KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ STAJ YÖNERGESİ Trabzon 2007 1
KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi İÇİNDEKİLER A- BİRİNCİ KISIM 1. Genel Hususlar. 3 2. Staj Süresi ve Dönemleri 3 3. Staj Yeri. 4 4. Staja Başlama. 4 5. Stajın Yürütülmesi.. 5 6. Staj Dosyalarının Hazırlanması ve Teslimi. 5 7. Stajın Değerlendirilmesi 6 8. Muafiyet.. 7 9. Mezuniyet. 7 B- İKİNCİ KISIM İnşaat Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar. 8 Makine Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar.. 10 Elektrik-Elektrik Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar 12 Jeoloji Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar 13 Harita Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar.. 14 Jeofizik Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar.. 15 Maden Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar. 16 Bilgisayar Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar. 21 Metalurji ve Malzeme Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar.. 20 Endüstri Mühendisliği Bölümü ne İlişkin Hususlar.. 24 2
KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi KARADENİZ TEKNİK ÜNİVERSİTESİ MÜHENDİSLİK FAKÜLTESİ STAJ YÖNERGESİ Bu yönerge, KTÜ Mühendislik Fakültesi öğrencileri için staj esaslarının düzenlenmesi amacıyla hazırlanmıştır. Yönerge iki kısımdan oluşmaktadır. Birinci kısım bütün bölümler için öngörülen genel maddeleri, ikinci kısım ise bölümlere ilişkin özel hususları içermektedir. A-BİRİNCİ KISIM 1. GENEL HUSUSLAR: Madde 1.1. KTÜ Mühendislik Fakültesi öğrencilerinin lisans derecesini alabilmeye hak kazanabilmeleri için tamamlamaları gerekli ders kredisi yanında Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi kuralları çerçevesinde, Mühendislik eğitimlerine katkıda bulunacak şekilde, pratik bilgi ve becerilerini artırmak amacıyla, staj (pratik çalışma) yapmaları zorunludur. Madde 1.2. Stajın yapılması ve değerlendirilmesi hazırlanan bu yönerge ile düzenlenir. Madde 1.3. Bu yönergede bulunmayan hususlar Bölüm Staj Komisyonunca karara bağlanır. Madde 1.4. Bu yönerge ilgili Kurullarca kabul edildiği tarihte yürürlüğe girer. Madde 1.5. Bu yönergeyi Karadeniz Teknik Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Dekanlığı yürütür. 2. STAJ SÜRESİ VE DÖNEMLERİ Madde 2.1. Öğrencinin mezuniyeti için gerekli olan toplam staj (pratik çalışma) süresi 60 (altmış) iş günüdür. Staj yapacak öğrenciler bir staj döneminde (iki yarıyılı kapsayan bir yıllık süre içerisinde) ara vermeden en az on beş (15) iş günü ve en çok kırk (40) iş günü staj yapabilirler. Madde 2.2. Bir işyerinde 15 iş gününden daha az süreyle staj yapılamaz. Bir iş günü en az sekiz (8) saatlik gündüz yapılan fiziksel veya zihinsel çalışma gerektirir. Öğrenci haftada en fazla altı gün çalışabilir. 3
KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi Madde 2.3. Resmi tatil ilan edilen günlerde staj yapılamaz. Ancak, özel kurum ya da kuruluşlarda, resmi tatil dışındaki Cumartesi günlerinde de staj yapılabilir. Madde 2.4. Stajlar yaz tatilinde ve/veya 15 iş günü sığdığı takdirde sömestr tatilinde (Akademik takvimdeki ders ve sınav dönemleri dışında kalan sürelerde) yapılabilir. Derslerini tamamlamış ve mezuniyet için sadece staj eksiği kalmış durumdaki öğrenciler ile bir yarıyıl içinde tüm derslerinden devam zorunluluğu olmadığı (haftada en az üç iş günü serbest olan) belirlenen beklemeli öğrencilere bu kural uygulanmaz. Madde 2.5. Bütün derslerini başarı ile tamamlayan öğrenciler, son sınavlarına girdikleri tarihten itibaren dönem harcını yatırmak suretiyle altı aylık süre içinde stajlarını tamamlamalıdırlar. 3. STAJ YERİ Madde 3.1. Staj yapılabilecek resmi ya da özel sektör kuruluşlarının belirlenmesinde Bölümlerin Staj Komisyonları yetkilidir. Madde 3.2. Öğrenci stajını yurtiçinde veya yurtdışında bölümü ile ilgili bir alanda faaliyet gösteren ve eğitim aldığı dalda en az bir mühendisi bulunan kuruluşta yapmak zorundadır. Madde 3.3. Öğrenci staj yerini, Bölüm tarafından ilan edilen staj yerlerinden veya kendi girişimleri sonucu temin ettiği yurt içinde ya da yurt dışında ilgili mühendislik alanında faaliyet gösteren Kamu/Özel kurum veya kuruluşlarından seçer. Madde 3.4. Bölümün girişimi ile resmi yada özel kuruluşlardan temin edilen ücretli yada ücretsiz staj yerlerinin dağıtımı; kontenjandan fazla başvuru olması halinde, öncelik üst sınıf öğrencilerinde olmak üzere, öğrencinin akademik not ortalamasına göre yapılacak sıralama dikkate alınarak yapılır. Madde 3.5. Türkiye dışında staj yapmak isteyen öğrenciler stajlarını Uluslar arası Teknik Stajyer Öğrenci Mübadelesi Birliği (The International Association for the Exchange of the Students for Technical Experience) IAESTE (http://www.iaeste.itu.edu.tr/tr/index.htm) kanalı ile gerçekleştirebilirler. Öğrenciler Türkiye dışındaki yabancı ülkelerde de kendi girişimleri sonucu temasa geçtikleri firmalarda Bölüm staj komisyonunun yazılı iznini alarak staj yapabilirler. 4. STAJA BAŞLAMA Madde 4.1. Öğrencilerin stajlarına başlayabilmeleri için bölümlerinde en az dört yarıyıl eğitim almış olmaları gerekir. 4
KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi Madde 4.2. Öğrenci, staja başlamak için gerekli olan resimli ve soğuk damgalı Pratik Çalışma (staj) Sicil Fişini ve Staj Defterini öğrenci işlerinden temin eder. Bu fiş ilgili staj yerine öğrenci tarafından verilir. Staj dosyası ise bir adet kapak, çalışma programı ve yapılan işlerin belirtildiği A4 boyutundaki sayfalardan oluşmaktadır. Madde 4.3. Öğrenci staj yapmak istediği kurumdan alacağı staj yapma isteğinin kabul edildiğine dair başlıklı veya kaşeli, tarihli ve stajın adını içeren onaylı bir belge ile yarıyılın bitiminden en az bir (1) hafta önce Bölüm Staj Komisyonu Başkanlığına başvurur. Öğrencinin başvurusu Staj Komisyonu tarafından incelenerek ve gerektiğinde staj yeriyle ilgili detaylı bilgiler istenerek stajın o kurumda yapılıp yapılamayacağına karar verilir. Öğrenciler stajlarına staj komisyonundan onay aldıktan sonra başlayabilirler. Staj komisyonunun onayı olmadan başlanan stajlar geçerli değildir. Madde 4.4. Staj yeri kabul edilip onaylanan öğrenci, onaylanan yerde staja başlamak zorundadır. 5. STAJIN YÜRÜTÜLMESİ Madde 5.1. Stajlara fiilen devam zorunluluğu vardır. Madde 5.2. Öğrenci staj yaptığı iş yerinin tüzük, yönetmenlik, yönerge ve çalışma kurallarına uymak zorundadır. Öğrenci staj süresince staj konusu ile ilgili yetkililer tarafından verilecek çalışmaları yapmak ve bu çalışmalara katılmak zorundadır. Madde 5.3. Stajdaki öğrenciler grev, gösteri, yürüyüş veya iş yavaşlatma eyleminde bulunamazlar. Madde 5.4. Staja başlayan öğrenci, staj komisyonu başkanına bilgi vermeden ve onay almadan staj yerini değiştiremez, değiştirdiği takdirde yapılan stajı geçersiz sayılır. 6. STAJ DOSYALARININ HAZIRLANMASI VE TESLİMİ Madde 6.1. Yurt içinde yapılan staj için hazırlanan staj defterinin yazım dili Türkçedir. Yurt dışında yapılan stajlar için staj dosyaları Türkçe ya da İngilizce olarak hazırlanabilir. Bu dillerin dışındaki bir dilde yazılan dosyalar öğrenci tarafından noter tasdikli olarak tercüme ettirilmelidir. Madde 6.2. Her bir staj için ayrı bir staj dosyası hazırlanmalıdır. Daha önceden eksik yapılan veya kısmen yapılan stajlar için de ayrı bir staj dosyası hazırlanmalıdır. 5
KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi Madde 6.3. Staj dosyaları her yıl bölüm staj komisyonunun belirlediği zamanda bölüm staj komisyonu başkanlığına teslim edilir. Zamanında dosyasını teslim etmeyen öğrencinin stajı kabul edilmez. Madde 6.4. Staj (Pratik Çalışma) Sicil Fişi, staj yaptığı kuruluşun en yetkili amiri tarafından öğrencinin devamı, ilgisi, başarısı ve diğer durumlarına ilişkin bilgileri içerecek şekilde eksiksiz doldurulur ve imzalanarak mühürlenir. Staj sicil formunda değerlendirme notları, 80-100 (pekiyi), 70-79 (iyi), 60-69 (orta) ve 0-59 (başarısız) olmak üzere 100 üzerinden rakamsal olarak belirtilir. Bu fiş taahhütlü olarak Rektörlüğe (Öğrenci İşlerine) gönderilir. Madde 6.5. Staj Sicil Fişi eksik doldurulmuş ya da üniversiteye ulaşmamış öğrencilerin stajları kabul edilmez. Adı geçen fişin postadaki kayıplarından ve gecikmesinden Öğrenci işleri, Bölüm Başkanlığı ve Staj Komisyonu hiçbir şekilde sorumlu tutulamaz. 7. STAJLARIN DEĞERLENDİRİLMESİ Madde 7.1. Öğrenci staj işlerinin koordinasyonu ve staj çalışmalarının değerlendirilmesi Bölüm Staj Komisyonu tarafından yapılır. Staj çalışmalarını değerlendirme belgesinde staj komisyonu başkanı ve en az bir üyenin imzası olmalıdır. Madde 7.2. Öğrencinin staj dosyası, içerdiği bilgiler, yazım şekli, işyerinden gelen staj sicil fişi ve bölümlerin aradığı temel ilkeler dikkate alınarak ilgili bölümün staj komisyonu tarafından incelenir. Madde 7.3. Bölüm Staj Komisyonları staj raporlarını inceleme ve değerlendirme yetkilerini gerektiğinde bölümün diğer öğretim elemanlarından katkı alarak kullanırlar. Bölüm Staj Komisyonları değerlendirme süresi içinde yazılı/sözlü sınav düzenleyebilirler, staj çalışmalarını yerinde denetleyebilirler. Staj sonuçları BAŞARISIZ ya da BAŞARILI olarak değerlendirilip başarılı ise geçerli sayılan iş günü sayısı belirtilir. Madde 7.4. Staj raporlarının incelenmesi sonucunda staj evrakında ve belgelerinde tahribat yapan veya staj yerine devam etmediği halde staj raporu düzenleyip teslim ettiği belirlenen öğrenciler hakkında, Yüksek Öğretim Kurumları Öğrenci Disiplin Yönetmeliği çerçevesinde soruşturma açılır. Madde 7.5. Birbirine büyük oranda benzeyen, bir başka staj dosyasından kopya edildiği izlenimi uyandıran staj dosyalarının her ikisi ya da büyük oranda kitaplardaki bilgileri içeren bir staj dosyası Bölüm Staj Komisyonu tarafından tamamen reddedilir. 6
KTÜ Mühendislik Fakültesi Staj Yönergesi Madde 7.6. Staj inceleme sonuçları Bölüm Staj Komisyonu tarafından belirlenen tarihte ilan edilir. Stajını yılın herhangi bir zamanında yapmak zorunda kalan öğrencilerin inceleme sonuçları ise staj dosyasını teslim ettikten sonra en geç 4 hafta içerisinde ilan edilir. Madde 7.7. Çift Anadal Programı (ÇAP) yapan öğrencilerin pratik çalışmaları bölüm staj komisyonu tarafından ayrıca değerlendirilir. 8. MUAFİYET Madde 8.1. Yatay geçişle kayıt yaptıran öğrencilerin daha önceki bölümlerinde kabul edilmiş eski stajları, belgelendirdikleri taktirde kabul edilebilir. Madde 8.2. Meslek Yüksek Okullarının teknik programlarından mezun olmuş ve dikey geçişle kayıt yaptıran öğrenciler, Ön Lisans öğrenimleri sırasında yapmış oldukları stajları belgeledikleri takdirde staj komisyonunca belirli oranda stajından muaf tutulabilirler. Madde 8.3. Meslek liselerinden mezun olmuş öğrencilerin lise eğitimleri sırasında yapmış oldukları stajlar kabul edilemez. 9. MEZUNİYET Madde 9.1. Toplam 60 günlük stajı Bölüm Staj Komisyonunca onaylanan öğrenciler diğer derslerinden de başarılı olmaları halinde mezuniyet hakkını elde ederler. Madde 9.2. Staj yönetmeliğinde belirtilen tarihlerin dışında staj yapma hakkı bulunan öğrencilerin mezuniyet tarihleri staj dosyalarının kabulünden sonraki ilk Cuma günüdür. 7
ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ BÖLÜMÜ STAJ YÖNERGESİ Endüstri mühendisliği bölümü öğrencileri, Atölye-İmalat Stajı (30 iş günü) ve Üretim/Hizmet Stajı (30 iş günü) olmak üzere toplamda 60 iş günü olan iki staj yapmakla yükümlüdürler. Atölye-İmalat Stajını tamamlamamış bir öğrenci Üretim/Hizmet Stajına başlayamaz. Atölye-İmalat stajı dördüncü yarıyılın sonundan itibaren, Üretim/Hizmet Stajı altıncı yarıyılın sonundan itibaren olmak üzere yaz dönemlerinde yapılır. Resmi tatil ilan edilen günlerde staj yapılamaz. Cumartesi günleri staj yapılabilir ancak işletmede Cumartesi günleri de faaliyet olduğu belgelenerek staj dokümanları arasına eklenmelidir. Stajlar ayrı işletmelerde yapılmalıdır. Staj yeri öğrencinin kendisi tarafından staj imkânı sunan kuruluşlar arasından bulunur. Staj yerinin uygunluğu için staj komisyonunun veya öğrenci danışmanının onayı gereklidir. 8
ATÖLYE-İMALAT STAJI İÇERİĞİ (1.STAJ-30 İŞGÜNÜ) 1. İŞLETME TANITIM KARTI İşletme tanıtım kartını eksiksiz bir şekilde doldurunuz. İsmi Yeri Kuruluş Tarihi Sektör İŞLETME TANITIM KARTI Toplam Alan ( m 2 ) Açık Alan Kapalı Alan Toplam Çalışan Sayısı Beyaz Yaka Mavi Yaka Çalışan Endüstri Mühendisi Sayısı 2. İŞLETME HAKKINDA BİLGİLER Aşağıda listelenen başlık ve alt başlıkları kapsayacak şekilde işletmenin genel bilgileri, işletmenin organizasyon ve üretim bilgileri, işletmede üretilen ürün bilgileri ve işletmenin yeri hakkında bilgiler veriniz. 2.1. İŞLETME HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.1.1. Şirket Türü (anonim, limited, şahıs veya sermaye şirketi vb.) 2.1.2. Hissedarlar 2.1.3. İşletmenin İçinde Bulunduğu Sektör ve Pazar Payı 2.1.4. Üretim Kapasitesi 2.1.5. Satış Hacmi 2.1.6. Pazar Ortakları ve Rakipleri 2.1.7. Tedarikçiler ve Tedarikçilerle İlişkiler 2.1.8. İşletmenin Müşterileri ve Müşterilerle İlişkileri 9
2.2. İŞLETMENİN ORGANİZASYON BİLGİLERİ 2.2.1. Organizasyon Şeması İşletmeden bu şemaya ulaşılamıyorsa veya gizlilik politikası gereği verilmiyorsa şemayı kendiniz oluşturunuz. 2.2.2. Organizasyondaki Her Bir Birimin Temel Yetki ve Sorumlulukları İşletme organizasyon şeması içerisindeki bölümlerin hangi işleri yaptığını ve ne tür sorumlulukları olduğunu belirtiniz. 2.2.3. Öğrencinin Stajını Yaptığı Bölümler ve Staj Takibinden Sorumlu Çalışanlar Staj süresi boyunca işletmede çalıştığınız birimleri, destek aldığınız ve sizin takibinizden sorumlu çalışanları belirtiniz. Bu birimlerde sizin özel olarak yaptığınız çalışmaları 3.4. Stajyere Özel Çalışmalar konu başlığı altında açıklayınız. 2.2.4. Organizasyondaki Endüstri Mühendislerinin Rolü İşletme içerisinde sizin takibinizden sorumlu olan ya da olmayan endüstri mühendisi çalışanı varsa görevleri ve yaptığı çalışmaları açıklayınız. Eğer işletmede bir endüstri mühendisi yoksa işletme için aslında ne tür birimlerde ya da ne tür çalışmalar için gerekli olduğunu belirtiniz. 2.3. İŞLETMEDEKİ ÜRETİM SİSTEMİ BİLGİLERİ 2.3.1. İşletmedeki Üretim Sistemi Tipi İşletmedeki üretim sisteminin hangi tip üretim sistemi (sürekli, atölye tipi, proje tipi vb.) sınıfına girdiğini açıklayınız. Ürün talebini, makine donanımını, üretim miktarını ve ürün çeşitlerini göz önüne alarak mevcut sistemin avantaj-dezavantajlarını belirtiniz. 10
2.3.2. Talaşlı İmalat Teknikleri İşletmede kullanılmakta olan talaşlı imalat tekniklerinden (freze, torna, matkap vb.) en az iki tanesini açıklayınız. İlgili tezgâhlarda yapılan işlemler ve üretilen ürün türlerini açıklayınız. Her bir tezgâh için yapılan üretimi de adım adım teknik resimleriyle birlikte anlatınız. Makinelerin, üretilen ürünün hangi aşamasında ne amaçla kullanıldığını belirtiniz. 2.3.3. Talaşsız İmalat Teknikleri İşletmede kullanılmakta olan talaşsız imalat tekniklerinden (döküm, kaynak, pres vb.) en az bir tanesini açıklayınız. Hangi ürünlerin bu aşamada ne tür işlemlerden geçtiğini belirtiniz. 2.3.4. İşletmede Kullanılan Malzeme Taşıma Sitemi Ürünün fabrika içinde geçirmiş olduğu süreçlerde ne tür taşıtlar (konveyör, forklift, vinç vb.) ile taşındığını açıklayınız. Bu taşıma sisteminin avantaj ve dezavantajlarını belirtiniz. Mevcut taşıma sisteminin, sizce değişmesi gerekiyor mudur? Nedenleriyle birlikte açıklayınız. 2.3.5. İşletmede Yapılan Üretim Planlama Ve Kontrol Faaliyetleri İşletmede talep tahmini, kapasite planlama ve üretim planlama faaliyetlerinin nasıl yapıldığını açıklayınız. Üretim planlama kararlarının nasıl ve kim tarafından verildiğini, nasıl değiştirilebildiğini anlatınız. 2.3.6. Kalite Kontrol Çalışmaları İşletmenin kalite planlama ve kontrol konusundaki politikasını açıklayınız. Kalite kontrol uygulamaları hakkında bilgi veriniz (girdi kontrol, süreç kontrol, çıktı kontrol vb.). Kalite kontrol amacıyla kullanılan istatistiksel yöntemleri belirtiniz ve bu yöntemleri uygunluğu/yeterliliğini değerlendiriniz. İşletmede sürekli iyileştirme amacıyla kullanılan sistem ve yöntemleri (5S, 6 sigma, Kaizen vb.) anlatınız. 11
2.3.7. Ar-Ge Faaliyetleri İşletmedeki Ar-Ge faaliyetleri hakkında bilgi veriniz. Bu konuda yeterli çalışma yoksa önerilerinizi yazınız. 2.3.8. Bakım-Onarım Faaliyetleri Fabrikada uygulanan bakım faaliyetlerini (koruyucu bakım, arıza nedeniyle bakım) ve uygulanma gerekçesini açıklayınız. 2.3.9. Stok Politikası İşletmede kullanılan stok takip sistemini ve politikasını anlatınız. Tutulmakta olan stok kalemlerinden 3 tanesini ve stokta tutma nedenlerini açıklayınız. 2.4. İŞLETMEDE ÜRETİLEN ÜRÜN BİLGİLERİ 2.4.1. İşletmenin Ürünleri İşletmede üretilerek satışı gerçekleştirilen ürünleri tanıtınız. Ürünün fotoğrafı, teknik özellikleri ve ürün içindeki opsiyonlara bu tanıtımda yer veriniz. 2.4.2. İşletmede Kullanılan Hammaddeler İşletmenin üretimi gerçekleştirmesine katkıda bulunan ham mamül ve yarı mamülleri açıklayınız. Bu maddelerin hangi ürün üretimi için kullanıldığından bahsediniz. 2.4.3. Ürünlerin Yıllık Üretim Miktarları ve Satış Fiyatları İşletmenin en az bir ürününe ait, son üç yıllık dönem içinde hedeflenen ve gerçekleşen üretim miktarları ve ürün birim fiyatı hakkında bilgi veriniz. Hedeflenen ve gerçekleşen üretim miktarları arasındaki fark yorumlayınız. 12
2.4.4. Satış Sonrası Hizmetler İşletmenin satış sonrasında müşteriye sunduğu imkanları açıklayınız. Garanti süresi, yedek parça temini, yedek parça temini için garanti edilen süre ve servis imkanı gibi öğeler açısından işletme değerlendirmesi yapınız. 2.5. İŞLETMENİN TESİS YER SEÇİMİ VE YERLEŞİM BİLGİLERİ 2.5.1. İşletme Yerinin Tesis Yer Seçimi Açısından Değerlendirilmesi Staj yapılan işletmedeki tesis yer seçimini etkileyen kriterlerin/faktörlerin (fiziksel büyüme kolaylığı, işgücü teminin kolay olması, ulaşım olanakları, hammaddeye veya tedarikçilere yakınlık, vb.) neler olduğunu belirtip kısaca açıklayınız. Mevcut tesis yerleşimini, belirlediğiniz kriter/faktörlere uygunluk açısından değerlendiriniz. 2.5.2. İşletmede Bölümlerin Yerleşimini Gösteren İş Yeri Krokisi Staj yapılan işletmede atölyenin teçhizat yerleşimini gösteren detaylı krokiyi ve departman yerleşimini içeren işyeri krokisini çiziniz. 2.6. İŞLETMEDE BİLGİSAYAR SİSTEMİ BİLGİLERİ 2.6.1. İşletmenin Yazılım ve Donanım Alt Yapısı İşletmede gerçekleştirilen yazılım destekli faaliyetleri belirtiniz (Bilgisayar destekli tasarım, benzetim sistemleri, bilgisayar destekli taşıma, depolama, malzeme tanımlama, malzeme takip, etiketleme sistemleri vb.). Bu amaçla kullanılmakta olan yazılım ve donanımlar hakkında kısaca bilgi veriniz. 2.6.2. İşletmede Kurumsal Çapta Kullanılan Yazılım Hakkında Bilgi Staj yapılan işletmede kullanılmakta olan yönetim bilgi sistemleri yazılımlarını (ERP, MRP, SAP, CRM, eba vb.)inceleyiniz. Kullanılmakta olan yazılım modülleri ve işletmede ne amaçla kullanıldığı hakkında bilgi vererek sistemin girdi ve çıktılarını açıklayınız. Eğer işletmede herhangi bir bilişim sistemi mevcut değilse işletmenin ihtiyaçları göz önüne 13
alınarak uygun olabilecek bir sistem öneriniz ve önerdiğiniz sistemde olabilecek girdi ve çıktıları belirtiniz. 2.7. İŞLETMEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİLGİLERİ İşletmede uygulanmakta olan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalardan, alınan tedbirlerden bahsediniz. 3. UYGULAMALAR Aşağıda açıklanan uygulama çalışmalarını işletme bünyesinde gerçekleştiriniz. 3.1. İMALAT YÖNTEMİ UYGULAMASI İşletmenin bir ürünü için ürün özelliklerini de belirterek, hammaddelerin fabrikaya girmesi ile başlayan ve ürünün oluşmasına kadar gereken taşıma, depolama ve montaj gibi bütün işlemlerini gösteren bir ürün akış diyagramı hazırlayınız ve yorumlayınız. Seçilen ürünün bilgisi/özelliklerini belirtiniz. Seçilen ürünün iş akış şemasını oluşturunuz. (Bknz:Ek-1) Oluşturulan iş akış şemasını iyileştiriniz ve yapılabilecek değişiklikleri yorumlayınız. Değer yaratmayan ve maliyetleri arttıran faaliyetlerle varsa neler olduğunu açıklayınız. İncelenen parçanın tezgaha bağlanması, sökülmesi ve ayarlanması ile ilgili güçlükleri belirtiniz ve yorumlayınız. 3.2. MALİYET ANALİZİ UYGULAMASI Seçilen bir ürün için işletmenin maliyet unsurlarını açıklanarak işletmede başa baş noktası analizini içine alan örnek bir maliyet analizi çalışması yapınız. Seçilen ürün için işletmede maliyeti oluşturan unsurları belirleyiniz. (direkt işçilik, direkt malzeme, değişken ve sabit üretim giderleri vb.) NOT: Verilere ulaşılamıyorsa tahmini veriler de kullanılabilir. Seçilen ürün için başa baş noktasını hesaplayınız. (Bknz:Ek-2) Hesaplanan başa baş noktasını grafik (üretim miktarına bağlı) yardımı ile gösteriniz ve yorumlayınız. 14
3.3. VERİMLİLİK ORANI HESABI İmalat işletmesi olarak genel veya özel bir bölüme ait üretkenlik ve verimlilik oranı çıkarınız. İşletmede verimlilik ölçümlerinin nasıl yapıldığının ve bu ölçümlerin hangi amaçla kullanıldığını belirleyiniz. İşletmede bir birimde herhangi bir iş gücü, makine, malzeme ya da sermaye için verimlilik oranını hesaplayınız ve yorumlayınız. (Bknz:Ek-2) 3.4. STAJYERE ÖZEL ÇALIŞMALAR İşletme tarafından yapmanız istenen faaliyetler ya da sizin özel olarak gerçekleştirdiğiniz çalışmalar varsa açıklayınız. 4. STAJ DEĞERLENDİRMESİ Bu bölümde yapılan staj çalışmasını aşağıdaki başlıkları içine alacak şekilde değerlendiriniz. 4.1. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İLE DİĞER MÜHENDİSLİK DALLARI ARASINDAKİ FARKIN DEĞERLENDİRİLMESİ Staj tecrübelerinizden faydalanarak işletmedeki endüstri mühendislerinin faaliyetleri ile diğer mühendislerin faaliyetleri arasındaki farklılıkları, yetki ve sorumlulukları değerlendiriniz. 4.2. İŞLETMEDE ÇALIŞAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSİ VARSA GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ İŞLERLE İLGİLİ DEĞERLENDİRME Organizasyondaki endüstri mühendisleri hangi birimlerde çalışmaktadır? Bu mühendislerin pozisyonlarını ve görev tanımlarını kısaca belirtiniz. 4.3. YAPILAN STAJIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ Yaz stajında elde edilen verileri ve becerileri genel olarak değerlendiriniz. Yapmış olduğunuz stajın size ne gibi katkıları olduğundan bahsediniz. Daha iyi bir staj için varsa önerilerinizi belirtiniz. 15
ÜRETİM STAJI İÇERİĞİ (2.STAJ-30 İŞGÜNÜ) 1. İŞLETME TANITIM KARTI İşletme tanıtım kartını eksiksiz bir şekilde doldurunuz. İsmi Yeri Kuruluş Tarihi Sektör İŞLETME TANITIM KARTI Toplam Alan ( m 2 ) Açık Alan Kapalı Alan Toplam Çalışan Sayısı Beyaz Yaka Mavi Yaka Çalışan Endüstri Mühendisi Sayısı 2. İŞLETME HAKKINDA BİLGİLER Aşağıda listelenen başlık ve alt başlıkları kapsayacak şekilde işletmenin genel bilgileri, işletmenin organizasyon ve üretim bilgileri, işletmede üretilen ürün bilgileri ve işletmenin yeri hakkında bilgiler veriniz. 2.1. İŞLETME HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.1.1. Şirket Türü (anonim, limited, şahıs veya sermaye şirketi vb.) 2.1.2. Hissedarlar 2.1.3. İşletmenin İçinde Bulunduğu Sektör ve Pazar Payı 2.1.4. Üretim Kapasitesi 2.1.5. Satış Hacmi 2.1.6. Pazar Ortakları ve Rakipleri 2.1.7. Tedarikçiler ve Tedarikçilerle İlişkiler 2.1.8. İşletmenin Müşterileri ve Müşterilerle İlişkileri 16
2.2. İŞLETMENİN ORGANİZASYON BİLGİLERİ 2.2.1. Organizasyon Şeması İşletmeden bu şemaya ulaşılamıyorsa veya gizlilik politikası gereği verilmiyorsa bu şemayı kendiniz oluşturunuz. 2.2.2. Organizasyondaki Her Bir Birimin Temel Yetki ve Sorumlulukları İşletme organizasyon şeması içerisindeki bölümlerin hangi işleri yaptığını ve ne tür sorumlulukları olduğunu belirtiniz. 2.2.3. Öğrencinin Stajını Yaptığı Bölümler ve Staj Takibinden Sorumlu Çalışanlar Staj süresi boyunca işletmede çalıştığınız birimleri, destek aldığınız ve sizin takibinizden sorumlu çalışanları belirtiniz. Bu birimlerde sizin özel olarak yaptığınız çalışmaları 3.3. Stajyere Özel Çalışmalar konu başlığı altında açıklayınız. 2.2.4. Organizasyondaki Endüstri Mühendislerinin Rolü İşletme içerisinde sizin takibinizden sorumlu olan ya da olmayan endüstri mühendisi çalışanı varsa görevleri ve yaptığı çalışmaları açıklayınız. Eğer işletmede bir endüstri mühendisi yoksa işletme için aslında ne tür birimlerde ya da ne tür çalışmalar için gerekli olduğunu belirtiniz. 2.3. İŞLETMEDEKİ ÜRETİM SİSTEMİ BİLGİLERİ 2.3.1. İşletmedeki Üretim Sistemi Tipi İşletmedeki üretim sisteminin hangi tip üretim sistemi (sürekli, atölye tipi, proje tipi vb.) sınıfına girdiğini açıklayınız. Ürün talebini, makine donanımını, üretim miktarını ve ürün çeşitlerini göz önüne alarak mevcut sistemin avantaj-dezavantajlarını belirtiniz. 17
2.3.2. İşletmede Kullanılan Malzeme Taşıma Sitemi Ürünün fabrika içinde geçirmiş olduğu süreçlerde ne tür taşıtlar (konveyör, forklift, vinç vb.) ile taşındığını açıklayınız. Bu taşıma sisteminin avantaj ve dezavantajlarını belirtiniz. 2.3.3. İşletmede Yapılan Üretim Planlama ve Kontrol Faaliyetleri İşletmede talep tahmini, kapasite planlama ve üretim planlama faaliyetlerinin nasıl yapıldığını açıklayınız. Üretim planlama kararlarının nasıl ve kim tarafından verildiğini, nasıl değiştirilebildiğini anlatınız. 2.3.4. Kalite Kontrol Çalışmaları İşletmenin kalite planlama ve kontrol konusundaki politikasını açıklayınız. Kalite kontrol uygulamaları hakkında bilgi veriniz (girdi kontrol, süreç kontrol, çıktı kontrol vb.). Kalite kontrol amacıyla kullanılan istatistiksel yöntemleri belirtiniz ve bu yöntemleri uygunluğu/yeterliliğini değerlendiriniz. İşletmede sürekli iyileştirme amacıyla kullanılan sistem ve yöntemleri (5S, 6 sigma, Kaizen vb.) anlatınız. 2.3.5. Ar-Ge Faaliyetleri İşletmedeki Ar-Ge faaliyetleri hakkında bilgi veriniz. Bu konuda yeterli çalışma yoksa önerilerinizi yazınız. 2.3.6. Bakım-Onarım Faaliyetleri Fabrikada uygulanan bakım faaliyetlerini (koruyucu bakım, arıza nedeniyle bakım) anlatınız. Uygulanma gerekçesini de anlatınız. 2.3.7. Stok Politikası İşletmede kullanılan stok takip sistemini ve politikasını anlatınız. Tutulmakta olan stok kalemlerinden 3 tanesini ve stokta tutma nedenlerini açıklayınız. 18
2.4. İŞLETMEDE ÜRETİLEN ÜRÜN BİLGİLERİ 2.4.1. İşletmenin Ürünleri İşletmede üretilerek satışı gerçekleştirilen ürünleri tanıtınız. Ürünün fotoğrafı, teknik özellikleri ve ürün içindeki opsiyonlara bu tanıtımda yer veriniz. 2.4.2. İşletmede Kullanılan Hammaddeler İşletmenin üretimi gerçekleştirmesine katkıda bulunan ham mamül ve yarı mamülleri açıklayınız. Bu maddelerin hangi ürün üretimi için kullanıldığından bahsediniz. 2.4.3. Ürünlerin Yıllık Üretim Miktarları ve Satış Fiyatları İşletmenin en az bir ürününe ait, son üç yıllık dönem içinde hedeflenen ve gerçekleşen üretim miktarları ve ürün birim fiyatı hakkında bilgi veriniz. Hedeflenen ve gerçekleşen üretim miktarları arasındaki fark yorumlayınız. 2.4.4. Satış Sonrası Hizmetler İşletmenin satış sonrasında müşteriye sunduğu imkanları açıklayınız. Garanti süresi, yedek parça temini, yedek parça temini için garanti edilen süre ve servis imkanı gibi öğeler açısından işletme değerlendirmesi yapınız. 2.5. İŞLETMENİN TESİS YER SEÇİMİ VE YERLEŞİM BİLGİLERİ 2.5.1. İşletme Yerinin Tesis Yer Seçimi Açısından Değerlendirilmesi Staj yapılan işletmedeki tesis yer seçimini etkileyen kriterlerin/faktörlerin (fiziksel büyüme kolaylığı, işgücü teminin kolay olması, ulaşım olanakları, hammaddeye veya tedarikçilere yakınlık, vb.) neler olduğunu belirtip kısaca açıklayınız. Mevcut tesis yerleşimini, belirlediğiniz kriter/faktörlere uygunluk açısından değerlendiriniz. 19
2.5.2. İşletmede Bölümlerin Yerleşimini Gösteren İş Yeri Krokisi Staj yapılan işletmede atölyenin teçhizat yerleşimini gösteren detaylı krokiyi ve departman yerleşimini içeren işyeri krokisini çiziniz. 2.6. İŞLETMEDE BİLGİSAYAR SİSTEMİ BİLGİLERİ 2.6.1. İşletmenin Yazılım ve Donanım Alt Yapısı İşletmede gerçekleştirilen yazılım destekli faaliyetleri belirtiniz (Bilgisayar destekli tasarım, benzetim sistemleri, bilgisayar destekli taşıma, depolama, malzeme tanımlama, malzeme takip, etiketleme sistemleri vb.). Bu amaçla kullanılmakta olan yazılım ve donanımlar hakkında kısaca bilgi veriniz. 2.6.2. İşletmede Kurumsal Çapta Kullanılan Yazılım Hakkında Bilgi Staj yapılan işletmede kullanılmakta olan yönetim bilgi sistemleri yazılımlarını (ERP, MRP, SAP, CRM, eba vb.)inceleyiniz. Kullanılmakta olan yazılım modülleri ve işletmede ne amaçla kullanıldığı hakkında bilgi vererek sistemin girdi ve çıktılarını açıklayınız. Eğer işletmede herhangi bir bilişim sistemi mevcut değilse işletmenin ihtiyaçları göz önüne alınarak uygun olabilecek bir sistem öneriniz ve önerdiğiniz sistemde olabilecek girdi ve çıktıları belirtiniz. 2.7. İNSAN KAYNAKLARI 2.7.1. İşletmede İnsan Kaynakları Biriminde Gerçekleştirilen Faaliyetler Personel takibi, oryantasyon, işe alma süreci, personel değerlendirme süreci, ücret sistemi gibi faaliyetler hakkında bilgi veriniz. 2.7.2. İşletmede Çalışanların Eğitimleri İçin Yapılan Faaliyetler açıklayınız. İşletmenin personelleri için sunduğu mesleki eğitim ve kişisel eğitim faaliyetlerini 20
2.8. PAZARLAMA VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ 2.8.1. İşletmenin Pazarlama Sistemi, Politikası ve Stratejileri İşletmenin üretim ve satış planlarını içeren pazarlama amaçlarını, bu amaçlara ulaşmak amacıyla izlediği yöntemleri açıklayınız. 2.8.2. İşletmede Pazarlama Biriminin Temel Fonksiyonları İşletmede pazarlama birimi yok ise pazarlama faaliyetlerini hangi birimin yaptığını ve yaptığı faaliyetleri açıklayınız. 2.8.3. Müşteri İlişkileri Yönetiminde Yapılan Faaliyetler Müşterilerin takibi, bilgilendirilmesi, memnuniyet analizleri, müşteri istek ve öneri sistemleri vb. konular hakkında bilgi veriniz. 2.8.4. İşletmeye Şikayet Bildirildiğinde İzlenen Yöntem İşletmenin sunmuş olduğu bir hizmeti için gelen şikâyetin alınmasından müşteriye geri bildirimin yapılmasına kadar geçen süreci inceleyiniz. 2.9. İŞLETMEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİLGİLERİ İşletmede uygulanmakta olan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalardan, alınan tedbirlerden bahsediniz. 3. UYGULAMALAR Aşağıda açıklanan uygulama çalışmalarını işletme bünyesinde gerçekleştiriniz. 3.1. YAPILMASI ZORUNLU UYGULAMALAR NOT: Aşağıda verilen İş Etüdü, Yöneylem ve Üretim Planlama ve Kontrol uygulamalarının staj süreci boyunca yapılması ve belirtildiği şekilde staj defterinde açıklanması zorunludur. 21
3.1.1. İş Etüdü Uygulaması Seçilen bir iş istasyonu için aşağıda belirtilen adımları içine alacak şekilde metot ve zaman etüdü çalışması yapınız. İşletmede varsa daha önce yapılmış olan iş etüdü çalışmaları hakkında bilgi veriniz. Üzerinde iş etüdü çalışması yapılacak seçilmiş ürün için bütün üretim aşamalarını içeren iş akış şemasını çiziniz ve ürün ağacını oluşturunuz. Seçilen iş istasyonu için; işi basitleştirme, operasyonu hızlandırma ve verimlilik gibi konuları dikkate alarak bir metot etüdü çalışması gerçekleştiriniz. Seçilen ürünün en az 5 işlemi için zaman etüdü çalışması yaparak standart süresini hesaplayınız. 3.1.2. Yöneylem Uygulaması İşletmede yöneylem araştırması kapsamında aşağıda belirtilen adımları içine alacak şekilde bir problem belirleyip çözümünü yapınız. Problemi sözel olarak tanımlayınız, gerekli sayısal verileri belirleyiniz ya da tahmini sayısal veriler kullanınız. Belirlenen probleme uygun doğrusal programlama modelini kurup problemi çözünüz ve duyarlılık analizini yapınız. 3.1.3. Üretim Planlama ve Kontrol Uygulamaları Aşağıda verilen iki farklı uygulamayı, belirtilen adımları da içine alacak şekilde yapınız. Talep tahmini uygulaması; İşletmede yapılan talep tahmini çalışmalarını belirtiniz. Talebin aylık dağılımını bir grafik yardımı ile gösteriniz. İşletme ürünlerinden birinin, geçmiş en az beş dönemlik satış miktarlarını dikkate alarak, ileriye doğru 3 dönemlik tahmin değerlerinin bulunması için regresyon analizi çalışması yapınız. Talepteki değişiklikler için işletmenin aldığı önlemleri belirtiniz. 22
Stok takip sistemi uygulaması; İşletmede tutulan stok tiplerinin (hammadde, mamul, yarımamul vb.) ve stoklara ait yapılan hesaplamaları (yeniden sipariş noktası, emniyet stoğu, ekonomik sipariş noktası vb.) belirtiniz. Bu hesaplamalardan birini kullanılarak sipariş ya da üretim miktarını basit bir örnekle bulunuz. İşletmede stok giriş, çıkış ve tüm hareketlerinde kullanılan takip sistemini inceleyiniz. 3.2. SEÇMELİ UYGULAMALAR NOT: Aşağıda verilen üç uygulamadan en az bir tanesini seçerek yapınız. 3.2.1. Ergonomi Aşağıda belirtilen ergonomi hususlarından en az 3 tanesini, tüm işletme üzerinde ya da işletmenin belirli bir bölümünde inceleyiniz ve sonuçlarını değerlendiriniz. Çevre koşulları; Isıtma, aydınlatma, gürültü, nem, titreşim, havalandırma vb. İnsan özellikleri; Ayakta dururken, otururken, taşıma ve yükleme yaparken ortaya çıkan çalışma pozisyonları, yaşın, tecrübenin ve vardiyada çalışanların üretime etkisi İnsan makine ilişkileri; Göstergeler, kontroller, bilgi akışı, otomasyon sisteminin özellikleri İnsan çalışmasının çeşitli yönleri; Motivasyon varlığı (ücretler, sosyal etkinlikler, spor ve dinlenme tesisleri vb.) 3.2.2. Benzetim Ele alınan herhangi bir sürecin benzetim modelini oluşturunuz ve analiz ediniz. Seçilen sürecin tanıtımını yapınız. (İş akışı, olaylar, durum değişkenleri, performans ölçütleri, sistemin bileşenleri, parametreler vb.) Veri dağılımının tespitini yapınız. (işletmede daha önce yapılan çalışmalarda elde edilen veriler varsa kullanılır yoksa input analyzer kullanılarak gerekli dağılımlar belirlenir.) 23
Mevcut sistemi ARENA ile modelleyiniz, çalıştırıldığında elde edilen raporlar ve çalışmanın değerlendirmesini yapınız. 3.2.3. Risk Değerlendirme İşletmedeki birkaç iş adımı için iş güvenliği açısından risk değerlendirmesi yapınız. Seçilen bir iş istasyonu için olası tehlikeleri belirleyiniz. Belirlenen riskleri değerlendiriniz. (L tipi matris, Hata ağacı analizi, Hazop vb. yöntemler kullanılarak) Risklerin kontrol altına alınması için yapılabilecek çalışmaları değerlendiriniz. 3.3. STAJYERE ÖZEL ÇALIŞMALAR İşletme tarafından yapmanız istenen faaliyetler ya da sizin özel olarak gerçekleştirdiğiniz çalışmalar varsa açıklayınız. 4. STAJ DEĞERLENDİRMESİ Bu bölümde yapılan staj çalışmasını aşağıdaki başlıkları içine alacak şekilde değerlendiriniz. 4.1. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İLE DİĞER MÜHENDİSLİK DALLARI ARASINDAKİ FARKIN DEĞERLENDİRİLMESİ Staj tecrübelerinizden faydalanarak işletmedeki endüstri mühendislerinin faaliyetleri ile diğer mühendislerin faaliyetleri arasındaki farklılıkları, yetki ve sorumlulukları değerlendiriniz. 4.2. İŞLETMEDE ÇALIŞAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSİ VARSA GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ İŞLERLE İLGİLİ DEĞERLENDİRME Organizasyondaki endüstri mühendisleri hangi birimlerde çalışmaktadır? Bu mühendislerin pozisyonlarını ve görev tanımlarını kısaca belirtiniz. 24
4.3. YAPILAN STAJIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ Yaz stajında elde edilen verileri ve becerileri genel olarak değerlendiriniz. Yapmış olduğunuz stajın size ne gibi katkıları olduğundan bahsediniz. Daha iyi bir staj için varsa önerilerinizi belirtiniz. 25
HİZMET STAJI İÇERİĞİ (2.STAJ-30 İŞGÜNÜ) 1. İŞLETME TANITIM KARTI İşletme tanıtım kartını eksiksiz bir şekilde doldurunuz. İsmi Yeri Kuruluş Tarihi Sektör İŞLETME TANITIM KARTI Toplam Alan ( m 2 ) Açık Alan Kapalı Alan Toplam Çalışan Sayısı Beyaz Yaka Mavi Yaka Çalışan Endüstri Mühendisi Sayısı 2. İŞLETME HAKKINDA BİLGİLER Aşağıda listelenen başlık ve alt başlıkları kapsayacak şekilde işletme hakkında genel bilgiler, işletmenin organizasyon, üretim, ürün, tesis, bilgisayar, müşteri ilişkileri, pazarlama ve insan kaynakları hakkında bilgiler veriniz. 2.1. İŞLETME HAKKINDA GENEL BİLGİLER 2.1.1. Şirket Türü (Anonim, Limited, Şahıs veya Sermaye Şirketi vb.) 2.1.2. Hissedarlar 2.1.3. İşletmenin İçinde Bulunduğu Sektör ve Pazar Payı 2.1.4. Üretim Kapasitesi 2.1.5. Satış Hacmi 2.1.6. Pazar Ortakları ve Rakipleri 2.1.7. Tedarikçiler ve Tedarikçilerle İlişkiler 2.1.8. İşletmenin Müşterileri ve Müşterilerle İlişkileri 26
2.2. İŞLETMENİN ORGANİZASYON BİLGİLERİ 2.2.1. Organizasyon Şeması İşletmeden bu şemaya ulaşılamıyorsa veya gizlilik politikası gereği verilmiyorsa bu şemayı kendiniz oluşturunuz. 2.2.2. Organizasyondaki Her Bir Birimin Temel Yetki ve Sorumlulukları İşletme organizasyon şeması içerisindeki bölümlerin hangi işleri yaptığını ve ne tür sorumlulukları olduğunu belirtiniz. 2.2.3. Öğrencinin Stajını Yaptığı Bölümler ve Staj Takibinden Sorumlu Çalışanlar Staj süresi boyunca işletmede çalıştığınız birimleri, destek aldığınız ve sizin takibinizden sorumlu çalışanları belirtiniz. Bu birimlerde sizin özel olarak yaptığınız çalışmaları 3.3. Stajyere Özel Çalışmalar konu başlığı altında açıklayınız. 2.2.4. Organizasyondaki Endüstri Mühendislerinin Rolü İşletme içerisinde sizin takibinizden sorumlu olan ya da olmayan endüstri mühendisi çalışanı varsa görevleri ve yaptığı çalışmaları açıklayınız. Eğer işletmede bir endüstri mühendisi yoksa işletme için aslında ne tür birimlerde ya da ne tür çalışmalar için gerekli olduğunu belirtiniz. 2.3. İŞLETMEDEKİ HİZMET ÜRETİMİ BİLGİLERİ 2.3.1. İşletmenin Sunduğu Hizmetler İşletmenin sunmakta olduğu hizmet ürünleri ile ilgili detaylı bilgi veriniz. 2.3.2. İşletmenin Hedef Kitlesi İşletmenin ürün satışında hangi hedef kitleye hitap ettiğini ve bu alanda ihtiyaçları ne boyutta karşıladığını anlatınız. 27
2.3.3. İşletmenin İşbirliği İçerisinde Bulunduğu Kuruluşlar İşletmenin sunduğu hizmet faaliyetleri süresince hangi kuruluşlar ile ne tür ortak çalışmalarda bulunduğunu, destek aldığını açıklayınız. 2.3.4. Süreç Akış Şeması İşletmede seçeceğiniz bir veya birkaç hizmet ürünü için süreç akış şeması oluşturunuz ve süreci iyileştirici öneriler geliştiriniz. 2.3.5. Ürün Maliyetlendirme İşletmenin ürün maliyetlendirme sistemi hakkında bilgi veriniz. Kısa dönemlere ilişkin örnek bir bütçe, kar-zarar tablosu oluşturunuz (Kullanılacak sayıların gerçek değerler olması gerekmemektedir). 2.3.6. İstatistiksel Yöntemler İşletmenin hizmet üretiminde istatistiksel yöntemlerden nasıl faydalandığını örnekler üzerinden kısaca açıklayınız (Pazar analizi, satış planlama faaliyetleri, kalite yönetimi vb.). 2.3.7. Satış Sonrası Hizmetler İşletmenin satış sonrasında müşteriye sunduğu imkanları açıklayınız. 2.4. İŞLETMENİN KURULUŞ YER SEÇİMİ VE YERLEŞİM BİLGİLERİ 2.4.1. İşletme Yerinin Yer Seçimi Açısından Değerlendirilmesi Staj yapılan işletmedeki yer seçimini etkileyen kriterlerin/faktörlerin (fiziksel büyüme kolaylığı, işgücü teminin kolay olması, ulaşım olanakları, hammaddeye veya tedarikçilere yakınlık, vb.) neler olduğunu belirtip kısaca açıklayınız. Mevcut yerleşimi, belirlediğiniz kriter/faktörlere uygunluk açısından değerlendiriniz. 28
2.4.2. İşletmede Bölümlerin Yerleşimini Gösteren İş Yeri Krokisi Staj yapılan işletmenin yerleşimini gösteren detaylı krokiyi ve departman yerleşimini içeren işyeri krokisini çiziniz. 2.5. İŞLETMEDE BİLGİSAYAR SİSTEMİ BİLGİLERİ 2.5.1. İşletmenin Yazılım ve Donanım Alt Yapısı İşletmede gerçekleştirilen yazılım destekli faaliyetleri belirtiniz (Bilgisayar destekli tasarım, benzetim sistemleri, bilgisayar destekli taşıma, depolama, malzeme tanımlama, malzeme takip, etiketleme sistemleri vb.). Bu amaçla kullanılmakta olan yazılım ve donanımlar hakkında kısaca bilgi veriniz. 2.5.2. İşletmede Kurumsal Çapta Kullanılan Yazılım Hakkında Bilgi Staj yapılan işletmede kullanılmakta olan yönetim bilgi sistemleri yazılımlarını (ERP, MRP, SAP, CRM, eba vb.)inceleyiniz. Kullanılmakta olan yazılım modülleri ve işletmede ne amaçla kullanıldığı hakkında bilgi vererek sistemin girdi ve çıktılarını açıklayınız. Eğer işletmede herhangi bir bilişim sistemi mevcut değilse işletmenin ihtiyaçları göz önüne alınarak uygun olabilecek bir sistem öneriniz ve önerdiğiniz sistemde olabilecek girdi ve çıktıları belirtiniz. 2.6. İNSAN KAYNAKLARI 2.6.1. İşletmede İnsan Kaynakları Biriminde Gerçekleştirilen Faaliyetler Personel takibi, oryantasyon, işe alma süreci, personel değerlendirme süreci, ücret sistemi gibi faaliyetler hakkında bilgi veriniz. 2.6.2. İşletmede Çalışanların Eğitimleri İçin Yapılan Faaliyetler açıklayınız. İşletmenin personelleri için sunduğu mesleki eğitim ve kişisel eğitim faaliyetlerini 29
2.7. PAZARLAMA VE MÜŞTERİ İLİŞKİLERİ 2.7.1. İşletmenin Pazarlama Sistemi, Politikası ve Stratejileri İşletmenin üretim ve satış planlarını içeren pazarlama amaçlarını, bu amaçlara ulaşmak amacıyla izlediği yöntemleri açıklayınız. 2.7.2. İşletmenin Pazarlama Biriminin Temel Fonksiyonları İşletmedeki pazarlama biriminin yaptığı işleri açıklayınız ve birim çalışanlarının görevlerini açıklayınız. 2.7.3. Müşteri İlişkileri Yönetiminde Yapılan Faaliyetler Müşterilerin takibi, bilgilendirilmesi, memnuniyet analizleri, müşteri istek ve öneri sistemleri vb. konular hakkında bilgi veriniz. 2.7.4. İşletmeye Şikâyet Bildirildiğinde İzlenen Yöntem İşletmenin sunmuş olduğu bir hizmeti için gelen şikâyetin alınmasından müşteriye geri bildirimin yapılmasına kadar geçen süreci inceleyiniz. 2.8. YATIRIM PLANLAMA FAALİYETLERİ İşletmenin yatırım planlama faaliyetleri ile kısa ve uzun vadeli planlamaları hakkında bilgi veriniz. Bu planların nasıl ve kimler tarafından alındığını açıklayınız. 2.9. KALİTE YÖNETİMİ Firmanın kalite yönetim faaliyetleri konusundaki politikasını anlatınız. Kalite kontrol uygulamaları hakkında detaylı bilgi veriniz. Eğer varsa, firmanın sahip olduğu kalite belgelerini belirtiniz. 30
2.10. İŞLETMEDE İŞ SAĞLIĞI VE GÜVENLİĞİ BİLGİLERİ İşletmede uygulanmakta olan iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalardan, alınan tedbirlerden bahsediniz. 3. UYGULAMALAR Aşağıda açıklanan uygulama çalışmalarını işletme bünyesinde gerçekleştiriniz. 3.1. YAPILMASI ZORUNLU UYGULAMALAR NOT: Aşağıda verilen İş Etüdü, Yöneylem Araştırması, Üretim Planlama ve Kontrol ve Ergonomi uygulamalarının staj süreci boyunca yapılması ve belirtildiği şekilde staj defterinde açıklanması zorunludur. 3.1.1. İş Etüdü Uygulaması Seçilen bir iş istasyonu için aşağıda belirtilen adımları içine alacak şekilde metot ve zaman etüdü çalışması yapınız. İşletmede varsa daha önce yapılmış olan iş etüdü çalışmaları hakkında bilgi veriniz. Üzerinde iş etüdü çalışması yapılacak seçilmiş ürün için bütün üretim aşamalarını içeren iş akış şemasını çiziniz ve ürün ağacını oluşturunuz. Seçilen iş istasyonu için; işi basitleştirme, operasyonu hızlandırma ve verimlilik gibi konuları dikkate alarak bir metot etüdü çalışması gerçekleştiriniz. Seçilen ürünün en az 5 işlemi için zaman etüdü çalışması yaparak standart süresini hesaplayınız. 3.1.2. Yöneylem Uygulaması İşletmede yöneylem araştırması kapsamında aşağıda belirtilen adımları içine alacak şekilde bir problem belirleyip çözümünü yapınız. Problemi sözel olarak tanımlayınız, gerekli sayısal verileri belirleyiniz ya da tahmini sayısal veriler kullanınız. 31
Belirlenen probleme uygun doğrusal programlama modelini kurup problemi çözünüz ve duyarlılık analizini yapınız. 3.1.3. Üretim Planlama ve Kontrol Uygulaması Aşağıda verilen talep tahmini uygulamasını, belirtilen adımları da içine alacak şekilde yapınız. İşletmede yapılan talep tahmini çalışmalarını belirtiniz. Talebin aylık dağılımını bir grafik yardımı ile gösteriniz. İşletme ürünlerinden birinin, geçmiş en az beş dönemlik satış miktarlarını dikkate alarak, ileriye doğru 3 dönemlik tahmin değerlerinin bulunması için regresyon analizi çalışması yapınız. Talepteki değişiklikler için işletmenin aldığı önlemleri belirtiniz. 3.1.4. Ergonomi Aşağıda belirtilen ergonomi hususlarından en az 3 tanesini, tüm işletme üzerinde ya da işletmenin belirli bir bölümünde inceleyiniz ve sonuçlarını değerlendiriniz. Çevre koşulları; Isıtma, aydınlatma, gürültü, nem, titreşim, havalandırma vb. İnsan özellikleri; Ayakta dururken, otururken, taşıma ve yükleme yaparken ortaya çıkan çalışma pozisyonları, yaşın, tecrübenin ve vardiyada çalışanların üretime etkisi İnsan makine ilişkileri; Göstergeler, kontroller, bilgi akışı, otomasyon sisteminin özellikleri İnsan çalışmasının çeşitli yönleri; Motivasyon varlığı (ücretler, sosyal etkinlikler, spor ve dinlenme tesisleri vb.) 3.2. SEÇMELİ UYGULAMALAR NOT: Aşağıda verilen üç uygulamadan en az bir tanesini seçerek yapınız. 3.2.1. Benzetim Ele alınan herhangi bir sürecin benzetim modelini oluşturunuz ve analiz ediniz. Seçilen sürecin tanıtımını yapınız. (İş akışı, olaylar, durum değişkenleri, performans ölçütleri, sistemin bileşenleri, parametreler vb.) 32
Veri dağılımının tespitini yapınız. (işletmede daha önce yapılan çalışmalarda elde edilen veriler varsa kullanılır yoksa input analyzer kullanılarak gerekli dağılımlar belirlenir.) Mevcut sistemi bir benzetim programı ile modelleyiniz, çalıştırıldığında elde edilen raporlar ve çalışmanın değerlendirmesini yapınız. 3.2.2. Risk Değerlendirme İşletmedeki birkaç iş adımı için iş güvenliği açısından risk değerlendirmesi yapınız. Seçilen bir iş istasyonu için olası tehlikeleri belirleyiniz. Belirlenen riskleri değerlendiriniz. (L tipi matris, Hata ağacı analizi, Hazop vb. yöntemler kullanılarak) Risklerin kontrol altına alınması için yapılabilecek çalışmaları değerlendiriniz. 3.3. STAJYERE ÖZEL ÇALIŞMALAR İşletme tarafından yapmanız istenen faaliyetler ya da sizin özel olarak gerçekleştirdiğiniz çalışmalar varsa açıklayınız. 4. STAJ DEĞERLENDİRMESİ Bu bölümde yapılan staj çalışmasını aşağıdaki başlıkları içine alacak şekilde değerlendiriniz. 4.1. ENDÜSTRİ MÜHENDİSLİĞİ İLE DİĞER MÜHENDİSLİK DALLARI ARASINDAKİ FARKIN DEĞERLENDİRİLMESİ Staj tecrübelerinizden faydalanarak işletmedeki endüstri mühendislerinin faaliyetleri ile diğer mühendislerin faaliyetleri arasındaki farklılıkları, yetki ve sorumlulukları değerlendiriniz. 4.2. İŞLETMEDE ÇALIŞAN ENDÜSTRİ MÜHENDİSİ VARSA GERÇEKLEŞTİRDİKLERİ İŞLERLE İLGİLİ DEĞERLENDİRME Organizasyondaki endüstri mühendisleri hangi birimlerde çalışmaktadır? Bu mühendislerin pozisyonlarını ve görev tanımlarını kısaca belirtiniz. 33
4.3. YAPILAN STAJIN GENEL DEĞERLENDİRMESİ Yaz stajında elde edilen verileri ve becerileri genel olarak değerlendiriniz. Yapmış olduğunuz stajın size ne gibi katkıları olduğundan bahsediniz. Daha iyi bir staj için varsa önerilerinizi belirtiniz. 34
EK-1 İş Akış Şeması (ÖRNEK) Yer : Kimya Laboratuarı Faaliyet : Çimento Numunesinin Hazırlanması Özet Mevcut Önerilen Tasarruflar Tarih : 09.09.2013 İşlem 4 Taşıma 3 Bekleme İş Akış Şeması Tipi Metot:Mevcut Çeşit: İşçi Kontrol Depolama Zaman (dk) 24,92 Uzaklık (m) 59 Maliyet SIRA OLAY 1 Çimentonun getirilmesi SEMBOL Zaman (dk) Uzaklık (m) 12 50 Metot Ve Önerisi 2 3 4 5 6 7 Çimentonun elek üzerine konup elenmesi Demir mıknatısın elek yanına getirilmesi Mıknatısla elek üstündeki maddenin toplanması Elek üstünde kalan demirden arındırılmış maddenin öğütülmesi Kuru cam balonun elek yanına getirilmesi Öğütülen maddenin kuru cam balona konup çalkalanması 5,3 1,4 6 0,85 4,8 0,25 3 0,32 İşlem Taşıma Kontrol Gecikme Depolama 35
EK-2 BAŞABAŞ NOKTASININ HESAPLANMASI Üretim miktarına bağlı olarak toplam gelirler ve toplam giderlerin değişimini veren başa baş grafiğinde başa baş noktası şöyle hesaplanır: Toplam gelirler= Toplam giderler p: Birim satış fiyatı, v: Birim değişken maliyeti değeri, F: Toplam sabit maliyet Q: Üretim miktarı olmak üzere ilgili formüller şunlardır: P*Q = F + v*q Q= F/ (p-v) EK-3 VERİMLİLİK ORANININ HESAPLANMASI Üretim miktarının üretim faktörlerine oranı olarak tanımlanan verimlilik, "toplam faktör verimliliği" ve "kısmi verimlilik" diye iki gruba ayrılır. Toplam faktör verimliliği = Toplam üretim miktarı (output)/toplam girdi miktarı (input) Üretim faktörlerinin her birinin ayrı ayrı verimlilikleri veya kısmi verimlilikleri şöyle ifade edilir: 36