HİPERTANSİYON VE İLAÇLAR Prof. Dr. Tekin AKPOLAT Hedef kan basıncı değerlerine ulaşmak için başarılı bir tedaviye gerek vardır. Başarılı tedavi 2 kısımdan oluşur: 1.Yaşam düzeninin değiştirilmesi 2.İlaç tedavisi Bu broşürde hipertansiyon tedavisinde ilaç kullanımı hakkında bilgi bulabilirsiniz. Bu broşürde ilaç tedavisi hakkında genel bilgiler verilmiştir, doktorunuza danışmadan tedavinizde bir değişiklik yapmayınız. Piyasada çok sayıda tansiyon düşürücü ilaç vardır. Günümüzde hipertansiyon hastaları şanslıdır çünkü ilaç alternatifi çoktur. Her ilacın olduğu gibi hipertansiyon tedavisinde kullanılan ilaçların iki ismi vardır: 1.Ticari isim: İlacın reçeteye yazılan adıdır ve sembolü taşırlar. 2.Jenerik isim: İlacın içindeki etken (aktif) maddeye verilen isimdir. Kutunun üzerine genellikle küçük karakterlerle yazılır. İlaç sınıfları İlacın jenerik ismini öğrendikten sonra yapılması gereken ikinci işlem ilacın hangi sınıfa ait olduğunun araştırılmasıdır. Bir sınıfa ait tüm ilaçların etki mekanizmaları, etkinlikleri, yan etkileri ve kullanılmaması gereken durumlar birbirine benzerlik gösterir. En çok kullanılan ilaç sınıfları Diüretikler Beta blokörler Kalsiyum antagonistleri Anjiotensin konverting enzim inhibitörleri Alfa-1 blokörler Anjiotensin II reseptör antagonistleri Bazı ilaçlar, iki tane jenerik isim yani iki aktif madde içerebilir.
Hastaların çoğunda iki ilaç kullanmak gerekir. Doktorum reçetede 1 kutu ilaç yazdı. Kutu bitince ilaç tedavisini bırakacak mıyım? Genellikle hayır. Hipertansiyon tedavisi genellikle ömür boyu sürer, bu nedenle hastaların çoğunda ilaca devam etmek gerekir. Doktorumun verdiği ilaçla tansiyonum hedef değerlere geldi. İlacı bırakabilir miyim? Genellikle hayır, kan basıncınız yeniden yükselebilir. Hedef kan basıncı 140/90 mm Hg dır. Eğer şeker hastalığı veya böbrek hastalığınız var ise hedef kan basıncı büyük tansiyon için 130 mm Hg ve küçük tansiyon için 80 mm Hg dır. İlaç kullanmaya başladım, eski alışkanlıklarıma (bol tuzlu, bol alkol...) dönebilir miyim? Ne yazık ki hayır, ilaç kullanmaya başlayan hastalar yaşam düzeni değişikliğine devam etmelidir. Aslında yaşam düzeni değişiklikleri sağlıklı yaşamdır, hipertansiyonu olsun veya olmasın herkesin uyması gereken kurallardır. Sadece yaşam düzenimi değiştirsem ve ilaç kullanmasam olabilir mi? Bazı hastalar, özellikle hafif hipertansiyonu olan, başka sorunu/hastalığı olmayan hastalar sadece yaşam düzeni değişikliği ile kan basınçlarını kontrol altına alabilirler. Ama, hekimi tarafından ilaç tavsiye edilen bir hasta ilacını mutlaka kullanmalıdır. Bu konuda hasta için en uygun tedavi ancak sağlıklı bir hasta-hekim ilişkisi ile sağlanabilir. Tansiyon düşürücü ilaçlar bağımlılık yapar mı? Hayır.
Bu ilaçların yan etkileri var mıdır? Her ilacın yan etkisi olabilir. Günümüzde hipertansiyon hastaları şanslıdır çünkü çok sayıda ilaç vardır ve yan etkileri geçmişe göre azalmıştır ve bu yan etkilerin çoğu hafiftir. Yan etki ortaya çıkarsa ilaç kolaylıkla değiştirilir. Kontrolsüz hipertansiyonun vücuda vereceği zarar unutulmamalıdır. Tedaviye başladıktan sonra aşağıdaki durumlardan birisi ortaya çıkarsa nedeni ilaç olabilir. Bacaklarda şişme Sık idrara gitme Nabız sayısında azalma Baş ağrısı Kan basıncında düşme Öksürük Yukarıda bahsedilen şikayetleriniz varsa bu durumu ilaçlara bağlayıp tedaviyi kesmek doğru değildir. Bu konuyu doktorunuzla paylaşınız. Doktorunuz tedavinizi yeniden düzenleyebilir veya bu şikayetiniz başka bir nedene bağlı ise sizi tedavi edebilir/ilgili hekime yönlendirebilir. 2 gün önce doktora gittim, doktorumun verdiği ilacı kullanıyorum. Tansiyonum düşmedi, ne yapayım? Sabır, ilaçların tam etkisi 2-3 haftada ortaya çıkar. Hangi ilaç daha etkilidir? 160 mg D 1.5 mg F 0.4 mg P 4x500 mg A 16 mg C 10 mg N Hiçbiri, ilaçların etkisini belirleyen dozun miktarı değil içerdiği molekülün özelliğidir.
Hangi ilaç daha ağır/güçlüdür? 160 mg D 1.5 mg F 0.4 mg P 500 mg A 16 mg C 10 mg N Hiçbiri, ilaçların gücünü belirleyen dozun miktarı değil içerdiği molekülün özelliğidir. İlaçlarımı düzenli almayı unutuyorum, ne yapayım? İlaçlarınızı günlük işlerinizle birlikte almaya çalışın. Örneğin hergün kahvaltıdan önce alabilirsiniz. Günümüzde ilaçların çoğu günde tek doz kullanılabiliyor. Şanslı olduğunuzu unutmayın ve biraz daha dikkat edin. Birlikte yaşadığınız insanlardan birisi de size hatırlatabilir, eşinizden, çocuğunuzdan yardım isteyebilirsiniz. Günümüzde hipertansiyon hastaları şanslıdır çünkü ilaçların çoğu günde bir kez alınabilir, bu durum da tedavi uyumu kolaylaştırır, tedavinin başarısını arttırır. 5 mg A ilacı kullanıyordum, doktorum dozu 10 mg a çıkardı ve yeni reçete yazdı, elimde 2 kutu 5 mg A ilacı var. Ne yapayım? Aynı anda 5 mg lık A ilacından 2 adet alırsanız toplam 10 mg yapar. İlacı aynı anda alabilirsiniz, günde 2 kez 5 mg almaya gerek yoktur. Sabah almam gereken ilacı öğleden sonra hatırladım. Ne yapayım? İlacı alabilirsiniz. Ertesi gün saatini geçirmemeye dikkat etmeyin unutmayın. Arkadaşım Mehmet Bey A ilacını kullanıyor, kan basıncı kontrol altında ve hayatından memnun. Ben de A ilacını kullansam ne olur? İlaç seçimine kesinlikle doktor karar vermelidir.
Hangi hastalara iki ilaç gerekir? Eğer hastanın kan basıncı hedef kan basıncından 20/10 mm Hg veya daha fazla ise tedaviye iki ilaçla başlamak gerekir. Kan basıncım 18/11 cm Hg. Tedaviye kaç ilaçla başlamalıyım? Eğer şeker hastalığı ve kronik böbrek hastalığınız yoksa hedef kan basıncı 140/90 mm Hg dır. Yani sizin kan basıncını hedef kan basıncınızdan 4/2 cm Hg (40/20 mm Hg) daha yüksektir. Bu nedenle iki ilaç kullanmanız gerekir. Eğer şeker hastalığı veya böbrek hastalığınız var ise hedef kan basıncının büyük tansiyon için 13 cm Hg ve küçük tansiyon için 8 cm Hg olduğunu hatırlatırım. Benim doktorum bana tek hap verdi. Tedavim eksik mi? Bunu doktorunuza sorunuz ama günümüzde birden fazla etken madde içeren tansiyon düşürücü ilaç içeren çok sayıda hap vardır. Yani siz tek hap içebilirsiniz ama içtiğiniz hap 2 ilaç içerebilir. İki ilacın avantajı nedir? İki ilaç hem kan basıncını düşürmede daha etkilidir, hem de daha düşük doz kullanıldığı için ilaçlara bağlı yan etkiler azalmıştır. Ülkemizde 2003 yılında yapılmış bir araştırmaya göre yaklaşık 15 milyon kan basıncı yüksek hasta vardır. 6 milyon kişi kan basıncının yüksek olduğunun farkındadır (% 40). 4.5 milyon kişi ilaç kullanmaktadır (%31). Sadece % 8 inde kan basıncı kontrol altındadır (1.2 milyon kişi).
PRATİK NOKTALAR 1.Allerjiniz varsa doktorunuzla mutlaka paylaşınız. 2.Daha önce bir yan etki nedeni ile bırakılmış ilacı mutlaka doktorunuza söyleyiniz. Örneğin A ilacını öksürük nedeni ile bırakmışsanız, doktorunuz aynı ilacı veya benzer ilacı verebilir, öksürük sorunu ile yeniden karşılaşabilirsiniz. 3.İlaçlarınızı mutlaka size önerilen zamanda kullanınız. Örneğin günde bir kez ve sabah almanız gereken bir ilacı her gün saat 9.00 da alabilirsiniz. Mutlaka saat 9.00 da almanız gerekmez, günlük programınıza göre saat 8.00 veya saat 10.00 da olabilir. 1-2 saatlik oynamalar genellikle sorun çıkarmaz. 4.Başka amaçla kullandığınız ilaçları mutlaka doktorunuza bildiriniz. Kan basıncınız yüksekse veya kontrol altına alınamıyorsa bunun nedeni başka bir amaçla kullandığınız ilaç olabilir. Örneğin bazı ağrı kesiciler, bazı burun damlaları kan basıncının yükselmesine neden olabilir. 5.Daha önce kullandığınız ilaçları mutlaka bir kağıda not edin. Doktora giderken bu kağıdı yanınıza almayı unutmayınız.doktora giderken kullandığınız ilaçlarınızın kutularını da yanınıza alınız. 6.İlacınızı nasıl kullanacağınızı mutlaka öğrenin, anlamadığınız bir konu olursa doktorunuza sormaktan çekinmeyiniz. 7.Doktorunuz tarafından önerilen ilacı, kendinizi iyi hissetmeniz nedeni ile birkaç gün sonra bırakmayınız. İlacınızı bırakmayı düşünüyorsanız, mutlaka doktorunuza söyleyiniz. 8.Kan basıncı düşürücü ilaçlar genellikle ömür boyu kullanılır. 9.Faydası olmadı diyerek ilacınızı bırakmayınız. Bazı ilaçların etkisinin ortaya çıkması 4-6 haftaya kadar sürebilir. 10.Başkasına tavsiye edilmiş ve yararlı olmuş bir ilacı, tansiyonum yüksek diyerek doktorunuza danışmadan almayınız. Kullandığınız ilacı da başkasına tavsiye etmeyiniz. 11.Doktora gideceğiniz dönemde ilacınızı bırakmayınız, tansiyon düşürücü ilacınızı aksatmayınız. 12.Muayeneye aç karnına gitmek istiyorsanız bile çok az su ile tansiyon düşürücü ilacınızı almayı unutmayınız.
SON SÖZ Hipertansiyon ve ilaçlar konusunda yazdıklarımın çoğunun hipertansiyonu olmayan hastalar için de geçerli olduğunu hatırlatmak isterim. Günümüzde birçok hastalıkta ilaçların çoğu günde tek doz kullanılabilmektedir. Şanslı olduğumuzu unutmayıp, ilaç tedavimize biraz daha dikkat edelim. Hangi hastalığımız olursa olsun ilaç dışı tedavi yöntemlerini ihmal etmeyelim. İlaçlarınız için rapor çıkartmayı unutmayınız. İlaçlar düzenli aldığınız sürece etkilidir. İlaç seçimine kesinlikle doktor karar vermelidir. İlaçlara bağlı yan etki ortaya çıkarsa doktorunuzla konuşmadan ilacınızı kesmeyiniz. Yan etki yapan ilacı unutmayınız, kutularını saklayınız, isimlerini kaydediniz. Hipertansiyon tedavisinin yaşam düzeni değişiklikleri kadar önemli bir parçası da ilaçlardır. İlaç alınınca yaşam düzeni değişiklikleri ihmal edilmemelidir. Bu broşürde genel bilgiler yer almaktadır, doktora danışmadan tedavide değişiklik yapılması sakıncalı olabilir. Her türlü yayın hakkı saklıdır Bilimsel amaçlarla kaynak göstererek alıntı yapılabilir http://