Klinik Araştırmalar Problem ve Fırsatlar Dr. Serhat Ünal FACP, FEFIM Hacettepe Universitesi, Tıp Fakültesi İnfeksiyon Hastalıkları Anabilim Dalı 18 th International Pharmaceutical Technology Symposium IPTS 2016 18 21 Eylül 2016 Antalya
Klinik Araştırma İnsanlar üzerinde yapılan, bir girişimin etkisi ve değerini bir kontrol grubu ile karşılaştıran ve klinik bir olayı ilgilendiren prospektif çalışmalara denir. Sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesi Hastaya verilen hizmetlerin kalitesinin arttırılması Yeni tanı, tedavi yöntemlerinin hastalara ulaştırılması Bilimsel kapasite, gelir Friedman LM, Furberg CD, DeMets DL: Fundamentals of Clinical Trials (2nd edition). St. Louis, Mosby 1985.
Türkiye de hemen başlayalım Alt yapı Hukuki alt yapı, etik düzenlemeler Deneyim Bilinirlik Ben insanımı KOBAY olarak kullandırmam
Klinik Araştırma -Türkiye deki Düzenlemeler İlaç Araştırmaları Hakkında Yönetmelik 29.01.1993 Farmasötik Müstahzarların Biyoyararlanım ve Biyoeşdeğerliğinin Değerlendirilmesi Hakkında Yönetmelik 27.05.1995 İyi Klinik Uygulamalar Kılavuzu 29.12.1995 Hasta Hakları Yönetmeliği 01.08.1998 Türk Ceza Kanunu 2005 Deney Hayvanlarına İlişkin Yönetmelik 16.05.2004
Klinik Araştırma Başla Etik Kurula Başvuru Başvuru dosyalarının hazırlanması Sözleşme ve Bütçe Üniversite Hastaneleri Araştırma Hastaneleri Sağlık Bakanlığına Başvuru İthalat İzni Dosyalarının hazırlanması Kontratların tamamlanması İthal izni için Sağlık Bakanlığına başvuru
Klinik Araştırmalar - Türkiye 400-500 Klinik Araştırma / yıl Clinical Trials Journey of Turkey-Long and Thin Road. Hilal Ilbars, Kaan Kavaklı, Hamdi Akan, Duygu Koyuncu Irmak. J Clin Trials 2015, 5:2
Klinik Araştırmalar - Türkiye Clinical Trials Journey of Turkey-Long and Thin Road. Hilal Ilbars, Kaan Kavaklı, Hamdi Akan, Duygu Koyuncu Irmak. J Clin Trials 2015, 5:2
Klinik Araştırmalar - Türkiye Clinical Trials Journey of Turkey-Long and Thin Road. Hilal Ilbars, Kaan Kavaklı, Hamdi Akan, Duygu Koyuncu Irmak. J Clin Trials 2015, 5:2
Klinik Araştırmalar - Türkiye Onaylanan Tıbbi Cihaz Araştırmaları Milyon nüfus başına 25.2 çalışma 45 40 35 30 25 20 15 10 13 29 44 2014 yılı: 78.000.000 Hastane sayısı: 1528 Yatak sayısı: 206.836 Doktor sayısı: 135.616 Uzman Doktor: 75.251 5 2 1 1 0 2009 2010 2011 2012 2013 2014 Clinical Trials Journey of Turkey-Long and Thin Road. Hilal Ilbars, Kaan Kavaklı, Hamdi Akan, Duygu Koyuncu Irmak. J Clin Trials 2015, 5:2
Ülkelerin Toplam Klinik Araştırmalar İçindeki Payı Sıralama 2015 Ülke Dünyadaki payı % 2011 Çalışma sayısı (sıralama) 2011 Dünyadaki payı % 2015 Çalışma sayısı, 2015 Trend Nüfus 2015 Dünya 119.416 184.187 7.336.000.000 1 Amerika 49,1 58.680 45 82.950 321.200.000 2 Kanada 7,8 9.256 7,3 13.434 35.800.000 3 Almanya 7,3 8.714 6,8 12.581 81.100.000 4 Fransa 6,3 7.494 6,4 11.839 64.300.000 5 Birleşik Krallık 5,4 6.504 5,5 10.103 65.100.000 6 İtalya 4,1 4.908 4,1 7.483 62.500.000 7 Güney Kore 2,7 3.191 (12) 4,0 7.033 50.700.000 8 İspanya 3,7 4.472 3,8 6.999 46.400.000 9 Hollanda 3,3 3.981 3,2 5.922 16.900.000 10 Çin 2,3 2.743 (15) 3,2 5.840 1.371.900.000 11 Belçika 3,2 3.762 3,1 5.676 11.200.000 12 İsrail 2,9 3.494 2,7 5.060 8.400.000 15 Brezilya 2,3 2.751 2,3 4.269 204.500.000 22 Rusya 1,7 2.053 1,6 2.953 144.300.000 31 Türkiye 0,8 978 (36) 0,95 1.746 (31) 78.200.000 Araştırma Sayısının Nüfusu Oranı (/Milyon Kişi) 25,11 258,25 375,25 155,13 184,12 155,19 119,73 138,72 150,84 350,41 4,26 506,79 602,38 20,88 20,46 22,33 ClinicalTrials.gov, 16 Feb 2015
Ülkelerin Toplam Klinik Araştırmalar İçindeki Payı İlk 12 ülke dünyadaki klinik araştırmaların % 94,4 ünü gerçekleştirmektedir (ABD, Kanada, Almanya, Fransa, İngiltere, İtalya, İspanya, G.Kore, Hollanda, Çin, Belçika, İsrail) 2011 2015 arasında dünya klinik araştırmalarından aldığı payı önemli ölçüde artıran ülkeler: Çin ve Güney Kore dir. Tabloda yer alan ülkelere baktığımızda Endüstri Destekli KA ların payının ülkelere göre % 41-93 arasında değiştiği görülmektedir. (Türkiye de % 59). T.C. Sağlık Bakanlığı, TİTCK Klinik Araştırmalar Çalıştayı, 2015
Ülkelerin Toplam Klinik Araştırmalar İçindeki Payı - Türkiye Genellikle 400-500 Klinik Araştırma çalışması / yıl, her bir çalışma ortalama 1,5-3 yıl sürmektedir. Türkiye 2011 de 36.iken, 2015 Şubat itibarı ile 31.liğe yükselmiştir. Yani ülkemiz de son yıllarda pazar payını arttıran ülkeler arasındadır. Türkiye deki güncel çalışma sayısı 2096 dır. (Bu her yıl gelen KA çalışmasını değil geçmiş yıllardan gelen ve hali hazırda yürüyen toplam çalışma sayısını belirtmektedir.) T.C. Sağlık Bakanlığı, TİTCK Klinik Araştırmalar Çalıştayı, 2015
Ülkelerin Toplam Klinik Araştırmalar İçindeki Payı Ülke Nüfus KA Sayısı Araştırma Sayısının Nüfusu Oranı (/Milyon Kişi) Porto Riko 3.500.000 1653 472,29 Tayvan 23.500.000 4332 184,34 Bulgaristan 7.200.000 1327 184,31 Yunanistan 11.500.000 1934 168,17 Macaristan 9.800.000 2818 287,55 Romanya 19.800.000 1860 93,94 Slovakya 5.400.000 1290 238,89 Türkiye 78.200.000 1746 22,33 Yeni Zelanda 4.600.000 1350 293,48
Türkiye nin Dünya İlaç Pazarı ve Klinik Araştımalardaki Yerinin Karşılaştırması 2011 verilerine göre Türkiye İlaç Pazarı 11.2 milyar USD bütçe ile Dünya İlaç Pazarının Pazar değeri açısından 16. büyük, Avrupa Pazarının 6. büyük ülkesidir. Ancak, aynı yıl Türkiye Dünya Klinik Araştırmalarından aldığı pay ile 36 ncılığa ulaşabilmiştir. T.C. Sağlık Bakanlığı, TİTCK Klinik Araştırmalar Çalıştayı, 2015 Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği (AİFD) - Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu
İlaç / ARGE 1 trilyon $; Dünya ilaç pazarı Global araştırmacı ilaç firmaları cirolarının %15 ini ARGE ye yatırmaktadır. ARGE ye yatırılan %15 lik kısmın % 40 ını (Toplam ARGE nin % 6 sı) Klinik Araştırmalar oluşturmaktadır. 90 Milyar $; Dünya genelinde klinik araştırmaya ayrılan pay T.C. Sağlık Bakanlığı, TİTCK Klinik Araştırmalar Çalıştayı, 2015 *TUFTS, CSDD csdd.tufts.edu
2011 yılında ilaç endüstrisi, Ar-Ge çalışmaları için 90 Milyar USD harcamıştır. 2011 yılında ilaç endüstrisi Ar-Ge için harcadığı tutar ABD de 50 Milyar USD Japonya da 11,5 Milyar USD Almanya da 5,2 Milyar USD Fransa da 3,7 Milyar USD dir. Durum Türkiye de ise ilaç sektörünün yıllık Ar-Ge yatırımı, yaklaşık 50 Milyon USD civarında kalmıştır. Yani ülkemiz, mevcut pazardan hak ettiğinin çok azını elde edebilmektedir!!! (OECD-2015, www.oecd.org/sti/msti.htm) AİFD (Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği 2015 İlaç Ar-Ge Ekosistemi raporu
Klinik Araştırmalar Türkiye - Potansiyel Türkiye deki mevcut durum 90-100 Milyon USD (%0,1 ) Çalışma sayısı olarak % 0,95, Parasal değer olarak % 0,1 2015 yılına ait 1957 yürüyen klinik araştırma için Türkiye nin ulaşacağı tahmini pay ki 2016 Mart Ayı itibari ile klinik araştırma çalışmalarının güncel sayısının 2096 olduğu düşünülürse bu rakam daha da artacaktır Klinik araştırma eko-sisteminde küresel anlamda rekabetçi hale gelindiğinde, Türkiye nin pastadan alabileceği potansiyel %1 900 Milyon USD (%1) Türkiye nin Pazar Potansiyeli *T.C. Sağlık Bakanlığı, TİTCK Klinik Araştırmalar Çalıştayı, 2015 *Araştırmacı İlaç Firmaları Derneği (AİFD) - Türkiye İlaç Sektörü Vizyon 2023 Raporu
Uluslararası Örnek Alınacak Modeller TUFTS Center for the Study of Drug Development CSDD G. KORE The Korea National Enterprise for Clinical Trials KONECT ÇİN İSRAİL
TUFTS Center for the Study of Drug Development CSDD Tufts Üniversitesi (Boston, ABD) Bünyesindeki CSDD, 1976 yılında araştırmacı Dr. Louis Lasanga tarafından kurulmuş, bağımsız, akademik, kar amacı gütmeyen bir araştırma kuruluşudur. CSDD, yeni bir ilaç üretmek için ilk kapsamlı çalışmasını 1979 yılında gerçekleştirmiştir. (54 Milyon USD) İlk uluslararası raporunu, 1993 de Amerika, Avrupa ve Japonya daki biyo-teknolojik ürün keşfi, geliştirme, pazarlama oranları üzerine yayınladı. 2000 yılında EMA (European Medicines Agency) ve FDA in merkezi prosedürleri altında, yeni ilaç ve biyofarmöstatik analiz onay süreleri üzerine ilk karşılaştırmasını yayınladı.
TUFTS Center for the Study of Drug Development CSDD Globalde tüm dünyanın araştırmalarını ve değerlendirme raporlarını refere ettiği ve klinik araştırma ile ilgili en kapsamlı verinin sağlandığı merkezdir.
G. KORE - The Korea National Enterprise for Clinical Trials KONECT KoNect 7 yıllık süre için kurulmuş bir oluşum idi. KoNect 3 hedefi gerçekleştirmiştir: 1. Kendine bağlı worldclass 15 Bölgesel KA Merkezi açtı ve bu merkezlere kuruluş destegi verdi: a. Merkezin eş zamanlı işleyişini, optimize çalışmasını sağlayacak merkezi bir IT altyapısının kurulması ve başvuru anından sonuç aşamasına kadar tüm süreçlerin kaydı, yönetimi, erken uyarı önlem, sorgulama ve arşiv sisteminin kurulması b. Donanım, teçhizat ve insan kaynağı sağlamak, herbir merkezin belli uzmanlık alanlarında gelişimini sağlamak c. Uluslararası bilinirliğini /görünürlüğü sağlamak d. Herbir merkeze 4 milyon USD fon sağlandı 2. Klinik Araştırma Eğitim Akademisini kurdu: a. Eğitimde 6 rolü hedefledi: KA Merkez Destek personeli (saha koordinatörleri), Monitorler, Araştırmacılar, Klinik Farmakologlar, Klinik Eczacılar, Veri Yönetim ekibi b. Eğitmenler hekimler, destekleyiciler arasından belirlendi c. 7 yılda 4200 kişiyi eğitti d. Her yıl için eğitime 2 milyon USD fon ayırdı e. Eğitimleri 3 yıl süre ile sertifikalandırdı 3. KA Teknolojisinin geliştirilmesine destek verdi: a. Faz 1 için simulasyon & modelleme b. Biomarkerler için görüntüleme c. Farmakogenetik markerler
G. KORE - The Korea National Enterprise for Clinical Trials KONECT Hükümet ayrıca 2007 yılında Etik Kurulun (EK) geliştirilmesi için EK fellowship programı başlatmıştır. Ülkeden birkaç EK temsilcisini Amerika ya Avrupa ya EK konusunda eğitmek üzere göndermiştir. Bu kişiler döndüklerinde ülkedeki diğer EK üyelerini eğitmişlerdir. Şu anda çok gelişmiş bir elektronik EK değerlendirme sistemine sahiptirler.. KONECT, G.Kore KA lar veri tabanının oluşturulması için Kore Sağlık Bakanlığı ile bir iyi niyet sözleşmesi imzalamıştır. Şu anda dünyadaki Onkoloji çalışmalarının üçte biri G.Kore de yürütülmektedir.
Uluslararası Örnek Alınacak Modeller TÜRKİYE İSRAİL 78 Milyon Nüfus 2096 KA 8,5 Milyon Nüfus 5060 KA
G.Kore, Çin ve İsrail in Pazardan Yüksek Oranda Pay Almasının Temel Nedenleri: Bürokrasisi az, etik kurul ve bakanlık onay süreçleri hızlı, sonuç olarak başvuru yanıt süreci çok hızlı, Klinik araştırma merkezlerindeki yetişmiş insan kaynağı, iletişim teknoloji, laboratuvar alt yapısı çok güçlü, Uluslararası network ü dolayısıyla KA dan aldığı pay çok yüksek, Kapalı bir toplum ve akraba evlilikleri nedeniyle belirli hastalıklarda değerli hastalık havuzuna sahipler, örn: nadir hastalıklar
TUFTS CSDD (Center for the Study of Drug Development) 2013 Pazar Geleceği Raporu na göre KAM ların Geleceği Yeterli altyapı (insan, laboratuvar, IT) Yüksek performanslı, deneyimli araştırmacılar İzlenebilirlik, şeffaflık Bürokrasi az, hızlı yanıt veren Global ölçekli merkezler öne çıkacaktır
Öneriler; Ülkemizin dünyadaki KA lar pazar payını arttırarak ülke ekonomisine katkı sağlamak Dünya Klinik Araştırmalar alanında global düzeyde marka değeri yaratarak dünyadaki KAM lar arasında bilinen ve seçilen bir merkez/merkezler geliştirmek KAM da evrensel standartlar ve niteliklerle rekabet edebilecek bilim insanları ve araştırmacılar yetiştirmek, Yeni ilaç geliştirme ve ilaç klinik araştırma bilimsel çalışmalarında tüm klinik alanlarda farkındalık yaratarak aktif katılım sağlamak, Klinik araştırmalar ve ilaç geliştirme konusunda bilimsel deneyim kazanımları ve bunun sonucu yeni ilaç geliştirme, Ar-Ge, girişim cesareti yaratmak,
Öneriler Düzenleyici ve kanun koyuculara bilimsel kanıta dayalı stratejik bilgi ve bilimsel rapor üretme, Klinik Araştırma profesyonellerinin sürekli eğitilmesi, mevcut bilgi ve deneyimlerin sürekli güncellenerek merkezin uluslararası standartlarda işleyiş devamlılığının sağlanması (süreklilik), KA ve merkez işleyişleriyle ilgili IT altyapılarının hazırlanarak ulusal ve uluslararası veri-tabanlarına entegre edilmesi; bu alanda ulusal ve uluslararası düzeyde yapılacak girişimlere öncülük edilmesi, global düzeyde anahtar teslim çözümler sunulması, network ler kurulması, Ülkemizin KA konusundaki potansiyelinin uluslararası işbirlikleri ve platformlar aracılığıyla tanıtılarak ileri seviyelere taşınması.