Emet Þamurat Ulý* (1912-1953) Þair, nesir yazarý ve toplumcu iþçi Emet Þamuratov 1912 yýlýnda Hojeli bölgesinde doðmuþtur. O, Hojeli deki yatýlý okulda yetiþmiþtir (1924-25), sonra, Þýmbay daki Komün mektebinde okur. Emet Þamuratov 1931 yýlýnda Moskova ya okumaya gönderilir, iþçiler fakültesinde okur ve metropoliten kuruluþunda çalýþýr. 1938 yýlýnda bu okulu tamamlayýp, Cumhuriyet te Bilgilendirme Bakanlýðýnda müfettiþ olarak, sonra da matbaalarda çalýþýr. 1947-50 yýllarý arasýnda Emet Þamurat Ulý, KPSS Bölge Komitesi yanýndaki Yüksek Parti Mektebini bitirir. KKASSC Bakanlar Sovyeti Baþkanlýðýnýn yardýmcýsý, Nökis Parti Komitesinin birinci sekreteri, Yazarlar Birliðinin baþkanlýðý görevlerinde çalýþýr. Emet Þamurat Ulý 1941 yýlýnda Yazarlar Birliðinin üyeliðine kabul edilmiþtir. Onun Sýylýk (Hediye) (1940), Vatan hakkýnda kosýklar (Vatan Hakkýnda Þiirler) (1943), Bahýt (Baht) (1949), Eski Mektepte (1940), Bahýt kosýklarý (Baht Þiirleri) (1949) gibi þiir kitaplarý basýldý. Yazarýn seçme þiirleri birkaç kez tekrar tekrar basýldý. (1954-63), (1962-72). Eski Mektepte, Meniñ jolbarýslar menen uþýrasývlarým (Benim, Kaplanlarla Karþýlaþmam) hikâyeleri Rus, Özbek dillerinde yayýmlandý. Emet Þamurat Ulý Aral Kýzý (J.Aymurzaev), Kýrk Kýz (Ý.Yusupov ile birlikte) piyeslerinin yazarýdýr. O, Hürmet niþaný (2 kez) madalyasý ve Özbekistan, Karakalpakistan Yüksek Sovyetlerinin Hürmet belgeleri ile ödüllendirildi. E.Þamuratov (2, 3 kez) KKASSC Yüksek Sovyeti ne milletvekili olarak seçildi. Aþaðýdaki parçalar, Karakalpak Edebiyatý ( Bilim Baspasý, Nökis, 1998, s. 277-287) adlý ders kitabýndan alýnmýþtýr. Gürriñler - Hikâyeler MENÝÑ JOLBARISLAR MENEN JOLIÐISIVLARIM SÖZ BASI Añþýlýk dünyadaðý eñ kýzýk talaplardýñ biri. Buný jaksý körivim, kumartývým sonþa-añþýlýktýñ kumarý naðýz tutkanda aþ bolðanýmdý umýtýp ketemen. Eger birev: pelen jerde kýrðavýl, koyan köp eken, jalðýzak, þoþkalar, süriv-süriv kiyikler bar eken, üyrek, ðazlar sonday köp eken dese bolðaný, sol jerde jetkenimþe takatým þýdamaydý. Eger sol jerge barýv uþýn arada derya bolsa sekirip: biyik tav bolsa atlap, teñiz bolsa jüzip ötkim keledi. Köz jetpes uzak bolsa kanat baylap uþkým keledi. Buný lap dep tüsinbeñler, þýn kevlim hem rasým. Bul añþýlýktýñ kumarýnan, ölim degen menen de talay sapar körisip kayttým. Ne bir jabayý jýrtkýþ hayvanlardýñ týrnaðýnda, arsýldaðan avzýnda özim menen özim tiriligimde hoþlaskan vakýtlarým boldý. Men sonday korkaklýktýñ zýyan ekenin anýk sezdim. Korýkpasañ sabýrlý, mert bolývda, heþ nerseden korýkpavdý, karsýlaskan javýñdý jeñip þýðývdý oylaydý ekenseñ. Sonlýktan da ata-baba: Talap etseñ talpýnýp, Hernersege jeteseñ, Kanday kýyýn ötkelden, Hemelin tavýp öteseñ. Mertlik tübi murattý, Degeniñe jeteseñ, Tevekel tübi kayýktý, Mineseñ de öteseñ, BENÝM KAPLANLARLA KARÞILAÞMALARIM SÖZ BAÞI Avcýlýk, dünyadaki en zevkli ve enteresan iþlerden biridir. Bunu kabul ediþim, kýymetlendiriþim o derecededir ki, avcýlýk hevesi tuttuðunda, aç olduðumu unutup giderim. Eðer biri; falan yerde kýrlangýç, tavþan çokmuþ, domuzlar, sürü sürü geyikler varmýþ, ördek, kazlar o kadar çokmuþ dese, o yere gidinceye kadar sabrým kalmaz. Eðer o yere varmak için arada nehir olsa, seðirtip, yüce dað olsa atlayýp, deniz olsa yüzüp geçesim gelir. Gözün yetmeyeceði kadar uzak olsa, kanat baðlayýp uçasým gelir. Bunu lâf diye düþünmeyin, samimiyim ve doðru söylüyorum. Bu avcýlýk hevesinden, ölüm denilen þeyle de bir çok kez karþýlaþtým. Bazý yabanî yýrtýcý hayvanlarýn pençesinde, haykýran aðzýnda, canýmla vedalaþacaðým vakitlerim oldu. Ben, çok korkaklýðýn zararlý olduðunu açýkça gördüm. Korkmazsan sabýrlý, mert olarak, hiçbir þeyden korkmamayý, karþýlaþtýðýn düþmanýný yenmeyi düþünürsün. Bu yüzden ata babalar: Talep etsen çýrpýnýp, Her bir þeye yetersin, Nice çetin geçitten, Yolunu bulup geçersin. Mertlik sonu murattýr, Denilene erersin, Tevekkül aslý kayýk, Binesin de geçesin, * Karakalpak Respublikasýnýñ Jazývþýlarý, Bilim Baspasý, Nökis, 1995.
Kayðý tübi tuñðýyýk, Batasañ da keteseñ. dep aytýp ketken. Añ avlavða deslepki þýkkanýmda korýkkan künlerim de boldý. Korýkkanlýðýmnan havlýðýp, aldýmnan ötken jalðýzaklardý atpak tüye iynimnen mýltýðýmdý ala almay da kalðan künlerim esimde. Jazdýñ küni biyday korýkka barðanýmda atýzða padalýlar dürkiresip kelgende, þertekten tüsip, olardý ürkitiv tüve, davýsýmdý da þýðaralmay, demimdi zorða alýp jatkaným esimnen þýkkan emes. Korkaktý köp kuvalasañ batýr boladý degendey men de sonýñ-ala her istiñ tesiline tüsine basladým. Reti kelgende bukký taslap attým, gezi kelgende alýstým, payýtý kelgende hayvanlar menen söylestim. Boyannýñ arasýna barýp, koraz-kýrðavýl bolýp þakýrðanýmda tum-tusým kýrðavýlða, avýldýñ þetindegi japtýñ iþine tüsip þaðal bolýp ulýðanýmda tum-tusým þaðalða yamasa maydanda jýñðýl arasýndaðý oypavýt jerde turýp koyan bolýp býykýldaðýmda tum-tusýmnýñ beri koyanða tolýp kaladý. Sol sebepten usý vakýtka þekem aldýrmadým, talmadým. Arýk mergenniñ inisi Þebik mergen atalýp elatýmda kiyatýrman. Söytip, sizlerge jolbarýstý kalay avlaðaným, onýñ týrnaðýnan kalay kutýlðaným hem olar menen kalay dos bolðaným hakkýnda azðana söz etip bereyin. Buðan köp adamlar: Bul ötirik, bundayda lap bolýppa, heþ itimalý jok dep tañlanar. Birak, bular nak öz kara basýmnan ötkergen avhal bolðanlýktan, men hasla þubhalanbayman, ayta beremen. Onýñ uþýn keþiresiz. JOLBARIS AVLAVÐA DESLEPKÝ ÞIÐIVIM Sentyabr aylarýnýñ bir künleri dayým basývda güzlik biyday egip jürip, jolbarýs körgenligin, tüni menen korkýp jata almay þýðatuðýnlýðýn aytýp jiberipti. - Jiyenim kelip maðan bir eki kün joldas bolsýn, -depti. Buný esitip turatuðýn men be! Derhal atka er salývða asýktým, sonþa añþýlýk etip jürip, jolbarýstý avlap körmegenim meni ebden kýzýktýrdý. Jolbarýstýñ dünyada eñ küþli, aþývþak, jýrtkýþ hayvan ekeni meni kaviplendirmedi. Mýltýk-derimdi enjamlap, atýma minip þavýp otýrdým. Hedemey-ak jetip bardým. Dayýmnýñ: -Jolbarýstý avlama, zaya bolasañ, ol küte aþývlý, kekli, ýzalý hayvan, tukým kurt etedi, sel jerde kazañ jeter. Tek jürgen, tok jürer -degen sözleriniñ birinde kabýl almadým. Korkak yabý þelekten de ürkedi, Ejel jetse tösekten de türtedi, -degen üyrenþikli kosýðýmdý aytýp, jolbarýstýñ izin izlep, toðayða siñip kettim. Dayým pakýr þýrlavý menen kala berdi. Köp uzamay-ak jolbarýstýñ izin taptým. Jolbarýstýñ izin burýn körgenim bar edi. Pýþýktýñ iziniñ piþiminde, ülkenligi bota-taylaktýñ izindey ülken boladý. Toðaydaðý Kaygý dibi derindir Batarsýn da gidersin. diye söylemiþler. Av avlamaya ilk çýktýðýmda korktuðum günlerim de oldu. Korkumdan, önünden geçen domuz yavrularýna ateþ etmek þöyle dursun, omuzumdan tüfeðimi alamadýðým günlerim aklýmdadýr. Yaz günü, buðday tarlasýna vardýðýmda, tarlada sürü sürü hayvanlar gürültüyle gelirken, çardaktan inip, onlarý ürkütmek deðil, sesimi bile çýkaramayýp, nefesimi zor alýp durduðum günlerim aklýmdan çýkmýþ deðil. Korkaðý çok kovalarsan yiðit olur denildiði gibi ben de öncelikle her iþin usûlünü anlamaya baþladým. Yeri geldiðinde gizlenip ateþ ettim, bazen beden bedene güreþtim, bazen de hayvanlarla söyleþtim. Boyan bitkilerinin arasýna varýp, horoz, kýrlangýç olup çaðýrdýðýmda etrafým kýrlangýçla, köyün kenarýndaki kanalýn içine inip çakal gibi uluduðumda etrafým çakalla; veya meydanda jýñðýl otu arasýndaki çukur yerde durup tavþan gibi ses çýkardýðýmda etrafým tamamen tavþanla dolardý. Bu sebepten o vakte kadar zarar görmedim, bayýlmadým. Arýk Mergen in (Zayýf AvcýNiþancý) kardeþi Þebik Mergen namýný alýp yurdumda yaþamaktayým. Nihayet, sizlere kaplaný nasýl avladýðýmý, onun pençesinden nasýl kurtulduðumu ve onlarla nasýl dost olduðumu biraz anlatayým. Buna bir çok adam Bu yalan, böyle de lâf mý olur, hiç ihtimali yok diye þaþýrýr. Fakat, bunlar bizzat baþýmdan geçen ahvâl olduðu için, ben asla çekinmem, anlatýveririm.onun için baðýþlayýn. KAPLAN AVLAMAYA ÝLK ÇIKIÞIM Eylül ayýnýn bir günü, dayým sulak toprakta güzlük buðday ekerken, bir kaplan gördüðünü, gece vakti korkup yatamadýðýný söylemiþ. - Yeðenim gelip bana bir iki gün yoldaþ olsun, demiþ. Buný iþitir de durur muyum! Derhâl ata eyer salmak için acele ettim, onca avcýlýk edip, kaplan avlayamamýþ olmam, beni iyice heveslendirdi. Kaplanýn dünyada en güçlü, kinci, yýrtýcý hayvan olmasý beni korkutmadý. Tüfeðimi, ilâçlarýmý hazýrlayýp, atýma binip sürdüm. Kýsa zamanda gideceðim yere vardým. Dayýmýn: -Kaplaný avlama, helâk olursun, o çok kinci, intikamcý, zararlý hayvandýr, nesil kurutur, kýsa zamanda ölürsün. Dikkatli yürüyen, tok yürür þeklindeki sözlerinin birini bile dinlemedim. Korkak at, kaptan (yayýktan) bile ürker, Ecel gelse döþekten bile dürter, þeklindeki koþuðumu söyleyip, kaplanýn peþine düþüp, ormana gizlenip gittim. Zavallý dayým baðýrmasýyla kaldý. Çok geçmeden kaplanýn izini buldum. Kaplan izini
orpañ bozdaðý izi ap-anýk jatýr eken. Men de kuvalap otýrdým.saydan-say, bükten-bük koymay kalýñ toðaydý japýrýp jürip kiyatýrman. Aldýmnan jolbarýs tüve, kañðýrðan küþik te þýkpadý. Kattý ýzam keldi, jolbarýstýñ izinen de jañýldým. Kün nezerin batývða burdý. Bügünki ümitimdi üzip, mýltýðýmdý iynime salýp, kosýk aytýp kiyatýrman. Bir mehelde gellek kara tallardýñ tusýna bara bergenimde, mañlayýmnýñ aldýnan jýldýrýmday sekirip bir nerse ötti. Karasam jolbarýs. Mýltýðýmdý ala-sala izinen bir ret köþirgenimde oñ terepinen kelip, iynimnen tislep ýlaktýrðanýn bir-ak bildim. Sonda özimdi bultka aralastým da, jartý jaðým jolbarýstýñ avzýnda ketti me eken dep edim. Bir mehelde esimdi jýyýp karasam, etirap tastay karañðý tula boyým daladay kan. Juvan kara taldýñ gelleginde jýbýrlaðan þakalardýñ üstinde þalkamnan jatýr ekenmen. Özimdi tiklep kozðalayýn desem, oñ jaðým kozðaltpaydý. Sol kolýmdý tayanýp tiklene bergenimde, jerden gürkiregen jolbarýstýñ davýsýn esittim. Jerge karavýma ülgermey-ak gürkiregen davýska aralasýp topýrak javdý. Onnan soñ közimdi jumýp, kozðalmastan jata berivge mejbür boldým. Söytip jatýp, közim uykýða ketipti. Azanda - ey, tur, -tayak penen türtken davýslardan oyanýp karasam, kün jaña þýðýp kiyatýr eken. Ðavýrlaskan adamlar, arbalý piþen tasýp jürgen jakýn avýldýñ adamlarý eken. Kuvanýp ketsem de, aþývlý jolbarýs esime tüsip piþenþilerge: -Jolbarýs kayda? - deppen. Olar hayran kalýsýp, etirapýna karastý, heþnerse körinbegennen soñ meniñ menen hezillesti de, meni tüsirip alývða kiristi. Jolbarýs bolsa ellekaþan ketip kalðan eken. Piþenþiler ot jaðýp, meni jýlýtýp, jaralarýmdý tañdý. Basýmnan keþken vakýyalardý piþenþilerge aytkanýmda olar: -Yapýrmay bala, tas-tastan kalðan ekenseñ, sen bahýtlý ekenseñ-desti. Olar menen jazýlýsýp çay iþip, jolbarýs hakkýnda olardýñ erteklerin týñlap, vaktý hoþlýk penen tarkastýk. * * * Ýynimniñ jarasý ele pitpey atýr. On künnen bermaðan dayýmnýñ kasýndaman. Aðam, apam kapa bolar dep üyge habar bergenimiz jok.ýþim piskeni býlay tursýn, añsýzlýk etip jolbarýstan usýnþama horlýk körgenim ýza, kegimdi kaynattý. Kolým jazýlsa bolar sol jolbarýstan öþimdi almay tiri jürmespen, dep tislenemen. Meniñ bahtýma karsý kolýmnýñ jarasýnýñ da pitpey atýrðaný.neþe sapar kolýmnýñ kozðaltpavýna karamay-ak mýltýðýmdý alýp jolbarýstý izlep ketpekþi bolðanýmda, dayým urýsýp, zorða tevelle etip, meni basýldýrðan edi. Ol estelik penen: daha önce görmüþtüm. Kedi izi þeklinde, büyüklüðü deve yavrusu izi kadar oluyor. Ormandaki yumuþak toprak üstündeki izi apaçýk görünüyor. Ben de onu takip ettim.dað, dere geçit komayýp sýk ormanda gizlenerek gitmekteyim. Önüme kaplan deðil, köpek yavrusu bile çýkmadý. Çok öfkelendim, kaplanýn izini de kaybettim. Güneþ batmaya baþladý. Bugünkü ümidimi kesip, tüfeðimi omuzuma asýp, koþuk söyleyerek gelmekteyim. Bir yerde kesilip kökleri kalmýþ kara söðüt aðaçlarýnýn yanýna geldiðimde, önümden yýldýrým gibi koþarak bir þey geçti. Baktým ki kaplan. Tüfeðimle hemen peþinden bir kez ateþ ettiðimde, sað taraftan gelip, omuzumdan diþleyip fýrlattýðýný gördüm. O vakit kendimi bulutlarýn arasýna girmiþ de, yarý tarafým kaplanýn aðzýnda kalmýþ gibi hissettim. Bir süre sonra aklýmý baþýma toplayýnca gördüm ki, etraf kapkaranlýk, bütün vücudum da kan. Kalýn kara söðüdün kökünde sallanan dallarýn üstünde sýrt üstü yatýyormuþum. Doðrulup kalkayým dediðimde, sað tarafým kýmýldamama izin vermedi. Sol kolumla dayanýp doðrulduðumda, yerden, haykýran kaplanýn sesini iþittim. O yere bakmaya devam ederken gürleyen sese karýþarak toprak yaðdý. Ondan sonra gözümü yumup kýmýldamadan yatmaya mecbur oldum. Bu þekilde yatýnca, gözüm uykuya gitmiþ. Sabahleyin, -Hey, kalk, diye dayak ile dürten seslerden uyanýp baktým ki, güneþ yeni doðmakta. Baðýrýþan adamlar, arabayla biçilmiþ ekin ve ot taþýyan yakýn köyün adamlarý idi. Sevinsem de, öfkeli kaplan aklýma düþünce, ekin biçenlere: -Kaplan nerede? demiþim. Onlar þaþýrýp etrafýna baktýlar, hiçbir þey göremeyince benimle alay ettiler ve beni indirmek istediler. Kaplan ise kaçýp gitmiþti. Ekin biçen adamlar ateþ yakýp beni ýsýtýp, yaralarýmý baðladýlar. Baþýmdan geçen olaylarý ekin biçenlere anlattýðýmda onlar: -Yahu çocuk, taþ gibi saðlam kalmýþsýn, sen bahtlý imiþsin dediler. Onlarla dinlenerek çay içip, kaplan hakkýnda onlarýn hikâyelerini dinleyip, neþe içinde daðýldýk. * * * Omuzumun yarasý hâlâ iyileþmedi. On günden beri dayýmýn yanýndayým. Babam, annem kýzar, üzülür diye eve haber de vermedik. Ýçimin yanmasý þöyle dursun, akýlsýzlýk edip kaplandan böylesine horluk görmüþ olmam, öfke ve kinimi artýrdý. Kolum iyileþir iyileþmez o kaplandan öcümü almazsam yaþayamam, diye diþ bilemekteyim. Benim bahtýma karþý kolumun yarasý da iyileþmiyor bir türlü. Kaç kez, kolumu kýpýrdatamamama bakmayýp tüfeðimi alýp, kaplaný arayýp bulmak istediðimde, dayým karþý çýkýp, zorla yalvarýp beni sakinleþtirmiþti. O, hafifçe:
-Öjetlik te kerek, hernerse öz vaktýnda, öz jayýnda bolsa küte jaksý boladý, sol vakýtta isleriñdi islemegennen soñ, endi þýdav kerek - dedi, men onnan beter ýzalanýp, jene mýltýðýma asýlýp, ketpekþi bola bergenimde, dayým kolýmnan mýltýðýmdý alýp koydý. Bir küni ol: -Kýzbalýk ete bergenþe, istiñ önetuðýnýn oyla, usý kýzbalýðýñ bolsa, erteñ tevir bolýp, jolbarýstýñ soñýna tüskeniñ menen de heþnerse pitkere almaysañ. Oylanýp is etpek kerek! - dedi. Söytti de ol koynýnan desteleri uzýn uþý oraktay tik kaytarýlýp saplanðan eki jüzli üþ pýþaktý þýðardý da: -Bul jolbarýstý hiyle menen uslap öltirmesek, teginlikte uslatpaydý! - dedi külimlep puhtalýk penen. Meniñ denemde kuvanýþ payda boldý. Dayýmdý bunnan burýn jaman körsem de hezir közime küte ýsýk körine basladý. Hakýykatýnda ol meni þakýrðanda jolbarýstan korkýp þakýrmaðanýn sezetuðýn edim. Al, ol meni jolbarýstý avlav uþýn keldi dep te oylamaðan edi. Tek özine es bolýv, ermek bolýv uþýn keldi ðoy dep oylaðan edi. Men oðan jakýnlap, sözin týñladým. -Men bul pýþaklardý jolbarýstý uslav uþýn düzettirgen edim. Usý pýþaklar menen jolbarýstý uslaymýz hem öltiremiz!-dep dayým sözin davam etti. -Mýltýk penen öltire almay jürgende, pýþaklar menen kalay öltiremiz? - dedim. Ol: -Jür, hezir toðayda jolbarýstýñ jüretuðýn jerine barayýk, sonnan soñ öltirivdiñ jolýn köreseñ, -dedi. Men kuvanývým menen onýñ izine erdim. Kolýmnýñ avýrðaný da bilinbey ketti. Bizler toðaydýñ kamýslýk aralas þetlerine kelip bul jerde jolbarýstýñ tum-tuska ketken izlerine jolýktýk. Þatlýktýñ arasý menen ketken tar sokpaktaðý izge tüstik. Sokpak tar hem ayak basarða jeri jok, barlýðý þat. Bir jerge kelgende toktadýk. Dayým isine kiristi. Men sýðalap karap turman: Ol sokpaktaðý þattý týðýñkýrap, ortasýnan bir jerin ayak basývða kolaylastýrýp koydý. Söytip, eki pýþaktý eki jakka birevin kak ortasýna þalkasýna koyýp, üþeviniñ de sabýnýñ uþýn tiydirip jakýnlatýp koydý. Saplarýnýñ bellerindegi ilmeþekten þattýñ irilerine bekkem etip bayladý. Söytti de maðan karap: -Ene, endi usý jerden jolbarýs ötkey dep tilek tileyber. Eger ötse, mýna saplardýñ uþýnan pet penen bir bassa bolðaný, eki jaktaðý pýþak eki büyirden, ortadaðý pýþak karýnnan þanþýladý. Jolbarýs kara küþke salýp, birden alða umtýladý. Büyirden yaki karýnnan bir kesip ötse bolðaný, iþek karný aktarýlýp, jolbarýs köp uzamay öledi. Tüsiniklime? - dep külip meniñ murnýmnan þertti. Men: -Küte tüsinikli, -dedim. Bunnan soñ kosýna kayttýk. -Kindarlýk da gerek, her þey zamaný geldiðinde, yerinde olursa çok iyi olur, þimdi iþlerini yapamayacaðýndan, sabretmek gerek dedi. Ben ondan daha fazla kýzýp, üzülüp, yine tüfeðime asýlýp gitmek istediðimde, dayým kolumdan tüfeðimi alýp koydu. Bir gün o: -Öfkelenip duracaðýna, iþin olacak tarafýndan bak, bu öfkenle, yarýn iyileþip kaplanýn ardýna düþsen de hiçbir sonuç alamazsýn. Düþünerek iþ yapmak gerek dedi. Böyle dedi ve o, koynundan, saplarý uzun, ucu orak gibi dik dönüp saplanan iki yüzlü üç býçaðý çýkardý ve: -Bu kaplaný hile ile yakalayýp öldürmezsek, zor durumda hiç yakalatmaz, dedi tebessüm edip olgunlukla. Benim vücudumda sevinç peyda oldu. Dayýmý bundan önce kötü görmüþ olsam da þimdi gözüme çok sýcak görünmeye baþladý. Hakikaten de o beni çaðýrdýðýnda kaplandan korkup çaðýrmadýðýný anlamýþtým. O, beni kaplaný avlamak için geldi diye de düþünmemiþti. Sadece kendisine yoldaþ olmak, eðlence olmak için geldi diye düþünmüþtü. Ben ona yakýnlaþýp, sözünü dinledim. -Ben bu býçaklarý kaplaný yakalamak için yaptýrmýþtým. Bu býçaklarla kaplaný yakalarýz ve öldürürüz! diye, dayým sözüne devam etti. -Tüfekle öldürememiþken býçaklarla nasýl öldürürüz? dedim. O: -Kalk, þimdi ormanda kaplanýn yaþadýðý yere gidelim, ondan sonra öldürmenin yolunu görürsün, dedi. Ben sevinçle onun peþinden gittim. Kolumun aðrýdýðýný da unutmuþtum. Bizler ormanýn kamýþlý bölgesine gelip bu yerde kaplanýn etraftaki izlerine rastladýk. Aðaç kütükleri arasýndan giden dar yoldaki izin peþine düþtük. Yol dar ve ayak basacak yeri yok, her taraf aðaç dalý. Bir yere gelince durduk. Dayým iþe baþladý. Ben dikatle bakmaktayým: O yoldaki dal budaðý týkayarak, ortasýndan bir yerini ayak basmak için uygun hale getirdi. Böylece, iki býçaðý iki yana, birini tam ortasýna, ucu yukarý gelecek þekilde koyup, üçünün de sapýnýn ucunu deðdirip yakýn vaziyette koydu. Saplarýnýn bellerindeki ilmikten dallarýn irilerine sýkýca baðladý. Bu þekilde yaptýktan sonra bana bakýp: -Ýþte þimdi bu yerden kaplan geçsin diye dilekte bulun. Eðer geçerse, bu saplarýn ucuna kuvvetle bir bassa tamam; iki taraftaki býçak iki böðründen, ortadaki býçak karnýndan batacak. Kaplan, bütün kuvvetiyle öne atýlýrsa, böðründen veya karnýndan bir kesip geçecek, baðýrsak ve karný dýþa çýkýp, kaplan çok geçmeden ölecek; mantýklý mý? diye gülüp benim burnumdan sýktý. Ben, çok mantýklý dedim. Bundan sonra çardaða döndük.
Men künde eki-üþ ret barýp tekserip turdým. Törtinþi küni barýp, körgende pýþaklardýñ uþýnda kaný bar. Ortañðý pýþakta jolbarýstýñ az-maz jüni de bar. Pýþaklardýñ bir nerse ilgenin sezdim de izine tüsip otýrdým. Jol boyý kan. Eki jüz kademdey jerge barðanda jolbarýstýñ iþek-karný aktarýlýp atýr eken. Özi alða umtýlýv menen ölipti. Men juvýrývým menen kelip, dayýmdý þakýrýp aparýp körsettim. Ol külimsirep:-mine, jolbarýstý usýlay hiyle menen uslav kerek! - dedi. Men dayýma küte ýrazýlýk bildirdim. KORKINIÞLI ÜÞ KÜN Aradan bir jýlday vakýt ötti. Jolbarýs hakkýndaðý bolðan vakýya da umýt bolýp ketti. Jazdýñ ýssý künleriniñ birinde avýlða ülken ðalavýt tüsti. Bir jolbarýs kün batardaðý toðay bettegi sokpak jol menen tikkeley avýlða bet alýp kiyatýr desip, adamlar kimi tam basýna, kimi tölege jasýranýp, kimi juvan tereklerge minip janýn korðap atýr. Jýðýlðan güreske toymas degendey, derhel üyge kire sala mýltýðýma asýlsam, korðasýnlap oklaðan bir de oðým jok eken. Ýþim uvday aþýdý. Jolbarýs penen þoþkaný mayda pýtýra ok penen atývða mümkin emes, oðan heleklenivge bolmaydý. Sonýñ uþýn mýltýðýmdý tartýp urdým da dalaða þýktým, nede bolsa jolbarýstýñ bet alýs baðdarýn bilgim keldi. Avýl arasý ýðýskan adam. Tap avýl arasý bir apatka uþýraðanday. Ýytler kañsýlap adamlarða týðýlýsadý. Jolbarýs iytlerge öþ degen menen iyttiñ iyeleri iytlerin ðarðap, kuvýp jür. Men jolbarýstýñ aldýnan þýktým. Ol avýlða jüz kademdey jerde kiyatýr eken. Jolbarýs avýldýñ uv-þuv davýsýnan, iytlerdiñ kañsýlap ürgeninen heþ seskenetuðýn emes. Basýn tömen salýp este-akýrýn kiyatýr. Uzaktan sakpan penen oðan karsý atýlðan kesekler de þýbýn þakkanday körinbeydi. Jolbarýs tup-tuvra avýl ortasýna kirdi. Avýl ortasý üþ tanap jerdey maydanlýk edi. Maydanlýktýñ kün þýðar þetireginde baydýñ biyik etip salðan mal korasý bar edi. Jolbarýs avýldý bir aralap þýktý da sol koraða kirdi. Kaytýp þýkpadý. Adamlar sol panalaðan jerinen üyine kirmedi. Tura berdi. Keþte padadan kaytkan mallar, koy-eþkiler avýlða ekelinbedi. Usý avhalda avýl üþ kün udayýna daðdarýsta boldý, jolbarýs ta avýldan þýðýp ketpedi. Adamlar onýñ janýna barýv tüve avýldan þýðarývða, üyine kirip, þýðývða korýktý. Men jakýn avýllardan zorða degende bes-altý oklýk ðana korðasýn tavýp mýltýðýmdý oklap aldým. Endi kalay da jolbarýstýñ kanday avhalda ekenin bilgim keldi. Ben her gün iki üç kez varýp baktým. Dördüncü gün vardýðýmda gördüm ki býçaklarýn ucýnda kan var. Ortadaki býçakta kaplanýn bir parça tüyü de var. Býçaklara bir þey takýldýðýný anladým ve takip ettim. Yol boyu kan. Ýki yüz adým kadar gittiðimde kaplanýn baðýrsak ve karnýnýn dýþa çýkmýþ olduðunu gördüm. O, öne hamle ettiðinde ölmüþtü. Ben, koþarak gelip, dayýmý çaðýrýp gösterdim. O, gülümseyerek:-ýþte kaplaný böyle hile ile yakalamak gerek, dedi. Ben dayýma çok teþekkür ettim. KORKULU ÜÇ GÜN Aradan bir yýl kadar vakit geçti. Kaplan hakkýndaki olay da unutulup gitti. Yazýn sýcak günlerinin birinde köye büyük bir kargaþa düþtü. Bir kaplan, batýdaki orman tarafýndaki yoldan doðrudan köye yönelip geliyor dediler. Adamlarýn kimi dam baþýna, kimi töle denilen yer evine gizlenip, kimi kalýn aðaçlara çýkýp canýný korumak ister. Yenilen, güreþe doymaz denildiði gibi, derhâl eve girip tüfeðime asýldým ama, atacaðým tek bir kurþunum bile kalmamýþ. Ýçim, zehir gibi acýdý (yandý). Kaplaný, küçük saçmalarla vurmak mümkün deðil. Fakat ortalýkta boþ durmak da olmaz. Onun için tüfeðimi aldým ve dýþarý çýktým, ne de olsa kaplanýn yöneldiði istikameti biliyordum. Köyün içi bir sürü hareketli adamla dolu. Köy, sanki bir afete uðramýþ gibi. Köpekler, ses çýkararak adamlara sýðýnýyorlar. Kaplan, köpeklere hoþt! deyince, köpeðin sahipleri, köpeklerini kovalýyorlar. Ben kaplanýn önüne çýktým. O, köye yüz adým kadar yerde. Kaplan, köyün baðýrtýsýndan, köpeklerin ürmesinden hiç korkup çekinmiyor. Baþýný aþaðý salýp yavaþ yavaþ gelmekte. Uzaktan sapanla ona karþý atýlan kesekler (taþ vb. parçalarý) da sinek ýsýrýðý kadar bile görünmüyor. Kaplan, dosdoðru köyün ortasýna girdi. Köy ortasý geniþ bir meydanlýk idi. Meydanlýðýn batý tarafýnda, zenginlerin yaptýrdýðý yüksek bir hayvan ahýrý vardý. Kaplan, köyü bir dolaþtý ve sonra o ahýra girdi, dönüp bir daha çýkmadý. Adamlar, saklandýklarý yerlerinden evlerine girmediler, durdular. Akþamleyin, sürüden ayrýlýp gelen hayvanlar, koyun ve keçiler, köye girmediler. Bu durumda köy, üç gün boyunca kargaþa ve telâþ içinde kaldý, kaplan da köyden çýkýp gitmedi. Adamlar onun yanýna deðil yaklaþmak, onu çýkarmaya da, evlerine girip çýkmaya da korktular. Ben yakýn köylerden zorla beþ altý atýmlýk kurþun bulup tüfeðime koydum. Þimdi, kaplanýn ne durumda olduðunu bilmek istiyordum.
Uzaktan dervazanýñ aldý betinen barlastýrsam, heþ nerseniñ sañlaðý körinbeydi. Eki üþ jigit penen biyik zeñgi ekelip, koranýñ oñ terepine koyýp, este minip basýmdý köriner körinbes etip, sýðalap karasam, jolbarýs koranýñ arðý sol terepinde aldýñðý eki ayaðýn kösilip, iyegin sozýp ayaklarýnýñ üstine koyýp jatkan eken. Dým kozðalmay uzak jatývýna karaðanda közi jumývlý bolsa kerek. Oný koranýñ avzýnan kirip barýp atýv küte kavipli, al turðan jerimnen ata berivge uzaklýk etip, ok kalpal tiyeme yamasa ok helsirep barýp tiyip öltirmes degen oy boldý. Jene karsý aldý bolðannan soñ gözlep atýrðanda közin aþýp jibereme elle kaytedi. Akýrýnda koranýñ arka terepinen yarým arþýnday jerden jolbarýstý nýþanlap atkanday sañlak ettim. Adamlardýñ köpþiligi meniñ tilegimde. Tek geyparalar ðana bul bala bir belege uþýratpasa bolar edi. Öziniñ kesirin bizlerge de tiygizedi ðoy, jolbarýs degen küte aþývlý nerse dep güñkildesti. Men özime üyrenþikli tevekelime sýyýndým da mýltýktý tesikten ötkerip gözlevge kiristim. Kulak þekeñ usý emes pe dep berip jibergenim, jolbarýs tört arþýnday jokarý sekirip tüsip, þýr gübelek aynala bergende ekinþi ok penen berip jibergenim jolbarýs kuladý. Sespey kattý bilemen. Heþ kozðalmadý. Jaylýk penen mýltýðýmdý suvýrýp alýp iynime saldým. Adamlar jolbarýstýñ ölgenin körmese de bizlerdiñ dem alývýmýzdan sezip, orýnlarýnan turýp, erip bizlerge karap jürdi. Hemmemiz jolbarýstýñ kasýna bardýk. Jolbarýs rastan da sespey katkan eken. Deslepki atkaným basýnan, soñðý atkaným ökpe-jürekten tiyipti. Adamlardýñ küte vaktý hoþ boldý. Meni eyyem zamandaðý ötken Arýkmergenniñ inisi Þebikmergen ekeniñ ras eken desti. Üþ künnen berli üylerine kire almay, as tatpay, dalada jipsiz baylanðan halýk üylerine kirdi. Meniñ tum-tusýmnan sansýz rahmetler javdý. Bul mertebe meni küte hellendirdi, añþýlýkka ýklasýmdý burýnðýdan da beter küþeytti. JOLBARIS TIRNAÐINDA Balýk avlav da küte kýzýk nerse. Balýk avlav degende kanday kýyýnlýklar bolsa da türine karamaytuðýn edim.emivderya burkýp, topýraktý gürep ýlaylanýp aksa da balýðý mol derya. Bunda ýlakanýñ eñ taynapýr avýrlýðý 5-6 patpan keletuðýnlarý bar, süven, sazan, bekireniñ de eñ irileri bar. Marka, akþabak taðý baska türleri tolýp atýr. Bulardý uslav kimlerdi kýzýktýrmaydý?! Birak usý balýklardýñ avlanatuðýn her türli mevsimi boladý. Ýyul, avgust aylarýndaðý topan tasývda süven, Uzaktan dervazenin ön tarafýndan yokladým ama hiçbir þey görünmüyordu. Ýki üç erkekle üzengi getirip ahýrýn sað tarafýna koyup, yavaþça çýkýp baþýmý görünür görünmez edip baktým ki, kaplan, ahýrýn arka sol tarafýnda, iki ön ayaðýnýn üstüne kösülüp, çenesini uzatýp ayaklarýnýn üstüne koymuþ yatýyor. Hiç kýmýldamadan uzun uzun yatýþýna bakýlýrsa, gözü kapalý (uyuyor) olmalý. Onu, ahýrýn kapýsýndan girip vurmak çok tehlikeli; bulunduðum yer de çok uzak. Kurþun yandan deðer mi, yoksa varana kadar hýzý kesilir de öldürmezse diye düþündüm. Yine, karþýsý olduðundan, niþan alýp atýldýðýnda gözünü açýp kaçar mý, neyler. Sonunda ahýrýn arka tarafýndan yarým arþýn kadar yerden kaplana niþan alýp atmaya gözüm kesti. Adamlarýn çoðu bana dua etmekte. Sadece bazýlarý, bu çocuk bir belâ getirmese bari diyordu. Kendisinin zararýný bizlere de dokunduracak yahu; kaplan denilen hayvan, çok öfkeli bir hayvandýr, diye söylendi. Ben tevekkül edip Allah a sýðýndým ve tüfeði delikten geçirip niþan almaya baþladým. Kulak bölgen (yanaðýn) orasý deðil mi deyip kurþunu atmamla kaplan, dört arþýn kadar yukarý fýrlayýp düþüp, kelebek gibi dönüp dururken, ikinci kurþunu atmamla kaplan devrildi, hareketsiz kaldý, hiç kýmýldamadý. Bezle tüfeðimi silip omuzuma saldým. Adamlar kaplanýn öldüðünü görmese de bizlerin nefes alýþýmýzdan sezip, yerlerinden kalkýp, koþup bizlere doðru yürüdüler. Hepimiz, kaplanýn yanýna vardýk. Kaplan, gerçekten de kýmýldamýyordu. Ýlk attýðým baþýndan, sonraki attýðým ciðer ve yürekten vurmuþ. Adamlar çok sevindi. Bana, eski zamanda yaþamýþ olan Arýkmergen in kardeþi Þebikmergen olduðun doðru imiþ dediler. Üç günden beri evlerine giremeyen, yemek yemeyen, dýþarýya ipsiz baðlanmýþ olan halk, evlerine girdi. Bana teþekkürler yaðdý. Bu mertebe, beni çok güçlendirdi, avcýlýða olan hevesimi, eskisinden daha fazla artýrdý. KAPLAN PENÇESÝNDE Balýk avlamak da çok eðlenceli bir þey. Balýk avlamakta bazý zorluklar olsa da onlara aldýrmazdým. Amuderya döne döne, topraðý sürükleyerek çamurlu aksa da balýðý bol bir nehirdir. Onda ýlaka balýðýnýn en irisinin aðýrlýðýnýn 5-6 batman gelenleri var; süven, sazan, bekire balýklarýnýn da en irileri var. Marka, akþabak ve daha baþka türleri de çok fazla. Bunlarý yakalamak kime zevk vermez?! Fakat bu balýklarýn avlanacak her türlü mevsimi vardýr. Eylül, Aðustos aylarýndaki su taþkýnlarýnda
ülken jayýn, ýlaklar köp avlanadý. Ýri jayýnlardý kerþi yamasa ülken ýlaka karmaklar menen hem þanýþký menen uslamasañ, avlardý jýrtýp ketedi. Men bul mevsimdi kurý ötkergim kelmeytuðýn her jýlðý edetim. Avgust aylarýnýñ bir künleri Emivderyanýñ iyrimli aylanbasýna kerþi hem karmak salýp otýrman. Arkam toðaylýk, vakýt yarým akþamnan ötti. Ay süttey jarýk. Arkadan tañ samalý esip tur. Tik jardaðý kamýslardýñ sýtýrlýsý Emivdeyanýñ sýlpýldaðan davýsýna kosýlýp, avýr bir hediyseniñ aldýnan þertiletuðýn sazday bolýp turýptý. Kerþim de, karmaklarým da heþ öt kakpadý. Ik bettegi kurýp koyðan karmaklarýmdý tekserivge kamýslýktýñ arasý menen jürdim. Kolýmda þanýþkým da bar. Her karmaktýñ arasý jüz kademdey jer edi. Birinþi karmaktan ötip, ekinþi karmakka barsam, bir ýlaka ilinip, þambýrlap atýr. Barýp jipten tartsam heþ küþ bermeydi. Kolýmdaðý þanýþkým menen þanýþkaným, kaptallap tiyse kerek, zorða degende jaña tartýp alðanýmda oñ jaðýmnan bir nerse ýrýldap kele pet penen deryanýñ raþýña kaðýp jiberdi. Entigip barýp tüstim. Jolbarýs ekenin bile koydým. Jene ýrýldap keldi de oñ kolýmnan tislep ýyýðýna kaðýp saldý, söytti de toðay iþi menen jüre berdi.meniñ tek sülderim kiyatýr. Aradan biraz vakýt ötkennen soñ özime kele basladým. Ge tar sokpak penen, ge þatlýktýñ arasý menen kiyatýr. Üsti-basýmnýñ ýrým-jýrým bolðaný býlay tursýn, hemme jerimniñ tikenge týrnalývý, bet avýzýmnýñ þýybayý þýðýp kanavý janýma ötip baratýr. Sel kozðalayýn desem, kolýma tislerin batýñkýrap ýrýldap koyadý.usýlay kiyatýrýp, ölimnen baskaný oylav mümkin bolmadý. Jolbarýs 2-3 jýldan adamnýñ göþine jerigedi deytuðýn edi, sol ras bolðaný, men sorlý bunýñ jerik asýna duvþar bolðaným, dep oylandým. Taðý da jolbarýs aþývlý, kekli boladý deytuðýn edi. Bul bayaðý atýp öltirgen jolbarýstýñ kegin alayýn dep jürgen þýðar. Eger nak sol bolsa, meni küte kýynap öltiredi-av, dep te oyladým. Jigildikli kalýñ toðaydan ötip, kopalý kamýslýktýñ arasýnan jürip kiyatýr. Bul mehelde tañ da ata basladý. Etirapta sýrt etken ses, kýyt etken davýs jok. Baska tüsse baspakþý bolarsañ degendey ölimge de köndim. Bul minutlarda meniñ basýma neler kelip ketpedi. Anamnan tuvýlýp, esimdi bilgennen usý jigirma jasýma kelgenimdegi devirdiñ beri esime tüsti. Dünyada herkimniñ her türli ölimi bar. Birevler avýrývdan, birevler suvða ketip, birevler ullý savaþlarda eliniñ, halkýnýñ ar-namýsý uþýn öledi. Adam balasý dünyaða kelgende katarýnan kem bolmavdý, mertlikti oylaydý, küseydi.mertlik, batýrlýk dep kara bastýñ ðamý uþýn etilgen isti aytpaydý. Halýk uþýn, el uþýn etilgen isti gayrattý aytadý. Esi akýlý pütin kim bolsa da mert bolývdý, arlý-namýslý bolývdý, batýr bolývdý, öle-ölgenþe halýk uþýn, süven, büyük yayýn balýðý, ýlak lar çok avlanýr. Ýri yayýn larý að ile veya büyük ýlaka larý oltalarla veya mýzrakla avlamazsan, aðlarý yýrtýp gider. Benim, bu mevsimi boþa geçirmemek, her yýlki âdetimdir. Aðustos aylarýnýn günlerinden bir gün, Amuderya nýn dönerek akan sularýna, að ve olta atmaktayým. Arkam ormanlýk, vakit yarým akþamý geçti. Ay, süt gibi aydýn. Arkadan tan rüzgârý esiyor. Dik yardaki kamýþlarýn sesi, Amudeya nýn þýrýldayan sesine karýþýp, aðýr (büyük) bir hadisenin öncesinde çalýnan bir saz gibi olmakta. Aðým da, oltalarým da hiç kýmýldamadý. Suyun sakin aktýðý yere kurduðum oltalarýma bakmak için kamýþlýðýn arasýndan yürüdüm. Elimde mýzraðým da var. Her oltanýn arasý yüz adým kadar yer idi. Birinci oltadan geçip, ikinci oltaya baktým ki, bir ýlaka yakalanmýþ, çýrpýnýp duruyor. Varýp ipi çektiysem de hiç takýlmadý. Elimdeki mýzraðýmla batýrýnca, yanýndan deðmiþ olmalý; zorla yeniden çektiðimde sað tarafýmdan bir hýrýltý geldi ve beni kuvvetle nehrin yüksek yerine fýrlatýp çarptýrdý. Soluk soluða düþtüm. Kaplan olduðunu anladým. Tekrar hýrlayarak geldi ve sað kolumdan diþleyip omuzuyla kaktý; sonra da ormanýn içine doðru gitti. Aradan biraz vakit geçtikten sonra kendime gelmeye baþladým. Gâh dar yoldan, gâh kütük ve dallarýn arasýndan yürüyorum. Üstüm baþýmýn yýrtýk pýrtýk olmasý bir yana, her yerimin dikenden týrmalanmýþ olmasý, aðzýmýn yüzümün kanamasý, canýmý çok acýtýyor. Biraz kýmýldayayým desem, koluma, diþlerinin yeri batýyor. Bu þekilde gelirken, ölümden baþka bir þeyi düþünmem mümkün olmadý. Kaplan, 2-3 yýlda bir adam etini caný çeker derlerdi, o, doðru imiþ. Ben garip, bunun aþ ermesine dûçar oldum diye düþündüm. Yine, kaplan öfkeli ve kindar olur derlerdi. Bu, önceki vurarak öldürdüðüm kaplanýn öcünü alayým diye geldi herhalde. Eðer böyle ise, beni can çekiþtirerek öldürecek be, diye düþündüm. Yabanî iðde aðaçlarýyla kaplý sýk ormandan geçip, sazlýðýn arasýndan yürüyerek gelmekteyim. O sýrada tan da atmaya baþladý. Etrafta hiçbir ses seda yok. Baþa düþse baspakþý (sýðýr bakýcýsý, sýðýr çobaný) olursun denildiði gibi, ölüme de razý oldum. Bu dakikalarda benim baþýma neler gelip gitmedi. Anamdan doðup, kendimi bildiðim andan þu yirmi yaþýma gelene kadarki yýllarýn hepsi aklýma geldi. Dünyada herkesin bir türlü ölümü var. Birileri hastalýktan, birileri suda boðulup, birileri büyük savaþlarda ilinin, halkýnýn ar namusu için ölüyor. Âdemoðlu, dünyaya geldiðinde arkadaþlarýndan geri kalmaz, mertliði düþünür, bekler.mertlik, yiðitlik, kara
el uþýn hýzmet etivdi maksat etedi. Al men bolsam, ðýrýstay küþine tolýsýp turðan vaktýmda heþ jerde herkanday adamlar aytýp jürgendey vakýya bolmay-ak bir hayvannýñ kýsýmýnda ejelim jetkenime? Meniñ: -al endi kolýña tüstim, öltirseñ öltir, -dep mülayimsivimniñ jöni kalay? Koy hedden askan korkakþýlýktýñ keregi ne?! Ölim korkakka öþ degendi bilmeyseñ be? Ölim-ölim bir ölim, Anadan bir tuvýlmak, bir ölmek bar. Köp bolsa kýynalýñkýrap ölermen. Kolýmnan kelgeninþe, küþimniñ barýnþa kutýlývdýñ jolýnda bolayýn, -degen pikirdi tastýyýkladým. Kün kýzarýp kiyatýr. Közimdi aþýp, közimniñ jetken jerine karap kiyatýrman. Eger de bos kiyatýrðan kolým menen jolbarýstýñ jutkýnþaðýnan bekkem uslap buvsam, demigip ölmes pe eken degen de jospar bar. Jok, kalay degen menen jolbarýs ðoy! -Hesseniy... - dep oylanýp, jene: birdey janýmnan taslamay jüretuðýn polat kanjarýmdý da usý saparý taslap ketkenimdi koya ber! Usýlay jürip kiyatýrðanýmda kalýñ kamýslýktýñ arasýnan soðýlðan kos sýmak jayða keldik. Onýñ avzýna barðanda jolbarýs kuyrýðýn býlðañlattý. Kolýma tisin batýrýýñkýrap, maðan abay etip ýrýldañkýrap koydý. Söytti de kolýmdý jiberdi. Men bul ýrýldavýna- týnýþ, kýlt etpey tur - degeni þýðar dep tüsindim. Ol aldýñðý sol ayaðý hem avzý menen kostýñ itiyajlanýp bekitilgen avzýn aþa basladý. Esik aþýlývdan emþekten ayýrðan köpek iyttiñ balasýnday sarðýþ jünli jolbarýstýñ balasý aldýna oynakþýp þýktý. Meni kostýñ törine aparýp ýlaktýrýp urdý. Balasý maðan kelip, iyiskep, her jerimnen tislep tartýp, oynap berdi. Jolbarýs balasýn eki üþ jaladý da maðan karap bir ýrýldap koydý. Esik avzýna kesesine tüsip jata basladý. Köp uzamay basýn jene bir köterip, maðan karap ýrýldap koydý. Balasý oðan kulaðýn tikireytip karadý da, meniñ menen jene oynay berdi. Bul abay etivlerdiñ beri de men hakkýnda þýðar dep tüsindim. Bul istiñ keyni ne bolar eken dep este dem alýp jataberdim. Al, balasý meniñ etegimdi kayzap, kiyiminen tartýp oynap jür. Aradan on minuttan vakýt ötti. Jolbarýs kurýldap uykýða kiristi. Kattý kurýldavýna karaðanda jolbarýs küte þarþasa kerek tüni menen jeytuðýn oljanýñ reti bolmaðannan soñ gezip-gezip akýrýnda meni tapkan ðoy, dep oyladým. Al Þebikmergen, hemeliñ bolsa etetuðýn vaktýñ keldi! - dedim iþimnen özime-özim. Kostýñ uyak-buyaðýna erkin karay basladým. Kos sonday jaksý, pukta düzetilgen. Kopalýktýñ tübin kazýp, astýna kalýñ etip kamýstýñ üpildirik basýn tösegen. Etirap baþýn gamý için yapýlan iþi ifade etmez. Halk için, yurt için yapýlan iþi, gayreti ifade eder. Aklý fikri yerinde kim varsa, mert olmayý, arlý namuslu olmayý, yiðit olmayý, ölene dek halk için, yurt için hizmet etmeyi maksat edinir. Ben ise, bedenime güç kuvvet dolduðu çaðýmda, hiçbir yerde, hiç kimsenin anlatamayacaðý bir olay olmadan, bir hayvanýn pençesinde ölecek miyim? Benim: Ýþte þimdi eline düþtüm, öldürürsen öldür, diyerek baþ eðmem olur mu? Bu kadar korkaklýðýn gereði ne?! Ölüm, korkaða öç denilen sözü bilmiyor musun? Ölüm ölüm bir ölüm. Anadan bir doðmak, bir ölmek var. Çok olsa acý çekerek ölürüm. Elimden geldiðince, gücümün yettiðince kurtulmanýn yolunu arayayým, þeklindeki düþünceyi makul gördüm. Güneþ batmakta. Gözümü açýp, görebildiðim yere kadar bakmaktayým. Eðer boþ duran kolumla kaplanýn boðazýndan sýkýca yakalayýp sýksam, soluk alamayýp ölmez mi acaba diye bir çare de var. Yok, ne de olsa kaplan be! -Hesseniy... diye düþündüm; yine yanýmdan hiç ayýrmadýðým çelik hançerimi de bu sefer atýp gittiðimi de boþver! Bu þekilde giderken, sýk kamýþlýðýn arasýna yapýlmýþ çardak gibi eve geldik. Onun aðzýna varýldýðýnda kaplan, kuyruðunu kýmýldattý. Koluma diþini biraz batýrdý ve bana dikkatle bakýp hýrýldadý. Sonra kolumu býraktý. Ben bu hýrýldayýþýyla Dur, kýmýldamadan dur demek istiyor herhalde diye düþündüm. O, sol ön ayaðý ve aðzý ile çardak evin kapatýlýp kilitlenen kapýsýný açmaya baþladý. Kapý açýlýnca, memeden ayrýlan köpek yavrusu gibi sarý tüylü kaplanýn yavrusu, önüne oynayarak çýktý. Beni çardak evin baþ köþesine ittirdi. Yavrusu bana gelip, koklayýp, her yerimden diþleyip çekip, oynadý. Kaplan, yavrusunu iki üç kez yaladý ve bana doðru bir hýrladý ve kapý önüne çaprazlamasýna yattý. Çok geçmeden baþýný yine bir kaldýrýp bana doðru hýrladý. Yavrusu, ona kulaðýný dikleyip baktý ve benimle yine oynamaya baþladý. Bu dikkat ve süzüþlerin hepsi de benim için herhalde diye düþündüm. Bu iþin sonu ne olur acaba diye yavaþça yatýp dinlendim. Yavrusu ise, benim eteðimi, giyimimi çekip oynamakta. Aradan on dakika kadar vakit geçti. Kaplan, horuldayarak uykuya gitti. Katý horuldamasýna bakýlýrsa kaplan çok yorulmuþ olmalý; geceleyin yediði yemeðini yiyemeyince gezip gezip sonunda beni buldu herhalde diye düþündüm. Ýþte Þebikmergen, yapacaðýn bir þey varsa tam zamaný! dedim içimden kendi kendime. Evin etrafýna bakmaya baþladým. Ev, çok iyi yapýlmýþ. Sazlýðýn altý kazýlýp, altýna kamýþýn tüylü kýsmý sýkça döþenmiþ. Etraf kamýþla çevrilmiþ, güney kýsmý
kamýs penen korþalðan, kün betti kalýñýrak etip, iymeytip saya etken. Eytevir bir usta adam sokkanday. Jolbarýstýñ balasý da þarþap uykýða kiristi. -Kane, endi ne kýlsam eken? Usý vakýtta bir tesil oylap tappasam kalðaným. Özimnen ümitti üzivim tiyis. Kamýslýktan atlap öteyin desem, kamýs sýldýrlap jolbarýstý oyatadý. Otýrðan jerimnen kopalýktýñ astýn teseyin desem, kopalýk kalýñ kamýs kýspaday. Onda biraz vakýt kerek. Este-akýrýn ornýmnan turdým. Jolbarýska karay jürdim. Korýkpadým. Dürsildegen jüregimdi basýp erkin havadan tereñ dem aldým. Keñ tebiyat, jarkýraðan künniñ jaktýsý meni kuþaðýna kýsýp, bavýrýna baskanday, tatlý samal menen köterip, havalap uþkanday bolýp tur. Deneme biraz küþ engendey boldý. Jene de tereñnen demimdi bir aldým da, -ya bahýt! - dep peþimdi jýydým. Jolbarýs tumsýðýn iþke alýp jatýr. Kuyrýk beti sýrtta, janbaslap ele kurýldavý menen uyýklap atýr. Men jolbarýstýñ tübine barýp, artký eki ayaðýnýñ kasýna oñ ayaðýmdý koyýp, jayþýlýk penen atladým. Ekinþi umýtýlýp sýrtka þýktým. Köp eglenip turmastan, týrs etkizbey alða bastým. Anýk on kademdey uzaklaðannan soñ kanat baylap uþýp otýrdým. Uþkaným emey ne? Joldaðý kalýñ þeñgel siresken jantak þataskan þatlýk birevi de közime köringen jok. Sakpanða salðan kesektey zýñðýp kiyatýrman. Arðý basý 15-20 minut iþinde deryaða kelip jettim. Kelgen jerim biyik tik jar, naðýz aðýslý jer eken. Heþ irkilip turmadým. Oylanývða pursat jok. Sol keliv petime deryaða özimdi attým. Özimniñ talay ötip jürgen Emivderya ðoy, he demey-ak kýyalap ýklap, arjaðýna öttim. Mayða tüsken týþkanday bolýp jaðaða þýðýp kiyimlerimdi sýðýp tursam, arjaktaðý meniñ deryaða taslaðan jerimniñ þañý aspanða þýðýp atýr. Abaylap karasam baðanaðý jolbarýsým. Onýñ jer týrnalap akýrðaný tap kulaðýmnýñ kasýna þýkkanday. Þala-þarpý kiyindim de, alða karay jöneldim. Sol barðannan avýlda eki kün jatýp, üþinþi küni jorajoldaslarým menen karýv-jarak alýp, deryanýñ arjaðýndaðý kerþige, karmaklarða kemeli barsak, bayaðý ýlaka deryaða týðýp tüsip, ele ilinip tur eken. Oný alýp kemege saldýk. Joralarýma jolbarýska bende bolðan jerimdi körsettim. Kerþige kelsek, eki süven tüsip tur eken. Bizler de buyýrðaný usý þýðar dep alýp, kerþi, karmaklardý jýynap kayta berdik. Sonnan baslap kanday bir avýlða þýksam da, karýv-jaraktý taslamayýn dep sert ettim. daha kalýn yapýlmýþ ve eðilerek gölge edilmiþ. Çok iyi bir usta adam yapmýþ gibi görünüyor. Kaplanýn yavrusu da yorgun düþüp uyumaya baþladý. -Haydi, þimdi ne yapsam acaba? Bu vakitte bir hile düþünmezsem kaldým. Kendimden ümidi kesmem gerek. Kamýþlýktan atlayýp geçeyim desem, kamýþ ses çýkarýp kaplaný uyandýrýr. Oturduðum yerimden evin sazlýktan yapýlmýþ altýný deleyim desem, kalýn kamýþla sýkýþtýrýlmýþ. Ona da biraz vakit gerek. Yavaþça yerimden kalktým. Kaplana doðru yürüdüm. Korkmadým. Güm güm atan yüreðimin sesini bastýrýp havadan rahat bir nefes aldým. Geniþ tabiat, parýldayan güneþin ýþýltýsý beni kucaðýna bastýrýr gibi, tatlý rüzgârla kaldýrýp havalandýrýp uçuracak gibi ediyor. Vücuduma biraz güç gelir gibi oldu. Yine de derinden bir nefes aldým ve ya talih! deyip eteðimi topladým. Kaplan, aðzýný içe almýþ yatýyor. Kuyruk tarafý dýþarda, yan dönmüþ horuldayarak yatýyor. Ben kaplanýn yanýna kadar varýp iki arka ayaðýnýn karþýsýna sað ayaðýmý koyup, yavaþça atladým. Ýkinci atlayýþta dýþarý çýktým. Çok oyalanmadan, çýt çýkarmadan yürüdüm. On adým kadar uzaklaþtýktan sonra, âdeta kanat baðlaylap uçtum. Uçmayým da ne yapayým? Yoldaki sýk dikenli þeñgel otlarý, bir sürü jantak otu, birbiri içine girmiþ aðaç dallarýnýn hiç biri de gözüme görünmedi. Sapana konmuþ taþ parçasý gibi fýrlayýp gidiyorum. En fazla 15-20 dakika içinde nehre gelip ulaþtým. Geldiðim yer, yüksek ve dik uçurum, hýzlý akýþlý yer imiþ. Hiç çekinmedim. Düþünmeye zaman yok. O geliþ gücümle kendimi nehre attým. Kaç defa geçip gittiðim nehir yahu, kýsa zamanda karaya ulaþtým. Yaða düþen sýçan gibi olup, kenara çýkýp giyimlerimi sýkarken baktým ki, arka taraftaki benim nehre atladýðým yerin tozu gök yüzüne yükseliyor. Dikkatle baktým ki benim kaplaným. Onun, topraðý týrmalayarak baðýrmasý, kulaðýma kadar geliyor. Yarým yamalak giyindim ve ileri doðru yürüdüm. Bu gidiþle köyde iki gün yatýp, üçüncü günü arkadaþlarýmla silâh, malzeme alýp, nehrin arka tarafýndaki aða, oltalara kayýkla vardýk. Gördük ki önceki ýlaka balýðý nehre düþmüþ, hâlâ takýlý vaziyette duruyor. Onu alýp kayýða koyduk. Arkadaþlarýma, kaplana esir olduðum yeri gösterdim. Aða ise iki süven balýðý düþmüþ. Bizler de nasibimiz bu herhalde deyip, að ve oltalarý toplayýp döndük. O zamandan beri hangi köye gidersem gideyim, silâh ve malzemeleri býrakmayacaðým diye þart ettim.