridir.
PARKYERİ (Otopark) : Araçların park etmesi için kullanılan açık veya kapalı alandır. KARAYOLU ÜZERİ PARKYERİ : Taşıt yolundaki veya buna bitişik alanlardaki park yeridir. KARAYOLU DIŞI PARKYERİ : Karayolu sınır çizgisi dışında olan ve bir geçiş yolu veya servis yolu ile taşıt yoluna bağlanan park yeridir. DURAK : Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının yolcu ve hizmetlileri bindirmek, indirmek gayesiyle duraklamaları için işaretlerle belirlenmiş yerdir. GARAJ : Araçların genellikle uzun süre durmaları için kullanılan bakım ve servisinin de yapılabileceği kapalı veya açık olan yerlerdir.
TERMİNAL : İnsan veya eşya taşımalarında araçların indirme, yükleme, boşaltma, aktarma yaptıkları ve ayrıca bilet satışı ile bekleme, haberleşme, şehir ulaşımı ve benzeri hizmetlerin de sağlandığı yerdir. SERVİS İSTASYONU : Araçların bakım, onarım ve servislerin yapıldığı açık veya kapalı yerdir. AKARYAKIT İSTASYONU : Araçların esas itibariyle akaryakıt, yağ, basınçlı hava, ve yedek malzeme ihtiyaçları ile ayrıca, kişilerin ilk yardım ihtiyaçlarının da sağlandığı yerdir. MUAYENE İSTASYONU : Araçların niteliklerini tespit ve kontrol edebilecek cihaz ve personel bulunan ve teknik kontrolü yapılan yerdir. ARAÇ TARTI İSTASYONU : Araçların yüklü veya yüksüz olarak sabit veya taşınabilir cihazlarla tartıldığı yerdir.
OTOMOBİL : Yapısı itibariyle, sürücüsünden başka en çok dokuz oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır. TAKSİ ( TAKSİ DOLMUŞ ): Yapısı itibariyle sürücüsü dahil en fazla 9 oturma yeri olan, yönetmeliklerde belirlenmiş şekilde muayenesi ve damgası yapılmış, ücret hesaplama yöntemine göre uygun tarife yüklenmiş ve tip onayı alınmış taksimetre ile yolcu taşıyan M1 sınıfı ticari motorlu taşıttır. MİNİBÜS : Yapısı itibariyle, sürücüsünden başka sekiz ile on dört oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır. OTOBÜS : Yapısı itibariyle sürücüsünden başka en az on beş oturma yeri olan ve insan taşımak için imal edilmiş bulunan motorlu taşıttır. Troleybüsler de bu sınıfa girerler. KOMYONET : İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3500 Kg.'ı geçmeyen ve yük taşımak için imal edilmiş motorlu taşıttır. KAMYON : İzin verilebilen azami yüklü ağırlığı 3500 kg.'dan fazla olan ve yük taşımak için imal edilmiş motorlu taşıtlardır. ÇEKİCİ : Römork ve yarı römorkları çekmek için imal edilmiş olan yük taşımayan motorlu taşıttır. ARAZİ TAŞITI : Karayollarında yolcu veya yük taşıyabilecek şekilde imal edilmiş olmakla beraber, bütün tekerlekleri motordan güç alan veya alabilen motorlu taşıttır.
MOTOSİKLET : İki veya üç tekerlekli sepetli veya sepetsiz motorlu taşıttır. MOTORLU BİSİKLET : Silindir hacmi 50 santimetre küpü geçmeyen, içten patlamalı motorla donatılmış ve imal hızı saatte 50 km'den az olan bisiklettir. BİSİKLET : En çok üç tekerleği olan ve üzerinde bulunan insanın adale gücü ile pedal veya el ile tekerleği döndürmek suretiyle hareket eden ve yolcu taşımalarında kullanılmayan motorsuz taşıttır. LASTİK TEKERLEKLİ TRAKTÖR : Belirli şartlarda römork ve yarı römork çekebilen, ancak ticari amaçla taşımada kullanılmayan tarım aracıdır. İŞ MAKİNELERİ : Yol inşaat makineleri ile benzeri tarım, sanayi, bayındırlık, milli savunma ile çeşitli kuruluşların iş ve hizmetlerinde kullanılan, iş amacına göre üzerine çeşitli ekipmanlar monte edilmiş, karayolunda insan, hayvan, yük taşımasında kullanılmayan motorlu araçlardır. ÖZEL AMAÇLI TAŞIT : Özel amaçla insan veya eşya taşımak için imal edilmiş olan ve itfaiye, cankurtaran, cenaze, radyo, sinema, televizyon, kütüphane, araştırma araçları çekmek veya taşımak, kaldırmak gibi özel işlerde kullanılan motorlu araçtır. OKUL TAŞITI : Genel olarak okul öncesi, ilköğretim ve orta dereceli okulların öğrencileri ile sadece gözetici ve hizmetlilerin taşınmalarında kullanılan taşıttır.
KAMU HİZMETİ TAŞITI : Kamu hizmeti için yük veya taşıması yapan bütün taşıtlardır. PERSONEL SERVİS TAŞITI : Herhangi bir kamu ve kuruluşu veya özel veya tüzel kişilerin personelini bir akit karşılığı taşıyan şahıs veya şirketlere ait minibüs ve otobüs türündeki ticari araçlardır. Kamu kurum ve kuruluşları ile özel ve tüzel kişilere ait araçların kendi personelini veya yolcusunu taşıma işi bu tanımın kapsamına girmez. UMUM SERVİS ARACI : Okul taşıtları ile personel servis araçlarının birlikte değerlendirilmesidir. KAMP TAŞITI : Yük taşımasında kullanılmayan, iç dizayn tatil yapmaya uygun teçhizatlarla donatılmış, hizmet edebileceği kadar yolcu taşıyabilen motorlu taşıttır. RÖMORK : Motorlu araçla çekilen insan veya yük taşımak için imal edilmiş motorsuz taşıttır. YARI RÖMORK : Bir kısmı motorlu taşıt veya araç üzerine oturan, taşıdığı yükün ve kendi ağırlığının bir kısmı motorlu araç tarafından taşınan römorktur. HAFİF RÖMORK : Azami yüklü ağırlığı 750 kg.'ı geçmeyen römork veya yarı römorktur.
TAŞIT KATARI : Karayolunda bir birim olarak seyretmek üzere birbirine bağlanmış taşıttır. TAŞIMA SINIRI (Kapasite) : Bir aracın güvenle taşıyabileceği en çok yük ağırlığı veya yolcu ve hizmetli sayısıdır. GABARİ : Araçların, yüklü veya yüksüz olarak karayolunda güvenli seyirlerini temin amacı ile uzunluk genişlik ve yüksekliklerini belirleyen ölçüdür. (Genişlik:2,5 m ; Yükseklik:4 m) AZAMİ AĞIRLIK : Taşıtın güvenle taşıyabileceği azami yükle birlikte ağırlığıdır. YÜKSÜZ AĞIRLIK : Üzerinde insan veya eşya (yük- bulunmayan ve akaryakıt deposu dolu olan bir aracın taşınması zorunlu alet, edevat ve donatımı ile birlikte toplam ağırlığıdır. YÜKLÜ AĞIRLIK : Bir taşıtın yüksüz ağırlığı ile taşımakta olduğu sürücü, hizmetli, yolcu ve eşyanın ağırlığıdır. DİNGİL AĞIRLIĞI : Araçlarda aynı dingile bağlı tekerleklerden, karayolu yapısına aktarılan ağırlıktır. (Tek dingil: 10 ton, iki dingil 18 ton) AZAMİ DİNGİL AĞIRLIĞI : Araçların karayolu yapılarından güvenle ve yapıya zarar vermeden geçebilmeleri için saptanan toplam ağırlıktır. AZAMİ TOPLAM AĞIRLIK : Araçların karayolu yapılarından güvenle ve yapıya zarar vermeden geçebilmeleri için saptanan toplam ağırlıktır. HIZ SINIRLAYICI : Belirtilen değere göre araç hızını sınırlandırmak için öncelikli işlevi motora yakıt beslemelerini kumanda etmek olan bir cihazdır.
Meydana gelen tehlike ve engeller, ilgili kuruluşlar ve zabıtaca ortadan kaldırır, bozukluk ve eksiklikler yolun yapım ve bakımından sorumlu kuruluşlarca derhal giderilir, zarar karşılıkları ve masrafları sorumlulara ödetilir. Uymayanlara para cezası verilir.
1- Trafik görevlisinin işaretleri 2- Işıklı trafik işaretleri 3- Trafik işaret levhaları 4- Yol çizgileri 5- Diğer işaretleme elemanları Trafik işaretlerinin bu sıralaması aynı zamanda bunlara uymadaki öncelik sıralamasıdır. Sesli veya yazılı ışıklar; araç trafiğine göre yayaların hareketlerini düzenleyen ışıklar olup yayalara hitap eder.
a- Trafik görevlisinin her iki kolunu veya sağ veya sol kollarından birini yere paralel olarak yana açtığı durumda; kollar doğrultusundaki araçlara geç, ön ve arka doğrultusundaki araçlara dur demektir. b- Trafik görevlisinin sağ veya sol kolundan birini havaya kaldırması durumunda, bütün yönlerdeki araçlara dur demektir. Yani bütün yollar trafiğe kapalıdır. c- Görevli kişinin kırmızı ışığı sallaması, ışığı yönelttiği doğrultudaki karayolunu kullananlar için dur demektir. d- Görevli kişinin kısa sesli tek veya fasılalı düdük işareti uyarma, uzun sesli tek veya fasılalı düdük işareti dur demektir. e- Trafiği hızlandırma işareti; Trafik polisi, hızlandırmak istediği yöne sol yada sağ yanı dönük olarak, o yönde bulunan kolunu yere paralel olacak şekilde ve dirsekten kırmak suretiyle eline kadar olan kısmı yukarıya kaldırıp, tekrar yere paralel hale getirir. f- Trafiği yavaşlatma işareti; Trafik polisi, yavaşlatmak istediği yöne cephesi dönük durur ve sağ yada sol kolunu (trafiğin akış yönüne göre- omuzdan, yere paralel oluncaya kadar kaldırıp 45 derece ile 90 derece arasında seri olarak yavaş yavaş sallar.
a- Kırmızı Işık: Aksini gösteren bir işaret yoksa hiçbir yöne hareket edilmez. b- Kırmızı - Sarı Işık: Yol trafiğe açılmak üzeredir, harekete hazırlanılır. c- Yeşil Işık: Yol trafiğe açıktır, aksine bir işaret yoksa durmadan geçilir. d- Sarı ışık: Yol trafiğe kapanmak üzeredir, emniyetle duramayacak kadar yaklaşmış olan araçlar geçebilir, diğer araçlar durmak zorundadır. e- Fasılalı Yanıp Sönen Sarı Işık: Uyarı anlamındadır. Bu yerin yavaş ve dikkatli geçilmesini bildirir. f- Fasılalı Yanıp Sönen Kırmızı Işık: Mutlak duruş yapılmasını ve gidilecek yolun açık ve müsait olduğu görüldükten sonra yeniden hareket edilmesini bildirir. g- Işıklı Oklar: Dönüşleri düzenler. Ok yönünde dönüş yapacak olan sürücülerin ışıklı okun yeşil yanmasını beklemelerini bildirir. h- Yazılı ve sesli ışık: Araç trafiğine göre yaya trafiğini düzenler ve yayalara hitap eder.
a- Kesik yol çizgileri: Trafik kurallarına uymak şartıyla sürücülerin, yol ve trafik durumuna uygun olduğunda, öndeki araçları geçmek için şerit değiştirebileceğini gösterir. b- Devamlı yol çizgileri: İki şerit ve iki yönlü karayolunda, dönemeç tepe üstü, kavşak yaya ve okul geçidi, demiryolu geçidi, dar köprü ve tünel gibi yerlerin yaklaşımında şerit değiştirilemeyeceğini ve öndeki araçların geçilemeyeceğini belirler.
c- Devamlı ve kesik yol çizgileri: Yan yana çizilmiş devamlı ve kesik yol çizgilerinin bulunduğu yerlerde sürücüler, manevra başlangıcında kendilerine en yakın olan çizginin anlamına göre davranırlar. d- Yan yana iki devamlı çizgi(paralel devamlı çizgi): Bu çizgi, yolu bölünmüş yol durumuna getirdiğinden bu çizgi boyunca karşı yönün kullandığı şeritlere girilmez e- Yön Okları: Özellikle kavşak yaklaşımlarında gidilecek veya dönülecek yöne göre zamanında uygun şeride girilmesini gösteren çizgilerdir.
f- Yaya Geçidi Çizgileri: Yayaların karşıdan karşıya güvenle geçmelerini sağlamak amacıyla taşıt yolu üzerine çizilen çizgilerdir. g- Park Yeri Çizgileri: Araçların duracakları yerleri belirlemek amacıyla park yerlerine çizilen çizgilerdir. h- Azami Hız Sınırı: Taşıt yolu üzerine yazılan sayılar bu yol kesimindeki azami hızı gösterir. ı- Park Yasağı Çizgileri: Park etmenin yasaklandığı kesimlerde bordür taşlarına veya kaplama üzerine çizilen çizgilerdir.
Geçilmez. Bu çizginin geçiş amacıyla dahi hiçbir zaman ihlal edilmemesi gerekir. Bir yönde geçiş. Kesik çizgi tarafındaki taşıtlar bu çizgileri geçiş amacıyla ihlal edilebilirler. Ancak sürekli çizi tarafındaki taşıtlar geçiş amacıyla bu çizgileri ihlal edemezler. Dur çizgisi. Bu çizgiye geldiğinizde mutlaka durmalısınız.
Kavsak okları. Kavşaklara yaklaşımda hangi şeritlerdeki taşıtların hangi yöne döneceklerini belirtir. Kısıtlanmış alan. Çapraz çizgilerle taranmış alana girilmemelidir. Park yapılmaz hattı. Bu şekilde işaretlenmiş alanlara park yapılmamalıdır.
Yaya geçidi. Yaya geçitlerinde yayaların geçişlerine izin verilmelidir Gerekli durumlarda bu çizgiye geldiğinizde mutlaka durmalısınız. Şerit ayırma çizgisi. Ayni veya ters yönlü trafik akışı olan şeritleri ayırmada kullanılabilir. Geçişlerde bu çizgi gerektiğinde ihlal edilebilir.
Aksine bir işaret bulunmadıkça bütün sürücüler araçlarını; 1- Gidiş yönüne göre yolun en sağından sürmek, 2- Çok şeritli yollarda, yol ve trafik durumuna göre hızının gerektirdiği şeritten sürmek, 3- Şerit değiştirmeden önce, gireceği şeritteki araçların emniyetle geçmesini beklemek, 4- Trafiği aksatacak veya tehlikeye sokacak şekilde şerit değiştirmemek, 5- Gidişe ayrılan şeritlerden en soldakini sürekli olarak işgal etmemek, 6- İki yönlü dört veya daha çok şeritli yollarda, aksine bir işaret bulunmadıkça motosiklet, otomobil,minibüs, kamyonet ve otobüs dışındaki araçları sürenler, geçme ve dönme dışında, en sağ şeritten sürmek zorundadırlar.
Sürücülerin; 7- Geçme, dönme, duraklama ve park etme gibi haller dışında şerit değiştirmeleri, 8- İki şeridi birden kullanmaları, 9- Kavşaklara yaklaşırken yerleşim yerleri dışında 150 m, yerleşim yerleri içinde 30 m mesafe içinde ve kavşaklarda şerit değiştirmeleri, 10- İşaret vermeden şerit değiştirmeleri, 11- Bölünmüş yollarda, karşı yönden gelen trafik için ayrılmış yol bölümüne girmeleri, 12- Dört veya daha fazla şeritli ve iki yönlü yollarda, karşı yönden gelen trafik için ayrılan yol kısmına girmeleri, 13- İki yönlü ve üç şeritli yollarda en sol şeride girmeleri, yasaktır.
a) Bölünmüş yollarda karşı yöndeki trafik için ayrılan yol bölümüne girmeleri, b) İki yönlü ve üç şeritli yollarda en sol şeride girmeleri, c) İki yönlü ve dört veya daha fazla şeritli yollarda karşı yöndeki trafik için ayrılan yol bölümüne girmeleri, yasaktır.
Araç ve hayvan sürücüleri ile yayalar karayolunu kullanırken: a) Trafiği düzenlemeye ve denetlemeye yetkili üniformalı ve özel işaret taşıyan görevlilerin uyarı ve işaretlerine, b) Işıklı ve sesli trafik işaretlerine, c) Trafik işaret levhaları,tertipleri ve yer işaretlemelerine, d) Trafik güvenliği ve düzeni ile ilgili olarak Karayolları Trafik kanunun da ve bu yönetmelikte gösterilen diğer kural,yasal zorunluluk ve yükümlülüklere uymak zorundadırlar.
Sürücüler: Kavşaklarla yaklaşırken, Dönemeçlere girerken, Tepe üstlerine yaklaşırken, Yaya ve okul geçitlerine yaklaşırken, Devamlı dönemeçli yollarda ilerlerken, Demiryolu geçitlerine yaklaşırken, Tünellere yaklaşırken, Dar köprü ve menfezlere yaklaşırken, Yapım, bakım ve onarım çalışmaları yapılan yol kesimlerine yaklaşırken hızlarını azaltmak zorundadırlar. Not: Römorksuz bir araca römork takılırsa, aracın hızı saate 10 km. daha düşük olmalı.
TÜRKİYE'DE ARAÇLARIN UYMASI GEREKEN YASAL HIZ SINIRLARI ARAÇ CİNSİ YERLEŞİM YERİ İÇİNDE YERLEŞİM YERİ DIŞINDA ŞEHİRLER ARASI ÇİFT YÖNLÜ KARAYOLUNDA YERLEŞİM YERİ DIŞINDA BÖLÜNMÜŞ YOLLARDA OTOYOLDA (Km/Saat) (Km/Saat) ( Km/Saat ) (Km/Saat) Otomobil 50 90 110 120 Otobüs 50 80 90 100 Minibüs 50 80 90 100 Kamyonet 50 80 85 90 Kamyon 50 80 85 90 Motosiklet ( L4, L5, L7 ) Motosiklet ( L1, L2, L6 ) 50 70 80 80 30 45 45 GİREMEZ
Sürücüler, önlerinde giden araçları, kendi araçlarının km. cinsinden saatteki hızının en az yarısı kadar metre mesafesinden takip etmek zorundadırlar. Örneğin, 90 km./s hızla giden bir aracın öndeki aracı takip mesafesi 45m. dir. Takip mesafesi aynı zamanda, takip eden aracın 2 saniyede kat edeceği yol uzunluğu kadardır. Bu sürenin tespitinde, 88-89 yöntemi kullanılır. (Bu sayılar aralıksız söylendiğinde aradan iki saniye geçmektedir). Kol ve grup halinde araç kullananlar, araçları arasında diğer araçların güvenle gidebilecekleri açıklıklar bulundurmak zorundadırlar. Bu açıklıkların ölçüsü takip mesafesinden az olamaz. Tehlikeli madde taşıyan araç sürücüleri, yerleşim yerleri dışında diğer araçları 50 m. den daha yakın takip edemezler.
Sürücülerin önlerinde giden aracı geçmeleri için: 1. Arkasından gelen bir başka sürücünün geçmeye başlamamış olmasına, 2. Önünde giden sürücünün bir başka aracı geçme niyetini belirten uyarma işaretini vermemiş bulunmasına. 3. Geçeceği aracın hızıyla, geçme esnasındaki kendi hızını da dikkate alarak, iki yolarda da karşıdan gelen trafik dahil, yolu kullananların tümü için tehlike veya engel yapmadan geçme için kullanacağı şeridin yeteri kadar ilerisinin görüşe açık ve boş olmasına, 4. Geçişin, geçilen araçlar için bir güçlük yaratmayacak şekilde ve araçlarının bu geçişe uygun durumda bulunmasına dikkat etmeleri mecburidir.
Sürücüler; 1. Geçmenin herhangi bir trafik işaretiyle yasaklandığı yerlerde, 2. Köprülerde, tünellerde, kavşaklarda, demiryolu geçitlerinde, görüşün yetersiz olduğu tepe üstü ve virajlarda, önlerindeki araçları geçmeleri yasaktır. Araç sürücülerinin: 1- Bağlantı yollarında geri gitmeleri, 2- Tek yönlü yollarda, duraklama veya park manevrası dışında geri gitmeleri, 3- İki aracın emniyetle geçemeyeceği kadar dar olan iki yönlü yol kesimlerinde, karşılama ve geçiş kolaylığı dışında, geri gitmeleri, 4- Daha geniş yollarda geriye giderken manevra dışında şerit değiştirmeleri, 5- Trafiği yoğun olan yollarda geriye dönmeleri yasaktır.
Sağa dönüşler: 1. Dönüş işareti vermeye, 2. Sağ şeride veya işaretle dönüş izni verilen şeride girmeye, 3. Hızını azaltmaya, 4. Dar bir kavisle dönüş yapmaya mecburdurlar. Sola dönüşler: 1. Dönüş işareti vermeye, 2. Yolun gidişe ayrılmış olan kısmının soluna yanaşmaya, 3. Hızını azaltmaya, 4. Dönüşe başlamadan, varsa sağdan gelen taşıtlara ilk geçiş hakkını vermeye, 5. Dönüş sırasında, karşıdan gelen ve emniyetle duramayacak kadar kavşağa olan araçların geçmesini beklemeye, 6. Gireceği yolun gidişe ayrılan kısmına girmek üzere, arkadan gelen ve sola dönecek diğer taşıtları engellememek için dönüşünü geniş kavisle yapmaya, 7. Dönüş sırasında ilk geçiş hakkını, kurallara uygun olarak karşıya geçen yayalara, varsa bisiklet yolundaki bisikletlere vermeye mecburdurlar.
Trafik polisi, ışıklı trafik işaret cihazları veya trafik işaret levhaları bulunmayan kavşaklarda; 1- Bütün araçlar geçiş üstünlüğüne sahip araçlara görev anındayken öncelik verir. 2- Bütün sürücüler doğru geçmekte olan tramvay hattı bulunan yoldan geçen araçlara, 3- Bölünmüş yola çıkan sürücüler bu yoldan geçen araçlara, 4- Tali yoldan çıkan sürücüler anayoldaki sürücülere, 5- Dönel kavşak dışındaki sürücüler, dönel kavşak içindeki araçlara, 6- Bir iz veya mülkten karayoluna çıkan sürücüler, karayolundaki araçlara ilk geçiş hakkını vermek zorundadır.
Geçilen araç sürücüsü, kendisini geçmek isteyen araçların işaretini alınca: 1- İki yönlü, iki şeritli yollarda taşıt yolunun sağ kenarına yakın gitmek, 2- Dörtten fazla şeritli ve bölünmüş yollarda bulunduğu şeridi izlemek, 3- Hızını artırmamak, 4- Dar taşıt yollarında, trafiğin yoğun olduğu karayollarında yavaş gitmek sebebiyle kendilerini geçmek isteyen araçlara geçme kolaylığı sağlamak, gerekirse yavaşlamak veya durmak zorundadır. Sürücülerin arkadaki araca dönüş ışıklarıyla geç işareti vermeleri yasaktır. Geçilen araç sürücülerinin, kendilerini geçmek isteyen sürücülere karşı yol vermemeleri, hız arttırmaları ve sola dönüşe geçmeleri yasaktır.
1- Sağa Dönüş a- Dönüş işareti verilir. b- Sağ şeride veya işaretle dönüş izni verilen şeride girilir. c- Hız azaltılır. d- Dar bir kavisle dönülür. e- Dönüş sırasında ilk geçiş hakkı, karşıya geçen yayalara, varsa bisiklet yolundaki bisikletlilere verilir. 2- Sola Dönüş a- Dönüş işareti verilir. b- Yolun gidişe ayrılan kısmının soluna yanaşılır. c- Hız azaltılr. d- Dönüşe başlamadan önce sağdan ve karşıdan gelen taşıtlara ilk geçiş hakkı verilir. e- Geniş dönülür. kavisle f- Dönüş sırasında ilk geçiş hakkı, karşıya geçen yayalara varsa bisiklet yolundaki bisikletlilere verilir. g- Girilen yol çok şeritli ise, en sağ şerit dışında uygun bir şeride girilir.
3- Dönel Kavşaklarda Dönüş a- Dönüş işareti verilir. b- Hız azaltılır. c- Sol veya geriye dönülecekse, orta adaya yakın şeritten kavşağa girilir. d- Sağa dönülecekse orta adaya uzak şeritten kavşağa girilir e- Girilecek yola yaklaşıldığında sağa dönüş işaretiyle birlikte sağa yaklaşarak dönel kavşaktan çıkılır. f- Dönel kavşakta geriye dönülecekse, girilecek yola yaklaşıncaya kadar bulunulan şerit muhafaza edilir. 4- Geri Gitme ve Geri Dönüşler Sürücülerin: a- Bağlantı yolları, oto yollar ve tek yönlü yollarda (duraklama ve park manevrası dışında), dar taşıt yollarında geri gitme ve geri dönmeleri, b- Manevra dışında geriye giderken şerit değiştirmeleri, c- Trafiği yoğun olan yollarda geriye dönmeleri yasaktır.
Kavşağa yaklaşan sürücüler, kavşaktaki şartlara uyacak şekilde yavaşlamak, dikkatli olmak, geçiş hakkı olan araçların önce geçmesine imkan vermek zorundadırlar. Trafik zabıtası veya trafik işaret levhası veya ışıklı işaret cihazları bulunmayan kavşaklarda; 1- Bütün sürücüler, geçiş üstünlüğüne sahip olan araçlara, 2- Doğru geçmekte olan tramvaylara, 3- Doğru geçen tramvay hattı bulunan karayoluna çıkan sürücüler, bu yoldan geçen araçlara, 4- Bölünmüş yola çıkan sürücüler bu yoldan gelen araçlara, 5- Tali yoldan anayola çıkan sürücüler anayoldan gelen araçlara, 6- Dönel kavşağa gelen sürücüler dönel kavşak içindeki araçlara,
7- Bir iz veya mülkten (geçiş yolundan) karayoluna çıkan sürücüler karayolundan gelen araçlara, 8- Dönüş yapan sürücüler, doğru geçmekte olan araçlara, Kavşak kollarının trafik yoğunluğu bakımından farklı olduğu işaretlerle belirtilmemiş ise; 9- Motorsuz araç sürücüleri, motorlu araçlara, 10- Lastik tekerlekli traktör ve iş makinesi sürücüleri, diğer motorlu araçlara, 11- Motorlu araçlardan soldaki, sağdan gelen araca, Kavşağa gelen sürücüler, kavşak giriş ve çıkışlarında kurallara uygun olarak karşıya geçen yayalara, geçiş hakkını vermek zorundadırlar. Işıklı trafik işaretleri izin verse bile trafik akımı, kendisini kavşak içinde durmaya zorlayacak veya diğer doğrultudaki trafiğin geçişine engel olacak ise, sürücünün kavşağa girmeleri yasaktır. Sürücünün kavşakta gereksiz olarak yavaşlamaları, durmaları, araçtan inmeleri veya araçlarının motorlarını durdurmaları yasaktır.
Görev sırasında belirli araç sürücülerinin, can ve mal güvenliğin tehlikeye sokmamak şartıyla trafik kısıtlama veya yasaklarına bağlı olmalarına geçiş üstünlüğü denir. 1- Ambulanslar 2- İtfaiye araçları 3- Polis araçları 4- Sivil savunma araçları 5- Koruyan ve korunan araçlar NOT: Geçiş üstünlüğüne sahip araçların 150 metreden görülür lambaları olmalıdır. 150 metreden duyulur sirenleri olmalıdır. NOT: Sarı tepeli lambalı araçlar geçiş üstünlüğüne sahip değildir. Sarı tepe lambası araçlara kendilerini belli etmek için takarlar diğer araç kullananlar da daha dikkatli araç kullanırlar.
Virajlar motorlu araçların dengesini bozan yol kesimlerinden en etkili olanıdır. Viraj içinde zorunlu olmadıkça frene basılmaz. Araca kumandayla ilgili yapılacak işlemler viraja girmeden tamamlanmalıdır. Doğru viraj alımında sürüş çizgisi önce dış, sonra iç ve tekrar dış şeklinde olmalıdır. Virajlara girerken hız azaltılır ve virajlara yavaş girilir, virajı çabuk boşaltabilmek için hızlı çıkılır.
Durma Araçların; görevli kişilerce, verilen dur emrinde, sesli, işaretli dur emrinde veya kırmızı ışıkta işaret levhalarına uyularak veya önündeki araçların durması ve arıza halleri gibi her türlü trafik mecburiyeti nedeni ile durdurulması halleri "Durma" dır. Gereksiz olarak trafiği aksatacak, engelleyecek ve tehlikeye düşürecek şekilde araçların durdurulması yasaktır. Duraklama Durma halleri dışında yolcu indirip bindirmek, yük yüklemek veya boşaltmak veya beklemek amacı ile araçların kısa süreler içinde durdurulması "Duraklama" dır. Duraklama, bekleme amacıyla yapılıyorsa, bunun süresi en çok 5 dakikadır. Bu sürenin geçirilmesi park etme sayılır.
1- Duraklamanın yasaklandığının bir trafik işaretiyle belirtilmiş olduğu yerlerde. 2- Sol şeritte (raylı sistemin bulunduğu yollar hariç). 3- Yaya ve okul geçitleri ile diğer geçitlerde. 4- Kavşaklar, tüneller, rampalar ve bağlantı yollarında ve buralarda yerleşim merkezleri içinde 5 metre yerleşim merkezleri dışında 100 metre mesafede. 5- Görüşün yeterli olmadığı tepe üstlerine yakın yerlerde ve dönemeçlerde. 6- Duraklayan veya park eden araçların yanında. 7- Otobüs ve taksi duraklarında. 8- İşaret levhalarına, yaklaşım yönünde ve park izni verilen yerler dışında, yerleşim birimi içinde 15 metre, yerleşim birimi dışında 100 metre mesafede. 9- Zorunlu haller dışında, yerleşim yerleri dışındaki karayollarında, taşıt yolu üzerinde duraklamak yasaktır.
Araç sürücülerinin; 1- Yolcularını aracın sol tarafından indirip-bindirmesi, 2- Araç durmadan kapı açması, 3- Kapıların kapanmasını beklemeden hareket etmesi, yasaktır.
A) Duraklamanın yasak olduğu yerlerde B) Kamu hizmeti yapan yolcu taşıtlarının duraklarını gösteren işaret levhalarına 15 m mesafe içinde C) Geçiş üstünlüğüne sahip araçların giriş ve çıkış yerlerine 15 m mesafe içinde D) Yangın musluklarına her iki yönden 5 m içinde E) Kamuya açık olan tesis ve iş yerlerinin giriş ve çıkış kapılarına her iki yönden 5m içinde F) Alt ve üst geçitlere 10 m mesafe içinde park etmek yasaktır.
A) Aracın el freni çekilir ( sabitleştirilir ) B) Motor durdurulur C) Eğimli yollarda vites inişte geri yokuşta 1. vitese takılır D) Aracın arka tekerlerine yolun eğilimine göre takoz konulur E) Araç terk edilirse camlar ve kapılar kilitlenir NOT: Duraklamanın yasak olduğu her yerde park etmek de yasaktır. NOT: Kavşaklarda park etme yasağı şehir içerisindeki kavşaklarda 30 metre, şehir dışında 150 metre park etmiş iki araç arasında 1,5 metre olmalıdır.
Araçlar geceleri veya sis, kar şiddetli yağmur ve yeterli derecede aydınlatılmamış tünel gibi görüşün yetersiz olduğu yer, zaman ve hallerde ışıklarını yakmak zorundadır. Uzağı Gösteren Işıklar(uzun huzmeli farlar): 1- Yerleşim birimleri dışındaki karayollarında geceleri seyrederken, 2- Yeterince aydınlatılmamış tünellere girerken, 3- Benzeri yer ve hallerde, Sürücüler, geceleri, yakın ilerisi görülmeyen kavşak,dönemeç ve tepe üstlerine yaklaşırken, yakın ve uzağı gösteren ışıkları ardı ardına ve sıra ile yakarak gelişlerini haber vermek zorundadır. NOT: Kısa farla 25 m., uzun farlar 100 m. ileriyi aydınlatır.
Yakını Gösteren Işıklar: 1- Karşılaşmalarda, 2- Aydınlatmanın yeterli olduğu yerlerde, 3- Öndeki aracı takip ederken, 4- Gece bir aracı geçerken yan yana gelinceye kadar, 5- Gündüz görüşü azaltan sisli,yağışlı ve benzeri havalarda kullanılır. Kuyruk ışıklarının uzağı veya yakını gösteren ışıklar veya sis ışıkları ile birlikte kullanılması zorunludur. Işıkların Kullanılmasında Yasaklar 1- Sis ışıklarının; sisli,karlı ve sağanak yağmurlu havalar dışında ve diğer farlarla birlikte yakılması, 2- Dönüş ışıklarının geç anlamında kullanılması, 3- Karşılaşmalarda ışıkların söndürülmesi, 4- Öndeki aracı geçişlerde uyarı için çok kısa süre dışında uzağı gösteren ışıkların yakılması, 5- Yönetmelikte belirlenen esaslara aykırı nitelikte ışık takılması ve kullanılması 6- Sadece park lambaları veya sis ışıkları ile seyredilmesi, yasaktır. Reflektör: Araçların arkasında en az 20 cm büyüklüğünde, römork veya yarı römorklarda bir kenarı 15 cm eşkenar üçgen şeklinde ve içi dolu olacaktır.
Bozulan araçların durumuna göre: 1- Araçların park ışıkları yakılmadığı, yakılamadığı ve yakılması halinde bile, diğer araç sürücüleri tarafından 150 m. mesafeden açıkça görülmediği takdirde, bozulan aracın ön ve arkasına uygun yerlere, diğer araç sürücülerinin 150 m. mesafeden açıkça görebilecekleri şekilde birer kırmızı reflektör veya kırmızı ışıklı cihaz konulması, 2- Dönemeç veya tepe üstü gibi yerlerde, kırmızı renkteki yansıtıcının veya kırmızı ışıklı cihazın, araçtan en az 30 m. uzaklığa, diğer araç sürücülerinin en az 150 m. mesafeden görebilecekleri yer ve şekilde yerleştirilmesi, 3- Otobüs, kamyon ve çekicilerin arızalanması halinde, normal hava şartlarında en az 150 m. den net olarak görülebilecek şekilde 150 x 25 cm. ebadında engel işaretinin konulması mecburidir. Bozulan araç tehlikeli madde taşıyor ise, her durumda kırmızı ışıklı cihaz kullanılacak ve devamlı şekilde başında beklemek suretiyle gözetim altında tutulacaktır. Gerekli tedbirler alınıncaya kadar araçta acil uyarı (dörtlü ikaz) lambaları varsa bunlar yakılır.
Çekilen Aracın 1- Ağırlığı, çeken aracın taşıması sınırından fazla ağır olmayacaktır. 2- Sürücünün yönetiminde olacaktır. 3- Işık donanımı bozuk ise, arkasına gündüz 20 x 20 cm. ebadında kırmızı bez, gece kırmızı ışık veya reflektör konur. Çeken ve Çekilen Araçlarla İlgili Şartlar 1- Her iki araç boş olacak, yolcu taşınmayacak, 2- İki aracın bağlantısı çelik çubuk, çelik halat veya zincirlerle yapılacak, 3- İki araç arasındaki mesafe 5 m. yi geçmeyecek. Bu açıklık 2,5 m. yi geçtiği takdirde, bağlantının orta kısmına gündüz kırmızı yansıtıcı veya bez, gece kırmızı ışık veya yansıtıcı konacaktır. 4- Çekilen aracın freni bozuk ise, çeken araç ile arasındaki açıklık 1 m. den fazla olmayacak, bağlantı, iki aracın birbirlerine yaklaşmalarını önleyecek şekilde (çeki demiri) yapılmış olacak. 5- Çeken araç, freni bozuk aracı çekerken 15 km/s. hızdan, diğer hallerde 20 km/s. hızdan fazla hızla sürülmeyecektir. 6- Kendi kendine hareket gücü olmayan römork ve benzeri arızalı araçlar ile başka bir araçla çekilemeyecek durumda olan arızalı araçlar, yalnız kurtarıcı araçlarla çekilecektir.
Freni arızalı olmayan araçların çekilmesi: - Çekme halatı, çekme zinciri veya çekme demiri ile çekilir. - Çekme halatının uzunluğu en fazla 5m. olmalıdır. - Halatın uzunluğu 2,5m. geçerse kırmızı yansıtıcı bağlanmalı - Hız saatte 20km olmalı. Freni arızalı olan araçların çekilmesi: - Çeki demiri ile çekilmeli. - Demir uzunluğu en fazla 1m. olmalı. - Hız saatte 15km. geçmemeli. NOT: Her iki durumda da yolcu ve yük taşınmamalı.
Fiziksel ve kimyasal yapı ve nitelikleri bakımından patlayıcı, parlayıcı, yanıcı, yakıcı, kendi kendine tutuşucu veya kolayca ateş alıcı, zehirli veya radyoaktif maddeler ile bunların benzerleri Tehlikeli Madde sayılır. 1- Tehlikeli maddelerin yüklenmesi ve boşaltılması sırasında bulundukları yere 30 m. mesafe içinde, sigara ve benzerleri içilmeyecek, kibrit, çakmak, aydınlatma cihazı ve benzerleri gibi alev ve kıvılcım çıkaran şeyler kullanılmayacak. 2- Tehlikeli madde taşıyan araçların içine 6 voltu geçmeyen pilli fener dışındaki aydınlatma cihazları ile girilmeyecektir. 3- Bu araçlarda iki adet 6 kg. kapasiteli yangın söndürme cihazı bulundurulacaktır. 4- Araca başka yük alınmayacak, mal sahibi veya hizmetliden başka yolcu bindirilmeyecektir.
5- Park etme ve duraklama halinde araç, bir görevlinin gözetimi altında olacaktır. 6- Bu araçları sürenler, yerleşim yerleri dışındaki karayolunda, diğer araçları en az 50 m. mesafeden takip edeceklerdir. 7- Duraklama hallerinde diğer araçlarla aralarında 20 m. mesafe bulunduracaklardır. Tehlikeli madde taşıyan araçlar, şehir içerisinde 30km. şehir dışında 50km. hızla gidebilir. (Eğer boş ise, kendi sınıfının hızı ile) NOT: Dolum veya boşaltım sırasında kıvılcım çıkaran nesnelere en fazla 30m. yaklaşır, park anında 20m. takip mesafesi 50m. olmalıdır. NOT: Tehlikeli madde taşıyan araçlarda 6kg. iki adet yangın söndürme cihazı ve temizlik anında tanker içindeki aydınlatma feneri de 6 voltluk pil olmalıdır. NOT: Arıza anında başka bir gözcü bulunmalıdır.
Sürücüler otoyola girerken hızlanma şeridinden yararlanarak yoldaki trafiğin akış hızını da dikkate aldıktan sonra otoyolun sağ şeridine girmek zorundadırlar.