EKONOMİK GELİŞMELER Eylül

Transkript

1 EKONOMİK GELİŞMELER Eylül AR-GE MÜDÜRLÜĞÜ TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU

2 EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010 İÇİNDEKİLER... 1 GAYRİ SAFİ YURTİÇİ HASILA (GSYH)... 2 İSTİHDAM - İŞSİZLİK VE İŞGÜCÜ HAREKETLERİ.. 2 İTHALAT İHRACAT VE DIŞ TİCARET AÇIĞI 4 TURİZM GELİRİ ve GİDERİ. 5 TÜKETİCİ FİYATLARI ENDEKSİ (TÜFE) 6 ÜRETİCİ FİYAT ENDEKSİ (ÜFE) 6 DÖVİZ KURLARI 7 GRAFİKLER Grafik 1 : Dış Ticaret Grafiği.. 4 TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 1

3 Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYH) EKONOMİK RAPOR - EYLÜL yılı ikinci döneme ilişkin hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla değeri bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla % 10.3 artış göstermiştir. Üretim yöntemi ile hesaplanan gayri safi yurtiçi hasıla tahmininde, 2010 yılı ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre cari fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla %17.1 lik artışla Milyon TL olmuştur yılının ikinci üç aylık döneminde bir önceki yılın aynı dönemine göre sabit fiyatlarla gayri safi yurtiçi hasıla % 10.3 lük artışla Milyon TL olmuştur yılı gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla %0.2 lik artışla Milyon TL, sabit fiyatlarla % 4.7 lik azalışla Milyon TL olmuştur yılında kişi başına gayri safi yurtiçi hasıla değeri cari fiyatlarla TL, ABD doları cinsinden Dolar olarak hesaplanmıştır. İstihdam İşsizlik ve İşgücü Hareketleri Haziran 2010 döneminde kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus geçen yılın aynı dönemine göre 859 bin kişi artmıştır yılı Haziran döneminde, Türkiye'de kurumsal olmayan nüfus bir önceki yılın aynı dönemine göre 802 bin kişilik bir artış ile 71 milyon 307 bin kişiye, kurumsal olmayan çalışma çağındaki nüfus ise 859 bin kişi artarak 52 milyon 503 bin kişiye ulaşmıştır. Haziran 2010 döneminde işgücüne katılma oranı % 50 dir yılı Haziran döneminde, Türkiye genelinde işgücüne katılma oranı, bir önceki yılın aynı dönemine göre 1,2 puanlık artışla % 50 olarak gerçekleşmiştir. Aynı dönemler için yapılan kıyaslamalara göre; erkeklerde işgücüne katılma oranı 0,5 puanlık artışla % 71,6, kadınlarda ise 1,7 puanlık artışla % 29,1 dir. İşgücünün eğitim ve yaş dağılımları ise; Toplam işgücünün % 17,6'sını yaş grubundakiler oluşturmaktadır. Lise altı eğitimlilerde işgücüne katılma oranı; erkekler için % 70,3, kadınlar için % 25,6 dır. Yükseköğretim mezunu erkeklerde % 83,8 olan işgücüne katılma oranı, kadınlarda % 70'dir. Tarım dışı istihdam 1 milyon 95 bin kişi artmıştır yılı Haziran döneminde istihdam edilenlerin sayısı, geçen yılın aynı dönemine göre 1 milyon 541 bin kişi artarak, 23 milyon 488 bin kişiye yükselmiştir. Bu dönemde, tarım sektöründe çalışan sayısı 446 bin kişi, tarım dışı sektörlerde çalışan sayısı 1 milyon 95 bin kişi artmıştır. Haziran 2010 döneminde istihdam edilenlerin % 26,6'sı tarım, % 19,3 ü sanayi, % 6,7 si inşaat, % 47,4'ü ise hizmetler sektöründedir. Önceki yılın aynı dönemi ile karşılaştırıldığında, tarım sektörünün istihdam edilenler içindeki payının 0,2 puan, TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 2

4 EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010 sanayi sektörünün payının 1,2 puan, inşaat sektörünün payının 0,1 puan arttığı, buna karşılık hizmetler sektörünün payının 1,6 puan azaldığı görülmektedir. Bu dönemde istihdam edilenlerin; % 70,7'si erkek nüfustur. % 60,3'ü lise altı eğitimlidir. % 60,1'i ücretli, maaşlı veya yevmiyeli, % 25'i kendi hesabına veya işveren, % 14,9'u ise ücretsiz aile işçisidir. % 60'ı, 10 kişiden az çalışanı olan işyerlerinde çalışmaktadır. % 3'ünün ek bir işi vardır. % 3,1'i mevcut işini değiştirmek için veya mevcut işine ek olarak bir iş aramaktadır. Ücretli olarak çalışanların % 86,8'i sürekli bir işte çalışmaktadır. İşsizlik oranı % 10,5 tir. Türkiye genelinde işsiz sayısı geçen yılın aynı dönemine göre 518 bin kişi azalarak 2 milyon 751 bin kişiye düşmüştür. İşsizlik oranı ise 2,5 puanlık azalış ile % 10,5 seviyesinde gerçekleşmiştir. Kentsel yerlerde işsizlik oranı 2,9 puanlık azalışla % 13,1, kırsal yerlerde ise 1,5 puanlık azalışla % 5,5 olmuştur. Bu dönemde; İşsizler sıklıkla (% 30,9) "eş-dost" vasıtasıyla iş aramaktadır. İşsizlerin % 88,4 ü (2 milyon 431 bin kişi) daha önce bir işte çalışmıştır. Daha önce bir işte çalışmış olan işsizlerin % 52,4'ü "hizmetler", % 23,1 i "sanayi", % 15,8 i "inşaat", % 6,1 i "tarım" sektöründe çalışmış, % 2,6 sı ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. İşsizlerin; % 26,3 ünü çalıştığı iş geçici olup işi sona erenler, % 17,6 sını işten çıkarılanlar, % 17,3 ünü kendi isteğiyle işten ayrılanlar, % 8,5 ini işyerini kapatan/iflas edenler, % 8,8 ini ev işleriyle meşgul olanlar, % 10,6 sını öğrenimine devam eden veya yeni mezun olanlar, % 10,9 unu ise diğer nedenler oluşturmaktadır. İşgücü dışında olanların % 48,3'ü daha önce bir işte çalışmıştır. Haziran 2010 döneminde işgücü dışında olup, daha önce bir işte çalışanların % 14,8'i tarım", % 11,6'sı "sanayi", % 2,6'sı "inşaat", % 20,4'ü "hizmetler" sektöründe çalışmış, % 50,6 sı ise 8 yıldan önce işinden ayrılmıştır. Haziran 2010 döneminde 2 milyon 262 bin kişi işe yeni başlamış veya iş değiştirmiş olup, bunun toplam istihdam içindeki oranı % 9,6'dır. İşe yeni başlayan veya iş değiştirenlerin % 26,5'i yaş grubundadır. Bu dönemde işe başlayan veya iş değiştirenlerin % 19,1'i "sanayi", % 33,1'i "hizmetler", % 21'i "inşaat" sektöründe, % 26,8'i ise "tarım" sektöründe işe başlamıştır. Mevcut işsizlerin % 14,7 sini (405 bin kişi) bu dönemde işten ayrılanlar oluşturmaktadır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 3

5 İthalat İhracat ve Dış Ticaret Açığı 2010 Ağustos ayında ithalat %20,5 artmıştır. EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010 Türkiye İstatistik Kurumu ve Gümrük Müsteşarlığı işbirliği ile oluşturulan geçici dış ticaret verilerine göre; 2010 yılı Ağustos ayında, 2009 yılının aynı ayına göre ihracat %9,1 artarak milyon dolar, ithalat ise %20,5 artarak milyon dolar olarak gerçekleşti. Aynı dönemde dış ticaret açığı milyon dolardan milyon dolara ulaştı Ağustos ayında %61,2 olan ihracatın ithalatı karşılama oranı, 2010 Ağustos ayında %55,4 e geriledi. Grafik 1. Dış Ticaret Grafiği Milyon Dolar Ağus tos Ayı Dış Ticareti Milyon Dolar Ocak -Ağus tos Dış Ticareti İhracat İthalat İhracat İthalat 2009 Ağustos ayında %45 olan Avrupa Birliği nin (AB) ihracattaki payı 2010 Ağustos ayında %43,8 e geriledi. AB ye yapılan ihracat, 2009 yılının aynı ayına göre %6,4 artarak milyon dolar olarak gerçekleşti Ağustos ayında en fazla ihracat yapılan ülke Almanya oldu. Bu ülkeye yapılan ihracat 2009 Ağustos ayına göre %12,2 artarak 914 milyon dolar olurken, Almanya yı sırasıyla İngiltere (574 milyon dolar), Irak (565 milyon dolar) ve Rusya Federasyonu (388 milyon dolar) takip etti. İthalatta ise, Rusya Federasyonu ilk sırada yer aldı. Bu ülkeden yapılan ithalat %16,7 azalarak milyon dolar olarak gerçekleşti. Rusya yı sırasıyla Çin (1 510 milyon dolar), Almanya (1 502 milyon dolar) ve ABD (1 091 milyon dolar) izledi Ağustos ayında fasıllar düzeyinde en büyük ihracat kalemi, kazanlar, makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksam-parçaları (757 milyon dolar) olurken; bu fasılı, motorlu kara taşıtları (732 milyon dolar), demir ve çelik (681 milyon dolar), Örme giyim eşyası ve aksesuarları (600 milyon dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları (541 milyon dolar) izledi. Ağustos ayında; en yüksek ithalatı olan fasıl mineral yakıtlar ve yağlar (3 111 milyon dolar) oldu. Bu fasılı; kazan makine ve cihazlar, aletler ve bunların aksamparçaları (1 827 milyon dolar), demir ve çelik (1 247 milyon dolar) ve elektrikli makine ve cihazlar, bunların aksam-parçaları (1 211 milyon dolar) izledi. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 4

6 Turizm Geliri ve Gideri Turizm geliri geçen yılın aynı dönemine göre %7,4 artmıştır. EKONOMİK RAPOR - EYLÜL 2010 Nisan, Mayıs ve Haziran aylarından oluşan II. Dönemde turizm geliri, geçen yılın aynı dönemine göre % 7,4 artarak $ oldu. Turizm gelirinin $ ı yabancı ziyaretçilerden, $ ı ise yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerden elde edilmiştir. Ziyaretçiler, seyahatlerini kişisel veya paket tur ile gerçekleştirmektedir. Bu dönemde yapılan harcamaların $ ını kişisel, $ ını ise paket tur oluşturmaktadır. Yabancıların ülkemizde ortalama kalış süresi 7,9 gece, kişi başı yaptıkları ortalama harcaması ise 480 $ dır. Yurt dışında ikamet eden vatandaş ziyaretçilerin ülkemizde ortalama kalış süresi 22 gece, kişi başı ortalama harcaması ise $ dır. Ziyaretçi sayısı geçen yılın aynı dönemine göre %8,2 artmıştır yılı II. Dönemde ülkemizden çıkış yapan ziyaretçi sayısı kişidir. Bunun kişisini yabancı, kişisini ise yurt dışında ikamet eden vatandaşlar oluşturmaktadır. Turizm gideri geçen yılın aynı dönemine göre %24,8 artmıştır. Yurt içinde ikamet edip başka ülkeleri ziyaret eden vatandaşlarımızın harcamalarından oluşan turizm gideri, geçen yılın aynı dönemine göre % 24,8 artarak $ olmuştur. Bunun $ ı kişisel, $ ı ise paket tur harcamalarıdır. Yurt dışını ziyaret eden vatandaşın kişi başı ortalama harcaması 683 $ dır. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 5

7 Tüketici Fiyatları Endeksi (TÜFE) TÜFE de aylık değişim % 1,23 olarak gerçekleşmiştir. EKONOMİK RAPOR - EYLÜL yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Tüketici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %1,23, bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,77, bir önceki yılın aynı ayına göre %9,24 ve on iki aylık ortalamalara göre %8,16 artış gerçekleşmiştir. Ana harcama grupları itibariyle bir ay önceye göre en yüksek artış %4,72 ile gıda ve alkolsüz içecekler grubunda gerçekleşmiştir. Eylül ayında endekste yer alan gruplardan çeşitli mal ve hizmetlerde %1,23, eğitimde %1,16, eğlence ve kültürde %0,86, lokanta ve otellerde %0,74, ev eşyasında %0,48, konutta %0,33, sağlıkta %0,16, ulaştırmada %0,12 artış, alkollü içecekler ve tütünde %-1,10, haberleşmede %-1,85, giyim ve ayakkabıda %-2,21 düşüş gerçekleşmiştir. Bir önceki yılın aynı ayına göre TÜFE de en yüksek artış %25,32 ile alkollü içecekler ve tütün grubunda gerçekleşmiştir. Gıda ve alkolsüz içecekler (%15,33), lokanta ve oteller (%9,78) artışın yüksek olduğu diğer harcama gruplarıdır. Üretici Fiyat Endeksi (ÜFE) ÜFE de aylık değişim % 0,51 olarak gerçekleşmiştir yılı Eylül ayında 2003 Temel Yıllı Üretici Fiyatları Endeksi nde bir önceki aya göre %0,51, bir önceki yılın Aralık ayına göre %6,52, bir önceki yılın aynı ayına göre %8,91 ve on iki aylık ortalamalara göre %6,89 artış gerçekleşmiştir. Aylık değişim tarım sektöründe %0,44, sanayi sektöründe %0,52 olarak gerçekleşmiştir. Tarım sektörü endeksinde, bir önceki yılın Aralık ayına göre %14,22, bir önceki yılın aynı ayına göre %20,22 ve on iki aylık ortalamalara göre %17,38 artış gerçekleşmiştir. Sanayi sektörü endeksinde ise bir önceki yılın Aralık ayına göre %4,93, bir önceki yılın aynı ayına göre %6,57 ve on iki aylık ortalamalara göre %4,71 artış gerçekleşmiştir. ÜFE sonuçları sanayinin alt sektörleri bazında değerlendirildiğinde en yüksek aylık artış %1,81 ile gıda ürünleri ve içecek imalatı alt sektöründe gerçekleşmiştir. Sanayinin üç sektöründen, madencilik ve taşocakçılığı sektöründe %0,86, imalat sanayi sektöründe %0,56, elektrik, gaz, su sektöründe %0,09 artış gerçekleşmiştir. Bir önceki aya göre endekslerin en fazla artış gösterdiği alt sektörler, gıda ürünleri ve içecek imalatı (%1,81), metal cevheri (%1,79), ağaç ve mantar ürünleri imalatı (%1,69), büro makineleri imalatı (%1,67), ana metal sanayi (%1,35), maden kömürü, linyit ve turba (%1,09), giyim eşyası imalatı (%0,97) alt sektörleridir. Buna karşılık elektrikli makine ve cihazları imalatı (%-2,01), tütün ürünleri imalatı (%-0,83), kok kömürü ve rafine edilmiş petrol ürünleri imalatı (%-0,46), mobilya imalatı (%-0,37) bir ay önceye göre endekslerin en fazla gerilediği alt sektörler olmuştur. TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 6

8 EKONOMİK RAPOR - EYLÜL TARİHLERİ ARASI DOLAR VE EURO DÖVİZ KURLARI DOLAR EYLÜL 2010 EURO EYLÜL 2010 TARİH ALIŞ (TL) SATIŞ (TL) TARİH ALIŞ (TL)SATIŞ (TL) TÜRKİYE ESNAF VE SANATKARLARI KONFEDERASYONU 7