1/5
TÜM TÜTÜN MAMULLERİNİN TÜKETİMİ SAĞLIĞA ZARARLIDIR İster yasal satıcısından yasalara uygun olarak satın alınsın, isterse yasa dışı piyasadan satın alınsın tüm tütün mamullerinin tüketimi sağlığa zararlıdır. Tütün mamullerinin yasal ya da değil - 4.000 den fazla kimyasal içerdiği, bunlardan en az 60 ının kanseri tetiklediği bilinmektedir. Türkiye de tütün kullanımına bağlı ölüm sayısının yılda 100 bin dolayında olduğu tahmin edilmektedir 1. Tütün mamullerinin yasa dışı ticareti neden bir sorundur? SAĞLIK VE ULAŞILABİLİRLİK Yasa dışı tütün mamulleri, daha düşük fiyatla satıldığı için, tütün mamullerine ulaşımı kolaylaştırmakta ve böylece tüketimi arttırmakta, ayrıca çocukları ve gençleri tütün mamullerinden uzaklaştırma çabalarını baltalamaktadır. Yasa dışı tütün mamulleri, bilinen uluslararası marka taklitlerinin düşük gelirli tüketicilere ucuz fiyat ile ulaşılabilir olmasını sağlamakta ve imaj bilinci oluşturarak, gençlerin pahalı markaları tükettiklerinde sözde daha etkileyici ve stil sahibi göründükleri duygusunu vermektedir. SUÇ VE YOZLAŞMA Tütün mamullerinin yasa dışı ticareti, organize suç örgütlerinin varlığını sürdürebilmesine neden olmakta; ayrıca, ülkedeki yozlaşma seviyesini arttırabilmektedir. VERGİ KAYBI Tütün mamullerinin yasa dışı ticareti, devlet gelirlerinde kayba, organize suç örgütlerinin gelirlerinin artmasına neden olmaktadır. PİYASA DÜZENİ Yasa dışı tütün mamulleri, yasal kısıtlamaları ve sağlık düzenlemelerini tehlikeye atmaktadır. Örneğin, yasa dışı tütün mamulleri, özellikle ruhsatlı olmayan kontrolsüz yerler veya kişiler aracılığıyla 18 yaşını doldurmamış kişilere satılabilir hale gelmektedir. 1 Küresel Yetişkin Tütün Araştırması, Türkiye Raporu 2010, Sağlık Bakanlığı Temel Sağlık Hizmetleri Genel Müdürlüğü, s.25. 2/5
Yasa dışı tütün mamulleri üzerinde etiketleme ve paketleme ile ilgili uygulamalar (örneğin resimli veya yazılı sağlık uyarıları) kullanılmamaktadır. Yasa dışı tütün mamulleri üzerinde bandrol bulunmamakta ve/veya taklit bandrol bulunmaktadır. Tütün mamullerinin yasa dışı ticareti nasıl oluşur? Tütün mamulleri yasa dışı ticareti, komşu ülkelerle aradaki fiyat farklılıkları, geniş kapsamlı faaliyetler yürüten organize suç örgütlerinin varlığı, kontrol dışı ulusaluluslararası tütün-tütün mamulleri hareketleri ve halkın toleransı gibi faktörler ile ilişkilidir. Tütün mamulleri yasa dışı ticareti mekanizmasının genellikle; Tütün mamullerinin düşük vergili ülkelerden yüksek vergili ülkelere taşınması, (hedef ülke içerisinde yasa dışı geniş kapsamlı gönderi, transfer ve dağıtım ağı içerdiği, karmaşık ve çok geniş dağıtım sistemleri olan organize suç örgütleri tarafından yürütülen bir mekanizma) Yetkili mercilere kayıt ettirilmeyen ve/veya bildirilmeyen tütünün, kayıtsız imalathaneler yoluyla yasalara aykırı olarak kıyılarak piyasada satılması şeklinde işlediği gözlemlenmektedir. Yasa dışı tütün mamullerini nasıl ayırt ederim? Bandrolsüzdür/taklit bandrollüdür. Üzerinde resimli ve Türkçe yazılı sağlık uyarıları bulunmaz. Ambalajı olmaz/ambalajı bozulmuş olur. Sarmalık kıyılmış tütünler, yanında yaprak sigara kâğıdı veya makaron (sigara şeklinde silindirik içi boş filtreli sigara kâğıdı) olmaksızın tek başına ve ambalajsız olarak satılır. Ayrıca; Perakende tütün mamulleri satılan işyerlerinde TAPDK dan alınmış satış belgesi bulunması ve mevzuat gereği, işyerinin görünebilecek ve okunabilecek uygun yerlerine TAPDK sicil numarasının asılması gerekmektedir. Tütün mamullerinin TAPDK dan yetki ve/veya uygunluk almamış kişilerce satılması (Yaprak sigara kâğıdı ve makaron üretip satmak için Uygunluk 3/5
Belgesi, toptan ve perakende tütün mamulü satışı yapabilmek için Satış Belgesi alınmış olması gerekir) da cezai yaptırıma tabidir. Tütün mamulleri yasa dışı ticaretini engellemek için ben ne yapmalıyım? FARKINDA OL: Yasa dışı tütün mamulleri ticareti, başta çocuklar ve gençler olmak üzere, birçok mağduru olan bir suçtur; vergi kaybına ve terörün finansmanına sebep olan bir faktördür; bu konuda çok şey yapabilirsiniz. ANLAT: Dostlarınızı, ailenizi, çalışma arkadaşlarınızı uyarınız ve bu konunun önemini anlamalarına yardımcı olunuz. SATIN ALMA: Yasa dışı tütün mamulü satın almayınız. Yasa dışı tütün mamulleri hijyenik olmayan koşullarda üretilmekte, denetimsiz olması nedeniyle içeriğine ilave edilen katkıların neler olduğu bilinmemekte, ambalajına konulan nikotin ve katran oranları çoğu zaman gerçekleri yansıtmamaktadır. Diğer taraftan, yasa dışı tütün mamullerini satın almaya devam ederseniz, organize ve terör örgütlerine finans sağlayan zincirin bir halkası olacağınızı unutmayınız. Siz satın almazsanız, onlar alıcı bulamazlar ve suç faaliyetine devam edemezler. SİGARAYI BIRAK: Her halükarda sigarayı bırakmayı deneyiniz. Bunun yanında, yasa dışı tütün mamulü satın almadıkça, tütün mamulü masrafını karşılayamayacağınızı düşünüyorsanız, bir an önce eyleme geçiniz. Bu konuda size yardımcı olmak üzere Sağlık Bakanlığı tarafından kurulan Alo 171 Sigara Bırakma Danışma Hattını arayınız. İHBAR ET: Yasa dışı tütün/tütün mamulü gördüğünüzde, bulunduğunuz bölgeye göre: Alo 155 Polis, Alo 156 Jandarma, Alo 158 Sahil Güvenlik, Alo 136 Gümrük Muhafaza veya mahalli mülki idare amirliğini (valilik, kaymakamlık) arayınız. Yasa dışı üretim tesisinden haberdar olduğunuzda Alo 155 Polis, Alo 156 Jandarma, mahalli mülki idare amirliğini (valilik, kaymakamlık) arayınız. 4/5
Yasa dışı bir ürünün kargo ya da otobüs şirketleri yoluyla taşındığını gördüğünüzde Alo 155 Polis, Alo 156 Jandarma, mahalli mülki idare amirliğini (valilik, kaymakamlık) arayınız. Pazarlarda, cadde ve sokaklarda yasa dışı tütün/tütün mamulü alınıp satıldığını gördüğünüzde Alo 155 Polis, Alo 156 Jandarma, mahalli mülki idare amirliğini (valilik, kaymakamlık) arayınız. TAPDK dan alınmış yetki belgesi, satış belgesi, uygunluk belgesi olmaksızın tütün/tütün mamulü/yaprak sigara kâğıdı/makaron satanları gördüğünüzde Alo 155 Polis, Alo 156 Jandarma, mahalli mülki idare amirliğini (valilik, kaymakamlık) arayınız. Tütün mamullerini satışa arz ambalajlarını bozmak suretiyle bölerek satanları gördüğünüzde Alo 155 Polis, Alo 156 Jandarma veya mahalli mülki idare amirliğini (valilik, kaymakamlık) arayınız. Tütün/tütün mamulleri satışını internet, tv, faks ve telefon gibi e-ticaret araçlarıyla ya da posta ile sipariş yöntemi kullanarak yapmak üzere satış sistemi kuran veya faaliyette bulunanları gördüğünüzde elinizdeki kanıtlarla birlikte yazılı olarak TAPDK ya başvurunuz; otomatik satış makineleri ile tütün mamulü satanları gördüğünüzde mahalli mülki amirini (valilik, kaymakamlık) arayınız. 18 yaşını doldurmamış kişilere tütün mamulü satmanın cezası hapistir. 18 yaşını doldurmamış kişilere tütün mamulü satıldığını gördüğünüzde, hakkında yasal işlem yapılmak üzere savcılığı veya Alo 155 Polis veya Alo 156 Jandarma yı arayınız. 5/5