Belediye Gelirlerinin Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri Arasında Dağılımı

Umut VARLI E. Maliye Başmüfettişi uvarli77@hotmail.com Belediye Gelirlerinin Büyükşehir ve İlçe Belediyeleri Arasında Dağılımı 1. GİRİŞ 2. Dünya savaşı sonrasında tüm dünyada artan kentleşme olgusu 1950 yılından itibaren ülkemizde de yoğun olarak hissedilmeye başlanmıştır. Ulaşım imkânlarının gelişmesi, teknolojik ilerlemeler sonucunda sanayi üretiminin artması, tarımda makineleşme sonucu iş gücü ihtiyacının azalması ve nihayetinde ekonomik faaliyetlerin belirli merkezlerde yoğunlaşması neticesinde kırsal alanlardan şehirlere doğru bir nüfus hareketi oluşmuştur. Hızlı nüfus artışı ve nüfusun kentlere yönelmesi nedeniyle büyük yerleşim yerlerinin yakınlarında şehrin uzantısı durumunda daha küçük yerleşim yerleri oluşmaya başlamıştır. Ancak şehrin çevresindeki bu nispeten küçük olan yerleşim birimleri ana merkez tarafından sunulan hizmetlerinden yeteri kadar yararlanamamıştır. Bu nedenle büyük yerleşim yerlerinin yakınlarındaki bu yerleşim merkezlerine ana merkezde sunulan hizmetlerin ulaştırılabilmesi, daha büyük çapta organize olan, özellikle ulaşım, altyapı ve imar hizmetlerini çevre yerleşim alanlarını da kapsayacak şekilde sunan büyükşehir belediyeleri ile mümkün olmuştur. Büyükşehir belediyelerinin kurulması sonucunda, belediyelere tahsis edilen vergi, harç, katılma payı gibi gelir kaynaklarının belli ölçülerde büyükşehir ile ilk kademe ve ilçe belediyeleri arasında paylaştırılması gerekmiştir. Diğer bir deyişle belediye ve mücavir alan sınırlarında toplanacak gelir kaynaklarının bazılarının ilk kademe ve ilçe belediyesine bazılarının ise büyükşehir belediyesine ait olması gerekecektir. Bu makalemizde belediyelere tahsis edilen gelir kaynaklarından hangilerinin ilk kademe ve ilçe belediyelerince, hangilerinin büyükşehir belediyelerince tahsil edilmesi gerektiği konusunu ilgili Kanunlar, Gelir idaresinin görüşleri ve yargı kararları çerçevesinde ele alacağız. 2. BELEDİYE GELİRİ OLARAK VERGİLER 2.1. Emlak Vergisi 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanununa göre, Türkiye sınırları içinde bulunan binalar bina vergisine, arazi ve arsalar ise arazi vergisine tabidir. Kısaca emlak vergisi olarak söyleyebileceğimiz bina, arazi ve arsalara ilişkin vergileri tahsil yetkisi kural olarak ilgili belde veya ilçe belediyelerine aittir. Diğer bir deyişle büyükşehir belediyelerinin emlak vergisi tahsil etme yetkisi bulunmamaktadır. 1319 sayılı Emlak Vergisi Kanunu nun 11 nci maddesinin son fıkrasında, bir il veya ilçe hududu içerisinde birden fazla belediye olması halinde, belediye ve mücavir alan sınırları dışında bulunan binaya ait bina vergisini tarha yetkili olacak belediyenin, ilgili Valiler tarafından belirleneceği hükme bağlanmıştır. Mezkûr Kanunun 21 nci maddesinin son fıkrasında, arazi ve arsalar açısından da aynı hüküm bulunmaktadır. Valilerin söz konusu yetkileri kullanırken, bina, arsa ve arazilerin bulunduğu yerlerin iktisadi ve coğrafi bakımdan bağlı ve yakın olan belediyeleri seçme konusunda gerekli özeni göstermeleri beklenmektedir. 1 1 Maliye Bakanlığı nın 2003/1 sayılı Emlak Vergisi Kanunu Sirküleri Ocak 2014 Yıl: 14 Sayı: 160 17

2.2. İlan ve Reklam Vergisi 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun 12 nci maddesine göre, belediye sınırları ile mücavir alanları içinde yapılan her türlü ilan ve reklam, ilan ve reklam vergisine tabidir. Belediye ve mücavir alanları içinde yapılan her türlü ilan ve reklam faaliyetlerine ilişkin ilan ve reklam vergisini tahsil yetkisi, ilan ve reklam faaliyetinin yapıldığı ilk kademe veya ilçe belediyesine aittir. Belediye ve mücavir alanların dışında yapılan ilan ve reklam faaliyetleri ise 2464 sayılı Kanunun 12 nci maddesi uyarınca verginin konusuna girmemektedir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun 7 nci maddesinin (g) bendine göre, büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapma, yaptırma, bakım ve onarımını sağlama, kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koyma, ilan ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirleme, meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirme yetki ve sorumluğu büyükşehir belediyelerine verilmiştir. Görüleceği üzere büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapma ve bunların bakım onarımı ile bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin ilan ve reklam faaliyetlerini düzenleme yetkisi büyükşehir belediyelerinin sorumluluk alanında girmektedir. Söz konusu sorumluluğa paralel olarak, 5216 sayılı Kanunun 23 ünci maddesinin (f) bendi ile büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollar ile bunlara cephesi bulunan binalar üzerindeki her türlü ilan ve reklamların vergileri ile asma, tahsis ve bakım ücretlerini tahsil yetkisi büyükşehir belediyelerine verilmiştir. Burada bir cephesi anayola, meydana veya bulvara diğer cephe veya cepheleri sokağa bakan binaların durumu özellik arz etmektedir. Gelir İdaresi konuya ilişkin olarak vermiş olduğu bir özelgede, büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve anayollara cephesi bulunan binalar üzerinde bulunan her türlü ilan ve reklama ait vergilerin, söz konusu binaların sokaklara cephesi bulunup bulunmadığına bakılmaksızın büyükşehir belediyesine ödenmesi gerektiğini ifade etmiştir. 2 2 Gelir İdaresi Başkanlığı Ankara Vergi Dairesi Başkanlığı nın 04/05/2012 tarih ve B.07.1.GİB.4.06.17.02-175-2[12-2012-13]-525 sayılı özelgesi Konuya ilişkin olarak ulaşabildiğimiz Danıştay 9 uncu Dairesi nin 22/05/2007 tarih ve E: 2006/2112, K: 2007/2029 sayılı kararına göre, ana arterde olsa bile yol kenarındaki binaların ana caddeye cephesi olmayan yüzlerine özel mülke konu bahçe, arsa veya araziye dikilen direklere ya da panolara konulan reklamların vergilerinin ilçe veya ilk kademe belediyeleri tarafından tahsil edilmesi gerekmektedir. Görüldüğü üzere büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve anayollara cephesi bulunan binaların diğer cephelerinde bulunan reklam ve ilan panolarına ilişkin verginin hangi belediye tarafından tahsil edilmesi gerektiğine ilişkin Gelir İdaresi ile Danıştay farklı görüşlere sahiptir. Gelir idaresi bu tür binalar üzerindeki her türlü ilan ve reklam panosuna ilişkin verginin büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilmesi gerektiğini belirtirken, Danıştay 9. Dairesi, ana arterde olsa dahi yol kenarındaki binaların ana caddeye cephesi olmayan yüzlerindeki ilan ve reklam panolarına ilişkin verginin ilçe veya ilk kademe belediyesi tarafından tahsil edilmesi gerektiğini değerlendirmektedir. Konuya ilişkin kişisel görüşümüz Gelir İdaresinin görüşü ile aynı mahiyettedir. 5216 sayılı Kanunun 7/g ve 23/e maddelerinde yer alan büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları ile bu alanlara cephesi bulunan binalar üzerindeki her türlü ilan ve reklamlardan bu binalar üzerinde yer alan bütün ilan ve reklamların anlaşılması gerekmektedir. Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollar üzerindeki her türlü ilan ve reklamlara ilişkin vergileri tahsil etme yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Diğer bir deyişle, büyükşehir belediyesinin yetki alanına giren ve yukarıda belirtilen alanlar üzerinde bulunan elektrik direklerine asılan reklam tabelaları, bu alanlara konulan bilboardlar üzerindeki reklamlar, direk dikilmek suretiyle asılan reklam panoları veya yolları ayıran bariyerlere asılan ilan ve reklamlara ilişkin vergiler büyükşehir belediyelerince tahsil edilecektir. 5216 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin (d) bendi uyarınca, büyükşehir belediyesine bırakılan sosyal ve kültürel tesisler, spor, eğlence ve dinlenme yerleri ile yeşil sahalar içinde tahsil edilecek her türlü belediye vergi, resim ve harçları büyükşehir belediyesinin gelirleri arasında sayıldığından, bu alanlarda yer alan her türlü ilan ve reklama ilişkin vergi büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilecektir. Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollarda sabit mahiyette olmayan 18 Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüalite Dergisi

ilan ve reklam faaliyetlerine ilişkin verginin hangi belediye tarafından tahsil edileceği diğer bir tartışma konusudur. Konuyu bir örnek üzerinden açıklayacak olursak, İstanbul ili Beşiktaş ilçesinde merkezi bulunan, aynı zamanda İstanbul ilinin 6 farklı ilçesinde faaliyet gösteren bir dershane işletmesinin tanıtım amacıyla el ilanları (broşür) dağıttığını ve bazı el ilanlarının büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollarda dağıtıldığını varsayalım. Söz konusu broşürler İstanbul un çeşitli merkezlerinde dağıtılmaktadır. Bilindiği üzere ilan ve reklam amacıyla dağıtılan broşür, katalog, duvar ve cep takvimleri ile biblo veya benzerlerinin her biri için maktu tutarda ilan ve reklam vergisi tahsil edilmektedir. Tahsil edilecek tutar belediyelerin ait olduğu gruba göre 5 ila 20 kuruş arasında değişmektedir. 3 Söz konusu vergi, ilan ve reklam işinin mükellefçe yapılması halinde ilan ve reklam işinin yapılmasından önce mükellef tarafından, ilan ve reklam işinin bu işi mutad meslek olarak ifa edenler tarafından yapılması halinde ilan ve reklam işini yapanlarca, ilan ve reklamın yapıldığı ayı takip eden ayın 20 nci günü akşamına kadar verilecek beyanname ile tarh edilip ödenmektedir. Görüldüğü üzere işletme henüz broşürlerini dağıtmadan önce, dağıtacağı toplam broşür sayısı ile her bir broşür için ödenmesi gereken vergi tutarının çarpımı tutarındaki ilan ve reklam vergisini ilgili belediyeye ödemek zorundadır. Bu durumda, hangi belediye sınırları içindeki merkezlerde kaçar adet broşür dağıtılacağı önceden bilinemeyeceğinden, broşürlere ilişkin verginin birden fazla belediyeye ödenmesi pratik olarak mümkün görünmemektedir. Söz konuşu broşürlerin büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollarda dağıtılması halinde, ilan ve reklam vergisinin önceden ödenmesi nedeniyle, büyükşehir belediyesine beyanname verilmek suretiyle vergi ödenmesine gerek olmadığı düşünülmektedir. Gelir İdaresi vermiş olduğu bir özelgede birden fazla belediyeyi ilgilendiren ilan ve reklamlarda her belediyenin ayrı ayrı ilan ve reklam vergisi alması söz konusu olamayacağından, yükümlülerin bu şekilde yapacakları ilan ve reklamlarda ilan ve reklam vergisini iş bakımından muamelelerin bilfiil toplandığı ve idare edildiği iş merkezlerinin bulunduğu yer belediyesine vermeleri gerektiğini belirtmiştir. 4 3 Söz konusu ilan ve reklam vergisi tutarları 18/12/2013 tarih ve 28855 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 21/10/2013 tarih ve 2013/5585 sayılı Bakanlar Kurulu Kararı ile belirlenmiştir. 4 Gelir İdaresi Başkanlığı nın 07/05/2008 tarih ve B.07.1.GİB.0.66/6623-96/47320 sayılı özelgesi 2.3. Eğlence Vergisi 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun 17 nci maddesine göre, Kanunun 21 nci maddesinde belirtilen ve belediye sınırları ile mücavir alanlar içinde yer alan eğlence işletmelerinin faaliyetleri eğlence vergisine tabidir. Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında kalan yerlerdeki eğlence işletmelerinin faaliyetleri ise verginin konusuna girmemektedir. Belediye sınırları ve mücavir alanlar dâhilindeki eğlence faaliyetlerine ilişkin eğlence vergisini tahsil etme yetkisi, at yarışları dâhil müşterek bahisler nedeniyle doğacak eğlence vergisi hariç olmak üzere, eğlence faaliyetinin icra edildiği yerin bağlı olduğu belediyeye aittir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununun 23/1-c maddesinde; 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanununda yer alan oran ve esaslara göre büyükşehir belediyesince tahsil olunacak at yarışları dâhil müşterek bahislerden elde edilen Eğlence Vergisinin % 20 si müşterek bahislere konu olan yarışların yapıldığı yerin belediyesine, % 30 u nüfuslarına göre dağıtılmak üzere diğer ilçe ve ilk kademe belediyelerine ayrıldıktan sonra kalan % 50 si büyükşehir gelirleri arasında sayılmıştır. Söz konusu madde metninden de anlaşılacağı üzere at yarışları dâhil müşterek bahisler nedeniyle doğacak eğlence vergisi büyükşehir belediyesince tahsil edilecek ve yukarıda belirtilen dağıtıma tabi tutulacaktır. Örneğin İzmir hipodromunda düzenlenen at yarışları üzerine yapılacak müşterek bahislere ilişkin eğlence vergisi İzmir Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsil edilecek, tahsil edilen verginin %20 si at yarışlarının düzenlendiği hipodromun Buca Belediyesi sınırları dâhilinde bulunması nedeniyle bu belediyeye verilecek, %30 u büyükşehir sınırları dâhilindeki diğer belediyelere nüfusları oranında paylaştırılacak, kalan %50 si ise büyükşehir belediyesinin geliri olacaktır. At yarışlarının Şanlıurfa da düzenlenmesi durumunda ise müşterek bahislere ilişkin eğlence vergisinin tamamı Şanlıurfa Belediyesi tarafından tahsil edilecektir. 5 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun 103 üncü maddesinde, eğlence vergisi hasılatın yüzde 10 unun bulunan yerlerde darülaceze ve benzeri kuruluşlar hissesi olarak ayrılıp belediyece sözü geçen müesseselere yüzde 10 unun da verem savaşına ayrılıp belediye sınırları için- 5 Umut VARLI, At Yarışlarına İlişkin Eğlence Vergisi, İdari ve Mali Mevzuat, Nisan 2013, Sayı 151, s. 36 Ocak 2014 Yıl: 14 Sayı: 160 19

de Verem Savaş Derneği Teşkilatı varsa yardım olarak bu derneğe verileceği hükme bağlanmıştır. Buna göre belediyeler tarafından tahsil edilen eğlence vergisi tutarının %10 u belediye sınırları içinde bulunan darülaceze ve benzeri kuruluşlara, %10 u ise belediye sınırları içinde bulunan Verem Savaş Deneği Teşkilatına verilecektir. At yarışları dâhil olmak üzere düzenlenen müşterek bahislerde verginin tahsil yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyeleri tarafından tahsil edilen eğlence vergisi 2464 sayılı Kanunun 103 üncü maddesinde belirtilen şekilde dağıtıma tabi tutulacaktır. Büyükşehir belediye sınırları içinde bulunan ilçe ve ilk kademe belediyeleri söz konusu dağıtımdan kendilerine düşen tutar üzerinden yukarda belirtilen %10 luk payları ayıracaklardır. Büyükşehir belediyelerinin darülaceze ve benzeri kuruluşlar ile Verem Savaş Derneği Teşkilatına pay vermeleri gerekmemektedir. Örneğin İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından tahsil edilen 100 TL tutarındaki at yarışları üzerine düzenlenen müşterek bahislere ilişkin olarak tahsil edilen eğlence vergisinin 20 TL si hipodromun bulunduğu Bakırköy Belediyesi ne, 30 TL si ise diğer ilçe ve ilk kademe belediyelerine nüfusları oranında dağıtılacak, 50 TL si ise büyükşehir belediyesinin geliri olacaktır. Hipodromun bulunduğu Bakırköy Belediyesi sınırları içinde darülaceze ve benzeri kuruluşlar ile Verem Savaş Derneği Teşkilatı bulunması durumunda, tahsil edilen 20 TL nin %10 u söz konusu kuruluşlara sosyal yardım olarak aktarılacaktır. 6 5216 sayılı Kanunun 23 üncü maddesinin (d) bendi uyarınca, büyükşehir belediyesine bırakılan sosyal ve kültürel tesisler, spor, eğlence ve dinlenme yerleri ile yeşil 6 Umut VARLI, a.g.e., s.36 sahalar içinde tahsil edilecek her türlü belediye vergi, resim ve harçları büyükşehir belediyesinin gelirleri arasında sayıldığından, bu alanlarda faaliyet gösteren eğlence işletmelerine ait eğlence vergisi büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilecektir. 2.4. Yangın Sigortası Vergisi 2464 sayılı Kanunun 40 ncı maddesine göre, belediye sınırları ve mücavir alanlar içindeki menkul ve gayrimenkul mallar için yapılan yangın sigortaları dolayısıyla alınan primler yangın sigortası vergisine tabidir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanununda, yangın sigortası vergisinin tahsili veya bunlardan alınacak paylara ilişkin herhangi bir düzenleme bulunmamakla birlikte; yangın sigortası vergisinin itfaiye hizmetleriyle ilgili olduğu düşünülerek ve itfaiye hizmetlerinin de büyükşehir belediyelerinde olmasından dolayı tahsil yetkisi büyükşehirlerde büyükşehir belediyelerine aittir. 2464 sayılı Kanunun 44 üncü maddesinde, yangın sigortası vergisinin mükelleflerinin bir ay içinde vergiye tabi muamelelerini ertesi ayın 20 nci günü akşamına kadar bağlı bulundukları belediyeye bir beyanname ile bildirmeye ve hesaplanan vergiyi aynı sürede ödemeye mecbur oldukları ifade edilmiştir. Yukarıda belirtilen düzenlemeden anlaşılacağı üzere, sigorta şirketleri bir ay içinde tahsil ettikleri yangın sigortası primlerine ilişkin vergiyi bir beyanname ile bağlı bulundukları belediyelere beyan edip ödemek durumundadırlar. Sigorta şirketlerine sadece bağlı bulundukları, yani şirket merkezinin bulunduğu, belediyeye bir beyanname ile ödeme yükümlülüğü getirilmiştir. Örneğin, şirket merkezi İstanbul ili Beyoğlu ilçesinde bulunan bir sigorta şirketi, tahsil ettiği yangın sigortası primleri üzerinden hesapladığı yangın sigortası vergisinin tamamını, sigorta edilen menkul veya gayrimenkulün bulunduğu yeri dikkate almaksızın, İstanbul Büyükşehir Belediyesine bir beyanname ile beyan edip ödeyecektir. Ancak bu haliyle söz konusu düzenleme, yerel mahiyetteki hizmetleri yerine getiren belediyelere kaynak sağlamak amacıyla getirilen Belediye Gelirleri Kanunu nun öngördüğü vergileme sistemine ve Kanunun getiriliş amacına uymamaktadır. Yangın sigortası vergisi alınmasındaki amaç, belediyelerin yaptıkları yangından korunma masraflarına sigorta şirketlerinin iştirak etmelerinin sağlamaktır. Bu sebeple, bu vergi sigorta ettirilen menkul ve gayrimen- 20 Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüalite Dergisi

kullerin bulunduğu yer belediyesine bir ekonomik katkı sağlamalıdır. 7 Konu ile ilgili Danıştay 9. Dairesi nin 29/04/1988 tarih ve E: 1987/2505, K: 1988/1804 sayılı kararında; Kanundaki madde hükümlerinin bir arada incelenmesinden, belediye ve mücavir alan içindeki menkul ve gayrimenkul mallar için yapılan yangın sigortası dolayısıyla alınan primler üzerinden tahakkuk eden yangın sigortası vergisinin, sigorta şirketleri tarafından menkul ve gayrimenkulün bulunduğu yer belediyesine ödenmesi gerektiği sonucuna varılmıştır. Nitekim İçişleri Bakanlığı Mahalli İdareler Genel Müdürlüğü nün 04/11/1981 tarih ve 522.407.72(81)12267 sayılı yazısında, yangın sigortası vergisinin sigorta şirketlerinin bağlı olduğu belediyeye değil, hizmet hangi belediye tarafından götürülüyorsa, diğer bir deyimle menkul veya gayrimenkul mallar hangi belediye sınırları ve mücavir alanlar içerisinde ise o belediyeye yatırılması gerektiğini ifade edilmiştir. Yangın sigortası vergisini tahsil etme yetkisinin hangi belediyeye ait olduğuna ilişkin Danıştay 8. Dairesinin E: 1995/2674, K: 1997/1486 sayılı kararında ise, yangın sigorta vergisinin sigorta şirketinin bağlı olduğu büyükşehir belediyesince tahsil edilmesi gerektiğine karar verilmiştir. Kanaatimizce, yerel mahiyette olan yangın sigorta vergisinin sigorta şirketinin merkezinin bulunduğu yerin bağlı olduğu belediyeye beyan edilip ödenmesi, 2464 sayılı Kanunun ruhuna ve getiriliş amacına aykırıdır. Ancak ilgili düzenleme sarih olup, yangın sigortası vergisinin sigorta şirketinin bağlı olduğu belediyeye ödenmesi gerekmektedir. Yukarıda bahsettiğimiz Danıştay 9. Dairesi kararı da dikkate alınarak ilgili Kanun maddesinin, yangın sigorta vergisinin sigorta konusu menkul veya gayrimenkulün bulunduğu yerin bağlı olduğu belediyeye (sigorta şirketi büyükşehirde ise büyükşehir belediyesine) beyan edilip ödenmesi yönünde değiştirilmesi gerektiği düşünülmektedir. 2.5. Haberleşme Vergisi 2464 sayılı Kanunun 29 uncu maddesi uyarınca, belediye sınırları ve mücavir alan içinde Posta Telgraf Telefon İşletmesi tarafından tahsil edilen telefon, teleks, faksimili ve data ücretleri (tesis, devir ve nakil ücretleri hariç) haberleşme vergisine tabidir. 7 Melih ORCAN, Yangın Sigortası Vergisinde Beyan ve Tahsilat Karmaşası, İdari ve Mali Mevzuat, Temmuz 2013, Sayı 154 406 sayılı Kanunun geçici 3 üncü maddesinde ise, 406 sayılı Kanun ile diğer kanunlarda Türkiye Cumhuriyeti Posta, Telgraf ve Telefon İşletmesi Genel Müdürlüğüne yapılan atıflar, hizmet alanları itibariyle Türk Telekomünikasyon Anonim Şirketi veya Türkiye Cumhuriyeti Posta İşletmesi Genel Müdürlüğüne (P.İ.) yapılmış sayılır. hükmüne yer verilmiştir. Bir ay içinde tahsil edilen telefon, teleks, faksimili ve data ücretlerine isabet eden haberleşme vergisi, ilgili belediyeye tahsilatı takip eden ayın sonuna kadar şekil ve muhtevası İçişleri ve Maliye Bakanlığınca belirlenen beyanname ile bildirilir ve aynı süre içinde ödenir. Haberleşme vergisini tahsil yetkisi doğrudan ilk kademe ve ilçe belediyelerine ait olup, büyükşehir belediyelerinin söz konusu vergiyi tahsil etme yetkisi bulunmamaktadır. 2.6. Çevre Temizlik Vergisi 2464 sayılı Kanunun mükerrer 44 üncü maddesine göre, belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde bulunan ve belediyelerin çevre temizlik hizmetlerinden yararlanan konut, işyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalar çevre temizlik vergisine tabidir. Konutlara ait çevre temizlik vergisi, su tüketim miktarı esas alınmak suretiyle metreküp başına büyükşehirlerde 24 Kr, diğer yerlerde 19 Kr olarak hesaplanır. 8 İşyerleri ve diğer şekilde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi ise ilgili Kanun maddesindeki tarifeye göre alınmaktadır. Büyükşehirlerde söz konusu tarifede belirtilen rakamlar %25 artırımlı olarak uygulanacaktır. 2.6.1. Konutlara Ait Çevre Temizlik Vergisi Konutlara ilişkin çevre temizlik vergisi, su faturasında ayrıca gösterilmek suretiyle su tüketim bedelleri ile birlikte ilgili belediye tarafından tahsil edilir. Su ve kanalizasyon hizmetleri ayrı bir kanunla düzenlenmiş bulunan büyükşehir belediye sınırları ve mücavir alanlardaki çevre temizlik vergisi 20/11/1981 tarih ve 2560 sayılı Kanun hükümlerine göre kurulan su kanalizasyon idarelerince tahsil edilmektedir. Su ve kanalizasyon idarelerince büyükşehir dâhilindeki her ilçe veya ilk kademe belediyesinin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bulunan konutlara ilişkin olarak tahsil edilen çevre temizlik vergisi ile bu verginin 8 Söz konusu rakamlar 30/12/2013 tarihli Resmi Gazetede yayınlanan 43 Seri Numaralı Belediye Gelirleri Kanunu Genel Tebliği uyarınca 2014 yılında uygulanacaktır. Ocak 2014 Yıl: 14 Sayı: 160 21

süresinde ödenmemesi nedeniyle tahsil edilen gecikme zammının yüzde seksenini tahsilâtı takip eden ayın 20 nci günü akşamına kadar bir bildirim ile ilgili belediyeye bildirerek aynı süre içinde ödeyeceklerdir. Tahsil edilen vergi ve gecikme zammının % 20 si ise münhasıran çöp imha tesislerinin kuruluş ve işletmelerinde kullanılmak üzere büyükşehir belediyesinin hesabına tahsilatı takip eden ayın 20 nci günü akşamına kadar aktarılacaktır. Büyükşehirlerdeki su ve kanalizasyon idarelerince tahsil edilen çevre temizlik vergisi ve bunlara ilişkin gecikme zamlarının yukarıda belirtilen süreler dâhilinde ilk kademe ve ilçe ile büyükşehir belediyelerine aktarılmaması durumunda, söz konusu tutarlar ilgili belediyeler tarafından 6183 sayılı Amme Alacaklarının Tahsil Usulü Hakkında Kanun hükümlerine göre gecikme zammı uygulanarak tahsil edilmesi gerekmektedir. 2.6.2. İşyerleri ve Diğer Şekillerde Kullanılan Binalara Ait Çevre Temizlik Vergisi İşyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi, belediyelerce binaların tarifedeki derecelere intibak ettirilmesi üzerine her yılın Ocak ayında yıllık tutarı itibariyle tahakkuk etmiş sayılır. İşyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalarla ilgili olarak tahakkuk eden bu vergi her yıl, emlak vergisinin taksit sürelerinde ödenir. 9 İşyeri ve diğer şekillerde kullanılan binalara ait çevre temizlik vergisi, büyükşehir belediyesi veya mücavir alan sınırında bulunup bulunmamasına bakılmaksızın, ilk kademe veya ilçe belediyeleri tarafından tahsil edilir. Büyükşehir belediye sınırları içinde bulunan belediyelerin tahsil ettikleri, işyerleri ve diğer şekillerde kullanılan 9 Ahmet OZANSOY: İşyerleri İçin Çevre Temizlik Vergisi Esasları, İdari ve Mali Mevzuat, Kasım 2013, Sayı 158, s.11. binalara ait çevre temizlik vergisinin %20 si, münhasıran çöp imha tesislerinin kuruluş ve işletmelerinde kullanılmak üzere tahsilatı takip eden ayın 20 nci günü akşamına kadar büyükşehir belediyesine aktarılacaktır. 2.7. Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisi Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde elektrik ve havagazı tüketimi, Elektrik ve Havagazı Tüketim Vergisine tabidir. Verginin konusu elektrik ve havagazı tüketimi olup doğalgaz tüketimi söz konusu verginin konusuna girmemektedir. 10 Elektrik ve havagazı tüketenler, elektrik ve havagazı Tüketim Vergisini ödemekle mükelleftirler. 20/2/2001 tarihli ve 4628 sayılı Elektrik Piyasası Kanununa göre elektrik enerjisini tedarik eden ve havagazını dağıtan kuruluşlar, satış bedeli ile birlikte bu verginin de tahsilinden ve ilgili belediyeye yatırılmasından sorumludurlar. 11 Elektrik ve havagazı tüketim vergisini tahsil etme yetkisi ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyelerinin söz konusu vergiyi tahsil etme yetkisi bulunmamaktadır. Ancak organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik enerjisinin vergisi organize sanayi bölgeleri tüzel kişiliklerine ödenecektir. Organize sanayi bölgelerinde tüketilen havagazına ait vergi ise yine ilgili belediyeye ödenecektir. 3. HARÇLAR 3.1. İşgal Harcı Belediye sınırları içinde bulunan pazar ve panayır kurulan yerlerin, meydanların, mezat yerlerinin, yol, iskele, köprü gibi yerlerden herhangi birinin satış yapmak veya sair maksatlarla ve yetkili mercilerden usulüne uygun izin alınarak geçici olarak işgal edilmesi, işgal harcına tabidir. Bu yerlerin izinsiz işgalleri halinde de işgal harcının ödenmesi gerekmektedir. 10 Gelir İdaresi Başkanlığı nın 04/04/2008 tarih ve B.07.1.GİB.0.66/6626-78/35312 sayılı özelgesi 11 5828 sayılı 2009 Yılı Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu ile 31/12/2009 tarihine kadar verilmesi gereken elektrik ve havagazı tüketim vergisi beyannamelerinin elektrik ve havagazı dağıtımı yapanların kurumlar vergisi yönünden bağlı oldukları vergi dairesine beyan edilip ödenmesi gerektiği yönünde bir düzenleme yapılmıştır. Paralel bir düzenleme 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun geçici 6 ncı maddesinde de mevcuttur. Ancak bu uygulama sadece 2009 yılı için geçerli olduğundan ve 2014 Merkezi Yönetim Bütçe Kanunu nda bu yönde bir düzenleme bulunmadığından, elektrik ve havagazı tüketim vergisinin tahsil yetkisi ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. 22 Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüalite Dergisi

İşgal harcını tahsil etme yetkisi genel kural olarak ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Ancak, büyükşehir belediyesi tarafından işletilen veya yönetilen yerler ile yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolların yukarıda belirtilen amaçlarla işgal edilmesi durumunda işgal harcını tahsil etme yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Örneğin büyükşehir belediyesinin yetki alanında bulunan ana caddeler üzerinde bulunan restoranların veya büfelerin önünde bulunan alanı masa koymak suretiyle işgal etmesi durumunda, işgal harcını tahsil etme yetkisi büyükşehir belediyesine aittir. Burada ilk kademe ve ilçe belediyeleri tarafından işletilen otopark yerlerinin durumu özellik arz etmektedir. Daha sonra ayrıntılı olarak bahsedileceği üzere büyükşehir belediyesi sınırları dahilindeki karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etme, işletme veya kiralama yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. İlk kademe ve ilçe belediyeleri ise yol ve sokak üstü olmayan park yerleri tesis edip buraları işletebilirler. Örneğin Kadıköy belediyesi ilçe merkezinde çok katlı otopark yapıp işletebilir. Ancak sokak ve caddeler üzerinde park yeri belirleyip buralara park eden araçlardan ücret tahsil etme yetkisi bulunmamaktadır. Sokaklar dâhil tüm cadde ve yollarda park yeri belirleme ve buraları işletme yetkisi İstanbul büyükşehir belediyesine aittir. 3.2. Tatil Günlerinde Çalışma Ruhsatı Harcı 02/01/1924 tarih ve 394 sayılı Hafta Tatili Hakkında Kanun uyarınca, nüfusu on bin veya on binden fazla nüfusa sahip şehirlerde belirli faaliyetlerin icra edildiği mesleki ticari ve sınai müessese ve fabrikaların haftada bir gün tatil edilmesi mecburidir. Mecburi tatil günlerinde çalışmak isteyen müesseselerin bağlı oldukları belediyeden izin almaları gerekmektedir. Hafta tatili ve ulusal bayram günlerinde çalışmaları belediyelerce izne bağlı işyerlerine ruhsat verilmesi, tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcına bağlıdır. Tatil günlerinde çalışma ruhsatı düzenleme yetkisi ilk kademe ve ilçe belediyelerine ait olduğundan, söz konusu harcı tahsil etme yetkisi kendisine çalışma ruhsatı verilen gerçek veya tüzel kişilerin bağlı olduğu belediyelerdir. Diğer taraftan, büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat verme ve denetleme yetkisi büyükşehir belediyesine ait olduğundan, bu yerlerde bulunan işyerlerinin tatil günlerinde çalışma ruhsatı büyükşehir belediyesi tarafından verilecek, dolayısıyla söz konusu harç büyükşehir belediyeleri tarafından tahsil edilecektir. Örneğin büyükşehir belediyesi tarafından yapılan parkta bulunan kafe, restoran veya satış mağazalarına ait tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı büyükşehir belediyeleri tarafından tahsil edilecektir. Büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollar üzerinde bulunan binalarda yer alan işyerlerine ilişkin tatil günlerinde çalışma ruhsat harcının hangi belediye tarafından tahsil edilmesi gerektiği tartışmalı bir konudur. 5216 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin 1 nci fıkrasının (g) bendinde, büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımını sağlamak, kentsel tasarım projelerine uygun olarak bu yerlere cephesi bulunan yapılara ilişkin yükümlülükler koymak; ilân ve reklam asılacak yerleri ve bunların şekil ve ebadını belirlemek; meydan, bulvar, cadde, yol ve sokak ad ve numaraları ile bunlar üzerindeki binalara numara verilmesi işlerini gerçekleştirmek, büyükşehir belediyesinin görevleri arasında sayılmaktadır. Ancak görüleceği üzere büyükşehir belediyesinin, bu yerlerdeki iş yerlerine ruhsat vermek gibi bir yetkisinden bahsedilmemektedir. Aynı maddenin (d) bendinde büyükşehir belediyesi tarafından kurulan ve işletilen yerlerdeki işyerlerine ruhsat vermek ve denetlemek büyükşehir belediyesinin yetkileri arasında sayılmıştır. Kanaatimizce (g) bendinde açıkça ruhsat verme yetkisinden bahsedilmediğinden, ana yollar, bulvar veya meydanlar üzerindeki binalarda bulunan işyerlerine ruhsat verme yetkisi ilk kademe veya ilçe belediyelerine aittir. Aynı şekilde bu yerlerde bulunan işyerlerine tatil günlerinde çalışma izin ruhsatı verme, dolayısıyla harcı tahsil etme yetkisi ilk kademe veya ilçe belediyelerine aittir. Ocak 2014 Yıl: 14 Sayı: 160 23

Belediye sınırları dışında bulunan yerlerdeki müesseseler, tatil günlerinde çalışma izni almak amacıyla kendilerine en yakın belediyeye başvuracaklardır. 12 Dolayısıyla belediye sınırları dışında bulunan yerlerde tatil günlerinde çalışma ruhsatı tahsil etme yetkisi en yakın belediyeye aittir. 394 sayılı Kanun un 4 ve 5 nci maddelerinde, tatil günlerinden müstesna tutulan işyerleri belirtilmiş olup, bu işyerlerinin tatil günlerinde çalışma ruhsatı alması, dolayısıyla tatil günlerinde çalışma ruhsatı harcı ödemesine gerek bulunmamaktadır. 13 3.3. Kaynak Suları Harcı Özel kaplara doldurulup satılacak olan kaynak sularının (işlenmiş sular dâhil) belediyelerce denetlenerek hangi kaynaklara ait olduklarını gösterecek şekilde bu kaplara özel işaretler konulması, kaynak suları harcına tabidir. Kaynak suları harcını tahsil etme yetkisi, kaynak sularının denetimini yapan ve kaplara özel işaret koyan belediyeye aittir. 3.4. Tellallık Harcı Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde belediyelere ait hal, balıkhane, mezat yerleri ve ilgilinin isteğine bağlı olarak belediye münadisi veya tellalı bulundurulan sair yerlerde, gerçek veya tüzelkişiler tarafından her ne surette olursa olsun her çeşit menkul ve gayrimenkul mal ve mahsullerin satışı, tellallık harcına tabidir. Tellallık harcını tahsil etme yetkisi, hal, balıkhane veya mezat yerleri hangi belediye tarafından kurulup işletiliyorsa o belediyeye aittir. Örneğin Kadıköy belediyesi tarafından kurulan ve işletilen bir pazar yerine ait tellallık harcını tahsil etme yetkisi Kadıköy belediyesine aittir. İstanbul Büyükşehir Belediyesi tarafından kurulan ve işletilen toptancı haline ait harç ise büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilecektir. 14 Harcı 3.5. Hayvan Kesimi Muayene ve Denetleme Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde, belediyelerce veya yetkili mercilerce verilen izne dayanılarak özel kişi ve kuruluşlarca tesis edilen mezbaha ve kanara- 12 394 sayılı Kanun un 8 nci maddesi 13 Gelir İdaresi Başkanlığı nın 27/04/2005 tarih ve B.07.0.GEL.0.66/6603-24/18740 sayılı özelgesi 14 5216 sayılı Kanun un 7/t maddesi gereğince her çeşit toptancı hallerini yapma ve işletme görevi büyükşehir belediyelerine verilmiştir. larda kesilen hayvanların kesim öncesi ve sonrası muayenesi veya belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında kesilmiş olup da belediye sınırı içinde satışa arz edilecek etlerin sağlık bakımından muayene ve denetlenmesi, hayvan kesimi muayene ve denetleme harcına tâbidir. 2678 sayılı Kanun kapsamında kurulan resmi ve özel et kombinaları bu harçtan muaftır. Belediyeler tarafından kurulan mezbahalarda kesilen hayvanların kesim öncesi ve sonrası muayenesine ilişkin harç, mezbahayı işleten belediye tarafından tahsil edilecektir. Büyükşehir belediyesi sınırları içinde mezbaha kurma ve işletme yetkisi 5216 sayılı Kanunun 7/1-t maddesi uyarınca büyükşehir belediyesine ait olduğundan, harcı büyükşehir belediyesi tahsil edecektir. Ayrıca imar planında gösterilen yerlerde yapılacak olan özel mezbahaları ruhsatlandırma ve denetleme yetkisi büyükşehir belediyelerine ait olduğundan, 2678 sayılı Kanun hükümlerine tabi olmayan özel mezbahalarda kesilen hayvanların kesim öncesi ve sonrası muayenesine ilişkin harç, büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilecektir. Belediye sınırları ve mücavir alanlar dışında kesilmiş olup da belediye sınırı içinde satışa arz edilecek etlerin sağlık bakımından muayene ve denetlenmesine ilişkin harç ise, muayene ve denetlemeyi yapan belediye tarafından tahsil edilecektir. 3.6. Ölçü ve Tartı Aletleri Muayene Harcı 3516 sayılı Ölçüler ve Ayar Kanunu uyarınca, ölçü aletlerinin belirli aralıklarla bakımının yapılması ve damgalanması gerekmektedir. Ölçü ve Ölçü Aletleri Muayene Yönetmeliği ne göre, ölçü aletlerinin periyodik muayeneleri Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı Ölçüler ve Ayar Teşkilatı ile Belediye Ölçüler ve Ayar Memurlukları tarafından yapılacaktır. Büyükşehir belediyelerinin görev, yetki ve sorumluluklarını belirleyen 5216 sayılı Kanun un 7 nci maddesinde, ölçüler ve ayar memurlukları oluşturmak ve 3516 sayılı Kanunda belirtilen periyodik muayene işlemlerini yapmak gibi bir görev sayılmamıştır. Bundan dolayı ölçüler ve ayar memurluklarının ilk kademe ve ilçe belediyeleri nezdinde oluşturulması ve ölçü ve tartı muayene harcının bu belediyeler tarafından tahsil edilmesi gerektiği düşünülmektedir. 3.7. Bina İnşaat Harcı Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde yapılan her türlü bina inşaatı (ilave ve tadiller dâhil), inşaat veya tadilat ruhsatının alınması bina inşaat harcına tâbidir. 3194 sayılı İmar Kanunu nun 21 nci maddesine 24 Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüalite Dergisi

göre, Kanunda belirtilen istisnalar hariç bütün yapılar için belediye ve valiliklerden yapı ruhsatı alınması gerekmektedir. 5216 sayılı Büyükşehir Belediyesi Kanunu nun, büyükşehir belediyelerinin görev ve sorumluluklarını belirleyen 7 nci maddesinde, büyükşehir belediyesi sınırları içindeki yapılacak yapılara inşaat ruhsatı verilmesi gibi bir yetki bulunmamaktadır. Bu durumda büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde bulunsa dahi yapılacak binalara ruhsat verme yetkisi ilk kademe ve ilçe belediyelerine ait olmaktadır. 3.8. Kayıt ve Suret Harcı Belediyeler ve belediyelere bağlı müesseselerden istenecek her türlü kayıt suretleriyle gayrimenkullerle ilgili harita, plan ve krokilerin suretleri, kayıt ve suret harcına tabidir. Kayıt ve suret harcı, suretleri düzenleyen belediye tarafından tahsil edilecektir. 3.9. İmar İle İlgili Harçlar İmar mevzuatı gereğince, a) Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde İmar Kanununa göre ilk kez yapılan veya istek üzerine gerçekleştirilen müteakip parselasyon işlemleri "Parselasyon Harcına", (teşvik belgesini haiz organize sanayi bölgeleri hariç olmak üzere) b) Verilecek ifraz ve tevhit kararları "İfraz ve Tevhit Harcına", c) Proje tasdik işlemleri "Plan ve Proje Tasdik Harcına", d) Zemin ve yol kanal açma izni verilmesi, yapım ve yıkım artığı malzeme ile toprak kazısının taşınması için belediyelerce yer gösterilmesi ve bu yerlerin tesviyesi "Zemin Açma İzni ve Toprak Hafriyatı Harcına", f) Yapı kullanma izni verilmesi işlemi "Yapı Kullanma İzni Harcına" tabidir. Yukarıda belirtilen harçları tahsil etme yetkisinin hangi belediyede olduğunun tespiti bakımından öncelikle, söz konusu iş ve işlemleri hangi belediyenin yapmakla görevli olduğunu belirtmek önem arz etmektedir. Kanunlar ile belediyelere verilmiş olan görev ve yetkiler, genel kural olarak ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Büyükşehir belediyesi kurulan yerlerde ise, 5216 sayılı Kanun ile açıkça büyükşehir belediyelerinin yetkisine bırakılanlar dışındaki konularda da ilk kademe ve ilçe belediyeleri yetkilidir. Bundan dolayı bir belediye gelirinin tahsil yetkilisinin hangi belediye olduğunu anlamak için öncelikle 5216 sayılı Kanuna bakılacak, eğer bu Kanun ile büyükşehir belediyesinin yetkisine bırakılmayan bir konuya ilişkin iş veya işlem yapılması gerekiyorsa, buna ilk kademe veya ilçe belediyesinin yetkili olduğu kabul edilecektir. 5216 sayılı Kanun un 7/1-b maddesine göre, büyükşehir içindeki belediyelerin nazım imar planına uygun olarak hazırlayacakları uygulama imar planlarını, bu planlarda yapılacak değişiklikleri, parselasyon planlarını ve imar ıslah planlarını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulamasını denetlemek, nazım imar planının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmayan ilçe ve ilk kademe belediyelerinin uygulama imar planlarını ve parselasyon planlarını yapmak veya yaptırmak, büyükşehir belediyesinin yetkisi dâhilindedir. Görüldüğü üzere büyükşehir belediyesi tarafından yapılan nazım imar planına uygun olarak yapılacak parselasyon planlarını yapma yetkisi genel olarak ilk kademe veya ilçe belediyesine aittir. Büyükşehir belediyesinin buradaki yetkisi parselasyon planını aynen veya değiştirerek onaylamak ve uygulamasını denetlemektir. Diğer taraftan, nazım imar planının yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde parselasyon planının ilgili belediye tarafından yapılmaması durumunda, söz konusu planları yapma yetkisi büyükşehir belediyesine geçmektedir. Buna göre parselasyon harcını tahsil etme yetkisi kural olarak ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Yukarıda belirtilen istisnai durumda ise harç büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilecektir. İfraz, bir taşınmazın imar mevzuatı yönünden inşaata elverişli parsellere bölünmesi olup, tevhid ise birden fazla parselin, üzerinde bina yapılabilecek şekilde birleştirilmesi anlamına gelmektedir. İfraz ve tevhid işlemlerini yapma yetkisi ilk kademe ve ilçe belediyelerine ait olup, ifraz ve tevhid harcı söz konusu belediyeler tarafından tahsil edilecektir. Plan ve proje tasdik harçlarını tahsil yetkisi, söz konusu işlemi yapan ilk kademe veya ilçe belediyesine aittir. 21/08/1981 tarih ve 17435 sayılı Resmi Gazete de yayınlanan 2464 Sayılı Belediye Gelirleri Kanununun Çeşitli Harçlarla İlgili Hükümlerinin Uygulanmasına İlişkin Yönetmelik te zemin açma ve toprak harfiyatı aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır: Zemin Açma: Gayrimenkul sahiplerince pis su mecralarının yapının bulunduğu sokaktaki lağım şebekesine veya varsa umumi fosseptiğe bağlanması veya elek- Ocak 2014 Yıl: 14 Sayı: 160 25

trik, temiz su, P.T.T. hattı gibi teknik alt yapı hizmetlerinin götürülmesi amacı ile belediyelerce tespit edilecek esaslar dahilinde yol, kaldırım, meydan veya benzeri yerlerin kazanılmasıdır. Toprak Hafriyatı: Temel kazısı ile inşaat sahasında daha önceden mevcut olup da bu inşaat sebebiyle kaldırılması gereken yıkım artığı malzemenin belediyece gösterilecek yere dökülmesi ve bu yerlerin tesviyesi faaliyetlerinin bütünüdür. Zemin açma izni ve toprak harfiyatı harcı esas olarak; zemin ve yol kanal açma izni verilmesi ve yapım, yıkım artığı malzeme ile toprak kazısının taşınması için belediyelerce yer gösterilmesi olmak üzere iki farklı işlem için alınmaktadır. Büyükşehir belediyesi kurulan yerlerde harfiyat toprağı, moloz, kum ve çakıl depolama alanlarını belirleme yetkisi 5216 sayılı Kanunun 7/1-i maddesi uyarınca büyükşehir belediyelerine ait olduğundan, bu yerlerde toprak harfiyatı harcını tahsil etme yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Zemin açma izni verilmesi ise, bina inşaat faaliyetinin devamı mahiyetinde olduğundan, söz konusu harcı tahsil etme yetkisi ise, bina inşaat iznini veren ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Yapı kullanma izni ise, Belediye Fen ve Sağlık görevlilerince yapının tamamlanmasını müteakip, İmar Kanununun ilgili maddelerine göre yapılan kontrol sonucunda verilen iskân (oturma) izni olup, söz konusu izne ilişkin harç bina inşaat iznini veren ilk kademe ve ilçe belediyesi tarafından tahsil edilecektir. 3.10. Muayene, Ruhsat ve Rapor Harcı Mevzuat gereğince alınması zorunlu veya isteğe bağlı görülen ve belediyeler veya onlara bağlı kuruluşlar tarafından düzenlenerek ilgilisine verilecek; muayene ve sağlıkla veya fenni konularla ilgili tahlillere ilişkin olup 2464 sayılı Kanunda ayrıca harca tabi tutulmamış olan ruhsatlar, rapor ve belgeler muayene, ruhsat ve rapor harcına tabidir. Söz konusu harcı tahsil etme yetkisi, ruhsat, rapor ve belgeyi düzenleyen belediye tarafından tahsil edilir. 3.11. İşyeri Açma İzni Harcı Belediye sınırları veya mücavir alanlar içinde bir işyerinin açılması işyeri açma izni harcına tabidir. 5216 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (j)bendi gereğince, gıda ile ilgili olanlar dâhil birinci sınıf gayrisıhhî müesseseleri ruhsatlandırmak ve denetlemek büyükşehir belediyesinin yetkisindedir. Ayrıca Kanunun 7 nci maddesinin birinci fıkrasının (e) bendine göre, büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerine büyükşehir belediyesinin sorumluluğunda bulunan alanlarda işletilecek yerlere ruhsat vermek ve denetlemek de büyükşehir belediyesinin yetki alanına girmektedir. Buna göre gıda ile ilgili olanlar dâhil birinci sınıf gayrisıhhî müesseseler ile büyükşehir belediyesi tarafından yapılan veya işletilen alanlardaki işyerlerinin açılmasına ilişkin işyeri açma izni harcı büyükşehir belediyeleri tarafından tahsil edilecektir. 5126 sayılı Kanunun 7 nci maddesinin üçüncü fıkrasının (c) bendine göre, sıhhi işyerleri ile, 2 nci ve 3 ncü sınıf gayrisıhhi müesseseler, umuma açık istirahat ve eğlence yerlerini ruhsatlandırma ve denetleme görevi ilk kademe ve ilçe belediyelerine aittir. Söz konusu işyerlerine ait işyeri açma izni harcı ilk kademe ve ilçe belediyeleri tarafından tahsil edilecektir. 3213 sayılı Maden Kanunu nun 7 nci maddesinin 8 nci fıkrasına göre, Maden üretim faaliyetleri ile bu faaliyetlere dayalı ruhsat sahasındaki tesisler için işyeri açma ve çalışma ruhsatları il özel idareleri tarafından verilir. Bu ruhsatların verilmesi sırasında 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu hükümlerine göre belediyelerin tahsil ettiği işyeri açma izni harcı il özel idaresi tarafından tahsil edilir. Bu bedelin % 50 si ruhsatın bulunduğu bölgeyle sınırlı olarak altyapı yatırımlarında kullanılmak üzere, doğrudan ilgili ilçe veya ilçelerin Köylere Hizmet Götürme Birlikleri hesabına aktarılır. Bu alanların belediyelerin mücavir alanı içerisinde kalması durumunda tahsil edilen harcın % 50 si ilgili belediyenin hesabına aktarılır. 4. HARCAMALARA KATILMA PAYLARI Harcamalara katılma payları, belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce yol, kanalizasyon ve su tesislerinin yapım, onarım veya ıslah faaliyetleri nedeniyle söz konusu faaliyetlerin yapıldığı bölgede bulunan gayrimenkullerin sahiplerinden alınan mali bir yükümlülüktür. Belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce yapılan bu hizmetler nedeniyle o bölgedeki gayrimenkullerin değerinin arttığı yaklaşımı sonucunda, gayrimenkul sahiplerinin bu harcamalara katkıda bulunması gerektiği değerlendirilmiştir. Belediye veya belediyelere bağlı müesseselerce yeni yol açılması, mevcut yolların önemli ölçüde genişle- 26 Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüalite Dergisi

tilmesi, kaldırımların yenilenmesi veya kaldırım yapılması nedeniyle, inşa, tamir ve genişletilmeye tabi tutulan yolların iki tarafından bulunan veya başka bir yola çıkışı olmaması dolayısıyla bu yoldan yararlanan gayrimenkul sahiplerinden belediye meclis kararı ile yol harcamalarına katılım payı alınabilmektedir. Burada dikkat edilmesi gereken, belediyelerin yol harcamalarına katılım payı alma zorunluluğu bulunmamasıdır. Belediyeler meclis kararı ile yol harcamalarına katılım payı alabilirler. 5216 sayılı Kanunun 7/1-g maddesi gereğince, büyükşehir belediyesi yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yolları yapmak, yaptırmak, bakım ve onarımını sağlamak görev ve sorumluluğu büyükşehir belediyesine verilmiştir. Bu nedenle bu yerlerde yolların inşa, tamir ve genişletilmesi nedeniyle belediye meclis kararına dayanarak yol harcamalarına katılım payı alma yetkisi büyükşehir belediyelerine aittir. Belediyelerce ve belediyeye ait müesseselerce, yeni kanalizasyon tesisi yapılması veya mevcut tesislerin ıslah edilmesi halinde bunlardan faydalanan gayrimenkul sahiplerinden kanalizasyon harcamalarına katılma payı alınması gerekmektedir. Kanalizasyon harcamalarına katılma payı, yukarıda sayılan işleri yapan belediye veya belediyeye bağlı müessese tarafından tahsil edilir. 2560 sayılı İstanbul Su ve Kanalizasyon İdaresi Genel Müdürlüğü Kuruluş ve Görevleri Hakkında Kanun un 13/b maddesinde, Belediye Gelirleri Kanunu uyarınca, su ve kanalizasyon tesislerinden yararlananlardan ilgili belediye adına alınacak katılma payları İSKİ nin gelirleri arasında sayılmıştır. 2560 Sayılı Kanun un ek 6 ncı maddesi gereğince bu Kanun diğer büyükşehir belediyelerinde de uygulanacağından, büyükşehir belediyesi kurulan yerlerde kanalizasyon harcamalarına katılma payını tahsil etme yetkisi, büyükşehir belediyelerince kurulan kanalizasyon idarelerine aittir. Belediyelerce veya belediyelere bağlı müesseselerce yeni içme suyu tesislerinin yapılması veya bunların ıslah edilmesi durumunda, su dağıtımının yapıldığı saha dâhilindeki gayrimenkullerin sahiplerinden su tesisleri harcamalarına katılma payı alınması gerekmektedir. Su tesisleri harcamalarına katılma payı, söz konusu işleri yapan belediye veya belediyeye bağlı müessese tarafından tahsil edilir. Yukarıda belirttiğimiz 2560 sayılı Kanun un 13/b maddesi gereğince, büyükşehir belediyesi kurulan yerlerde kanalizasyon harcamalarına katılma payını tahsil etme yetkisi, büyükşehir belediyelerince kurulan su idarelerine aittir. 5. ÜCRETLER VE PAYLAR 5.1. Park Ücretleri 5216 sayılı Kanun un 7/1-f maddesine göre, karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerini tespit etmek ve işletmek, büyükşehir belediyesinin yetkileri arasındadır. Görüleceği üzere madde metninde, büyükşehir belediyesinin yetki alanındaki meydan, bulvar, cadde ve ana yollardan değil büyükşehir belediyesi sınırları dâhilindeki tüm karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerlerden bahsetmektedir. Diğer bir deyişle büyükşehir belediyesinin yetki alanı dışındaki, dolayısıyla ilk kademe ve ilçe belediyelerinin yetki alanındaki tüm yol, cadde ve sokaklar üzerinde belirlenecek park yerlerini işletme yetkisi büyükşehir belediyesine aittir. Dolayısıyla söz konusu park yerlerinin işletilmesi neticesinde park ücretlerini büyükşehir belediyesi tahsil edecektir. Karayolu, yol, cadde, sokak, meydan ve benzeri yerler üzerinde araç park yerlerinin işletilmesi neticesinde elde edilecek gelirin %50 büyükşehir belediyesinin gelirleri arasındadır. Kalan %50 ise büyükşehir belediyesi sınırları dâhilindeki ilk kademe ve ilçe belediyelerine nüfuslarına göre dağıtılacaktır. 15 Büyükşehir belediyesinin elde ettiği park yeri işletmesinden kaynaklanan hasılat değil de gelir dağıtıma tabi tutulacağından, büyükşehir belediyelerinin park yeri işletmeciliğini ayrı bir şirket kurarak yapmaları veya park işletmeciliği nedeniyle elde ettikleri hasılat ve katlandıkları giderleri, büyükşehir belediyesi hesaplarında ayrı olarak takip etmeleri faydalı olacaktır. 5.2. Müze Giriş Ücretlerinden Belediyelere Aktarılacak Paylar Türkiye Büyük Millet Meclisine bağlı milli saraylar hariç olmak üzere belediye ve mücavir alan sınırları içinde gerçek ve tüzel kişilerce işletilen her türlü müzelerin giriş ücretlerinin %5 i, tahsil edildikleri ayı takip eden ayın 15 nci günü akşamına kadar müzenin bulunduğu yer belediyesine ödenmek zorundadır. Müzenin büyükşehir belediyesi sınırları dâhilinde olması durumunda söz konusu pay büyükşehir belediyesine ödenecektir. Büyükşehir belediyesi tarafından tahsil edilen 15 5216 sayılı Kanun un 23/1-f maddesi Ocak 2014 Yıl: 14 Sayı: 160 27

müze giriş ücreti paylarının %25 i büyükşehir belediyesinin geliri olacaktır. Kalan %75 lik kısım ise nüfusları oranında ilçe belediyelerine dağıtılacaktır. 5.3. Madenlerden Belediyelere Aktarılacak Paylar Belediye sınırları ve mücavir alanlar içinde faaliyet gösteren maden işletmelerince, yıllık satış tutarlarının binde 2 si nispetinde belediye payı ayrılması gerekmektedir. Bu pay, madenlere ilişkin Devlet hakkının Hazineye ödenmesi sırasında ruhsat sahibi tarafından maden işletmesinin bulunduğu yer belediyesine ödenecektir. 3213 sayılı Maden Kanunu nun 14 üncü maddesi gereğince madenlerin Devlet ve il özel idaresi payı her yıl Haziran ayının son günü akşamına kadar ruhsat sahibi tarafından ödenmek zorundadır. 6. İLK KADEME, İLÇE VE BÜYÜKŞEHİR BELEDİYELERİNİN PAY AKTARIMLARINI ZAMANINDA YAPMAMASI Büyükşehir belediyeleri ve bağlı kuruluşları ile ilçe ve ilk kademe belediyeleri; tahsil ettikleri vergiler ve benzeri malî yükümlülüklerden birbirlerine ödemeleri gereken paylar ile su, atık su ve doğalgaz bedellerini zamanında yatırmadıkları takdirde, ilgili belediye veya bağlı kuruluşun talebi üzerine söz konusu tutar, İller Bankası tarafından, yükümlü belediyenin genel bütçe vergi gelirleri payından kesilerek alacaklı belediyenin hesabına aktarılır. Gecikmeden kaynaklanacak faiz ve benzeri her türlü zararın tazmininden, ilgili ilçe, ilk kademe büyükşehir belediye başkanı, bağlı kuruluş genel müdürleri ve sayman şahsen sorumludur. 7. SONUÇ Ülkemizde 1960 lı yıllardan itibaren gözlenmeye başlanan hızlı kentleşme neticesinde bazı şehirlerin çevresinde, ekonomi, ulaşım ve altyapı anlamında buraların devamı mahiyetinde olan yeni yerleşim alanları oluşmuş ve bu durum ulaşım, imar, altyapı gibi bazı belediye hizmetlerinin tüm bu alanları kapayacak şekilde tek elden organize edilmesini, dolayısıyla büyükşehir belediyelerinin ortaya çıkmasına neden olmuştur. Büyükşehir belediyelerinin üstlendikleri fonksiyonları yerine getirebilmesi açısından, devlet bütçesinden ayrılan pay haricinde bazı belediye gelirleri büyükşehir belediyelerine devredilmiş, bazıları ise ilk kademe ve ilçe belediyeleri ile büyükşehir belediyeleri arasında paylaştırılmıştır. Büyükşehir belediyesi ile diğer belediyeler arasında yapılan bu gelir paylaşımı, uygulamada bazı ihtilaflar yaratabilmektedir. Özellikle büyükşehir belediyelerinin, tartışmalı hususlarda gelirleri toplama yetkisini tek başına kullanma eğiliminde olduğu görülmektedir. Bütün bu tartışmalara son vermenin yolu, tüm gelirlerin ilçe belediyeleri tarafından toplanması ve toplanan tutar üzerinden büyükşehirlere pay verilmesidir. Çünkü gelir toplamak, vergi ve tahsilât mevzuatının uygulanmasını gerektirmektedir ve ciddi bir personel miktarı ve birikimi gerektirmektedir. Büyükşehir belediyelerinin sadece sınırlı bazı gelirleri toplayabilmek için bir gelir birimi oluşturmak durumunda kalması kamu kaynaklarının israfına yol açan bir uygulamadır. Öte yandan gelir toplanması, coğrafi sınırlar dâhilinde verginin konusuna giren bir işlemin, rızaen beyan edilmediği durumlarda re sen tespitini de gerektirmektedir. Bu tespitin, sınırları daha küçük olan dolayısıyla kontrol edilmesi daha kolay olan ilçe düzeyinde daha etkin yapılabileceği açıktır. Özellikle 6360 sayılı Yasa ile büyükşehir sınırlarının, il coğrafi sınırlarına genişletilmesiyle birlikte, büyükşehir belediyelerinin vergi ve harç konusu işlemleri tespit edebilme olanakları daha azalmıştır. Esasında, belediyelerin öz gelirleri şu an itibariyle bünyesinde sayısız sorun barındıran bir alandır. 1981 yılında kabul edilen 2464 sayılı Belediye Gelirleri Kanunu nun üzerinden 30 yıldan fazla bir zaman geçmiştir. Bahse konu Yasa da yer alan pek çok gelir kalemi artık anlamını yitirmiş, bazı vergi kalemlerinin konularıyla ilgili olarak özel yasalar çıkmış ve belediyelerin yetkisi büyük ölçüde kalmamış, bazı vergilerin konusuyla ilgili olarak başka bakanlıklarca daha geniş çaplı düzenlemeler yapılmıştır. 16 Bu nedenle, belediye gelirlerinin bütün olarak yeniden düzenlenmesi, bu yapılırken de hem etkinlik hem de yetki problemlerine son verilmesi önemli bir ihtiyaç olarak ortada durmaktadır. 16 Ahmet OZANSOY: Yol Harcamalarına Katılma Payında Anayasaya Aykırılık Sorunu, İdari ve Mali Mevzuat, Aralık 2012, Cilt 13, Sayı 3, s.33. 28 Aylık; Bilim, Haber, Yorum ve Aktüalite Dergisi