Çalışma Mevzuatı İle İlgili Bilgiler, Çalışanların Yasal Hak ve Sorumlulukları, İş Kazası ve Meslek Hastalıklarından Doğan Hukuki Sonuçlar

Katılımcıları; Eğitimin Amacı Çalışma mevzuatı, yasal hak ve sorumluluklar ile iş kazaları ve meslek hastalıklarının hukuki sonuçları hakkında bilgilendirmektir. 2

Öğrenme Hedefleri Bu dersin sonunda katılımcılar; Çalışma mevzuatı ile ilgili bilgileri öğrenir, Yasal hak ve sorumluluklarını öğrenir, İş kazaları ve meslek hastalıkları kavramlarını tanımlar. 3

Çalışma Mevzuatı ve Uygulama Alanları 4

SGK verilerine göre 2012 yılında ülkemizde; 74.871 iş kazası, 395 meslek hastalığı sonucunda, 745 çalışan hayatını kaybetmiş ve 2.209 çalışan sürekli iş göremez hale gelmiştir. 5

Çalışma hayatındaki sağlık ve güvenlikle ilgili hata ve noksanlıkların bedelini; külfetler olarak ödemektedir. 6

Oysa; Önlemek, ödemekten daha ucuz ve insanidir. 7

İş sağlığı ve güvenliğine daha çok önem verdiği görülen ülkelerin; çalışanları için ödemiş olduğu sağlık giderlerinin daha düşük olduğu, kaybedilen işgünü sayısının diğer ülkelere göre çok daha az olduğu ve buna bağlı olarak üretim kapasitesinin ve üretim kalitesinin daha yüksek olduğu görülmektedir. 8

ILO nun İş Sağlığı ve Güvenliği ve Çalışma Ortamına İlişkin 155 Sayılı Sözleşme si TBMM tarafından 2004 yılında onaylanmıştır. Aday ülke olarak da 89/391/EEC sayılı Çalışanların İşte Sağlık ve Güvenliklerini İyileştirmeye Yönelik Tedbirlerin Alınması Direktifi kabul edilmiştir. 9

- 4857 sayılı İş Kanunu 10.06.2003 tarih ve 25134 sayılı Resmi Gazetede, - 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 16.06.2006 tarih ve 26200 sayılı Resmi Gazetede, - 6098 sayılı Türk Borçlar Kanunu 04.02.2011 tarih ve 27836 sayılı Resmi Gazetede yayımlanarak yürürlüğe girmiştir. 10

6331 sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu eski İSG mevzuatı ile kıyaslandığında, güncel, proaktif ve hem çalışanlara hem de işverenlere daha çok hitap edebilen bir kanundur. 12

Proaktif Çalışanların Katılımı Yaklaşım B Risk Değerlendirmesi A C Uzman Katkısı Sağlanması İSG Koruma Önleme Anlayışı E D Çalışanların Bilgilendirilmesi ve Eğitimi 13

Kanunun bazı hükümleri aşamalı olarak hayata geçirilmektedir. Yayım 30 Haziran 2012 1 ocak 2013 50 den fazla çalışanı olan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri. 50 den az çalışanı olan, tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri. 1 Ocak 2014 1 Temmuz 2016 Kamu kurumları ile 50 den az çalışanı olan ve az tehlikeli sınıfta yer alan işyerleri. 14

Kapsam: Sayı sınırı olmaksızın, Memur, işçi, işveren, çırak, stajyer tüm çalışanlar, Kamu ve özel sektöre ait bütün işler ve işyerleri, Tarım, vb. dahil tüm işkolları. 15

Bütün işyerlerinde İSG profesyonelleri görev yapacak. İş Güvenliği Uzmanı İşyeri Hekimi Diğer Sağlık Personeli 16

İşyerleri, yapılan işin niteliğine göre tehlike sınıflarına ayrılmıştır. Tehlike sınıfı tespitinde; işyerinin yaptığı asıl iş esas alınır. A Sınıfı Uzman Çok tehlikeli B Sınıfı Uzman Tehlikeli C Sınıfı Uzman Az tehlikeli İşyeri hekimi, her tehlike sınıfında çalışabilir. 17

İSG Hizmetleri; Kısmi süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdamı Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdamı Niteliklere sahip işveren Ortak Sağlık ve Güvenlik Biriminden hizmet alımı Tam süreli işyeri hekimi ve iş güvenliği uzmanı istihdam edilmesi gereken işyerlerinde, işyeri sağlık ve güvenlik birimi kurulur. 18

Devlet, 10 dan az çalışanı olan işletmelerin iş sağlığı ve güvenliği hizmetlerinin giderlerini destekleyecek. Kamu hariç, 10 dan az çalışanı olan, Tehlikeli ve çok tehlikeli işyerleri, desteklenecektir. 10 dan az çalışanı bulunan, az tehlikeli sınıftaki işyerleri; Bakanlar Kurulu kararı ile desteklenecektir. Yeryüzünde muteber bir nesne yok devlet gibi Olmaya devlet cihanda bir nefes sıhhat gibi 19

İş kazalarını ve meslek hastalıklarını önleme adına önceden risk değerlendirmesi yapılacak. o Bütün işyerlerine risk değerlendirmesi zorunluluğu getirilmektedir. o İşveren, işyerinde çalışanların sağlık ve güvenliğini etkileyecek tehlikelerin belirlenerek gerekli tedbirlerin alınmasını sağlayacaktır. 20

Çalışanlar belli aralıklarla sağlık gözetiminden geçirilecek. Bütün çalışanlar için sağlık gözetimi; İşe giriş, İş değişikliği, İş kazası, meslek hastalığı ve tekrarlanan işten uzaklaşma durumlarında talep etmesi halinde, Çok tehlikeli sınıftaki işyerlerinde en geç yılda bir olmak üzere periyodik muayene tekrarlanır. Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta işe başlamadan önce sağlık raporu zorunluluğu. 21

Elli ve daha fazla çalışanın bulunduğu altı aydan fazla süren işlerin yapıldığı tüm işyerlerinde, İş Sağlığı ve Güvenliği Kurulu oluşturulacak. İşveren veya işveren vekili, İş Güvenliği Uzmanı, İşyeri Hekimi, İnsan kaynakları, personel, sosyal işler veya idari ve mali işleri yürütmekle görevli bir kişi, Bulunması halinde sivil savunma uzmanı, Bulunması halinde formen, ustabaşı veya usta, Çalışan temsilcisi, işyerinde birden çok çalışan temsilcisi olması halinde baş temsilci. 22

İşyerlerinde acil durum planları hazırlanacak. Acil Durum Planlarının hazırlanması, Acil durumlarla ilgili eğitimli yeterli sayıda destek elemanı görevlendirilmesi, Tatbikatların yapılması ve raporlanması. 23

Büyük endüstriyel kaza riski taşıyan işyerleri, güvenlik raporu veya kaza önleme politika belgesi olmadan işe başlayamayacak. İşyerleri işletmelerini güvenlik raporlarının içerik ve yeterliliği Bakanlıkça incelendikten sonra açabilecek... 24

İşveren tüm çalışanlarını, iş sağlığı ve güvenliği ile çalışma hayatına dair hak ve sorumlulukları hakkında bilgilendirecek. Riskler Tedbirler Yasal hak ve sorumluluklar İSG kayıtlarına erişim 25

EĞİTİMLERDEN ÖRNEKLER; ERGONOMİ EĞİTİMİ UYARI İŞARETLERİ 26

MGBF ÖRNEĞİ 27

Yasal Hak ve Sorumlulukların Kapsamı ve Günlük Çalışma Hayatından Örnekler 28

İşyeri: Mal veya hizmet üretmek amacıyla maddi olan ve olmayan unsurlar ile çalışanın birlikte örgütlendiği, işverenin işyerinde ürettiği mal veya hizmet ile nitelik yönünden bağlılığı bulunan ve aynı yönetim altında örgütlenen işyerine bağlı yerler ile dinlenme, çocuk emzirme, yemek, uyku, yıkanma, muayene ve bakım, beden ve mesleki eğitim yerleri ve avlu gibi diğer eklentiler ve araçları da içeren organizasyondur. 29

İşveren: Çalışan istihdam eden gerçek veya tüzel kişi yahut tüzel kişiliği olmayan kurum ve kuruluşlardır. 4857 Sayılı İş Kanunu 30

İşveren Vekili: İşveren adına hareket eden ve işin, işyerinin ve işletmenin yönetiminde görev alan kimselere işveren vekili denir. 4857 Sayılı İş Kanunu İşveren adına ve hesabına, işin veya görülen hizmetin bütününün yönetim görevini yapan kimse, işveren vekilidir. 5510 Sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu 31

İşveren adına hareket eden, işin ve işyerinin yönetiminde görev alan işveren vekilleri, İş Sağlığı ve Güvenliğinin uygulanması bakımından işveren sayılır. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 32

Çalışan: Kendi özel kanunlarındaki statülerine bakılmaksızın kamu veya özel işyerlerinde istihdam edilen gerçek kişidir. 6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu 33

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden İşverenlerin Görev ve Sorumlulukları; İşyerlerinde iş sağlığı ve güvenliği önlemlerinin alınması yükümlülüğü, işverenlerin gözetme borcunun doğal sonucudur. 34

Gerekli her türlü önlemi alma yükümlülüğü, Bilgilendirme ve eğitim verme yükümlülüğü, Sağlık Gözetimi, Örgütlenme yükümlülüğü, Denetleme yükümlülüğü, Kayıt ve Bildirim. 35

İşverenin Önlem Alma Yükümlülüğü; (6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Md. 4, 5) İşveren, çalışanların işle ilgili sağlık ve güvenliğini sağlamakla yükümlü olup bu çerçevede; a. Mesleki risklerin önlenmesi, eğitim ve bilgi verilmesi dâhil her türlü tedbirin alınması, organizasyonun yapılması, gerekli araç ve gereçlerin sağlanması, sağlık ve güvenlik tedbirlerinin değişen şartlara uygun hale getirilmesi ve mevcut durumun iyileştirilmesi için çalışmalar yapar. 36

b. İşyerinde alınan iş sağlığı ve güvenliği tedbirlerine uyulup uyulmadığını izler, denetler ve uygunsuzlukların giderilmesini sağlar. c. Risk değerlendirmesi yapar veya yaptırır. 37

ç. Çalışana görev verirken, çalışanın sağlık ve güvenlik yönünden işe uygunluğunu göz önüne alır. d. Yeterli bilgi ve talimat verilenler dışındaki çalışanların hayati ve özel tehlike bulunan yerlere girmemesi için gerekli tedbirleri alır. 38

İşverenin önlem alma yükümlülüğü çok geniş ve kapsamlıdır. Bu kapsamda işveren: a. Risklerden kaçınmak, b. Kaçınılması mümkün olmayan riskleri analiz etmek, c. Risklerle kaynağında mücadele etmek, 39

ç. İşin kişilere uygun hale getirilmesi için işyerlerinin tasarımı ile iş ekipmanı, çalışma şekli ve üretim metotlarının seçiminde özen göstermek, özellikle tekdüze çalışma ve üretim temposunun sağlık ve güvenliğe olumsuz etkilerini önlemek, önlenemiyor ise en aza indirmek, d. Teknik gelişmelere uyum sağlamak, e. Tehlikeli olanı, tehlikesiz veya daha az tehlikeli olanla değiştirmek, 40

f. Teknoloji, iş organizasyonu, çalışma şartları, sosyal ilişkiler ve çalışma ortamı ile ilgili faktörlerin etkilerini kapsayan tutarlı ve genel bir önleme politikası geliştirmek. g. Toplu korunma tedbirlerine, kişisel korunma tedbirlerine göre öncelik vermek. ğ. Çalışanlara uygun talimatlar vermekle sorumludur. 41

Bilgilendirme ve Eğitim Verme Yükümlülüğü; (6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Md. 16, 17) İşveren, çalışanları ve çalışan temsilcilerini işyerinin özelliklerini de dikkate alarak; a. İşyerinde karşılaşılabilecek sağlık ve güvenlik riskleri, koruyucu ve önleyici tedbirler. b. Kendileri ile ilgili yasal hak ve sorumluluklar. c. İlk yardım, olağan dışı durumlar, afetler ve yangınla mücadele ve tahliye işleri konusunda görevlendirilen kişiler hakkında bilgilendirir. 42

İşveren, çalışanların (iş sözleşmesinin ve iş ilişkisinin türüne bakmaksızın) iş sağlığı ve güvenliği eğitimlerini almasını sağlar. Çalışanlara verilecek eğitimler; Çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde yılda en az bir defa ve en az on altı saat olarak her çalışan için düzenlenir. 43

İSG Eğitimleri; İşe başlamadan önce, Çalışma yeri ve iş değişikliğinde, İş ekipmanının değişmesi halinde, Yeni teknoloji uygulanması halinde verilir. Eğitimler, değişen ve ortaya çıkan yeni risklere uygun olarak yenilenir. 44

Çalışan temsilcileri özel olarak eğitilir. Mesleki eğitim alma zorunluluğu bulunan tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işlerde, yapacağı işle ilgili mesleki eğitim aldığını belgeleyemeyenler çalıştırılamaz. 45

Tehlikeli ve çok tehlikeli sınıfta yer alan işyerlerinde; yapılacak işlerde karşılaşılacak sağlık ve güvenlik riskleri ile ilgili yeterli bilgi ve talimatları içeren eğitimin alındığına dair belge olmaksızın, başka işyerlerinden çalışmak üzere gelen çalışanlar işe başlatılamaz. İSG eğitiminin maliyeti çalışanlara yansıtılamaz. Eğitimlerde geçen süre çalışma süresinden sayılır. 46

İş kazası geçiren veya meslek hastalığına yakalanan çalışana işe başlamadan önce, söz konusu kazanın veya meslek hastalığının sebepleri, korunma yolları ve güvenli çalışma yöntemleri ile ilgili ilave eğitim verilir. Ayrıca, herhangi bir sebeple altı aydan fazla süreyle işten uzak kalanlara, tekrar işe başlatılmadan önce bilgi yenileme eğitimi verilir. 47

Tahliye (6331 Sayılı İSG Kanunu Md. 12); Ciddi, yakın ve önlenemeyen tehlikenin meydana gelmesi durumunda işveren; a. Çalışanların işi bırakarak derhal çalışma yerlerinden ayrılıp güvenli bir yere gidebilmeleri için, önceden gerekli düzenlemeleri yapar ve çalışanlara gerekli talimatları verir. 48

b. Durumun devam etmesi hâlinde, zorunluluk olmadıkça, gerekli donanıma sahip ve özel olarak görevlendirilenler dışındaki çalışanlardan işlerine devam etmelerini isteyemez. 49

İşveren, çalışanların kendileri veya diğer kişilerin güvenliği için ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıkları ve amirine hemen haber veremedikleri durumlarda; istenmeyen sonuçların önlenmesi için, bilgileri ve mevcut teknik donanımları çerçevesinde müdahale edebilmelerine imkân sağlar. Böyle bir durumda çalışanlar, ihmal veya dikkatsiz davranışları olmadıkça yaptıkları müdahaleden dolayı sorumlu tutulamaz. 50

Çalışan Temsilcisi (6331 İSG Kanunu Md. 20); İşveren; dengeli dağılıma özen göstermek kaydıyla, çalışanlar arasında yapılacak seçim veya seçimle belirlenemediği durumda atama yoluyla; iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili çalışmalara katılma, çalışmaları izleme, tedbir alınmasını isteme, tekliflerde bulunma ve benzeri konularda çalışanları temsil etmeye yetkili çalışanı, belirtilen sayılarda çalışan temsilcisi olarak görevlendirir. 51

2-50 arasında çalışan bulunan yerlerde 1 51-100 arasında çalışan bulunan yerlerde 2 101-500 arasında çalışan bulunan yerlerde 3 501-1000 arasında çalışan bulunan yerlerde 4 1001-2000 arasında çalışan bulunan yerlerde 5 2001 ve üzeri çalışan bulunan yerlerde 6 olmak üzere çalışan temsilcisi olarak görevlendirir. 52

İşverenin Kayıt ve Bildirim Yükümlülüğü; (6331 Sayılı İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu Md. 14) İşveren, a. Bütün iş kazalarının ve meslek hastalıklarının kaydını tutar, gerekli incelemeleri yaparak bunlar ile ilgili raporları düzenler. 53

b. İşyerinde meydana gelen ancak yaralanma veya ölüme neden olmadığı halde işyeri ya da iş ekipmanının zarara uğramasına yol açan veya çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olan olayları inceleyerek bunlar ile ilgili raporları düzenler. 54

İşveren, a. İş kazalarını kazadan sonraki üç iş günü içinde. b. Sağlık hizmeti sunucuları veya işyeri hekimi tarafından kendisine bildirilen meslek hastalıklarını, öğrendiği tarihten itibaren üç iş günü içinde, Sosyal Güvenlik Kurumuna bildirimde bulunur. 55

İşverenin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı; (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 25) ı) İşçinin kendi isteği veya savsaması yüzünden işin güvenliğini tehlikeye düşürmesi, işyerinin malı olan veya malı olmayıp da eli altında bulunan makineleri, tesisatı veya başka eşya ve maddeleri otuz günlük ücretinin tutarıyla ödeyemeyecek derecede hasara ve kayba uğratması durumunda; İşveren, iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir. 56

İşverenin Ücret Kesme Cezası; (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 38) İşveren toplu sözleşme veya iş sözleşmelerinde gösterilmiş olan sebepler dışında işçiye ücret kesme cezası veremez. İşçi ücretlerinden bu yolda yapılacak kesintiler bir ayda iki gündelikten fazla olamaz. Bu paralar Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı hesabına, kesildiği tarihten itibaren bir ay içinde yatırılır. 57

Bağımlılık Yapan Maddeleri Kullanma Yasağı; (6331 Sayılı İSG Kanunu Md. 28) İşyerine, sarhoş veya uyuşturucu madde almış olarak gelmek ve işyerinde alkollü içki veya uyuşturucu madde kullanmak yasaktır. İşveren; işyeri eklentilerinden sayılan kısımlarda, ne gibi hallerde, hangi X zamanda ve hangi şartlarla alkollü içki içilebileceğini belirleme yetkisine sahiptir. 58

İş Sağlığı ve Güvenliği Yönünden Çalışanların Görev ve Sorumlulukları; Çalışanlar, iş sağlığı ve güvenliği ile ilgili aldıkları eğitim ve işverenin bu konudaki talimatları doğrultusunda, kendilerinin ve hareketlerinden veya yaptıkları işten etkilenen diğer çalışanların sağlık ve güvenliklerini tehlikeye düşürmemekle yükümlüdür. 59

a. İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tehlikeli madde, taşıma ekipmanı ve diğer üretim araçlarını kurallara uygun şekilde kullanmak, bunların güvenlik donanımlarını doğru olarak kullanmak, keyfi olarak çıkarmamak ve değiştirmemek. b. Kendilerine sağlanan kişisel koruyucu donanımı doğru kullanmak ve korumak. 60

c. İşyerindeki makine, cihaz, araç, gereç, tesis ve binalarda sağlık ve güvenlik yönünden ciddi ve yakın bir tehlike ile karşılaştıklarında ve koruma tedbirlerinde bir eksiklik gördüklerinde, işverene veya çalışan temsilcisine derhal haber vermek. ç. Teftişe yetkili makam tarafından işyerinde tespit edilen noksanlık ve mevzuata aykırılıkların giderilmesi konusunda, işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. 61

d. Kendi görev alanında, iş sağlığı ve güvenliğinin sağlanması için işveren ve çalışan temsilcisi ile iş birliği yapmak. 62

Çalışanların Hakları; Eğitim hakkı, Görüş bildirme hakkı, Katılma hakkı, Talep hakkı, Çalışmama hakkı, Derhal fesih. 63

Çalışmaktan kaçınma hakkı; (6331 Sayılı İSG Kanunu Md. 13) Ciddi ve yakın tehlike ile karşı karşıya kalan çalışanlar kurula, kurulun bulunmadığı işyerlerinde ise işverene başvurarak durumun tespit edilmesini ve gerekli tedbirlerin alınmasına karar verilmesini talep edebilir. Kurul acilen toplanarak, işveren ise derhâl kararını verir ve durumu tutanakla tespit eder. Karar, çalışana ve çalışan temsilcisine yazılı olarak bildirilir. 64

o Kurul veya işverenin çalışanın talebi yönünde karar vermesi hâlinde çalışan, gerekli tedbirler alınıncaya kadar çalışmaktan kaçınabilir. Çalışanların çalışmaktan kaçındığı dönemdeki ücreti ile kanunlardan ve iş sözleşmesinden doğan diğer hakları saklıdır. o Çalışanlar ciddi ve yakın tehlikenin önlenemez olduğu durumlarda, işyerini veya tehlikeli bölgeyi terk ederek belirlenen güvenli yere gider. Çalışanların bu hareketlerinden dolayı hakları kısıtlanamaz. 65

o İş sözleşmesiyle çalışanlar, talep etmelerine rağmen gerekli tedbirlerin alınmadığı durumlarda, tabi oldukları kanun hükümlerine göre iş sözleşmelerini feshedebilir. 66

İşçinin Haklı Nedenle Derhal Fesih Hakkı; (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 24) Süresi belirli olsun veya olmasın işçi, İş sözleşmesinin konusu olan işin yapılması işin niteliğinden doğan bir sebeple işçinin sağlığı veya yaşayışı için tehlikeli olursa, iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir: 67

Süreli Fesih (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 24); Belirsiz süreli iş sözleşmelerinin feshinden önce durumun diğer tarafa bildirilmesi gerekir. İş sözleşmeleri; a. İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra, b. İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra, 68

c. İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra, d. İşi üç yıldan fazla sürmüş işçi için, bildirim yapılmasından başlayarak sekiz hafta sonra, feshedilmiş sayılır. 69

Yeni İş Arama İzni (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 27); Bildirim süreleri içinde işveren, işçiye yeni bir iş bulması için gerekli olan iş arama iznini iş saatleri içinde ve ücret kesintisi yapmadan vermeye mecburdur. İş arama izninin süresi günde iki saatten az olamaz ve işçi isterse iş arama izin saatlerini birleştirerek toplu kullanabilir. Ancak iş arama iznini toplu kullanmak isteyen işçi, bunu işten ayrılacağı günden evvelki günlere rastlatmak ve bu durumu işverene bildirmek zorundadır. 70

Yıllık Ücretli İzin Hakkı ve İzin Süreleri (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 53); İşyerinde işe başladığı günden itibaren, deneme süresi de içinde olmak üzere, en az bir yıl çalışmış olan işçilere yıllık ücretli izin verilir. Yıllık ücretli izin hakkından vazgeçilemez. Yıllık ücretli izin işveren tarafından bölünemez. Ancak, tarafların anlaşması ile bir bölümü on günden aşağı olmamak üzere en çok üçe bölünebilir. 71

İşçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi, hizmet süresi; a. Bir yıldan beş yıla kadar (beş yıl dahil) olanlara ondört günden, b. Beş yıldan fazla onbeş yıldan az olanlara yirmi günden, c. Onbeş yıl (dahil) ve daha fazla olanlara yirmi altı günden, az olamaz. 72

Ancak on sekiz ve daha küçük yaştaki işçilerle elli ve daha yukarı yaştaki işçilere verilecek yıllık ücretli izin süresi yirmi günden az olamaz. İşveren tarafından yıl içinde verilmiş bulunan diğer ücretli ve ücretsiz izinler veya dinlenme ve hastalık izinleri yıllık izne mahsup edilemez. Yıllık ücretli izin günlerinin hesabında izin süresine rastlayan ulusal bayram, hafta tatili ve genel tatil günleri izin süresinden sayılmaz. 73

Çalışma Süresi (4857 Sayılı İş Kanunu Md. 53); Genel bakımdan çalışma süresi haftada en çok kırk beş saattir. Aksi kararlaştırılmamışsa bu süre, işyerlerinde haftanın çalışılan günlerine eşit ölçüde bölünerek uygulanır. Günlük çalışma süresi her ne şekilde olursa olsun 11 saati aşamaz. 74

Fazla çalışma süresinin toplamı bir yılda ikiyüzyetmiş saatten fazla olamaz. Fazla çalışma yapan işçi, isterse işverene yazılı olarak başvurmak koşuluyla, bu çalışmalar karşılığı zamlı ücret yerine, fazla çalıştığı her saat karşılığında bir saat otuz dakikayı, serbest zaman olarak kullanabilir. Çalışma hayatında "gece" en geç saat 20.00'de başlayarak en erken saat 06.00'ya kadar geçen ve her halde en fazla onbir saat süren dönemdir. 75

İş Kazası ve Meslek Hastalıkları Meydana Geldiğinde Yapılması Gerekenler ve Çalışan Açısından Hukuki Yararlanım ile Günlük Çalışma Yaşamından Örnekler 76

Ramak Kala Olay: İşyerinde meydana gelen; çalışan, işyeri ya da iş ekipmanını zarara uğratma potansiyeli olduğu halde zarara uğratmayan olaydır. 77

Kaza: Kasıt söz konusu olmaksızın meydana gelen, beklenmedik ve sonucu istenmeyen bir olayı belirtmektedir. Kazanın işyerinde meydana gelmesi sonucu iş kazası olarak adlandırılır. 78

Olay İstenmeyen Durum Ramak Kala Olay Kaza İş Kazası 79

İş Kazası; 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanununun 13. maddesinde belirlenen durumlarda meydana gelen ve sigortalıyı hemen veya sonradan bedenen ya da ruhen engelli hale getiren olaydır. İşveren tarafından yürütülmekte olan iş nedeniyle, 80

Bir işverene bağlı olarak çalışan sigortalının, görevli olarak işyeri dışında başka bir yere gönderilmesi nedeniyle asıl işini yapmaksızın geçen zamanlarda, Emziren kadın sigortalının, iş mevzuatı gereğince çocuğuna süt vermek için ayrılan zamanlarda, 81

Sigortalıların, işverence sağlanan bir taşıtla işin yapıldığı yere gidiş gelişi sırasında, 82

Bir kazanın iş kazası olarak nitelenmesi, kazaya uğrayanın haklarının iş yasaları çerçevesinde değerlendirilmesini sağlar. 83 83

5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu Md. 13; İş kazasının bildirilmesi ve soruşturulması: İş kazası işveren tarafından; O yer yetkili kolluk kuvvetlerine derhal ve Sosyal Güvenlik Kurumuna da en geç kazadan sonraki üç işgünü içinde bildirilir. İş kazasının işverenin kontrolü dışındaki yerlerde meydana gelmesi halinde, bildirim süresi iş kazasının öğrenildiği tarihten itibaren başlar. 84

İş Kazası Bildirim Formu Sosyal Sigorta İşlemleri Yönetmeliği Ek.7 85

İşyerlerinde meydana gelen iş kazaları için, gerek durumun tespiti ve gerekse de nedenlerin bulunması ve değerlendirilmesi açısından birtakım sistematik işlemlerin yapılması gerekir. Kaza sonrası yapılacaklar: İş Kazalarının İncelenmesi, Yasal soruşturma (Adli Süreç). 86

İş Kazalarının İncelenmesi; İşyerinde kaza incelemesi, inceleme prosedürünün uygulanmasından çok, kazanın gerçek nedenlerini bulmak için her zaman iki aşamada yürütülmelidir: 1. Neler olduğunun öğrenilmesi (kazanın/olayın seyri), 2. Nedenlerinin tespit edilmesi. 87

İncelemelerde Gösterilen Çaba; En çok çabayı ciddi kazaların soruşturulmasında gösteririz. Oysa ramak kala olayları dikkate alırsak ciddi kazaların sayısını azaltabiliriz. 89

İncelemenin amacı kazanın nedenlerini Belirlemek ve iyileştirmeleri uygulamaktır; kimin suçlu olabileceğini bulmak değil. Çalışanlar, kaza benzeri tüm olayların incelenmesi ve iyileştirmelerin yapılabilmesi amacıyla tüm ramak kala ve tehlikeli durumları bildirmelidir. 90

Yasal Soruşturma; Türk Ceza Kanunu açısından, Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu açısından, Türk Borçlar Kanunu açısından ve İş Sağlığı ve Güvenliği Kanunu açısından, çok yönlü olarak yürütülür. 91

Açılan Davalar; 1. Ceza Davaları (Türk Ceza Kanuna Göre), 2. Hukuk Davaları, o Sosyal Güvenlik Kurumunun açtığı alacak (Rücu) davaları, (SSGSS Kanununa Göre), o Kazalı çalışan veya yakınlarının açtığı maddi, manevi tazminat ve destekten yoksun kalma tazminat davaları (Türk Borçlar Kanununa Göre). 92

Ceza Davalarında Kusur Tespiti; Ceza sorumluluğu şahsidir. Kimse başkasının fiilinden dolayı sorumlu tutulamaz. Tüzel kişiler hakkında ceza yaptırımı uygulanamaz. (TCK Md.20) Ceza davalarında, asli yada tali kusur alan kişiler, işveren vekili olsun ya da olmasın, daha sonra açılacak rücu veya tazminat davalarında, oranı değişmekle birlikte mutlaka kusur alırlar. 93

İş Kazalarının Cezai Sonuçları; Ölümlü İş Kazaları: Taksirle yani kasıt olmaksızın, bir insanın ölümüne sebep olan kişi hakkında, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Asliye Ceza Mahkemelerinde, 2 yıldan - 6 yıla kadar Hapis cezası talebi ile dava açılır. 94

Taksirle yani kasıt olmaksızın, fiil birden fazla insanın ölümüne yada bir veya birden fazla kişinin ölümü ile birlikte bir veya birden fazla kişinin yaralanmasına neden olmuş ise, Cumhuriyet Savcılığı tarafından kişi hakkında, Ağır Ceza Mahkemelerinde, 2 yıldan - 15 yıla kadar hapis cezası talebi ile dava açılır. Davalar kamu davası niteliğindedir ve şikayete bağlı değildir. (TCK Md.85 ) 95

Yaralanmalı İş Kazaları: Taksirle yani kasıt olmaksızın, başkasının yaralanmasına veya sağlığına neden olan kişi hakkında, ilgili Cumhuriyet Savcılığı tarafından, Sulh Ceza Mahkemelerinde, 3 Aydan - 1 yıla kadar hapis cezası talebi ile dava açılır. Dava sonucunda Adli Para Cezası uygulanabilir. 96

Fiilin birden fazla kişinin yaralanmasına neden olması halinde, altı aydan üç yıla kadar hapis cezasına hüküm olunur. Taksirle yaralama suçunun soruşturulması ve kovuşturulması şikâyete bağlıdır. Ancak, hafif yaralama hariç, suçun bilinçli işlenmesi halinde şikâyet aranmaz. (TCK Md.89) 97

İş Kazalarının Hukuki Sonuçları; Kusurlu ve hukuka aykırı bir fiille başkasına zarar veren, bu zararı gidermekle yükümlüdür. (TBK Md.49) Zarar gören zararını ve zarar verenin kusurunu ispat yükü altındadır. (TBK Md.50) 98

Çalışanın Yaralanması Halinde Tazminat Talebi: Kaza olayı sonucu çalışanın hayatını kaybetmemiş olması nedeniyle, sadece kendisinin tazminat isteme hakkı vardır. Maddi Tazminat Talebi (TBK 54) Manevi Tazminat Talebi (TBK 56) İş göremezlik Tazminat Talebi (TBK 54) 99

Çalışanın Ölmesi Halinde Tazminat Talebi: İş kazası nedeniyle hayatını kaybeden çalışanın geride kalan yakınları ve yardım görenler: Maddi Tazminat Talebi (TBK 53) Manevi Tazminat Talebi (TBK 56) Destekten Yoksun Kalma Taz. Tal. (TBK 53) 100

Rücu Tazminatı: SGK, işveren ve üçüncü şahıslar hakkında 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunun 21. maddesine göre rücu (alacak) tazminat davası açabilir. İşveren, iş kazasında kusuru tespit edilen işveren vekili ve çalışana rücu (alacak) tazminat davası açabilir. 101

İşin durdurulması: İşyerindeki bina ve eklentilerde, çalışma yöntem ve şekillerinde veya iş ekipmanlarında çalışanlar için hayati tehlike oluşturan bir husus tespit edildiğinde; bu tehlike giderilinceye kadar, hayati tehlikenin niteliği ve bu tehlikeden doğabilecek riskin etkileyebileceği alan ile çalışanlar dikkate alınarak, işyerinin bir bölümünde veya tamamında iş durdurulur. (İSGK Md. 25) İş Kazalarının İdari Sonuçları; 102

Sigortalının kendisinden kaynaklanan sebeplerle tedavi süresinin uzaması, iş göremezliğinin artması: SGK tarafından geçici iş göremezlik ödeneği veya sürekli iş göremezlik geliri; ağır kusuru yüzünden iş kazasına uğrayan sigortalının kusur derecesi esas alınarak üçte birine kadarı eksiltilir. (SSGSSK Md.22) 103

Teşekkür Ederiz Kazasız günler dileriz 104