YÖK YASA TASLAĞI İLE İLGİLİ OLARAK OSMANİYE KORKUT ATA ÜNİVERSİTESİNİN GÖRÜŞÜ Yasa Taslağı çalışması ile ilgili olarak, Üniversitelerarası Kurul da yapılan değerlendirmeler ve gönderilen Taslak Çalışması Üniversitemiz akademisyenleri ile paylaşılmış, bu konularla ilgili olarak akademik birimlerden geri besleme sağlanmış ve nihayetinde konu Üniversite Senatomuzda uzun süren tartışmamalarla belirli bir olgunluğa getirilmiştir. Böyle bir çalışmanın önemi ve gerekliliği konusunda Üniversitemizde bir konsensüs bulunmaktadır. Ayrıca çalışmaya tüm paydaşların dahil edilmiş bulunması olumlu karşılanmaktadır. Bununla birlikte mevcut çalışmanın bu içeriği ile yetersiz kaldığı düşünülmektedir. Akademik birimlerimizden gelen ve Senatoda yapılan tartışmalar sonucunda ortaya çıkan değerlendirmeler maddeler halinde aşağıda sunulmuştur: 1. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMU STATÜLERİ 1.1. Taslakta, üniversiteler arasında rekabetin artırılması ve bu sayede kalitenin yükselmesi hedeflenmektedir. Bunun olabilmesi için rekabet şartlarının sağlıklı olması gerekmektedir. Taslakta Ülkemizde açılması planlanan yabancı yükseköğretim kurumları öngörülmektedir. Mevcut sistemde vakıf üniversiteleri ile devlet üniversiteleri arasında rekabet sorunu yaşanırken yabancı yükseköğretim kurumlarının da sisteme dahil edilmesi bu rekabeti daha da zorlaştıracaktır. Farklı hukuki statülere sahip olan dört grup üniversitenin sağlıklı bir ortamda rekabet edebilmesi mümkün görülmemektedir. Dolayısıyla, Yabancı Yüksek Öğretim Kurumlarının sisteme dahil edilmesinin sakıncalı olduğu, 1.2. Devlet üniversitelerinde Bakanlar Kurulu kararı ile kurulacak Üniversite Konseyinin tanımı yeterince açık değildir. Yetkilerinin üniversite senatosu ve üniversite yönetim kurulunun üstünde olduğu anlaşılmaktadır. Ayrıca yapısı ve alanının açık ve şeffaf olmadığı, bu konseyin hiyerarşik düzeni bozacağı, 1.3. Üniversite Konseyinin yapısı ve alanı bile açık değilken kurumsallaşmış ve kurumsallaşmakta olan yükseköğretim kurumları şeklinde bir sınıflandırma yapılması yanlıştır. Doğru olsa bile, Türkiye Yükseköğretim Kurumu kurumsallaşmakta olan üniversiteleri uzaktan ne kadar yönetebilir. Keza, kurumsallaşmanın öğretim üyesi sayısıyla belirlenmesi ne derece gerçekçi olabilir, öğretim elemanı sayısı az olsa bile üniversiteler kurumsallaşmış olabilir. Ayrıca, üniversite konseyine girecek kişilerin (vergi rekortmeni, en fazla bağış yapan vb.) seçiminin seçilen kişilerin akademik yönlerinin olmaması nedeniyle sakıncalı olduğu görüşünde olduğumuzu, 2. YÜKSEKÖĞRETİM KURUMUNUN YÖNETİMİNDEKİ ANA ORGANLAR 2.1. Rektörler seçimle gelmemeli, merkezden atanmalıdır. Bu durumda senatonun ve yönetim kurulunun yetkileri arttırılmalı, rektörün yetkileri sınırlandırılmalıdır. Rektör, tek dönem ve 5 yıllığına atanmalıdır. Tasarıda belirtilen değişik bilimlerden rektör atanması uygundur. Ancak rektör yardımcılarının sayısının kanunla belirtilmemesi üniversite yönetimine bırakılması, 2.2. Tasarıda, Fakülte Dekanları ve Meslek Yüksekokul Müdürlerinin senato üyesi olacakları belirtilmiş ancak Yüksekokul Müdürlerinin senato üyeliğinin ihmal edildiği, 1
2.3. Tüm Meslek Yüksekokulu Müdürlerinin Senato üyesi olmaları, 2.4. Senatoda öğrenci temsilcisinin bulunmaması, gerektiğinde görüş amaçlı çağrılmasının uygun olduğu, 2.5. Fakülte ve Üniversite yönetim kurulunda öğrenci temsilcisinin bulunmaması, 2.6. Dekanların, mevcut sistemde olduğu şekliyle atamayla belirlenmesi, 2.7. Fakülte yönetim kurullarında bulunacak bölüm başkan sayısının tespitinin Fakülte Kuruluna bırakılması, 2.8. Lisansüstü Enstitüleri ve Araştırma Enstitüleri ayrımı doğru değildir. Lisansüstü Enstitülerinin araştırma yaptırıp yaptırmayacağı konusunun açıklığa kavuşturulması 2.9. Tasarıda Bölüm Başkanı, bölümün akademik derecesi en yüksek kadrolu öğretim üyesi arasından yine kadrolu öğretim üyelerinin oyları ile belirlenir denilmektedir. MYO larda da program yerine Bölüm ifadesi kullanılabilmektedir. Ancak MYO larda Bölüm Başkanı olarak her zaman öğretim üyesi bulunması mümkün olamayabileceğinden bu nedenle Öğretim Görevlilerinin de asaleten program başkanı olarak atanmalarının mümkün olması, 2.10. Tasarıdaki Enstitü Yönetim Kurulu nda her bir farklı fakülteden kısmı enstitü ile ilgili anabilim dallarından olarak değiştirilmesi, 2.11. Tasarıda Bölüm başlığı altında Lisans düzeyinde doğrudan öğrenci alan fakültelerde bölüm kurulmaz. kısmının açıklığa kavuşturulması, 2.12. Üniversite Yönetim Kurulunda görev alacak öğretim üyelerini seçerken ilgili fakültelerde seçim yapılarak en yüksek oyu alanın üye olarak atanması, 2.13. Rektörün idari yöneticilerden Genel Sekreterlik, Daire Başkanlıkları, Fakülte ve Yüksekokul Sekreterlikleri kadrolarını her dönem seçip atama yetkisine sahip olması, (Rektörünü değiştiren sistemin idari kadrolarını değiştirememesi üniversitenin hareket kabiliyetini düşürmekte ve geriden gelecekler için rekabet ortamını iyileştirme fırsatı vermemektedir) görüşünde olduğumuzu, 3. YÜKSEKÖĞRETİM ALANININ KOORDİNASYONU VE ÜST YÖNETİMİ 3.1. YÖK Genel Kurulu nun Türkiye genelindeki akademisyenlerin seçimiyle oluşması, 3.2. Genel Kurula üye olmak için belirli şartların getirilmesi ve üyeliklerin süreyle sınırlandırması, 3.3. Rektörler kurulunun görevlerinin daha anlaşılabilir biçimde hazırlanması, bu kurulun sadece istişari bir hüviyetle kısıtlanması yerine akademik konularda karar alıcı bir organ olarak yapılandırılması görüşünde olduğumuzu, 4. EĞİTİM 4.1. Taslakta en fazla önem verilmesi gereken bu bölüm yetersiz kalmıştır. 2
5. YÜKSEKÖĞRETİMDE ARAŞTIRMA 5.1. Akademik faaliyet kavramı açıkça tanımlanmalı, kriterleri farklı bilim alanlarının (Sosyal Bilimler, Fen Bilimleri ve Sağlık Bilimleri ) özelliklerine göre değerlendirilmesi 5.2. Akademik faaliyet puanı, yapılan yayının kalitesi mi, yoksa sayısına göre mi değerlendirileceğinin, topluma hizmet veren ve idari görevler üstlenmiş akademisyenlerin bu hizmetleri karşılığı puan verilip verilmeyeceğinin belirsiz olduğu, verilmemesi durumunda ilgili kişilerin mağdur olabileceği, 5.3. Endüstriyel alana değer katan çalışmaların performans değerlendirmeleriyle ödüllendirilmeleri 5.4. Uygulamalı eğitime yönelik eğitim veren MYO larda performans kriterlerinin eğitim hedefleri doğrultusunda belirlenmesi 5.5. Araştırma altyapısının sadece deneysel değil kollektif ve teorik alanlarda da yapılabileceği gerçeğinden hareketle araştırmacı öğretim elemanı uygulamasının sadece en az on yaşındaki üniversiteler için değil tüm üniversitelere uygulanabileceği, 5.6. Akademik faaliyet puanlaması çalışma alanlarının çeşitliliği ve üretebilirliği dikkate alınarak uygulanmalıdır. Bilindiği gibi bazı alanlarda çok fazla sayıda yayın, proje, vb. üretilebilirken bazı alanlarda fazla sayıda yayın yapılamamaktadır. Diğer taraftan, özellikle yeni kurulan Yükseköğretim Kurumlarında personel yetersizliğine bağlı olarak öğretim elemanları birden fazla görevi aynı anda yürütmek durumunda kalmakta ve dolayısıyla taslakta bahsi geçen akademik faaliyetlere (bilim, teknoloji ve sanata katkı) ayıracak yeterli zamanı bulamamaktadır. Dolayısıyla, bu madde bu haliyle yeni kurulan yükseköğretim kurumlarında çalışan öğretim elemanları için uygun olmamaktadır. Bu madde, üniversitelerde öğretim elemanlarınca yürütülen diğer akademik faaliyetler de (örneğin idari görevler, verilen dersler, komisyon üyelikleri vs.) dikkate alınarak ve puanlamaya katılarak yeniden düzenlenmesi 5.7. Doktora sonrası araştırmacı statüsünün isabetli olduğu düşünülmektedir. Böylece doktora yapan kişinin kendisine herhangi alanda pozisyon bulana kadar çalışmalarını sürdürmesi ve bu süre boyunca bursunun devam etmesinin doktora sonrası için teşvik edici olacağı, 5.8. Proje araştırmacısı istihdamının lisans mezunu öğrencilerin akademik ve uygulamalı çalışmalara ilgisini arttıracak bir uygulama olacağı görüşünde olduğumuzu, 7. YÜKSEKÖĞRETİMİN DENETİMİ VE KALİTE GÜVENCESİ 7.1. Yükseköğretim Kalite Koordinatörlüğü, çeşitli sivil toplum temsilcilerinden oluşur. Tasarıdan alınan yukarıdaki ibarenin çeşitli sivil toplum temsilcilerinden oluşur ibaresindeki çeşitli kelimesinin bir sayıyı temsil etmesi belirsiz bırakılmaması görüşünde olduğumuzu, 8. ÖĞRETİM ELEMANI ATAMA VE YÜKSELTME SÜREÇLERİ 7.1. Yardımcı Doçentlik ataması için bekleme süresi sınırı getirilmemesi, üniversitenin ihtiyacına göre atanmasının yapılması, 3
7.2. Yabancı dil puanı (yrd. doçentliğe ilk atamada üç yıl ve doçentlik atamasında iki yıl geçerliliği olan) süre sınırlamasının kaldırılması ve atama puan düzeyinin yasada yer almaması, daha sonra ikincil mevzuatla düzenlenmesi, 7.3. Doçentlik unvanını kazanabilmek için doktora, uzmanlık ve yeterlilik belgesine sahip olunduğu andan itibaren en az beş yıl geçmiş olması koşulundaki süre sınırının kaldırılması, 7.4. Doçentlik sınavının, Kurulun koordinatörlüğünde yılda bir kez yerine en az iki defa yapılması, 7.5. Öğretim üyesi kadrolarının tamamının daimi statüde olması benimsenmiştir. Performansa dayalı akademik yükselme daha gerçekçi olup sözleşme akademik faaliyetleri yavaşlatmaktadır. Zira üniversitelerde tüm idari personelin kadrolu olup akademik personelin sözleşmeli olmasının uygun olmadığı, 7.6. Yeni kurulan üniversitelerdeki öğretim elemanı açıkları da gözönünde bulundurularak Yardımcı Doçentliğe ve Doçentliğe yükselme için getirilmesi düşünülen kriterlerin (doktora sonrası bekleme, yabancı dil şartı, vb.) gözden geçirilerek zorlaştırılması yerine daha makul çözümler üretilmesi, 7.7. Doktora tezinin alana göre üç ya da beş yayına dayanması şartı yardımcı doçentlik için beklenen süreyi artıracağından söz konusu ibarenin kaldırılması, 7.8. Doktora tezinden üç veya beş yayın çıkarmanın akademik açıdan uygun olmayacağı, 7.9. Doçentlik sınavını geçen adayın üniversitede yeterli kadro olmaması dolayısıyla bu unvanı kullanamamasının doğru olmadığı, 7.10. Milli Eğitim Bakanlığı nda olduğu gibi, akademik personelden idari görevlerde bulunanlara, girilen ders saatinden bağımsız olarak idari görev ücretlerinin de ödenmesi, girilecek ders saati zorunluluğunun kaldırılması ve ücretlerde iyileşmelere gidilmesi 7.11. Doçentliği hak eden Yardımcı Doçentlerin, doçentlik kadrosuna otomatik olarak atanmaları 7.12. Yardımcı Doçent atamalarında, kurul tarafından belirlenen üniversiteler dışında, adayın doktora, tıpta veya diş hekimliğinde uzmanlık veya sanatta yeterlilik belgesine sahip olduktan itibaren 2 yıl geçmiş olması şartı aranmaktadır. Bu madde doktorasını, tıpta veya diş hekimliğinde uzmanlığını ve sanatta yeterliliğini almış olan adayları yeni üniversitelere gitmeye teşvik etmek amacını taşımaktadır. Eğer bir aday doktora, tıpta veya diş hekimliğinde uzmanlık veya sanatta yeterliliğini aldıktan sonra, büyük bir üniversitede kadro alacağını biliyorsa 2 yılı beklemeye razı olacaktır. Bu maddenin, adayların yeni üniversitelere yönlendirilmesi konusunda yetersiz kalacağını ve amacına beklenen düzeyde ulaşılamayacağı düşünülmektedir. Bunun yerine akademik olarak daha nitelikli bir değere sahip olması acısından yapılan yayınlar, ulusal ve uluslararası konferanslardaki sunumlar, patentli çalışma yapmak gibi ölçütler ele alınmalı. Esas itibari ile yardımcı doçentlik kadrosu sözleşmeli hale getirmek yerine uluslararası camiada da karşılığı olmayan bu unvan kaldırılabilir ve doktorasını bitiren bilim insanları özlük haklarda iyileştirilmiş bir şekilde araştırma yapmak veya eğitim yapmak gibi iki farklı kulvarda değerlendirilebilinir. Bunun sonucunda da belirlenmiş olan kriterlere erişildiği zaman kişilere yardımcı doçentlik unvanı almadan doçentlik unvanı verilebileceği görüşünde olduğumuzu, 4
7.13. Ders ücreti uygulamasından vazgeçilmeli ve akademisyenlerin özlük hakları iyileştirilmelidir. Haftada 20-30 saat derse giren öğretim üyesinden araştırma yapmasını beklemek gerçekçi değildir. Öğretim üyelerinin özlük hakları iyileştirildikten sonra ikinci öğretimle ders yapan programlar kapatılmalıdır. Bu durumda performans uygulamasının da çok anlamlı olmayacağı açıktır. 7.14. Son dönemde özel sektörde deneyim kazanmış, farklı pozisyonlarda görev icra etmiş nitelikli kişilerin de öğretim üyesi olarak üniversitelere geçiş yaptığı gözlenmektedir. Derslerde teorik bilginin yanı sıra öğrencilerin iş hayatına hazırlanmasında bu tür personelin katkısı önemlidir. Bu sebeple özel sektörden üniversitelere geçiş özendirilmeli ve bu durum akademik yükseltme kriteri olarak da değerlendirilmelidir. TASARI HAKKINDA BÖLÜMLERE KONULAMAYAN GÖRÜŞLER BÖLÜMÜ 1. Performans ölçüm kriterleri ayrıntılı düşünülmelidir. Yıllık bazda yapılırken o yılın öncesinde yapılan çalışmalar dikkate alınarak ortalama değerler incelenebilir. Performans ölçümü fakülteden fakülteye, bölümden bölüme, uzmanlık alanından uzmanlık alanına farklılık gösterir. Ayrıca, yeni açılmış olan ve gelişimini tamamlamamış olan üniversitelerde, öğretim üyesi eksikliği ve azlığından dolayı ders yüklerinin fazla olmasından dolayı öğretim elemanlarının araştırma yapma zamanı daralmaktadır. Uygulama çalışmalarında ekipman ve laboratuar imkanlarının azlığı ve öğretim elemanı eksikliğinden dolayı ekip çalışmalarının yapılamayışı performansı olumsuz etkileyecektir. 2. Kalite yönetimi yeni bir örgütsel yapı önermektedir. Bu yapı hiç şüphesiz insan odaklı olmalıdır. Çünkü insan kaynağını geliştirmenin sınırı yoktur. İnsan hangi işi yaparsa yapsın mal ve hizmet üretiminin birinci unsurudur. Bir işletmenin üretkenliği; çalışanlarının yetenek ve niteliklerinin toplamı ile orantılıdır. Kalite yönetiminde amaçlara ulaşılması kurumun bütününü ilgilendiren bir sonuçtur. Oysa hemen her ilçede bulunan Meslek Yüksekokullarının gelişimi ve yeniden yapılandırılması ile ilgili hiçbir çalışmanın olmadığı gözlenmiştir. Üniversitelerin akademik kadroları sadece öğretim üyelerinden ibaretmiş gibi değerlendirilmiştir. Yasa tasarısında öğretim üyeliği kriterleri belirlendiği gibi öğretim görevlileri ve okutman statülerinin de netlik kazanması gerekmektedir. 3. 2011 YÖK Yrd. Doçentleri çalıştayında ve 2011 YÖK Araştırma Görevlileri çalıştayında alınan kararların hiçbiri taslakta bulunmamaktadır. 4. Akademisyenler için askerlik modeli düşünülmeli, öğretmen askerliğe benzer bir uygulama getirilebilir. 6. Üniversitenin bulunduğu bölgeye hesap vermesi gibi bir durum hiç uygun değildir. Böyle bir durum belirsiz olduğu kadar çok sayıda olumsuzluğu (Bölgede kime ve ne için hesap verme?), zaman kaybını ve sorunu beraberinde getirecektir. 7. Üniversitelerde yer alan Dış İlişkiler Birimi farklı isim ve şekilde yapılandırılmıştır. Bu sebeple uygun bir isim altında tüm üniversitelerde aynı uygulama esaslarına göre bir Dış İlişkiler birimi yapılandırılmalıdır. 5