YUNANİSTAN ÜLKE PROFİLİ

YUNANİSTAN ÜLKE PROFİLİ Hazırlayan Tuğrul SOMUNCUOĞLU 2005 T.C. Başbakanlık Dış Ticaret Müsteşarlığı İhracatı Geliştirme Etüd Merkezi

YUNANİSTAN 1. Temel Sosyal ve Ekonomik Göstergeler Resmi Adı Resmi Dil Nüfus Yüzölçümü Başkenti Başlıca Şehirler Komşu Ülkeler Etnik Yapısı Azınlıklar Helenik Cumhuriyet Yunanca 10,9 milyon Toplam 131 957 km2 Adalar 24 796 km2 Toplam ada sayısı 2 000 civarı Atina Selanik, Patras, Larisa, İraklion,Drama, Serez, Kavala, Gümülcine, İskeçe Kuzeyde Arnavutluk (247 km), Makedonya Cumhuriyeti ( 246 km), Bulgaristan (474 km), Kuzey Doğuda Türkiye (203 km) %98 Yunan Ortodoks, %2 Müslüman Türk ve diğer Türk, Slav, Pomaklar, Arnavut, Çingene ve İllian Temel Ekonomik Göstergeler 1998 a 1999 a 2000 a 2001 b 2002 b GSYİH (Tük.fiyatları,milyar Euro ) 105,8 112,8 121,7 130,9 140,5 GSYİH (milyar dolar) 118,5 120,4 112,4 117,3 132,8 GSYİH (büyüme,%) 3,4 3,6 4,2 4,1 a 4,0 Enflasyon (Tük.fiyatları,%) 4,8 2,6 3,1 3,4 3,6 İhracat (milyar dolar) 11,7 11,6 10,6 9,9 7,2 İthalat (milyar dolar) 27,0 26,1 26,2 27,8 29,5 Cari İşlemler Den. (milyar dolar) -3,2-3,0-6,0-7,0-8,3 Döviz rezervleri (milyar dolar) 17,5 18,1 13,4 5,2 8,1 Döviz Kuru (ortalama/euro:dolar) 1,12 1,07 0,92 0,90 a 0,95 Kaynak: The EIU, Country Report, Greece, July 2002 a: Gerçekleşen b: EİU tahmini 2.Genel Ekonomik Durum 2.1.Ekonomik Yapı Yunanistan küçük, fakat son derece açık bir ekonomiye sahiptir. Toplam milli gelirde AB ülkeleri içinde Portekiz den sonra en düşük değere sahiptir. Yunanistan da endüstriyel yapı diğer AB ülkeleri ile karşılaştırıldığı zaman hep daha sınırlı olmuştur. Son yıllarda endüstrinin GSYİH içindeki payı %21-22 ve imalat sektörünün payı %10-12 düzeyinde olmuştur. Geniş kamu sektörü, 1970 lerden beri süregelen düşük seviyedeki ekonomik büyümenin nedeni olarak gösterilmektedir. Kamu sektörü hizmet ve mal sağlamanın dışında kapsamlı bazı politikaları gerçekleştirmek için araç olarak kullanılmıştır. Yunanistan da devlet savunma sanayi, hava ve demiryolları ve rafinerilerde ve sanayii sektörünün % 70 inde 1990 lı yılların başlarına kadar etkin rol oynamıştır. Kamunun bankacılık sektöründe de varolan belirleyiciliği bir çok büyük endüstriyi kontrol etmesine olanak sağlamıştır. 1996 yılına kadar kamu sektörünün tekel gücünü azaltmak için çok

küçük çapta değişiklikler yapılmıştır fakat teknolojide hızla artan ilerlemeler, küreselleşmenin hızlanması ve Avrupa Birliği ne verilen bazı taahhütler sonucunda kamu sektörü reformları öncelikli bir politika durumuna gelmiştir. 1998 yılında Hükümet EMU ya katılım çerçevesinde kapsamlı bir özelleştirme programına başlamıştır. Ülkedeki çoğu endüstri Selanik ve Atina bölgesinde yoğunlaşmıştır. Kuzey bölgelerinde ve Ege adalarındaki yetersiz altyapı hükümetin merkeziyetçiliği azaltma ve yerel yönetimleri güçlendirme çabalarını engellemiştir. Bu durum AB Topluluk Destek Çerçeve Programı kapsamında sağlanan finansmanla kara ve demiryollarında, liman ve havaalanlarında yapılacak iyileştirmelerle değişecektir. Yunanistan da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH ye katkısı son yıllarda azalmış olmasına rağmen, bu sektörlerin GSYİH ye katkısı %6,8 oranı ile AB ortalaması olan %2,5 un çok üstündedir. Ancak, hizmet sektörünün GSYİH ye katkısı çoğu gelişmiş ülkede olduğu gibi önemli yer tutmakta ve 2002 yılında GSYİH nin %71,6 sını teşkil etmektedir. Hizmet sektörünün düşük katma değerli yapısı finansal sistemin modenizasyonu ile değişmiştir.turizmin toplam gelirde önemli bir payı bulunmaktadır ve ülkenin döviz kaynakları için hayati önem taşımaktadır. En geniş alt sektörler emlak işleri ve ardından ticarettir. Finans sektörünün büyümesi ve telekom pazarının liberilizasyonu ile ulaştırma ve iletişim sektörlerinin önemi artmıştır. 2.2. Kamu Harcamaları ve Özelleştirme Kamu harcamalarının, 2000 yılında hedeflenenden %9,1 daha fazla olacağı hesaplanmıştır. Dört yıl süren sabit bir süreçten sonra, hükümet harcamaları GSYİH nin yüzdesi olarak azaltmayı ve sermaye harcamalarını canlandırmayı amaçlamıştır ve buna uygun olarak, hükümetin genel harcamaları yavaşça düşmüştür. Bu durum, harcamaların GSYİH nin %6,5 undan, %4,9 una düşürülmesi gerçekleştirilerek kolaylaştırılacaktır. Kamu sektörü maaşları, hükümetin harcamaları kontrol altında tutmasında engelleyici önemli faktörlerden biridir. Kamu sektörü maaş artışının, hükümetin enflasyon hedefiyle aynı düzeyde veya altında olması gerekmektedir. Ancak hükümet, her çalışan için 3 000 Drahmilik bir ikramiye vermeye söz verdiği için ortalama maaş artışı toplam %3 ü bulmuştur. Kamu hizmetinden ayrılan her beş kişi için bir kişinin işe alınma politikası sürdürülmüş olmasına rağmen, kamu çalışanlarının yaklaşık yarısını teşkil eden sağlık, eğitim ve sigorta sektöründe bu uygulama yapılamadığı için, bu politika ancak kısmen etkili olmuştur. Bundan başka sözleşmeyle işe alınmaya sınırlama getirilmesi konusunda güçlü bir baskı bulunmaktadır Kamu girişimlerinin, özel sektör çizgisinde yeniden düzenlenmesi, çalışma planlarına uyumu ve hedeflere ulaşmakta sorumluluk sahibi yöneticilerin atanmasını içeren bir yasa Mayıs 1996 da yürürlüğe konmuştur. Bazı büyük devlet girişimleri bu düzenlemelere karşı çıktığından, danışmanlık süresi olan altı ay içinde reform başarılı olmadığı taktirde; hükümet ödeme kurallarının ve kamu girişimlerindeki zarara uğrayan işçilerin çalışma koşullarınının değiştirilmesine izin veren bir yasayı yürürlüğe koymuştur. Kamu girişimlerinin bir çoğu sabit sözleşmelerle tayin edilen yönetimlerle yeniden düzenlenmiştir. Bu durum hükümetin, Hellenic İletişim Kurumunun (OTE), Kamu Gücü İşbirliği (DEH), Hellenic Petrol ve Posta Hizmetlerinin kısmen özelleştirilmesi ile ilgili planlarının gerçekleşmesine izin vermiştir. Mart 1998 de döviz-oranı mekanizmasına (ERM) girilmesiyle, Simitis hükümeti özelleştirmede bir adım daha ileri götüren programı yürürlüğe koymuştur. Hükümet 1998-99 yıllarında, Atina Devlet Tahvili Borsasında yapılan satışlar veya kısmi özelleştirmeden 2

trilyon Drahmi kazanç sağlamıştır. 2000-01 yıllarında 1.5 trilyon Drahmi daha ek kazanç beklenirken, 1999 yılında başlayan devlet tahvili piyasasında hisse satışlarının uzun sürmesi nedeniyle bu kazancın elde edilmesi gecikmiştir. Hükümet ayrıca gelir akışını sürdürmek için, Ziraat Bankası, OTE ve Hellenic Petrol ün konvertibıl hisse senetlerinin satışı gibi başka yollara da başvurmuştur. Ayrıca Mal ve Para Bağış Fonu ve Ulusal Piyango gibi girişimlerin gelecekteki gelir vergisi akışına bağlı hisse senetleri güvence altına alınmıştır. 2001 yılının başlarında hükümet, OTE deki payını %51, Hellenic Petroldeki payını %65 ve Atina Su ve Kanalizasyon Şirketindeki payını %75 düşürmüştür. Aynı zamanda, ilk iki şirket için stratejik yatırımcıları araştırmıştır. DEH, 2001 in ikinci yarısında, %15-20 oranında hisse senedi satılarak kurumsal ve senet dengelemeye yönelik olarak yeniden yapılandırılmıştır. Ek olarak, dört kamu sektörü bankasının kesin satışı yapılmış ve Yunanistan Merkez Bankasının, hisse senetlerinin dengelenmesi konusundaki yapılandırılması tamamlandıktan sonra satışı için söz verilmiştir. Daha önce tamamen devlete ait bankalar olan Hellenic Endüstriyel Kalkınma Bankası ve Ziraat Bankası kısmen tahvil satmaktaydı ve hükümet şimdiki durumda her iki banka için de stratejik yatırımcılar aramaktadır. Ülkenin en büyük bankası olan Yunanistan Ulusal Bankası, Ekim 1999 da New York hisse senedi borsası listesine alınmıştır. Diğer hükümet kontrollü büyük banka olan, Ticaret Bankasının %6.7 lik payı (çok kısa zamanda %9.7 ye çıkarılmıştır), Fransa Credit Agricole Indo Suez in kontrolüne geçmiştir. Hükümet bir yasa yayımlayarak, iki banka için yöneticilerin tayini ve çalışanlarının yarı kamu olarak verdikleri hizmetlerin üzerindeki etkisinin kalktığını ilan etmiştir. Askeri sektörde hükümet, ordu için cip, kamyon ve zırhlı personel taşıyıcıları yapan Hellenic Araç Endüstrisindeki %43 lük hissesini satmıştır. 2.3. Ekonomik Performans Yunanistan ın ekonomik performansı, ortalama %1,7 lik yıllık reel GSYİH artış oranıyla 1980 li yıllar boyunca yetersizdi. 1990 ların ilk beş yılında, Avrupa genelinde 1993 yılında görülen %1,6 lık gerilemeyle bağlantılı olarak, bu oran %1,3 e düşmüştür. 1996-2000 yılları arasında ise Yunanistan GSYİH deki yıllık %3,3 lük büyümeyle, Avrupa ortalamasının üstünde bir iyileşme göstermiştir. GSYİH nin 2001 yılındaki artışı %4,1 oranında gerçekleşmiştir. Küresel durgunluğa rağmen kamu hesaplamalarına göre 2002 yılında % 4 oranında büyüme beklenmektedir. Aralık 2002 de Milli Ekonomi Bakanlığı tarafından yayınlanan İstikrar ve Büyüme Programın da 2006 yılına kadar yıllık %3,5-%4 oranlarında büyüme öngörülmüştür. Çerçeve Program kapsamı altında sağlanan AB yatırım fonlarına ve AB ile işbirliği eğilimine dayalı olarak gerçekleşen bu hızlanma daha çok yatırımlara yöneliktir. Tüketim harcamalarındaki büyümenin son yıllarda nispeten daha ılımlı hale gelmesi, özel ve kamu tüketim harcamaları arasındaki mali birleşimin etkilerini yansıtmaktadır. Ancak, vergi kesintileri, 2001 bütçesindeki emeklilik zamları ve istihdam artışı özel sektör tüketiminin canlanmasına küçük bir katkıda bulunarak, diğer negatif faktörlerin dengelenmesini sağlamıştır. Yunanistan daki kişi başına düşen gelir, alışılageldiği gibi AB de en düşük düzeydedir. Ancak, Yunanistan ın 1980 li yıllarda GSYİH nin %50 si olarak tahmin edilen geniş ölçüde kayıtdışı ekonomisi yüzünden, resmi göstergeler tam bir bilgi sağlayamamaktadır. Vergi kaçırmanın azaltılması konusunda gösterilen önemli çabaların ardından yapılan bir OECD çalışmasında bu gösterge %29 olarak hesaplanmıştır.

Toplam yerel üretim ve enflasyon (% olarak) Yıllık ortalama 2002 1998-2002 Sabit fiyatlarla GSYİH 4,0 3,8 Tüketici fiyatları (ortalama; ulusal oran) 3,6 3,5 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2003 Tüketici fiyat enflasyonu 1989-96 yıllarında ortalama %14 oranında gerçekleşmiş ve 1990 yılında %20.5 e varan hızlı bir yükseliş göstermiştir. Bu oran 1996-2000 yılları arasında daha sıkı mali ve parasal politikalar nedeniyle aşamalı olarak ortalama %4,9 a düşmüştür. Enflasyon oranında Ağustos ve Eylül 1999 da yıldan yıla %2 oranında düşme görülürken, tüketici fiyat enflasyonu tekrar tırmanmaya başlamıştır. Enflasyon yılın sonunda tekrar %3,9 oranına dönerken, Kasım 2000 de hızlı bir artışla, %4,2 ye yükselmiştir. Bu artışın en büyük nedenleri, 1999 ve 2000 de benzin fiyatlarındaki artış ve Yunanistan ın EMU ya katılmadan önce iki yıl süre içinde enflasyon oranını düşürmek için aldığı önlemlerdir. Enflasyon oranı 2000 yılında %3,1 iken, bu oran 2001 yılında %3,4 e ve 2002 yılında %3,6 ya yükselmiştir. İşsizlik oranı 1990 lı yıllar boyunca artış göstermiş ve 1999 yılında % 12 ile en yüksek seviyeye çıkmıştır.istikrar Programı çerçevesinde yapılan hesaplamalara göre 2002 yılı rakamı %10 dur. Hükümet 2006 yılında işsizlik oranının % 7,1 e düşeceğini tahmin etmektedir. 2.4. Sektörler 2.4.1. Tarım Yunanistan da tarım, ormancılık ve balıkçılığın GSYİH ye olan katkısı 2002 yılında yaklaşık %6,8 dir. Aynı sektörlerin AB ortalaması ise %3 ten azdır. 1999 da toplam işgücünün %17 si bu sektörlerde istihdam edilmiştir ve tarıma dayalı ürünlerin ihracat oranı diğer AB üyesi ülkelerden çok daha fazladır. Bu oran 1997 yılında %23,4 idi. Dağlık arazisi nedeniyle ülke topraklarının yalnızca %26,2 si işlenmektedir; işlenmekte olan toprakların ise ancak %42 si sulanabilmektedir. Yunanistan birçok mahsulde kendi kendine yeten bir ülkedir fakat bazı tahılları, kendisine gerekli et ve mandıra ürünlerinin geniş bir bölümünü ithal etmektedir. Endüstriyel şeftali üretiminde lider ülkelerden biridir ve domates üretiminde en üst sırayı almaktadır. Ülkenin diğer önemli mahsulleri tütün, pamuk ve şekerpancarıdır. Yunanistan balıkçılık filosu, daha eski ve küçük teknelerden komisyon almayan AB programlarının avantajlarından yararlanabilmeleri için 1990 ların ortalarında küçültülmüştür. Balıkçılık filosu son on yılın sonlarında tekrar büyüyerek 1998 yılında 8 143 tekneye ulaşmış, ancak bu sayı 1999 yılında tekrar azaltılarak 7 716 ya ve 2000 yılında 7 627 ye indirilmiştir. Yunanistan, balık çiftçiliğinde Avrupa da üretimin yaklaşık yarısını karşılamaktadır ve lider konumundadır. 2.4.2. Madencilik Madenciliğin ve taş ocağı işletmelerinin GSYİH ye katkısı çok azdır (yaklaşık %0,6) ve giderek düşmektedir. Ancak, son istatistiklere göre 1997 yılında minerallerin dolar bazında %4,3 lük bir ihracat katkısı olduğu hesaplanmıştır. Yunanistan da geniş oranda maden

yatakları bulunmaktadır ve perlit (inci taşı), bentonit, puzolan ve sünger taşı üretiminde dünyada en üst sıralarda yer almaktadır. Aynı zamanda, mermer gibi inşaat malzemelerinde de güçlüdür. Yunanistan da boksit rezervleri de bulunmaktadır (120 milyon ton elde edilmiştir, 500 milyon tonlık rezerv bulunduğu tahmin edilmektedir). Maden yatakları alüminyum yönünden zengindir fakat bu madeni çıkartma maliyeti Avustralya ve Jamaika gibi madenin kolay çıkarıldığı ülkelere kıyasla çok yüksektir. Trakya ve adaların birçoğunda epitermal (ince tabaka olarak yayılmış) altın madeni araştırması yapılmaktadır. Chalkidhiki yarımadasında bulunan Kassandra madenlerinde 87,1 g/ton altın içeren, 13 milyon ton kurşun ve çinko rezervi olduğu tahmin edilmektedir. 2.4.3. İmalat Yunanistan ın üretim sektörü Avrupa standartlarına göre daha küçüktür ve 2002 yılında GSYİH nin %10,7 si olarak hesaplanmıştır. Sektörün GSYİH ye olan katkısı son yıllarda düşme eğilimi göstermişse de sektör hala ihracatta (1997 rakamlarına göre %53,8) çok önemli yer tutmaktadır. İmalatçı firmaların geneli küçük aile işletmeleridir. Yunanistan Ulusal İstatistik Hizmetlerinin (NSSG) en son yaptığı sanayi araştırmasında listelenen 144 717 kuruluşun %92,5 i on kişiden az işçiyle ve yalnızca %0,5 i 100 den fazla işçiyle çalışmaktadır.(on kişiden fazla işçiyle çalışan 5 604 şirketle 1996 da yapılan bir araştırma: 50 den fazla işçiyle çalışan firmaların, iş alanlarının yalnızca %17,6 sında faal olduğunu ve toplam katma değerin %79,1 ini sağladığını göstermiştir.) En geniş ve genel olarak en karlı sektör özellikle hammaddelerini yerel kaynaklardan sağlayan yiyecek, içecek ve tütün gibi tüketim malları sanayiidir. Giyecek ve ayakkabı endüstrisinde, düşük ücretli Asya ve Doğu Avrupa ülkeleriyle yapılan rekabet nedeniyle son yıllarda gerileme görülmüştür. Bazı Yunan şirketleri, özellikle giyim sektöründe çalışanlar, iş yoğunluklarını Balkan ülkeleriyle sınırlandırmışlardır. 1980 lerde Avrupa ile artan ekonomik ilişkiler sonucu, 1950 li ve 1960 lı yıllarda kurulan düşük teknolojiyle çalışan ve daha çok ithalata dayanan sanayi şirketlerinin sayısı azalmıştır. Üreticiler, artan ücret maliyetleri sebebiyle, daha yüksek katma değer sağlayan malların araştırmasına girmişlerdir. Mamul Mal Üretimi (% büyüme) Yıllık ortalama 2000 2000-02 Yiyecek- İçecek 2,3 2,1 Tekstil -7,5 0,0 Giyim -1,8-3,2 Kauçuk ve plastik -2,0 0,8 Kimyasallar 9,2 8,0 Metal dışı mineraller 3,7 2,9 Makine ve teçhizat 0,2 6,3 Elektrikli materyaller -12,5 0,8 Radyo, tv ilet,işim araçları -32,2 3,2 Ulaşım gelirleri -8,5 3,1 Toplam Üretim 0,7 2,5 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2003

2.4.4. İnşaat Yapı endüstrisi geçmişte Yunan ekonomisinde önemli bir yere sahip olmakla beraber, performans yönünden iniş çıkışlar göstermektedir. Sektörün 2002 de GSYİH ye katkısı %8,4 oranında gerçekleşmiştir. Atina da düzenlenecek olimpiyat oyunları ve AB fonlarından sağlanan desteklerle bu oranın 2004 yılında % 12 ye ulaşacağı tahmin edilmektedir. Sektör AB nin, finansmanına katkı sağladığı projelerle 1990 ların ortalarında iyileşme göstermiştir ve AB nin Çerçeve Program yoluyla finanse ettiği projelerden en çok ağır sanayi inşaat şirketleri yararlanmıştır. AB fonlarının (1994-99 Çerçeve Program çerçevesinde (CSF) 14 milyar Ecu, 2000-06 CSF de 25,5 milyar Euro) en büyük bölümü, kuzey-güney ve doğu-batı karayolları, Atina yer altı demiryolu, havaalanları ve limanların geliştirilmesi gibi büyük ölçüde kamu yatırımlarına ayrılmıştır. Bunlara ek olarak, yeni Atina havaalanı, Atina daki ring yolu ve Korinth Körfezindeki asma köprü inşaatları Avrupa Yatırım Bankasından alınan kredilerle özel sektör işbirliğinde yapılmıştır. 1999 da hükümet, Üçüncü Çerçeve Program daki yatırım planlarını yeniden gözden geçirmiş ve kamu-özel sektör işbirliğine büyük önem vermiştir. Ülkenin büyük inşaat şirketlerinin birleşmesine ve kendini finanse eden altyapı çalışmaları için teklif vererek yabancı şirketlerle rekabet edebilmesine izin veren bir yasa Mart 2001 de parlamentodan geçmiştir. 2.4.5. Bankacılık 2002 yılı sonu itibarıyla Yunanistanda 15 ticari banka bulunmaktadır. Bu bankalarda ticari bankacılık sektörünün birleşime giderek oluşturduğu beş büyük banka pazarın % 80-85 ne hakimdir: Devlet kontrollü Yunanistan Ulusal Bankası (NBG), Yunanistan Ticaret Bankası ile Alfa, EFG Eurobank-Ergasias ve Pire bankaları olarak üç özel banka. Hükümet NBG ve Ticaret Bankası üzerindeki kontrolünden feragat etme isteğini bildirmiştir. Bankalar yatırım bankacılığı, komisyonculuk, ortak fonlar, leasing, sigorta ve kredi kartlarıyla uğraşan bayileriyle dikey geçiş yapmışlardır. Hepsinin de Balkanlarda şubeleri ve bayileri bulunmaktadır ve içlerinden ikisinin Orta ve Doğu Avrupa da ortaklıkları bulunmaktadır. Bazı Avrupa bankaları Yunanistan pazarına girmiştir. Deutsche Bank ın, EFG Eurobank- Ergasis de %10 luk payı ve Credit Agricole Indo Suez in de Ticaret Bankasında %6,7 lik (çok kısa zamanda %9.7 ye çıkmıştır) payı bulunmaktadır. Portekiz Ticaret Bankası, Yunanlı sigortacılarla kuvvetlerini birleştirmiş, Interamerican 45 yeni şube kurmuştur ve NovaBank, 2002 ye kadar 120 şube kurmayı planlamaktadır. Ancak, Pire Grubu ve Hollanda ING arasındaki stratejik ortaklık konusunda uzayan görüşmeler nedeniyle bu ortaklık 2000 yılında başarısızlığa uğramıştır. Banque Worms, Credit Lyonnais, Ulusal Westminister ve Barclays Yunan hisselerini satmıştır ve Credit Commercial de France da aynı satışı yapmak için görüşmelerde bulunacağını açıklamıştır. Başka birleşimler de beklenmektedir. 2.4.6. Sigortacılık Yunanistan sigorta piyasası diğer Avrupa ülkelerine kıyasla daha küçüktür. 2001 yılında kişi başına düşen prim 241 ile diğer AB ülkelerinin ortalamasının yalnızca %11,5 idir. Toplam prim geliri 2,6 milyar olarak hesaplanmıştır. Genel sigortacılık hizmetleri içinde hayat sigortası oranı 1998 yılından itibaren her yıl önemli artış göstermektedir. Sektördeki yeniden yapılanma sürecinde 2001 yılı sonunda endüstri derneğine kayıtlı sigorta şirketi

sayısı 183 ten 107 ye düşmüştür. Sigorta şirketlerinin 73 ü yerel, 34 ü ise yabancı sermayelidir. Pazar araştırmacıları bu sayının on yılda yarıya düşeceğini beklemektedir. Sigorta Şirketleri Derneği verilerine göre ilk 5 şirket piyasanın %60 ına ve ilk 10 şirket %80 ine hakimdir. 2.4.7. Perakende satış sektörü 1980 lerde perakende satış küçük aile şirketleri aracılığı ile yapılmakta olup, belediyelerin kontrolündeydi. Bu durum, Yunan şirketleri ile ortaklık ve işbirliği yaparak kendi markaları altında ticaret yapan veya açık artırmayla satın aldıkları yerel markaları kullanarak, toptan veya perakende satış yapan birçok Avrupa şirketiyle beraber 1990 larda hızla değişmeye başlamıştır. Yabancı markalı ürünler özellikle yoğun distribütörlüklerle satılan elektrik teçhizatı ve otomobillerdir. Ford ve Opel dağıtım zincirlerini desteklemek için Yunanistan da banka şubeleri açmışlar ve diğer üreticiler de finansman düzenlemelerini yerel bankalarla sürdürmüşlerdir. Perakende satışta en hızla büyüyen sektör özellikle ayaküstü yiyecek ve özel dizayn giyim konusundaki ülke zincirleridir. Sektörün GSYİH ya katkısı 2002 yılında %14,5 olarak hesaplanmıştır. Toptan ve perakende satışların GSYİH ye katkısı üretimden daha fazladır. 2.4.8. Turizm Son yıllarda Yunanistan a kendi nüfusundan daha fazla turist gelmiştir. Hesaplamalara göre 1999 daki %11 lik bir artışın ardından, 2000 de 12,5 milyon kişiyle artış %4 e yükselmiştir. 2001 yılı için açıklanan 14,7 milyon turist sayısı Balkanlardan ve doğu Avrupadan gelen göçmenleri de kapsamaktadır. Turizmi Geliştirme Enstitüsü (ITEP) gerçek turist sayısını 12,7 milyon kişi olarak açıklamıştır.yunan Turizm Ofisinin(EOT) yayınladığı verilere göre 2001 yılında turizmin Yunan GSYİH sine katkısı %8 ve işgücüne katkısı %10 civarındadır. Resmi politika turizm ürünlerini çeşitlendirmek ve golf sahaları, konferans merkezleri, kayak ve diğer dinlence yerleri, kaplıcalar ve çeşitli spor merkezleri kurmak için parasal devlet desteğini hazır bulundurmaktır. 2000 yılının başında, 28 konferans merkezi ve 38 yat limanı için ruhsat verilmiştir. 2004 Olimpiyat oyunları için 8 000 yeni otel yatağı sağlanması gerekmektedir. Oyunlardan sonra yeni otellerdeki müşteri seviyesinin nasıl sabit tutulacağı konusundaki endişelerden dolayı hükümet, başkent Atina da 14 yıl süreyle yeni otel yapımını yasaklamıştır. Şubat 2001 de izin ihalesi kapatıldığında 55 başvuru bulunmaktaydı. Şimdiki durumda bazı lüks otellerdeki kış müşterisi oranı %25 in altındadır. 10 milyar dolar değerindeki turizm malları Ulusal Turizm Kurumunun (EOT) elindedir ve özelleştirilmek veya özel sektör işletmecileriyle ortak kuruluş kurulması amacıyla, yeni EOT Emlak Geliştirme Şirketine devredilmiştir. Danışmanlar yabancı yatırımcı aramaktadırlar. 3. Kaynaklar ve Altyapı 3.1. Nüfus Yunanistan ın 2001 yılındaki resmi nüfusu 10,9 milyon olarak tespit edilmiştir. Nüfusun beşte üçü, ülkenin üçte birlik kesiminde yaşamaktadır (dağlık bölgede nüfus dağılımı seyrektir). Nüfusun neredeyse yarısı da Atina ve Selanik gibi iki büyük şehirde toplanmıştır.

Başlıca şehirlerin nüfusu, 1991 (1 000) Atina 3 072,9 Selanik 946,9 Attika (Atina hariç) 450,5 Akhaia 300,1 Larisa 270,6 Iraklion 264,9 Serrai 192,8 Dodhekanisos 163,5 Ioannina 158,2 Kozani 150,4 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2001 Etnik olarak, şimdiki sayılarının 600,000 olduğu tahmin edilen ve sayıları giderek artan mülteciler ve ekonomik sebeplerle gelenlerin (özellikle ikincisi) dışında nüfusun çoğu Yunanlıdır. Bunların neredeyse yarısı Arnavutluktan gelmektedir ve diğerleri, giderek artan sayıda Ortadoğulu mülteciler ve Afrika kıtasından gelen ekonomik göçmenlerdir (bazı tahminler bu kesimin 1 milyon gibi yüksek bir rakama ulaştığını söylemektedir). Yunanistan ın bölgelerinden biri olan Makedonya da, Slav diyalektiği ile konuşan 60 000 kişi yaşamaktadır, ancak bunlar Atinalılar tarafından etnik veya kültürel azınlık olarak kabul edilmemektedir. Sayı olarak, nüfusunun %98 i Yunan Ortodoks Hıristiyan dinindedir. Trakya da Slav (Pomak) ve Türk asıllı 120 000 kadar Müslüman yaşamaktadır. Ayrıca Epirus da, Çingene toplumları ve Eski Halk (çok eski Dalmaçya ve Arnavutluk halkı) da yaşamaktadır. Avrupa nın geri kalan kısmı gibi, Yunanistan da, doğurganlık oranlarını düşürerek ve daha uzun yaşam beklentisi sağlayarak, demografik görüntüsünü değiştirmiştir. 1996 yılında doğum anındaki yaşam beklentisi, kadınlarda 80,3 (OECD ortalaması 78,8 yaş) ve erkeklerde 75,1 (72.6) yaştır. Doğurganlık oranı, normal çocuk doğurma çağındaki kadınlar için, 1986 yılındaki 1,62 ye kıyasla, 1996 yılında 1,31 çocuğa düşürülmüştür. Nüfus (1 000) 1995 1996 1997 1998 1999 Erkek 5 160 5 168 5 177 5 183 5 192 Kadın 5 294 5 307 5 322 5 333 5 346 Toplam 10 454 10 475 10 499 10 516 10 538 Yıllık % Değişim 0,3 0,2 0,2 0,2 0,21 Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2003 3.2. Doğal Kaynaklar ve Çevre Ülkenin dağlık konumu nedeniyle toprakların %40 ı koyun ve keçiler için uygun otlakları bulunan seyrek dağılımlı yüksek araziyken, ülkenin yalnızca %25 inde topraklar işlenmektedir (1996 yılında, bu arazinin %65 i tarıma ayrılmıştır, %31 i ağaç ve asma ekilidir ve geriye kalan topraklarda sebze ve diğer bahçe tarımı yapılmaktadır). Resmi olarak ülkenin %22 sinin ormanlık arazi olduğu bildirilmişken, havadan yapılan son araştırmalar ağaçla kaplı arazinin yangınlar nedeniyle %17 ye düştüğünü göstermektedir. Yaz mevsiminin özelliği hava sıcaklığının 30 C nin üstünde olması ve ya çok az ya da hiç

yağmur yağmamasıdır. Ekinlerin büyümesi için yoğun bir sulama sağlanması gerekmektedir. Yüksek ısı, birçok ada ve uzun sahil şeridinin hepsinin bir arada bulunması Yunanistan ı başlıca turistik merkezlerden biri yapmıştır. 3.3. Ulaşım ve İletişim Yunanistan, AB ye üye olan herhangi bir ülkeyle sınırı bulunmayan tek AB üyesi ülkedir ve ticaretinin beşte ikisini AB ile yapmaktadır. Yunanistan ın başlıca Avrupa pazarlarından coğrafik olarak uzak olması ve düşük kaliteli ulaşım ve iletişim ağına sahip bulunması, sürekli bir ticari açık vermesinin altında yatan en önemli faktörlerdir. Bu durumu düzeltmek için, AB nin ikinci Çerçeve Programı kapsamında (CSF II, 1994-99) verilen fonun harcamalarının dörtte birinden fazlası ulaşım için ayrılmıştır ve CSFIII (2000-06) adı altında verilen mevcut fonun %36 sı da temel olarak otoban, demiryolu ağı, denizyolu ve havaalanlarını geliştirilmek üzere ayrılmıştır. Balkan ülkeleriyle olan ulaşım hattının ve Avrupa bağlantılı limanlara ulaşımı sağlayacak karayolu hattının geliştirilmesine özel bir önem verilmiştir. 2004 Olimpiyat Oyunlarının Yunanistan da yapılması kararı, ulaşım, iletişim ve diğer altyapı işlerinin artırılmasını teşvik edici bir unsurdur. 3.3.1. Demiryolu Hellenic Demiryolu Kurumu (OSE) uzun zaman önce kurulmuş olmasına rağmen, ülkenin zorlu arazisi nedeniyle gelişmesi engellenmiştir. Kurumun demiryolu istasyonlarından, Güney-Doğu Avrupa nın iç bölgelerine uzanan demiryolu hattı, yetersizdir ve çok az kullanılmaktadır. Bu sistem, AB nin Avrupa Ulaşım ağı (TENs) programına dahil edilmiş ve çift raylı ve hatların 200 km/saat hıza izin verecek şekilde elektriklendirilmesi programı uygulanmıştır. OSE nun CSF III yatırım fonundan bir 1 trilyon Drahmi alması planlanmıştır. Aynı zamanda Atina ve Spata daki yeni havaalanını da birbirine bağlayan bir ışıklı gidişgeliş demiryolunun Attika da yapılması projesine öncelik verilmiştir. Büyük Atina da 1997 yılında tamamlanması planlanan 21 istasyona sahip iki yer altı hattı bulunmaktadır. Ancak, gecikmeler nedeniyle 2000 yılının sonlarında yalnızca 18 istasyon açılmıştır. Uluslar arası Olimpiyat Komitesi, bu sistemin 2004 oyunları tesislerine kadar uzanması için yetkilileri zorlamaktadır fakat, hükümet 150 milyar Drahmi olarak hesaplanan maliyet nedeniyle henüz bir girişimde bulunmamıştır 3.3.2. Karayolları İki uluslararası standart otoban, Atina üzerinden, Patras ve Selanik i (Pathe olarak bilinmektedir) birbirine bağlamakta ve Igoumentitsa dan Selanik e uzanarak kuzey Yunanistan ı boydan boya geçip Türkiye sınırına kadar ulaşmaktadır (Egnatia). Egnatia projesininde bazı güçlüklerle karşılaşıldığı için, tamamlanması 2003-05 yılları olarak planlanmıştır. Bu projeler TENs programına dahil edilmiş ve fonun %60 ı, Çerçeve Program kapsamında gelmiştir. İkinci bir yol inşaatı olarak, Atina yı Elefsis in endüstri merkezine ve yeni Spata havaalanına bağlayan BOT projesi, Yunanistan-Fransa konsorsiyumuyla yapılmaktadır. Bu yolun bir bölümü, Mart 2001 de açılmıştır. Igoumenitsa yı Patras a bir asma köprü (2004 yılında tamamlanması planlanmıştır) ile birbirine bağlayacak bir batı otoyolu Korinth körfezini boydan boya geçmektedir. 3.3.3. Denizyolu Yunanistan limanlarında uluslararası denizciliği engelleyecek hiçbir sınırlama bulunmamaktadır. AB nin Ortak Pazar kurallarına göre, kıyı denizciliği ve tekne gezintileri, 1 Ocak 1999 dan itibaren AB gemilerine açılmıştır. Ancak, Yunanistan 2004 yılının sonuna

kadar, ülkenin adalara olan rotaları düzenlemesine izin veren kısıtlayıcı tedbirlere sahiptir. 1999-2000 yılları arasında deniz filosunun modernizasyonundan sonra hükümet, kamu hizmeti emrinde çalışan ve daha seyrek uğranan limanları desteklemek amacıyla, tüm adalara olan ziyaretleri Kasım 2002 yılına kadar azalttığını ilan etmiştir. Pire yükleme limanıdır, ancak Balkanların iç bölgelerine kadar uzanan demiryolu hattının eksiklikleri nedeniyle kullanımı çok sınırlıdır. OSE yatırımının bir diğer önceliği ise, limana ve yeni düzenlenen bölgeye bağlantı sağlayacak iki raylı demiryolu yapmaktır. Yükleme limanı yalnızca gemilerin denizden transit geçişleri için hizmet vermektedir. Selanik de de yükleme tesisleri ve iyi demiryolu hattı bulunmaktadır ancak, büyük yolcu gemilerinin Doğu Asya ve Avrupa arasında ticaret yapması için gerekli rota üzerinde değildir. Yaklaşık tüm yüzen gemi darası tonlarının altıda biri olmak üzere, Yunanistan dünyanın en büyük deniz filosuna sahiptir. Ancak, gemilerde çalışacak mürettebatın büyük bir bölümünün Yunan uyruklu olması mecburiyetinin maliyetleri arttırması nedeniyle, bu gemilerin 2000 yılında dörtte biri Yunanistan bayrağı altında kayıtlıdır. Uluslararası gemicilikten elde edilen kazancın önemi, Yunanistan ekonomisi için 1999 gelirlerinde fazlasıyla kanıtlanmıştır ve uzun süren krizde fiyatların sabitleştirilmesinin ardından ticaret açığına katkıları iki mislidir. Yunanistan Ticaret Donanması Yunanistan yararına sahip olunan b Gemi Sayısı Gemi darası (milyon ton) Yunanistan bayrağı taşıyan gemiler b Gemi Sayısı Gemi darası (milyon ton) Dış-ticaretden sağlanan kazanç c (ABD $ m) ticari eşya ile ilgili ticaret açığı yüzdesi 1997 1998 1999 2000 a 3 204 127.8 987 49.3 2 104 11.5 3 358 133.6 946 47.9 1 173 13.0 3 424 139.3 911 48.2 5 141 28.6 3 584 151.0 909 49.9 Bilinmiyor Bilinmiyor a 1 Mart 2000. b 1.000 grt üzerindeki gemiler, c ulaşım gelirleri için Yunanistan Bankası rakamları, hemen hemen tümü denizcilikten elde edilmiştir. Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2001. 3.3.4. Havayolu 2001 yılına kadar 50 yaşındaki, yetersiz donanımlı Atina Hellenikon Havaalanı Yunanistan da hava trafiğinin en önemli bölümünü üstlenmiş durumdaydı. 28 Mart 2001 tarihinde, Atina nın güney doğusunda bulunan Spata da başlangıç kapasitesi her yıl 16 milyon yolcu olan ve 50 milyon yolcu kapasitesine genişletilmesi hedeflenen ikiz-pistli yeni bir havaalanı açılmıştır. Selanik havaalanı da son zamanda yenilenmiş olmasına rağmen halen büyük uçakları çekme kapasitesine sahip değildir. Halen sürdürülen havaalanı vergisini kullanarak bölgesel havaalanlarının yenilenmesi programı yürürlüğe konulmuştur. 3.3.5. İletişim AB yönergelerine göre tüm üye ülkelerden, iletişim altyapısını oluşturmak ve 1998 yılının başından itibaren telefon hizmetlerini sağlamak üzere tüm kısıtlamaların kaldırılması istenmiştir. Yunanistan da 1 Ocak 2000 tarihine kadar kısıtlı bir telefon hattı hizmeti

mevcuttu. Bunun üzerine bir hükümet kuruluşu olan Hellenic İletişim Kurumu (OTE), serbest pazarda rekabet edebilmek için katma değer hizmetlerini dijitalize edebilmiş ve geliştirebilmiştir. Yunanistan da 1992 yılından beri mobil telefon hizmetleri Panafon ve Telstet şirketleri ve bir kamu operatörü olan Cosmote tarafından yürütülmektedir. Düzenleyici yetkili olarak Ulusal İletişim ve Posta Komitesi 2000 yılında kurulmuştur. Aralık 2000 de dokuz lokal telsiz bağlantı ruhsatı açık artırmayla satışa sunulmuştur (yasalar, ruhsat sahiplerine, istedikleri zaman sabit kablo bağlantısı yapma izni vermiş olmasına rağmen bu bağlantı kablodan çok, son mikrodalga kullanıcılarının bağlantılarıdır). Altı ruhsat satılmıştır ve OTE verdiği orta düzeydeki fiyatla bu açık artırmaların ikisini kazanmıştır. Bir ruhsat alan Halk Gücü Kuruluşu (DEH) ve bir diğer ruhsatı almak için tercihi yapması istenen Hellenic Demiryolları Kurumu arasında bir konsorsiyum kurulmuştur. OTE iletişim konusunda bölgesel bir merkez olmayı hedeflemiş ve Ermenistan iletişim sisteminin %90 ını satın almış, Romanya ve Sırbistan sisteminin %35 lik bir bölümünün kontrolünü ele geçirmiştir. Ayrıca, Ukrayna da mikrodalga ağını işletme konusunda ve Gürcistan kartlı telefon sisteminde bir birlik oluşturmuştur. OTE Bulgaristan ve Makedonyada, ülke hatlarının açık artırmayla satın alınmasında başarısız olmuştur (ancak, yeni ihale açıldığında tekrar teklif vereceğini bildirmiştir). Bir şubesi olan Cosmote, Bulgaristan ve Arnavutluk taki mobil hizmetleri açık artırmayla satın almıştır. 3.4. Enerji Enerji verilerine göre, Yunanistan da 2000 yılında temel enerji temininin %67 si net ithalat ile elde edilmiştir, bu net ithalatın %90 ı petroldür. Yunanistan ın enerji politikası, petrolün yerine yerel linyit kullanmayı hedeflemişse de, giderek büyüyen çevresel sorunlardan dolayı bu hedef daha temiz yakacak kullanılmasına yöneltilmiştir. Kalkınma Bakanlığının 2010 yılı projeksiyonlarına göre, linyitin toplam kullanıma katkısı düşerken, Rusya ve Arnavutluk tan ithal edilen doğal gaz kullanımı artmıştır. Solar ve rüzgar gücü gibi alternatif enerjilerin geliştirilmesi artarken, bunların tüm temel gereksinimlere katkılarının düşmesi beklenmektedir Temel yerel enerji kaynağı, 60 yıl daha korunmuş rezervleri bulunan linyittir. Kuzey Ege de bir petrol yatağı, kaynağının tükendiği 1999 yılında kadar işletmede kalmıştır. En fazla randıman gösterdiği dönemde, Yunanistan ın toplam petrol gereksiniminin yalnızca %10 unu karşılamıştır. Bu kapsamda, Yunanistan ın 15 yıllık gereksiniminin yaklaşık üçte birini karşılayacak bir başka petrol yatağının işlenmesi, Türkiye ile olan kara suları ve deniz dibi hakları konusundaki anlaşmazlıklar nedeniyle engellenmiştir. 1997 yılında, Ege denizinde kıyı boyunca ve açık denizde, iki yabancı birliğe, dört keşif araştırması yapmaları için ödenek tahsis edilmiştir. Toplam yıllık kapasitesi 20 milyon ton olan ikisi kamu, ikisi özel olmak üzere dört rafineri bulunmaktadır. Yunanistan petrol ürünleri konusunda büyük ölçüde kendine yeten bir ülkedir. Ancak ısınmak için akaryakıt ve yağlama ürünlerindeki açık yıllık olarak 2.5 milyon ve 0.2 milyon ton olarak hesaplanmıştır ve bu açık yapılan ithalatlarla karşılanmaktadır. Petrol ürünleri pazarı 1990 lı yılların başında yeniden düzenlenmiştir, fakat devlet tahvili ile ilgili yasama, halen yabancı aydınlanma ürünlerinin ithalinde güçlükler yaratmaktadır. 1998 yılında Kamu Petrol Kuruluşu, Hellenic Petrol (El.Pet.) adı altında bir birleşik hisse senedi kuruluşuna dönüştürülmüştür ve %35 lik hissesi borsada satılmaktadır. Halen, El.Pet. üç yabancı petrol kuruluşu ile, içlerinden birisinin kuruluş için yatırım yapması konusunda görüşmelerini sürdürmektedir. El.Pet. özel rafineri olan ve Selanik in Kuzey limanından, Makedonya ya a uzanan 3.5 milyon ton/yıl kapasiteli bir boru hattı inşa eden Okta nın

gelirlerini kontrol etmektedir. 1995 te, Yunanistan, Bulgaristan ve Rusya yetkilileriyle, Bulgaristan ın Kara Deniz limanı olan Burgas tan başlayıp, İstanbul Boğazı ve Çanakkale boğazını geçerek, Yunanistan ın Ege Denizi Limanı olan Alexandroupoli ye uzanan ham petrol boru hattı için 700 milyon dolar değerinde bir protokol imzalamışlardır. Yunanistan ın elektriğe olan talebi giderek artmaktadır ve ortalama değerler olarak her yıl %4.5 oranında artmaya devam edecektir. 2000 yılının sonunda Kamu Enerji Kurumu (DEH) 10 990 mw.lık toplam kapasiteye sahipti (%44,6 linyit, %18,1 petrol, %10,1 doğal gaz, %26,9 hidroelektrik ve %0,3 ü yenilenebilir kaynaklar). Kurumun beş yıllık çalışma planında 1 855 mv daha fazla ek gereksinim bulunduğu bildirilmiştir. 1988 yılında kurulan Devlet Gaz Kurumu (DEPA), Rusya (doğal gaz) ve Arnavutluk la (sıvılaştırılmış doğal gaz-lng) iki gaz tedariki sözleşmesi imzalamayı başarmıştır ve dağıtım şebekesini kurmuştur. Ana boru hattının ve ilgili dağıtım şebekesinin kurulması siyasi nedenlerle engellenmiş ve aynı zamanda LNG alan tesislerde Yunanistan ın deprem bölgesi olması nedeniyle teknik sorunlarla karşılaşılmıştır. LNG terminalinin kriyogenik tesisleri 1999 yılında tamamlanmış ancak, o yılın Eylül ayında şiddetli bir depreme direnmek zorunda kalmıştır. Yüksek ve orta derece basınçlı dağıtım şebekelerinin akışı, büyük üretici firmaların hızlı müdahalesi ile sağlanmıştır. Ancak, düşük basınçlı dağıtımın gerçekleştirilmesi çok yavaş ilerlemektedir. AB nin gaz konusundaki yönergesine göre, doğal gaz pazarının liberalleştirilmesi üç aşamada gerçekleştirilecektir. Buna göre, en az %20 si Ağustos 2000 e kadar özel rekabete açılacak daha sonra Ağustos 2003 de %28 i ve Ağustos 2008 e kadar da %33 ü açılacaktır. Fakat, bazı üye ülkelere göre hızlı liberalleşme, toplam gaz talebinin ortalama %80 ini Ağustos 2000 e kadar AB Pazarına açmakla eşit anlama geldiği için, bu konuda Yuna0nistan başlangıç olarak geri kalmış görünmektedir. Ancak, doğal gaz kullanım kapasitesini artırılması ile ilgili olarak endüstrinin gösterdiği kayda değer ilgi, hükümeti bu konuda yeniden düşünmeye ve liberalleşmeyi hızlandırmaya zorlamıştır. Yunanistan, yaklaşık 2.5 milyon metrekare kapasiteyle Avrupa daki solar toplayıcıları için en büyük donanımlı bölgedir. Birçok adaya kurulan 0.5 mw randımanlı fotovoltaik güç istasyonları ve 1999 yılının sonunda rüzgar gücüyle elektrik üreten birimler, 180 mw kapasiteyle işletmeye başlamıştır. Elektrik pazarındaki liberalleşmenin ardından bu kapasitenin 300 mw a yükselmesi beklenmektedir. 4. Dış Ticaret 4.1. Genel Değerlendirme Yunanistan ın yıllara göre dış ticareti a ( milyar ABD$) YILLAR İHRACAT İTHALAT HACİM DENGE 1997 11,7 26,4 38,1-14,7 1998 11,7 27,0 38,7-15,3 1999 11,6 26,1 37,7-14,5 2000 10,6 26,2 36,8-15,6 2001 9,9 27,8 37,7-17,9 2002 7,2 29,5 36,7-22,3 Kaynak:EIU-Economic Intelligence Unit,Greece,Country Report July 2003 a EIU tahmini

Gümrük verilerine göre ithalat değerinin yaklaşık %25 i oranında ve Yunanistan Merkez Bankasının yeni ödemeler dengesi göstergelerine göre de üçte bir oranında, ihracatıyla Yunanistan eşya ticaretinde büyük yapısal açığa sahiptir. Başlıca ürünleri, yiyecek, ham pamuk, tütün, tekstil (hazır giyim de dahildir), kimyasallar, yarı işlenmiş mineraller, metal ürünler, çimento ve rafine edilmiş petrol ürünleridir. Yunanistan, enerjisinin büyük bir bölümünü, bazı yiyecekleri, hemen hemen tüm taşımacılık teçhizatını, makinelerinin ve elektrik aletlerinin çoğunu ithal etmektedir. Yunanistan 1981 yılında Avrupa Birliğine girdikten sonra dış ticaretindeki açık giderek artmıştır. AB ye girmeden önce, Yunanistan ın endüstriyel ürünlerinin %45 i gümrük vergileri, kotalar ve diğer kısıtlayıcı önlemler yoluyla etkili bir koruma altındaydı. 1990 ların başında neredeyse tüm korumalar kaldırılmıştır. Yunanistan ihracat piyasasının büyük bir bölümü 1960 ve 1970 lerde ücretlerin düşük olduğu bir dönemde gelişmiştir. Bugün, işgücü maliyeti düşük olan ülkelerin pazarlarıyla büyük bir rekabet içindedir. 1994 e kadarki 30 yıl içinde Yunanistan tekstil sektörü, Genel Gümrük Vergisi ve Ticaret Anlaşması (GATT) altında yapılan Çok Yönlü Düzenlemelerin iki taraflı kota ve gümrük vergisi anlaşmalarından yararlanmaktaydı. Bu anlaşmalar, Dünya Ticaret Örgütünün (WTO) destekleriyle 2005 yılına kadar yeniden gözden geçirilecektir. Yunan şirketleri, ülkede ve bölgede yabancı ortaklarla stratejik birlik kurmak için, daha kaliteli ve daha katma değerli mal üretiminin yollarını aramaktadır. Yunanlı ihracatçılar ayrıca, ticaret yaptıkları başlıca ortaklarının para birimlerine karşı drahminin değer kazanmasına yol açan sıkı para politikası ile de başa çıkmak zorunda kalmışlardır. Bu durum ayrıca Yunanistan ın neredeyse tümüyle ithalatına bağımlı olduğu sermaye mallarının fiyatlarının düşük tutulmasına da yardımcı olmuştur. Yunan firmaları, eski Doğu Bloku ülkelerinde, Balkanlarda ve Kara Deniz bölgesinde yeni açılan pazarlardan yararlanma konusunda çok çabuk davranmışlardır. Bu bölgelerle yapılan ticaret toplam ihracat değerinin %15 ini teşkil etmektedir. Hükümet, devlet kontrolündeki bankalar yoluyla, Ukrayna, Romanya, Ermenistan, Gürcistan, Moldova ve Azerbaycan gibi ülkelere ticari kredi sağlanması çabalarını desteklemektedir. Ülkenin dış ticaret politikası büyük ölçüde üyesi bulunduğu Avrupa Birliğine bağlıdır. Gerek ithalat, gerekse ihracat rejimi, Avrupa Birliğinin izlediği politikalara göre belirlenmektedir. Sektörlere göre dış ticaret, 1997 (fob, cif) İhracat fob ABD $ (milyon) İthalat fob ABD $ (milyon) Mamül Mallar 2 892 Tüketim malları 9 391 Yiyecek ve içecek 1 033 Sermaye malları 5 643 Petrol ürünleri 601 Yiyecek 1 138 Hammadde ve yarı işlenmiş 259 Benzin ve yağlar 2 805 Mineraller ve maden cevherleri 228 Hammaddeler 2 667 Diğerleri de dahil olmak 5 373 Diğerleri de dahil olmak üzere 23 644 üzere toplam toplam Kaynak:The EIU,Greece,Country Profile 2002

4.2. Yunanistan ın İhracatı Yunanistan ın ihracatında en önemli kalemleri, tarım ürünlerinden meyve ve sebzeler, tütün, pamuk, kısmen petrol ürünleri, bitkisel yağlar, tekstil iplikleri ve mamülleri, demirdışı metallerden alüminyum, demir-çelik ürünleri oluşturmaktadır. Bunların arasında önemli düzeyde artış gösterenlerden ilki pamuktur. Son 5 yıllık dönemde Yunanistan ın pamuk ihracatı önemli ölçüde artmıştır. Bunda AB fonlarından pamuk üreticilerine sağlanan yardımların büyük etkisi olduğu düşünülmektedir. Ülke grupları itibariyle Yunanistan ın AB ye yönelik ihracatı 45-60% düzeyinde değişmektedir.bu grup içinde önemli sayılabilecek ülkeler sırasıyla Almanya, İtalya, İngiltere dir. Başlıca Ticari Partnerleri, 2001 İHRACAT Toplam İhracattaki payı(%) İTHALAT Toplam İthalattaki payı(%) Almanya 11,7 Almanya 12,9 İtalya 8,8 İtalya 11,3 İngiltere 8,5 Fransa 5,9 Fransa 3,9 Hollanda 5,3 Toplam AB 44,0 Toplam AB 50,8 ABD 5,7 Rusya 5,3 Bulgaristan 5,7 S. Arabistan 3,5 GKRY 4,8 ABD 3,3 Makedonya 3,7 İran 3,2 Kaynak:EIU-Economist Intelligence Unit, Greece, Country Profile 2003 4.3. Yunanistan ın İthalatı Yunanistan enerjisinin büyük bir kısmını, bazı yiyecekler (çoğunlukla protein ürünleri), ulaşım teçhizatları ve elektrikli eşyalarla makinelerin çoğunu ithal etmektedir. İthalat ve ihracat rakamlarının kabaca kıyaslaması yapıldığında, ihracatın ithalatı karşılama oranının yaklaşık %40 tan %24 düzeyine düştüğü görülmektedir. Yunanistan da, petrol hariç olmak üzere, yapılan ithalatın büyük ölçüde tüketim malı ağırlıklı olduğu görülmektedir. Yunanistan ithalatçısı olduğu et ve süt ürünleri gibi temel gıda ürünlerinin yanı sıra her tür sanayi ürününü de ithal etmektedir. Yunanistan, coğrafi yapısının etkisiyle tarıma fazlaca elverişli olmaması nedeniyle, birçok gıda ürününün, özellikle işlenmiş gıdaların, ithalatçısı konumunda bulunmaktadır. İthalatta da ülke grupları içinde en yüksek pay %50-70 ile AB ülkelerine ait olmuştur. Bunlar içinde en yüksek pay İtalya ve Almanya ya aittir.

Yunanistan ın İthalatında Başlıca Ürünler GTİP 27 84 ÜRÜN ADI Metal Cevherleri, Curuf ve Kul Kazan, Makina ve Cihazlar,Aletler,Parçaları Değer (2001, milyon ABD$) Ortalama Yıllık Büyüme (1997-2001, %) Yıllık Büyüme (2000-2001, %) Ortalama Yıllık Dünya İthalat Artışı 1997-2001, %) Dünya İthalatında Payı (2001, %) Dünya İthalatında Sıralaması (2001) 4,284,514 22 7 13 0.6 25 2,735,499-3 -13 3 0.3 43 87 Motorlu Kara Taşıtları 2,188,437-2 -24 4 0.4 32 85 89 Elektrikli Makina Ve Cihazlar,Aksam Ve Parçaları Gemiler,Suda Yuzen Taşıt Ve Araclar 2,127,352 3-11 8 0.2 41 1,133,157 20-28 1 4,3 6 30 Eczacılık Urunleri 1,114,409 4 3 13 0.9 20 39 Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 834,156-3 -4 4 0.4 37 72 Demir ve Celik 752,855-4 -4-1 0.6 34 48 Kağıt ve Karton 738,624 2-6 2 0.7 28 90 Optik,Fotograf,Sinema,Olc u,kontrol,ayar Cihazları. 625,685-3 -9 7 0.3 39 2 Etler ve Yenilen Sakatat 585,24-8 -10 1 1,4 16 61 Örme Esya 479,247 5 3 5 0.5 24 86 Demiryolu Ulaşım Araçları 471,819 18 2807 2 4,9 6 4 Süt Ve Süt Mamülleri 451,198-5 0 0 1,5 14 29 62 Organik Kimyasal Mustahsallar Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları 445,668-1 1 6 0.3 40 426,659-3 -9 2 0.4 28 73 Demir veya Çelikten Eşya 368,110 1-15 1 0.4 45 38 94 76 Muhtelif Kimyasal Maddeler Mobilyalar, Aydınlatma, Reklam Lambaları Aluminyum ve Aluminyum Eşya 325,437-2 3 3 0.6 38 317,497 3 5 8 0.4 32 315,938 0-11 2 0.5 35 33 Uçucu Yağlar, Rezinoitler 314,579 2-1 5 0.9 26 44 22 88 Agaç ve Agaçtan Mamul Eşya Mesrubat, Alkollü Içkiler ve Sirke Hava Taşıtları,Uzay Aracları,Aksam Ve Parçaları 292,629-8 -6 0 0.4 29 289,908-3 11 2 0.8 23 265,001 18 12 5 0.2 38 Toplam (diğerleri dahil) 28,184,032 1-5 4 0.0 42 Kaynak: ITC Trademap

5. Türkiye Yunanistan Ticareti 5.1 İkili Ticaret Türkiye ile Yunanistan arasındaki mevcut siyasi sorunlar bugüne kadar ekonomik ilişkilerin gelişmesini engellemiştir. İki ülke arasındaki ticaret hacmi 1990 lı yıllara kadar düşük seviyelerde seyretmekle birlikte, 1990 lı yıllardan sonra artmaya başlamış, bu artış en çok 1995 yılında yaşanmıştır. 1994 yılında 273,8 milyon dolar olan dış ticaret hacmi 1995 yılında %49 luk bir artışla 410,6 milyon dolar olmuştur. 1996 yılında ise Gümrük Birliğinin de katkısı ile %13 oranında artan dış ticaret hacmi 521,5 milyon doları bulmuş, bu rakam 1997 yılında 729 milyon dolara ulaşmıştır. Fakat 1997 den sonra dış ticaret hacminde bir düşme başlamıştır. 2000 yılında Yunanistan dan ithalatımızda önemli artış olmuş ve dış ticaret hacmi 868,1 milyon dolar seviyesine çıkmıştır. 2001 yılında toplam ticaret hacmindeki düşüşe rağmen, ihracatımız %7,5 artışla 472.9 milyon dolar ve ithalatımız %38 düşüşle 266,1 milyon dolar olarak gerçekleşmiştir. 2002 yılında ihracatımızdaki %21,3 ve ithalatımızdaki %21,6 artış sonucu Yunanistan la ticaret hacmimiz en üst düzeye çıkarak 897,4 milyon dolar seviyesine ulaşmıştır. Türkiye-Yunanistan Dış Ticaret Değerleri (milyon dolar) YILLAR İHRACAT İTHALAT DENGE HACİM 1994 168,7 105,1 63,6 273,8 1995 209,9 200,7 9,2 410,6 1996 236,5 285,0-48,5 521,5 1997 298,2 430,8-132,6 729,0 1998 369,2 319,7 49,5 688,9 1999 406,8 303,0 103,8 709,8 2000 437,3 430,8 6,5 868,1 2001 472,9 266,1 205,9 739,0 2002 573,8 323,6 250,2 897,4 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 5.2. Yunanistan dan İthalatımız Yunanistan ın Türkiye ye yönelik ihracatında en önemli kalemlerini, pamuk, demir-çelik, tütün, balık ve deniz ürünleri, ham deri ve kürk, petrol ve ürünleri, kimyasal ürünler, ham ve yarımamul plastikler, kağıt-karton mamulleri oluşturmaktadır. Yunanistan ın Türkiye ye olan ihracatı içinde pamuk ve tütün önem kazanmaya başlamıştır. Yunanistan da pamuk üretiminin, AB kaynaklarından büyük ölçüde destek görmesi, Türkiye de ise pamuk üretiminin iç piyasaya yetmemesi ve tekstil sektörünün büyümesi bu sonucu ortaya çıkarmıştır. Yunanistan ın Türkiye ye olan ihracatının cok önemli bir başka kalemi de tarım grubundan olan ham derilerdir. Yunanistan ın kuzey bölgelerinin hayvancılığa elverişli olması, yine bu konuda AB den finansman desteği alması bu sektörü geliştirmiştir. Türkiye de hayvancılığın zayıflaması bu sonuca zemin hazırlamıştır.

2002 Yılında İthalatımızda Önem Arz Eden Ürün Grupları- ($) Gtip Ürün Adı Değer 52 Pamuk 117 922 024 39 Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 47 538 182 27 Mineral Yakitlar, Mineral Yağlar ve Müstahsalları 29 648 649 29 Organik Kimyasal Müstahsallar 16 215 507 41 Ham Postlar, Deriler (Kürkler Hariç) ve Köseleler 13 809 761 48 Kağıt ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya 12 707 913 76 Aluminyum ve Aluminyum Eşya 10 991 216 84 Kazan; Makina ve Cihazlar, Aletler, Parçaları 9 779 460 85 Elektrikli Makina ve Cihazlar,Aksam ve Parçaları 5 131 254 47 Odun Hamuru;Lifli Selülozik Maddelerin Hamurları, Hurdalar 4 643 711 32 Debagat ve Boyacılıkta Kullanılan Hülasa, Boya, Macun, Sakızlar 4 561 307 83 Adi Metallerden Çeşitli Eşya 3 501 911 60 Örme Eşya 2 917 548 72 Demir ve Çelik 2 757 315 49 Basılı Kitap,Gazete, Resim vb Baskı Sanayı Mamulu 2 599 709 62 Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları 2 304 757 44 Ağaç ve Ağaçtan Mamul Eşya; Odun Kömürü 2 264 100 38 Muhtelif Kimyasal Maddeler 2 239 298 54 Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler 2 094 971 73 Demir veya Çelikten Eşya 2 002 805 15 Hayvansal ve Bitkisel Yağlar ve Bunlarin Müstahsalları 1 865 201 23 Gıda Sanayii Kalıntı ve Döküntüleri,Hazır Hayvan Gıdaları 1 674 475 61 Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları 1 606 759 74 Bakır ve Bakırdan Eşya 1 565 339 26 Metal Cevherleri,Cüruf ve Kül 1 542 537 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 5.3. Yunanistan a İhracatımız Yunanistan ın Türkiye den ithalatında son yıllarda en önemli kalemleri, kimyasal maddeler, pamuk, ham ve yarımamul plastikler, balık ve deniz ürünleri, meyve ve sebzeler, kauçuk ürünleri (özellikle otomobil lastikleri), tekstil iplikleri, haberleşme ve ses cihazları, oto yan sanayi mamülleri, giyim ve eşya aksesuarı, ayakkabılar ve demir çelik oluşturmaktadır.yunanistan ın Türkiye den yaptığı tarım ve sanayi ürünleri ithalatı son zamanlarda artış göstermiştir. Madencilik ve taşocakçılığı grubu ise yaklaşık aynı düzeyde kalmıştır. Sonuç olarak Yunanistan ın Türkiye den ithalatında genel olarak her geçen yıl istikrarlı bir artış gözlenmektedir.

2002 Yılında İhracatta Önem Arz Eden Ürün Grupları ($) Gtip Ürün Adı Değer 72 Demir ve Çelik 77 219 680 87 Motorlu Kara Taşıtları,Traktör, Bisiklet,Motosiklet 48 433 230 84 Kazan;Makina ve Cihazlar,Aletler,Parçaları 37 597 947 73 Demir veya Çelikten Eşya 31 060 114 85 Elektrikli Makina ve Cihazlar,Aksam ve Parçaları 30 952 367 70 Cam ve Cam Eşya 19 981 073 08 Yenilen Meyvalar,Kabuklu Yemişler 17 737 026 52 Pamuk 17 338 339 27 Mineral Yakıtlar, Mineral Yağlar ve Müstahsalları 16 354 808 39 Plastik ve Plastikten Mamul Eşya 16 068 585 61 Örme Giyim Eşyası ve Aksesuarları 15 417 131 03 Balıklar, Kabuklu Hayvanlar,Yumuşakçalar 15 192 741 69 Seramik Mamulleri 14 368 268 54 Dokumaya Elverişli Suni ve Sentetik Lifler 14 335 613 62 Örülmemiş Giyim Eşyası ve Aksesuarları 13 907 260 07 Yenilen Sebzeler ve Bazi Kök ve Yumrular 13 366 747 94 Mobilyalar,Aydınlatma,Reklam Lambaları 13 158 580 63 Mensucattan Mamul Diğer Eşya,Kullanılmış Eşya,Paçavralar 12 346 836 48 Kağıt ve Karton;Kağıt Hamurundan Kağıt ve Kartondan Eşya 11 851 474 55 Sentetik ve Suni Devamsiz Lifler 11 850 212 40 Kauçuk ve Kauçuktan Eşya 11 010 082 57 Halılar ve Diğer Dokumaya Elverişli Maddeden Yer Kaplamaları 10 530 459 58 Özel Dokunmuş Mensucat, Dantela, Duvar Halıları, İşlemeler 9 830 559 25 Tuz,Kükürt, Toprak ve Taşlar, Alçılar ve Çimento 7 973 624 20 Sebze, Meyva, Bitki Parçalari, Sert Kabuklu Yemiş Konserveleri 6 379 893 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 5.4. Türkiye-Yunanistan Arasındaki Anlaşma ve Protokoller Hava Ulaştırması Anlaşması (22 Temmuz 1947) Türkiye-Yunanistan Ticaret ve Ödeme Anlaşması (7 Kasım 1953) Türkiye-Yunanistan Arasında Uluslararası Karayolu Nakliyatına Dair Anlaşma (16 Kasım 1970) Turizm Alanında İşbirliği Anlaşması (20 Ocak 2000, Ankara)-Yürürlükte Çevrenin Korunmasına İlişkin Mutabakat Muhtırası (20 Ocak 2000, Ankara) -Yürürlükte Yatırımların Karşılıklı Teşviki ve Korunması Anlaşması (20 Ocak 2000, Ankara) -Yürürlükte Organize Suç, Uyuşturucu Madde Kaçakçılığı ve Yasadışı Göçün Önlenmesi Anlaşması (20 Ocak 2000, Ankara) -Yürürlükte Bilimsel ve Teknolojik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte Gümrük İdarelerinin İşbirliği ve Karşılıklı Yardım Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) - Yürürlükte Kültürel İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte Ekonomik İşbirliği Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte Deniz Taşımacılığı Anlaşması (4 Şubat 2000, Atina) -Yürürlükte