Sultani Çekirdeksiz Üzüm Çeşidinde Farklı Seviyede Salkım Ucu Kesme ve Hümik Madde Uygulamalarının Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkileri

Sultani Çekirdeksiz Üzüm Çeşidinde Farklı Seviyede Salkım Ucu Kesme ve Hümik Madde Uygulamalarının Verim ve Verim Unsurları Üzerine Etkileri Engin Öztürk 1 Aydın Akın 2* 1 Karaman Gıda, Tarım ve Hayvancılık Bakanlığı. Karaman/Türkiye. 2 Selçuk Üniversitesi Ziraat Fakültesi, Bahçe Bitkileri Bölümü. Konya/Türkiye. * Sorumlu yazar: aakin@selcuk.edu.tr GeliĢ Tarihi: 26.10.2015 Kabul Tarihi: 08.12.2015 Öz Bu çalıģma 2015 yılı vejetasyon periyodunda Aydın ili, Buharkent ilçesi nde kendi kökü üzerinde yetiģtirilen Sultani Çekirdeksiz üzüm çeģidinde gerçekleģtirilmiģtir. AraĢtırmada, Kontrol (K), 1/3 Salkım Ucu Kesme (1/3 SUK), 1/6 Salkım Ucu Kesme (1/6 SUK), 1/9 Salkım Ucu Kesme (1/9 SUK), 1/3 SUK+TKĠ Hümas (topraktan), 1/6 SUK+TKĠ Hümas (topraktan), 1/9 SUK+TKĠ Hümas (topraktan) uygulamalarının Sultani Çekirdeksiz (Vitis vinifera L.) üzüm çeģidinde üzüm verimi ve kalitesi üzerine etkileri incelenmiģtir. Sonuçta, en uzun salkım (26,13 cm) ile 1/9 SUK, (25,98 cm) ile 1/3 SUK, (25,74 cm) ile 1/6 SUK ve (25,74 cm) ile K uygulamalarında; en geniģ salkım (14,07 cm) 1/9 SUK+TKĠ Hümas (topraktan) uygulaması ile; en yüksek tane ağırlığı (4,81 g) ile 1/3 SUK ve (4,63 g) ile 1/9 SUK+TKĠ Hümas (topraktan) uygulamaları ile; en yüksek tane geniģliği (17,53 mm) 1/3 SUK uygulaması ile en yüksek tane uzunluğu/tane geniģliği (1,40) 1/9 SUK uygulaması ile; en yoğun L* renk değeri (44,93) 1/6 SUK uygulaması ile; en yoğun a* renk değeri (-7,41) K uygulaması ile; en yoğun b* renk değeri (16,08) ile 1/6 SUK+TKĠ Hümas (topraktan), (16,09) ile 1/3 SUK+TKĠ Hümas (topraktan) ve (7,41) ile K uygulamalarından elde edilmiģtir. Uygulamaların üzüm verimi, salkım ağırlığı, tane uzunluğu, ph, o Briks, TA, olgunluk indisi ve Ģıra randımanı değerleri üzerine etkisi önemli bulunmamıģtır. Tane iriliğini artırmak için 1/3 SUK uygulaması tavsiye edilebilir. Anahtar Kelimeler: Sultani Çekirdeksiz, Salkım ucu kesme, Hümik madde, Verim, Kalite. Abstract The Effects of Different Level Cluster Tip Reduction and Humic Substance Applications on Yield and Yield Components of Sultani Seedless Grape Variety This study was performed Sultani Seedless (Vitis vinifera L.) grape cultivar and its vine which was grown on their own roots in a vegetation period of 2015 in Buharkent district in Aydın province. In this research, it was examined the effects on Control (C), 1/3 Cluster Tip Reduction (1/3 CTR), 1/6 Cluster Tip Reduction (1/6 CTR), 1/9 Cluster Tip Reduction (1/9 CTR), 1/3 CTR+TKĠ Humas (soil), 1/6 CTR+TKĠ Humas (soil), 1/9 CTR+TKĠ Humas (soil) applications on grape yield and quality of Sultani Seedless grape cultivar. The results showed that the longest cluster (26.13 cm) with 1/9 CTR, (25.98 cm) with 1/3 CTR, (25.74 cm) with 1/6 CTR and (25.74 cm) with C applications; the largest cluster (14.07 cm) with 1/9 CTR+TKĠ-Humas (soil); the highest berry weight (4.81 g) with 1/3 CTR and (4.63 g) with 1/9 CTR+TKĠ Humas (soil) applications; the highest berry widh (17.53 mm) with 1/3 CTR application; the highest berry length/berry width (1.40) with 1/9 CTR application; the highest intensity of L* color (44.93) with 1/6 CTR application; the highest intensity of a* color (-7.41) with C application; the highest intensity of b* color (16.08) with 1/6 CTR+TKĠ Humas (soil), (16.09) with 1/3 CTR+TKĠ Humas (soil) and (7.41) with C applications. No significant effects were found on grape yield, cluster weight, berry length, ph, o Brix, TA, maturity index and must yield values. To increase the berry weight can be recommended 1/3 CTR application. Keywords: Sultani Seedless grape, Cluster tip reduction, Humic substance, Yield, Quality. Giriş Milyonlarca yıl öncesine dayanan asmanın anavatanı konusunda birbirinden çok farklı görüģler bulunmakta; lakin çok büyük form zenginliği göstermesi sebebiyle de anavatanı olarak Kafkasya, Hazar Denizi nin güneyi ve Kuzey Doğu Anadolu yöreleri gösterilmektedir (Anonim, 2014). Dünya da 7.155.211 hektarlık bağ alanından 77.181.122 ton üzüm üretilmektedir (Fao, 2013). Türkiye, Dünya bağ alanı içinde 468.792 ha ile 5. sırada, 4.011.409 ton üzüm üretimi ile de 6. sırada yer almaktadır. Aydın da 19.170 da alanda bağcılık yapılmakta ve bu alandan ise 21.288 ton üzüm üretimi gerçekleģtirildiği bildirilmiģtir. Ülkemizde üretilen üzümün 1.722.111 tonu çekirdeksiz, 2.088.118 tonu çekirdekli üzümdür. Asma baģına verim ise sofralık çekirdeksiz üzümde 1.570 kg, 55

kurutmalık çekirdeksizde 1.895 kg olarak belirtilmiģtir (Tüik, 2014). Üzüm verimi ve kalitesini artırmaya yönelik birçok çalıģma yürütülmüģtür. YaĢar (2005) ın hümik asit uygulamasının ErçiĢ üzüm çeģidinde verim, salkım ağırlığı, tane ağırlığı ve Ģıra oranı üzerine istatistiki olarak etkisinin olmadığı, ancak SÇKM ve toplam asitlik üzerine etki ettiği tespit edilmiģtir. SÇKM oranı hümik asit uygulamalarıyla artarken, toplam asitlik oranının ise düģtüğü belirlenmiģtir. AteĢ ve ark. (2009) nın Sultani Çekirdeksiz de tane tutumu döneminde 1/3 oranında salkım ucu kesme yapılarak, tane seyreltme ve %25 oranında yaprak alma, ben düģme döneminde 1000 ppm ethrel uygulamalarının üzüm verimi ve kalitesi ile vejetatif geliģmeye etkilerini araģtırmıģtır. Salkım ağırlığı, 100 dane ağırlığı, olgunluk indisi, SÇKM, renklenme ve kıģ gözlerinde verimlilik artmıģ. Asit miktarı, sap bağlantı kuvveti, tane eti sertliği azalmıģ ve 11 günlük erkencilik sağladığı bildirilmiģtir. Ferrara ve Brunetti (2010), Italia üzüm çeģidinde tam çiçeklenme döneminde dört kez 100 mg/l dozunda yapılan hümik asit uygulaması, tane geniģliği, tane ağırlığı, titre edilebilir asit ve olgunluk indisi değerlerini önemli oranda artırmıģtır. AraĢtırıcılar, organik ve sürdürülebilir bağcılıkta sofralık çeģitlerde tam çiçeklenme döneminde hümik asit uygulaması ile kalite ve kantitenin artabileceğini ifade etmiģlerdir. Akın (2011) ın Horoz Karası ve Gök üzüm çeģitlerinde yapılan bir çalıģmada, kontrol (K), 1/3 Salkım Ucu Kesme (SUK) ve 1/3 SUK+ Hümik Asit (HA) uygulamalarının üzüm verimi ve kalitesi üzerine etkileri araģtırılmıģtır. 1/3 SUK uygulaması ile Gök üzüm çeģidinde üzüm verimi, olgunluk indisi değerleri; 1/3 SUK+HA uygulamaları ile Horoz Karası çeģidinde üzüm verimi, tane ağırlığı, tane kırmızı ve mavi renk yoğunluğu değerlerini artırdığı bildirilmiģtir. Ġsmailoğlu (Vitis vinifera L.) üzüm tipinde gerçekleģtirilen bir araģtırmada, en yüksek üzüm verimi (16.15 kg/asma) TKĠ Hümas (topraktan) uygulaması ile; en yüksek salkım ağırlığı (652,39 g) 1/3 SUK+UA uygulaması ile; en yüksek 100 tane ağırlığı (419,07 g) 1/3 SUK+UA+TKĠ Humas (Yapraktan) uygulaması ile; en uzun tane (18,02 mm) UA+TKĠ Humas (topraktan) uygulaması ile, en geniģ tane (17,78 mm) 1/3 SUK+UA+TKĠ Humas (yapraktan) uygulaması ile; en yüksek ph (3,55) 1/3 SUK uygulaması ile; en yüksek o Briks (21,63) K uygulaması ile; en yüksek titrasyon asitliği (%0,70) K uygulaması ile; en yüksek olgunluk indisi (44,06) 1/3 SUK uygulaması ile; en yüksek Ģıra randımanı (810,00 ml) UA+TKĠ Humas (yapraktan) uygulaması ile; en yoğun L* renk değeri (42,04) TKĠ Humas (topraktan+yapraktan) uygulaması ile; en yoğun a* renk değeri (2,60) 1/3 SUK+TKĠ Humas (topraktan) uygulaması ile; en yoğun b* renk değeri (7,16) 1/3 SUK+TKĠ Humas (topraktan) uygulaması ile elde edilmiģtir. Ġsmailoğlu üzüm tipinde, üzüm verimini artırmak için TKĠ Humas ın topraktan uygulaması tavsiye edilmiģtir (Önal ve Akın, 2014). Uslu ve Cardinal üzüm çeģitlerinin verim ve kalitesi üzerine salkım ucu alma uygulamalarının etkilerinin saptanması amacıyla bir çalıģma yürütülmüģtür. Tane çapları 5 7 mm olduğunda, mevcut salkımların uçları 1/3, 1/6 ve 1/12 oranında kesilmiģtir. Uslu üzüm çeģidinde, salkım uzunluğu (cm), salkım eni (cm), salkım sıklığı (1 9), tane sayısı/salkım (adet), tane ağırlığı (g) ve titre edilebilir asitlik (%) parametreleri uygulamalardan etkilenmiģtir. Cardinal üzüm çeģidinde, salkım uzunluğu (cm), salkım sıklığı (1 9), tane sayısı/salkım (adet), tane ağırlığı (g), suda çözünebilir kuru madde (SÇKM) (%), titre edilebilir asitlik (%) ve olgunluk indisi parametreleri uygulamalardan etkilenmiģtir. Uslu ve Cardinal üzüm çeģitlerinde salkım ucu alma uygulamalarının üzüm verimine önemli bir etkisi olmamıģtır. Salkım ucu alma uygulamalarının, Uslu üzüm çeģidinde salkım uzunluğunun 1/3 ü, Cardinal üzüm çeģidinde ise 1/6 sı oranında gerçekleģtirilmesinin, üzüm kalitesini arttırıcı yönde pozitif ve yeterli bir etki sağladığı bildirilmiģtir (Dardeniz, 2014). Üzümün insan sağlığına olan faydalarının öğrenilmesi üzüm tüketimini arttırmaktadır. Üzüm tüketimi artmasıyla birim alanda verimi artırma yolları üzerinde çalıģmalar yapılmaktadır. Fakat verim artırmaya yönelik kullanılan kimyasallar gereğinden fazla kullanıldığından doğanın dengesi bozulmaya baģlamıģtır. Bunun önüne geçebilmek için yeni uygulamalar yapmak gerekmektedir. Bu çalıģma, Sultani çekirdeksiz üzüm çeģidinde farklı seviyede salkım ucu kesme ve TKĠ Hümas uygulamalarının üzüm verimini ve kalitesi üzerine etkilerini araģtırmak için yapılmıģtır. Materyal ve Metot Materyal Bu araģtırma, 2015 yılı vejetasyon döneminde Aydın ili, Buharkent ilçesi, Kızıldere köyünde kendi kökü üzerinde yetiģtirilen 10 yaģındaki Sultani Çekirdeksiz üzüm çeģidinde gerçekleģtirilmiģtir. 56

Bu çeģit en önemli çeģidimiz olup, ülkemizde en çok yetiģtirilen bir Türk çeģididir. BaĢta kurutmalık olmak üzere sofralık ve Ģaraplık olarak değerlendirilmektedir. Verim ve geliģmesi iyi standart bir üzüm çeģididir. Salkımları orta irilikte ve normal sıklıktadır. Taneleri küçük, yeģil sarı renkte, ince kabukludur. Dip gözleri verimsiz olduğu için uzun budama yapılmalıdır. Orta mevsimde olgunlaģır. Metot ÇalıĢma materyali 2 x 3 m mesafelerde dikilmiģ olan V terbiye Ģekli, karık usulü sulanan ve eģit vejetatif geliģme gösteren 10 yaģındaki Sultani Çekirdeksiz bağ parselinde tesadüf parselleri deneme planına göre kurulmuģtur. Uygulama öncesi toprak analizi yapılarak genel bir gübre uygulaması yapılmıģtır. Deneme deseni ; 1) Kontrol, 2) 1/3 Salkım Ucu Kesme (1/3 SUK), 3) 1/6 Salkım Ucu Kesme (1/6 SUK), 4) 1/9 Salkım Ucu Kesme (1/9 SUK), 5) 1/3 SUK+TKĠ Hümas (topraktan), 6) 1/6 SUK+TKĠ Hümas (topraktan), 7) 1/9 SUK+TKĠ Hümas (topraktan) uygulamaları oluģturmaktadır. Parsellerde 3 er omca olmak üzere her tekerrürde 21 asma, 3 tekerrürde ise toplam 63 omcada çalıģma yürütülmüģtür. TKĠ-Hümas uygulaması topraktan sıvı formda yapılmıģtır. OlgunlaĢan üzümler hasat edilerek gerekli ölçüm ve analiz iģlemleri yapılmıģtır. Salkım ucu kesme Tane tutumu döneminde, salkım ucu alınacak omcalardaki salkımların 1/3, 1/6, 1/9 oranlarında uç kısımları kesilip atılmıģtır. TKİ Hümas ın bileşimi TKĠ-Hümas; leonardit ve düģük kaliteli linyitlerden üretilen, %12 hümik ve fulvik asit içeren sıvı bir doğal organik toprak düzenleyicisidir (Gezgin, 2013). Toplam Organik Madde: %5, Humik Asit+Fulvik Asit: %12, Suda Çözünür Potasyum Oksit (K 2 O %3), PH: 11 13 tür. TKİ Hümas ın topraktan uygulanması Kullanma talimatında tavsiye edilen 100 ml/1,5 lt ölçüsü baz alınarak, her omcaya 333 ml/5 lt olarak uygulamalar yapılmıģtır. Uygulamalar akģam saatlerine yakın serin saatlerde yapılmıģtır. 1. Uygulama: Mart sonu Nisan baģı (gözler uyanmadan), 2. Uygulama: Çiçeklenmeden önce bitki kök bölgesine verilmiģtir. OlgunlaĢan üzümlerin hasadında ve sonrasında elde edilecek veriler aģağıdaki kriterlere göre yapılmıģtır. Üzüm verimi; parsellerdeki omcalardan elde edilen üzümün tümü tartılarak omca sayısına bölünmek sureti ile omca baģına ortalama üzüm verimi (kg/omca) olarak saptanmıģtır. Salkım ağırlığı; her parseldeki toplam üzüm verimi, toplam salkım sayısına bölünerek ortalama salkım ağırlığı bulunarak ve (g) cinsinden ifade edilmiģtir. Salkım uzunluğu; her parselden tesadüfen alınan 10 salkımda, salkımda dallanmanın baģladığı nokta ile salkımın uç kısmı arası cetvel ile ölçülerek ve toplam sayının 10 a bölünmesi ile ortalama salkım uzunluğu (cm) cinsinden bulunmuģtur. Salkım geniģliği; her parselden tesadüfen alınan 10 salkımda, salkımın her iki tarafındaki en geniģ dallanma noktalarının uzunlukları cetvel ile ölçülerek ve toplam sayının 10 a bölünmesi ile ortalama salkım geniģliği (cm) cinsinden belirlenmiģtir. Tane ağırlığı; Amerine ve Cruess (1960) metodu ile (salkımların 1/3 lük her kısmından tanelerin alınması) toplanan 100 tane tartılarak elde edilen toplam ağırlığın 100 e bölünmesi ile bir tane ağırlığı (g) cinsinden hesaplanmıģtır. Tane uzunluğu; Amerine ve Cruess (1960) metodu ile toplanan ve kumpas ile ölçülerek mm cinsinden tane uzunluğu belirlenmiģtir. Tane geniģliği; Amerine ve Cruess (1960) metodu ile toplanan ve kumpas ile ölçülerek mm cinsinden tane geniģliği belirlenmiģtir. Tane uzunluğu/tane geniģliği; Amerine ve Cruess (1960) metodu ile toplanan ve kumpas ile ölçülerek mm cinsinden tane uzunluğu ve tane geniģliği belirlenmiģtir. ph; Sıvının asitlik veya bazlık durumunu gösteren logaritmik bir ölçüdür. Çözeltide bulunan H+ iyonu konsantrasyonunu ifade etmektedir. o Briks (%); Amerine ve Cruses (1960) metoduna göre toplanan tanelerin sıkılması ile elde edilen üzüm Ģırasında el refraktometresi ile belirlenmiģtir (Nelson, 1985). Titrasyon asitliği (TA); Amerine ve Cruses (1960) metoduna göre toplanan tanelerin sıkılması ile elde edilen üzüm Ģırasından 5 ml pipetle alınıp beherde 50 ml saf suya tamamlanacak 0,1 N NaOH ile titrasyona tabi tutulmuģtur (Nelson, 1985). Olgunluk indisi; elde edilen o Briks değerinin titrasyon asitliğine bölünmesi ile saptanmıģtır. ġıra randımanı; toplanan üzümlerden 57

tesadüfen alınan 1 er kg üzümün sıkılması ile elde edilen Ģıra miktarı (ml) cinsinden verilmiģtir. Renk parametrelerinin belirlenmesi; Konika Minolta CR400 (Minolta, Osaka, Japan) model renk ölçüm cihazı ile örneklerin CIE LAB L*, a* ve b* değerleri ölçülmüģtür. Tane kabuk rengi; renkleri üç boyutlu koordinatlarda CIEL LAB (Commision Internationele de I E Clairage) L*, a*, b* tanımlanmıģtır. L* değeri; parlaklık, a* renk koordinatları yeģil kırmızı, b* renk koordinatları mavi sarı renkleri vermektedir. L* değeri, 0 100 arasındaki rakamlarda, 100 e yaklaģması rengin beyazlaģtığını, yani parlaklığın arttığını, 0 a yaklaģması ise siyah rengin arttığını göstermektedir. a* değeri, +60 ile -60 arasındadır, + değerlerin artması kırmızı rengin arttığını, - değerin artması ise yeģil rengin arttığı anlamına gelmektedir. b* değeri ise, +60 ile -60 arasındadır, + değerlerin artması sarı rengin arttığını, - değerin artması ise mavi rengin arttığı anlamına gelmektedir (Minolta, 1994). Renk ölçümü için tane kabuğunda meydana gelen renk değiģimleri CR-400 Minolta marka renk cihazı ile ölçülmüģtür. Renk ölçümü için asmaların her iki tarafındaki salkımlardan her parsel için 10 salkım incelenerek ve bunların ortalaması verilmiģtir. Verilerin Değerlendirilmesi: Elde edilen sonuçlar JMP (7.0 versiyon, SAS Institute, Cary, NC, USA) istatistik programında analiz edilmiģtir. Bulgular ve Tartışma Bu bölümde, 2015 yılında Aydın ili, Buharkent ilçesine bağlı Kızıldere köyünde yürütülen Sultani çekirdeksiz üzüm çeģidinde salkım ucu kesme ve TKĠ-Hümas uygulamalarının üzüm verimi ve kalitesi üzerine etkileri incelenmiģtir. Elde edilen ölçüm ve bulgular 3 tekerrür ortalaması olarak çizelgelerde verilerek yorumlanmıģtır. (Çizelge 1., Çizelge 2. ve Çizelge 3.) Çizelge 1. Sultani Çekirdeksiz üzüm çeģidinde farklı seviyede salkım ucu kesme ve Tki-Hümas uygulamalarının üzüm verimi ve kalitesine etkileri Uygulamalar Salkım Salkım Salkım Tane Üzüm verimi ağırlığı uzunluğu genişliği ağırlığı (kg/asma) (g) (cm) (cm) (g) Kontrol 12,81 797,34 25,74 a 11,23 b 4,54 ab 1/3 SUK 12,23 682,10 25,98 a 11,23 b 4,81 a 1/6 SUK 13,62 829,43 25,74 a 12,21 ab 4,48 ab 1/9 SUK 12,23 748,30 26,13 a 12,41 ab 3,83 b 1/3 SUK+TKİ Hümas 13,35 868,42 24,50 ab 12,64 ab 4,47 ab 1/6 SUK+TKİ Hümas 10,87 679,91 22,53 b 12,04 b 4,24 ab 1/9 SUK+TKİ Hümas 12,03 747,03 23,74 ab 14,07 a 4,63 a LSD %5 ÖD ÖD 3,10 2,17 0,78 a, b: Aynı sütunda farklı küçük harfi alan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0,05), ÖD: Önemli değil, SUK; Salkım ucu kesme. Uygulamaların üzüm verimine etkileri Çizelge 1. deki verilere göre, yapılan uygulamaların üzüm verimi üzerine etkisi istatistiki Uygulamaların salkım ağırlığına etkileri Çizelge 1. deki verilere göre, yapılan uygulamaların salkım ağırlığı üzerine etkisi istatistiki Uygulamaların salkım uzunluğuna etkileri Çizelge 1. deki verilere göre, en uzun salkım 26,13 cm ile 1/9 SUK, 25,98 cm ile 1/3 SUK, 25,74 cm ile 1/6 SUK ve 25,74 cm ile K uygulamalarından elde edilirken en kısa salkım 22,53 cm ile 1/6 SUK+TKĠ Hümas uygulamasından elde edilmiģtir. Uygulamaların salkım genişliğine etkileri Çizelge 1. deki verilere göre, en geniģ salkım 14,07 cm ile 1/9 SUK+TKĠ Hümas uygulamasından elde edilirken en dar salkım 12,04 cm ile 1/6 SUK+TKĠ Hümas, 11,23 cm ile 1/3 58

SUK ve 11,23 cm ile K uygulamalarından elde edilmiģtir. Yapılan benzer çalıģmalarda en geniģ salkım 1/3 SUK 11,17 cm ve Kontrol 10,83 cm ile elde edilmiģtir (Akın ve Sarıkaya, 2012). Uygulamaların tane ağırlığına etkileri Çizelge 1. deki verilere göre, en yüksek tane ağırlığı 4,81 g ile 1/3 SUK ve 4,63 g ile 1/9 SUK+TKĠ-Hümas (topraktan) uygulamaları ile elde edilirken, en düģük tane ağırlığı 3,83 g ile 1/9 SUK uygulamasından elde edilmiģtir. Yapılan benzer çalıģmalarda; AteĢ ve ark. (2009) nın Sultani Çekirdeksiz de üzüm çeģidinde, Ferrara ve Brunetti (2010) nin Italia üzüm çeģidinde, Önal ve Akın, 2014 ın Ġsmailoğlu üzüm tipinde, Akın (2011) ın Horoz Karası üzüm çeģidinde, Dardeniz (2014) in Uslu ve Cardinal üzüm çeģitlerinde yaptıklar çalıģmalarda tane ağırlığının arttığı bildirilmiģtir. Çizelge 2. Sultani Çekirdeksiz üzüm çeģidinde farklı seviyede salkım ucu kesme ve Tki Hümas uygulamalarının üzüm kalitesine etkileri Uygulamalar Tane uzunluğu (mm) Tane genişliği (mm) Tane uzun./ Tane geniş. ph o Briks (%) Kontrol 23,46 17,13 ab 1,37 abc 3,13 13,73 1,12 1/3 SUK 23,67 17,53 a 1,35 c 3,23 14,98 0,99 1/6 SUK 23,15 16,92 abc 1,37 abc 3,18 13,93 1,13 1/9 SUK 22,77 16,24 bc 1,40 a 3,43 15,40 0,81 1/3 SUK+TKİ Hümas 22,46 16,10 c 1,39 ab 3,35 15,37 0,81 1/6 SUK+TKİ Hümas 22,27 16,37 bc 1,36 bc 3,31 13,73 0,82 1/9 SUK+TKİ Hümas 22,63 16,86 abc 1,34 c 3,44 14,53 0,78 LSD %5 ÖD 0,92 0,04 ÖD ÖD ÖD a, c: Aynı sütunda farklı küçük harfi alan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0,05), ÖD: Önemli değil, SUK; Salkım ucu kesme. Uygulamaların tane uzunluğuna etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, yapılan uygulamaların tane uzunluğu üzerine etkisi istatistikî Uygulamaların tane genişliğine etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, en geniģ tane 17,53 mm ile 1/3 SUK uygulamasından elde edilirken en dar tane 16,10 mm ile 1/3 SUK+TKĠ Hümas uygulamasından elde edilmiģtir. Ferrara ve Brunetti (2010) nin Italia üzüm çeģidinde yapmıģ olduğu bir çalıģmada tane geniģliğinin önemli oranda arttığını bildirmiģlerdir. TA (%) Uygulamaların tane uzunluğu / tane genişliğine etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, tane uzunluğu/tane geniģliği oranı en büyük 1,40 ile 1/9 SUK uygulamasından elde edilirken, en küçük ise 1,35 ile 1/3 SUK ve 1.34 ile 1/9 SUK+TKĠ Hümas uygulamalarından elde edilmiģtir. Uygulamaların ph üzerine etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, yapılan uygulamaların ph üzerine etkisi istatistikî olarak önemli bulunmamıģtır. Uygulamaların o Briks e etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, yapılan uygulamaların o Briks üzerine etkisi istatistikî olarak önemli bulunmamıģtır. Uygulamaların titre edilebilir asit üzerine etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, yapılan uygulamaların titre edilebilir asit üzerine etkisi istatistikî 59

Çizelge 3. Sultani Çekirdeksiz üzüm çeģidinde farklı seviyede salkım ucu kesme ve Tki Hümas uygulamalarının üzüm kalitesine etkileri Uygulamalar Olgunluk Şıra L* Renk a* Renk b* Renk indisi randımanı ( 0 değeri değeri değeri Briks/TA) (ml) Kontrol 14,89 646,67 42,03 bc -7,41 a 16,17 a 1/3 SUK 17,55 650,00 38,47 d -6,99 ab 13,16 c 1/6 SUK 14,59 653,33 44,93 a -6,22 c 10,90 d 1/9 SUK 21,56 673,33 43,18 abc -6,84 b 14,59 b 1/3 SUK+TKİ Hümas 21,79 623,33 43,48 ab -6,95 ab 16,09 a 1/6 SUK+TKİ Hümas 19,62 680,00 43,32 ab -7,03 ab 16,08 a 1/9 SUK+TKİ Hümas 21,96 603,33 41,35 c -6,04 c 10,23 e LSD %5 ÖD ÖD 1,95 0,51 0,58 a, d: Aynı sütunda farklı küçük harfi alan ortalamalar arasındaki fark önemlidir (P<0,05), ÖD: Önemli değil, SUK; Salkım ucu kesme. Uygulamaların olgunluk indisi üzerine etkileri Çizelge 3. teki verilere göre, yapılan uygulamaların olgunluk indisi üzerine etkisi istatistiki Uygulamaların şıra randımanı üzerine etkileri Çizelge 3. teki verilere göre, yapılan uygulamaların Ģıra randımanı üzerine etkisi istatistiki Uygulamaların L* renk yoğunluk değerine etkileri Çizelge 3. teki verilere göre, en yüksek L* renk değeri 44,93 ile 1/6 SUK uygulamasından elde edilmiģtir, en düģük L* renk değeri ise 38.47 ile 1/3 SUK uygulamasından elde edilmiģtir. 1/6 SUK uygulaması ile tane kabuğunun parlaklığı artmıģtır. Yapılan benzer çalıģmalarda; 1/3 SUK uygulaması ile Gök üzüm çeģidinde ve 1/3 SUK+Hümik Asit uygulaması ile Horoz Karası üzüm çeģidinde (Akın, 2011) L* renk değerleri artmıģtır. Uygulamaların a* renk yoğunluk değerine etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, a* renk değeri en yüksek -7,41 ile K uygulamasından elde edilirken en düģük -6,22 ile 1/6 SUK ve -6,04 ile 1/9 SUK+TKĠ-Hümas uygulaması ile elde edilmiģtir. K haricindeki uygulamalar tane kabuğunun yeģil rengini artırmıģ, yani olumsuz olarak etki yapmıģtır. Yapılan benzer çalıģmalarda 1/3 SUK+HA uygulamaları ile Horoz Karası çeģidinde üzüm tanesi kırmızı renk yoğunluğu değerlerini artırdığı bildirilmiģtir (Akın, 2011). Uygulamaların b* renk yoğunluk değerine etkileri Çizelge 2. deki verilere göre, b* renk değeri en yüksek 16,17 ile K uygulaması, 16,09 ile 1/3 SUK+TKĠ Hümas ve 16,08 ile 1/6 SUK+TKĠ Hümas uygulamalarından elde edilirken en düģük 10,90 ile 1/6 SUK uygulamasından elde edilmiģtir. Kontrol haricindeki uygulamalar ile tane kabuğunun sarı renk yoğunluğunu azaltarak olumsuz etkilemiģ, mavi renk yoğunluğunu artırmıģtır. Yapılan benzer çalıģmalarda 1/3 SUK+HA uygulamaları ile Horoz Karası çeģidinde üzüm tane mavi renk yoğunluğu değerlerini artırdığı bildirilmiģtir (Akın, 2011). Aydın ili, Buharkent Ġlçesi, Kızıldere köyünde 2015 vejetasyon döneminde yürütülen bu çalıģmada kendi kökü üzerinde yetiģtirilen Sultani çekirdeksiz üzüm çeģidinde farklı oranlarda salkım ucu kesme ve TKĠ Hümas uygulamalarının üzüm verimi ve kalitesi üzerine etkileri incelenmiģtir. ÇalıĢmada Sultani Çekirdeksiz üzüm çeģidi için üzüm verimi, salkım ağırlığı, salkım uzunluğu, salkım geniģliği, tane ağırlığı, tane uzunluğu, tane geniģliği, tane uzunluğu/tane geniģliği, ph, o Briks, titrasyon asitliği, olgunluk indisi, Ģıra randımanı, tane kabuk rengi (L* renk değeri, a* renk değeri, b* renk değeri) gibi verim ve kalite kriterleri üzerine elde edilen veriler değerlendirilmiģtir. AraĢtırma sonucunda elde edilen bulgulara göre, en uzun salkım 26,13 cm ile 1/9 SUK, 25,98 cm ile 1/3 SUK, 25,74 cm ile 1/6 SUK ve 25,74 cm ile K uygulamalarından elde edilirken en kısa salkım 22,53 cm ile 60

1/6 SUK+TKĠ Hümas uygulaması ile; en yüksek tane ağırlığı (4,81 g) ile 1/3 SUK ve (4,63 g) ile 1/9 SUK+TKĠ Hümas (topraktan) uygulamalarından elde edilirken, en düģük tane ağırlığı 3,83 g ile 1/9 SUK uygulaması ile; en geniģ tane 17,53 mm ile 1/3 SUK uygulamasından elde edilirken en dar tane 16,10 mm ile 1/3 SUK+TKĠ Hümas uygulaması ile; tane uzunluğu/tane geniģliği oranı en büyük 1,40 ile 1/9 SUK uygulamasından elde edilirken, en küçük ise 1,35 ile 1/3 SUK ve 1,34 ile 1/9 SUK+TKĠ Hümas uygulamaları ile; en yüksek L* renk değeri 44,93 ile 1/6 SUK uygulamasından elde edilmiģtir, en düģük L* renk değeri ise 38,47 ile 1/3 SUK uygulamasından elde edilmiģtir. 1/6 SUK uygulaması ile tane kabuğunun parlaklığı artmıģtır. En yüksek a* renk değeri -7,41 ile K uygulamasından elde edilirken en düģük -6,22 ile 1/6 SUK ve -6,04 ile 1/9 SUK+TKĠ Hümas uygulaması ile elde edilmiģtir. K haricindeki uygulamalar tane kabuğunun yeģil rengini artırmıģ, yani olumsuz olarak etki yapmıģtır. En yüksek b* renk değeri 16.17 ile K uygulaması, 16,09 ile 1/3 SUK+TKĠ Hümas ve 16,08 ile 1/6 SUK+TKĠ Hümas uygulamalarından elde edilirken, en düģük 10,90 ile 1/6 SUK uygulamasından elde edilmiģtir. Kontrol haricindeki uygulamalar ile tane kabuğunun sarı renk yoğunluğunu azaltarak olumsuz etkilemiģ, mavi renk yoğunluğunu artmıģtır. Uygulamaların üzüm verimi, salkım ağırlığı, tane uzunluğu, ph, o Briks, TA, olgunluk indisi ve Ģıra randımanı değerleri üzerine etkisi önemli bulunmamıģtır. Tane iriliğini artırmak için 1/3 SUK uygulaması tavsiye edilebilir. Teşekkür: Bu çalıģma, Selçuk Üniversitesi Bilimsel AraĢtırma Projeleri (BAP) Ofis Müdürlüğü tarafından 15201043 numaralı proje kapsamında, Yüksek Lisans Tezinden derlenerek hazırlanmıģtır. Kaynaklar Amerine, M.A., Cruess, M.V., 1960. The technology of wine making. The Avi Publishing Comp.,Inc. Westport, Connecticut, U.S.A. 709 pp. Anonim, 2014. Dünya ve Türkiye Bağcılığı, Apelasyon Dergisi, 3, http://www.apelasyon.com/yazi/33 dunya ve turkiye bagciliği, (EriĢim tarihi: 28 Temmuz 2015). Akın, A., 2011. Effects of cluster reduction, herbagreen and humic acid applications on grapeyield and quality of Horoz Karası and Gök üzüm grape cultivars. African Journal of Biotechnology. 10 (29): 5593 5600. AteĢ, F., Karabat, S., AltındiĢli, A., 2009. Research on the effects of leaf removal, cluster thinning and Ethrel application on yield, fruit quality and early maturity of Sultani Çekirdeksiz (Sultana Seedless) grape variety (Vitis vinifera L.) 32. World Congress of Vine and Wine (june 28 july 03,2009). Page: 28, Croatia Zagreb. Dardeniz, A., 2014. Effects of cluster tipping on yield and quality of uslu and cardinal table grape cultivars. ÇOMÜ Ziraat Fakültesi Dergisi. (COMU Journal of Agriculture Faculty). 2 (1): 21 26. Gezgin, S., 2013. Bitki yetiģtiriciliğinde humik ve fulvik asit kaynağı olan tki humas ın kullanımı. www.tkihumas.gov.tr., Retrieved July 18. Fao, 2013. Statistical Database. Available at: http://faostat.fao.org. Rome: FAO. (EriĢim tarihi: 22.07.2015). Ferrara, G., Brunetti, G., 2010.Effects of the times of application of a soil humic acid on berry quality of table grape (Vitis vinifera L.) cv Italia. Spanish Journal of Agricultural Research. 8 (3): 817 822. Minolta, 1994. Precise color communication. Color control from feeling to instrumentation. Minolta, Co. Ltd., Osaka (Japan). Nelson, K.E., 1985. Harvesting and handling California table grapes for market. Bull. 1913, Univ. California, DANR Publication, Oakland, CA. Önal, Y., Akın, A., 2014. The effects of yield and yield components of some quality increase applications on ismailoglu grape type in Turkey. World Academy of Science, Engineering and Technology International Journal of Biological, Veterinary, Agricultural and Food Engineering. 875International Scholarly and Scientific Research & Innovation. 8 (8): 874 878. Tüik, 2014. Bitkisel üretim istatistikleri. (www.tuik.gov.tr). (EriĢim Tarihi: 20.10.2015). YaĢar, H., 2005. ErçiĢ üzüm (V. Vinifera L.) çeģidinde hümik asit uygulamalarının verim, meyve özellikleri ve besin maddesi alımı üzerine etkisi. Yüzüncü Yıl Üniversitesi. Fen Bilimleri Enstitüsü. Bahçe Bitkileri Anabilim Dalı. Yüksek Lisans Tezi. 22 s. 61