SEVİNÇ VE ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM 1. Paylaşmak ile ilgili bir atasözü ve bir deyim bularak defterinize yazınız. 2. "Kandil, miraç, mevlit ve cuma" kelimelerinin anlamlarını sözlükten bularak defterinize yazınız. 3. Kandil gecelerinde neler yapıldığını büyüklerinizden öğreniniz. 4. Hasta ziyaretinde bulundunuz mu? Bulunduysanız neler hissettiğinizi arkadaşlarınızla paylaşınız.
1. Paylaşmak Niçin Önemlidir? Oturduğunuz sıranın üretiminde kimlerin ne şekilde katkısı olmuştur? Toplumsal hayat paylaşma üzerine kuruludur. İhtiyaçlarımızı tek başına karşılayamayız. Kahvaltı sofrasındaki bir ekmeğin, buğdaydan un hâline, sonra da ekmek hâline gelişi ancak yüzlerce insanın emeğiyle olur. Birçok kişinin katkısıyla küçük bir pamuk bitkisi üzerimizdeki elbiseye dönüşür. İnsan, doğası gereği tek başına yaşayamaz. Başkalarıyla birlikte yaşamak ise karşılıklı dayanışmayı ve paylaşmayı gerektirir. Eğitim görmemiz için öğretmene, sağlığımız için doktora, bozulan eşyamız için tamirciye ihtiyaç duyarız. Toplumu oluşturan bireyler maddi imkân açısından aynı şartlara sahip olmayabilir. Sağlıklı bir toplumda varlıklı insanlar, sahip oldukları imkânları ihtiyaç sahibi kimselerle paylaşırlar. Yoksul insanları gözetip kollar, eğitim ve öğretimlerinde kendilerine yardımcı olurlar. Böylece toplumsal huzur ve mutluluğa katkı sağlamış olurlar. Yapılan iyiliklerin unutulmayacağı ve karşılıksız kalmayacağı konusunda Yüce Allah şöyle buyurur: Sevdiğiniz şeylerden (Allah yolunda) harcamadıkça iyiliğe eremezsiniz. Her ne harcarsanız, Allah onu hakkıyla bilir. 1 Paylaşmak, sevgi kaynaklıdır. Her birimiz, çevremizdeki insanlarla paylaşacak bir şeyler bulabiliriz. İyi niyetli olmak, güler yüzlü davranmak, başkasına söz hakkı tanımak ve hastalığı sebebiyle okula gelememiş olan arkadaşımızı ziyaret etmek paylaşmaya örnek davranışlardır. Bu konuda Sevgili Peygamberimiz şöyle buyurur: Kardeşini güler yüzle karşılamak şeklinde bile olsa hiçbir iyiliği küçük görme. 2 Paylaşan insanlar, çevreleri tarafından daha fazla sevilir ve takdir edilirler. Paylaşmayı sevmeyen insanlar ise gittikçe yalnızlaşırlar. Paylaşmanın özünde iyilik vardır. Kalemtıraşımızı ödünç vermek, arkadaşımızla yiyeceğimizi paylaşmak ve küçük kardeşimize yemek yerken yardımcı olmak gibi davranışların özünde sevgi ve iyilik yapm a arzusu yatar. Bu sevgi ve iyilik duygusundan dolayı yakınlarımız ve arkadaşlarımızla üzüntü ve sevincimizi paylaşırız. 1 Âl-i İm rân suresi, 92. ayet. 2 M üslim, Birr, 144; Tirmizî, E t'im e, 30.
Vatanın bütünlüğü ve milletin bağımsızlığı için dayanışmanın büyük bir önemi vardır. Bu nedenle hepimiz zor durumda olanlara yardım etmeli ve muhtaç durumda olanları gözetmeliyiz. Dayanışma olmadığında toplum da yoksulluğun artacağını, millî birlik ve bütünlüğün zarar göreceğini bilmeliyiz. Bu konuda dinimizin öğütlerini her zaman dikkate almalı, toplumda yaşayan diğer fertlerle barış içinde yaşamalı ve dayanışmaya önem vermeliyiz. Dayanışmanın özünde iyiliği sevme ve kötülükten kaçınmanın yer aldığını bilmeliyiz. Sevinç ve üzüntülerde milletçe dayanışma içinde olmanın bizi güçlendireceğini unutmamalıyız. Atalarımız Kurtuluş Savaşı'nda birlik, beraberlik ve dayanışma içinde vatanımızı düşm a na karşı korudular. Bizlere bağımsız bir vatan bırakmak için canlarını ve mallarını seve seve feda ettiler. Atatürk, yardımlaşma ve dayanışmanın önemini, "Başkasına olan bir iyilik, bize de iyiliktir. Başkasına olan kötülük, bize de kötülüktür. Bu sebeple iyiliği sevmek ve kötülükten kaçınmak lazımdır."1sözüyle açıkça ifade etmiştir. O, bu konuyla ilgili başka bir sözünde ise, "Kısaca bağlılık, 'herkes kendi için' yerine 'herkes herkes için' düşüncesini ortaya koyar. Bu düşünce sosyaldir, millîdir, geniş ve yüksek anlamı ile insancıldır."2 demiştir. Böylece kendimizle birlikte başkalarını da düşünmenin önemini vurgulamıştır. 1 Atatürkçülük. C 1, s. 377, 2 Atatürkçülük, C 1, s. 377.
.. SEVİNÇ VE.. ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM * Sevinç ve mutluluklar bireysel olduğu gibi toplumsal da olabilir. Bilim ve teknoloji, ekonomi ve spor alanındaki başarılar milletçe paylaştığımız onur ve kıvanç verici durumlardır. Deprem, sel ve yangın gibi afetlerde yardımlaşma ve dayanışmaya önem vermeliyiz. Yapılan hayır ve iyiliğin karşılıksız bırakılmayacağını bilmeliyiz. Yüce Allah bu konuda şöyle buyurur: Onların yaptıkları hiçbir iyilik, karşılıksız bırakılmayacaktır. Allah, sorumluluk sahiplerini çok iyi bilir. 1 Mutlu ve hüzünlü olduğumuz zamanlarda millet olarak dayanışma içerisinde olmanın bizleri birbirimize kenetleyeceğini unutmamalıyız, l is t e l e y e l im Sevinç ve mutluluğunuzu ilk önce kimlerle paylaşırsınız? Listeleyiniz. Ailemizle 2. Sevinçlerimizi Paylaşalım Sevinçli bir haber duyduğunuzda öncelikle ne yaparsınız? İnsan hayatı tatlı ve acı anlarla doludur. Bizi mutlu kılan bir durumla karşılaştığımızda içimizde bir coşku hisseder, bunu yakınlarımızla paylaşmak isteriz. Anne, baba, dost ve arkadaşlarımızın, içimizdeki sevinç ve mutluluğa ortak olmaları için yanı başımızda bulunmalarını arzularız. 1 Al-i İm rân suresi, 115. ayet.
Güzel bir haber aldığımız zaman mutlu oluruz. Örneğin, bir kardeşimiz dünyaya geldiğinde gönlümüz sevinç ve mutlulukla dolar. Bu sevinçli anlarımızı ailemiz ve arkadaşlarımızla paylaşırız. Böylece onların sevincimize ortak olması bizleri daha mutlu eder. Peygamberimiz konuyla ilgili şöyle buyurmuştur: Sizden biriniz, kendisi için istediğini kardeşi için de istemedikçe gerçek anlamda inanmış olmaz. 1 Başkalarına yansıtılan sevinç ve mutluluk, büyük bir coşkuya dönüşür. Bundan dolayı sevinç ve mutluluğumuzu paylaşma ihtiyacı hissederiz. Millet olarak birlikte sevindiğimiz ve huzur bulduğumuz günler vardır. Dinî ve millî bayram larımız, kandil gecelerimiz, cum a günü ve ramazan ayı bunların başında gelir. Bu günlerde toplum olarak birlikte sevinir ve mutluluk içinde birbirimizi tebrik ederiz. Bu da birlik ve dayanışmamızı güçlendirir. Toplumsal ilerlememize katkı sağlar. 2.1. Dinî Bayramlarımız Bayram ve Çocuk Bayram geldi hep birleşti çocuklar. Şeker yedi şekerleşti çocuklar. Kimisi tomurcuk, kimisi çiçek, Kimi daldan dala uçan kelebek. Neşeli bir gülüş, pam ukça bir el, Bayramlar sizinle daha da güzel. Acı, keder hiç yakışmaz yüzüne, Annen bab an kurban olsun gözüne. f r * * S > # * _ S, 0 V 1 / 1 t s. 1 S ** 1 J I \ o t } ı V 14» o S *<, ı 4 _ o ^ e i Sevgi sizin, neşe sizin, haz sizin, Doyulm ayan eda sizin, naz sizin. Siz doğacak günün p em be şafağı, Siz yuvanın süsü, ad am ufağı. Bayram geldi hep birleşti çocuklar, Şeker yedi şekerleşti çocuklar. Bestami YAZGAN, Çocuk Şiirleri, s. 43, 44. Yukarıdaki şiirde bayramların hangi yö nüne değinilmiştir? 1 Buharî, İm an 7; Müslim, İm an 71.
lerdir. Bu günler, toplumsal huzur ve mutluluğu artırır. Bu günlerde çeşitli kutlama ve törenler düzenleriz. Bizim de milletçe kutladığımız ve sevinçlerimizi paylaştığımız dinî ve millî bayram larımız vardır. Dinî bayramlarımız iki tanedir. Bunlardan biri Ramazan Bayramı diğeri ise Kurban Bayramı'dır. Her iki bayram, isimlerini dinimizce önemli sayılan ibadetlerden alır. Ramazan Bayramı'na verilen isim, ramazan orucu ibadetiyle; Kurban Bayramı'na verilen isim de kurban ibadetiyle ilişkilidir. Ramazan Bayramı: Dinî bayramların ilki Ramazan Bayramı'dır. Ramazan ayında Allah'ın buyruğuna uyarak oruç tutarız. Beş vakit namaza ilaveten teravih namazı kılarız. Yardıma m uhtaç olanlara, kimsesiz ve yoksul kimselere bu ayda daha çok yardım ederiz. Zengin Müslümanlar fitre ve zekâtlarını çoğunlukla bu ayda vererek ihtiyaç sahiplerini sevindirirler. İbadet ve iyiliklerle dolu bir ayın bitiminde Ramazan Bayramı'na ulaşırız.
Ramazan ayının son günü bayram hazırlığına başlanır. Evler temizlenir, bayramlık giysiler, tatlı ve kurabiyeler hazırlanır. Bayramın ilk günü sabahı cam iye gidilir, sabah namazı ve bayram namazı huzur içerisinde kılınır. Bayram namazı sonrasında insanlar, kendi aralarında bayramlaşırlar. Evimizde anne, baba ve büyüklerimizin ellerini öper, bayramlarını tebrik ederiz. Akraba ve komşularımızın da bayramlarını kutlar sevinçlerine ortak oluruz. Müslümanlar arasında hediyeleşmenin en yoğun yaşandığı günler, bayram günleridir. Gelen konuklara tatlı, şeker veya çikolata ikram eder, kolonya tutarız. Böylece bir aylık oruç ve diğer ibadetleri yerine getirmenin ödülü olarak Ramazan Bayramı'nı yakınlarımızla sevinç ve coşku içerisinde kutlarız. Kurban Bayramı: Dinî bayramlarımızdan biri de Kurban Bayramı'dır. Ramazan Bayramı'ndan iki ay on gün sonra kutlanır. Bayramın ilk günü sabahı camiye gidilir, sabah namazı ve bayram namazı huzur içerisinde kılınır. Bayram namazı sonrasında cem aat, kendi aralarında bayram laşır. Kurban Bayramı dört gün sürer ve adını kurban ibadetinden alır. Bu bayramda ekonomik durumu iyi olanlar, Allah'ın hoşnutluğunu kazanmak için kurban keserler. Kesilen kurban genellikle üçe bölünür. Bunlardan biri kurban kesemeyen ihtiyaç sahiplerine verilir. Bir diğeri; akraba, komşu ve gelen misafirlere ikram edilir. Kalan kısmı ise ev halkı için ayrılır. Komşular ve akrabalar ziyaret edilerek bayramları tebrik edilir. Büyüklerin elleri öpülür ve küçükler hediyelerle sevindirilir. Birbirlerine dargın ve kırgın olanlar, bayram sebebiyle barışırlar. Öksüz, yetim ve kimsesizler, verilen hediyelerle mutlu olurlar. Yaşlı ve hasta kimseler, yapılan bayram ziyaretine sevinirler. Uzakta olanların bayramları mesajla veya telefonla kutlanır. Bayramlarımız, herkesin sevincini paylaştığı güzel günlerdir. GUNLUK YAZALIM Ram azan v e Kurban b a y ramlarında neler yaşadınız? B ayram da en çok neler y a p m ak istersiniz? Arkadaşlarınızı, akrabalarınızı v e dostlarınızı görm ediğiniz bir bayram geçirdiğinizi düşünün. Kendinizi nasıl hissetiğinizi günlük hâlinde yazınız.
2.2. Millî Bayramlarımız Tarihimizde milletimizin başarı sağladığı önemli günler vardır. Bu günler, millî bayram olarak kutlanır. Millî birlik ve beraberliğimiz bu bayramlarla güçlenir. Düzenlenen törenler, birlikte yaşamanın mutluluğunu hissettirir. Evlerimizi ve okullarımızı süslediğimiz bayraklar, özgürlük ve bağımsızlığımızın kolay kazanılmadığını hatırlatır, 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı Bu bayramı, 23 Nisan 1920'de Türkiye Büyük Millet Meclisinin açılışı nedeniyle kutlarız. Atatürk, bu günü 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı olarak Türk çocuklarına armağan etmiştir. 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı'nın kutlandığı hafta "Çocuk Haftası"dır. Aynı hafta içinde "Uluslararası Çocuk Şenliği" düzenlenir. Şenlik nedeniyle ülkemize gelen çocuklar ağırlanır. 23 Nisan günü çocuklar rengârenk elbiseler giyerler. Okullarımız, sokak ve caddelerimiz, bayrak ve çiçeklerle süslenir. Yurdumuzun her yanında folklor gösterileri ve etkinlikler düzenlenir. Böylece 23 Nisan Ulusal Egemenlik ve Çocuk Bayramı, sevinç ve coşkuyla kutlanır.
19 Mayıs Atatürk ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı Atatürk, 19 Mayıs 1919'da Samsun'a çıkmış ve Kurtuluş Savaşı'nı başlatmıştır. Anadolu'nun birçok ilini dolaşarak halkın düşmana karşı millî mücadeleye katılmasını sağlamıştır. Atatürk'ün Samsun'a çıktığı 19 Mayıs günü, yurdumuzda her yıl 19 Mayıs Atatürk'ü Anma ve Gençlik ve Spor Bayramı olarak kutlanır. Atatürk, bu millî bayramı Türk gençliğine arm ağan etmiştir. Okullarda ve kutlama alanlarında spor ve folklor gösterileri yapılır. Televizyon ve radyolarda bu günün önemini belirten konuşmalar yapılır ve şiirler okunur. Millî bayram, yurdun her yerinde coşkuyla kutlanır. 30 Ağustos Zafer Bayramı Büyük Taarruz 26 Ağustos 1922'de başlamış ve 30 Ağustos'ta zaferle sonuçlanmıştır. Vatanımızın her karış toprağı düşman işgalinden temizlenmiştir. 30 Ağustos Zafer Bayramı'nı kahraman ordumuza arm ağan eden Atatürk, bu günü millî bayram ilan etmiştir. Kazanılan bu zaferden dolayı her yıl 30 Ağustos günü Zafer Bayramı olarak kutlanır. Bayramda askerlerimiz ve savaşlarda kahramanlık gösteren gazilerimiz tören geçişi yaparlar. 30 Ağustos Zafer Bayramı yurdumuzda coşkuyla kutlanır.
29 Ekim Cumhuriyet Bayramı Ülkemizde 29 Ekim 1923'te Cumhuriyet ilan edilmiş ve Atatürk ilk cumhurbaşkanı seçilmiştir. Milletin egemenliğine dayanan Cumhuriyet'in ilan edildiği gün, halkımız için önemli bir gündür. Ülkemizde her yıl 29 Ekim günü Cumhuriyet Bayramı olarak kutlanır. Cumhuriyet Bayramı'nda okullarımızda konuşmalar yapılır ve şiirler okunur. Halkımız, kutlamalar yaparak sevinç ve neşe içerisinde bayramı yaşar, gazi ve şehitlerimizi rahmetle anar. Millî bayramlar, kardeşlik duygularımızı geliştirir ve dayanışma içerisinde olmamıza katkı sağlar. PAYLAŞALIM Geçen yıl Cumhuriyet Bayramı'nı okulunuzda nasıl kutladınız? Yaptıklarınızı anlatarak arkadaşlarınızla paylaşınız. 2.3. Cuma Günü ve Ramazan Ayı Cuma günü ve ram azan ayı Müslümanlar için niçin önemlidir? Dinimizin önem verdiği bazı günler ve zamanlar vardır. Önemli günlerimizin başında cum a günü gelir. Bu günün değerli olması, o günde kılınan cum a namazından dolayıdır. Cuma günlerinde giysilerin ve bedenlerin temizliğine daha fazla özen gösterilir. C um a namazı vaktinde temiz giysiler giyilir ve güzel kokular sürülür. Camiye gidilir ve topluca ibadet edilir. Cum a günüyle ilgili Yüce Allah şöyle buyurmuştur: Ey iman edenler! Cuma günü namaza çağırıldığınız (ezan okunduğu) zaman, hemen Allah ı anmaya koşun ve alışverişi bırakın. Eğer bilirseniz elbette bu, sizin için daha hayırlıdır. Nam az kılınınca artık yeryüzüne dağılın ve Allah ın lütfundan isteyin. Allah ı çok anın ki kurtuluşa eresiniz. 1 Peygam berimiz d e Üzerine güneş doğan günlerin en hayırlısı, cuma günüdür... 2 sözüyle cum a gününün önem ine dikkat çekmiştir. 1 C u m 'a suresi, 9, 10. aye tle r 2 Riyazü's-Salihin, C 2, s. 440.
V Cuma namazı, öğle namazı vaktinde cem aatle kılınır. Sağlığı yerinde olan Müslümanlar namaz kılmak üzere cam iye giderler. Sağlığı yerinde olmayanlar ise cum a namazı vaktinde bulundukları yerde sadece öğle namazını kılarlar. İmam, cum a ezanına kadar ç e şitli konularda vaaz eder. Cuma namazı vaktinde ise minber denilen yüksekçe bir yerden hutbe okur. Konuşmasında İslam dininin güzelliklerinden, dostluk, kardeşlik, sevgi, barış ve toplumsal dayanışma gibi konulardan bahseder. Cuma namazı sonrasında Müslümanlar günlük işlerine geri döner ve çalışmalarına devam ederler. Cum a namazının en önemli özelliği, cem aatle kılınan bir namaz olması ve hutbe okunmasıdır. İslam dini insanların birlik, beraberlik ve dayanışma içerisinde yaşamalarına önem vermiştir. İnsanlar o gün bir araya gelirler ve ibadet ederler. Dertlerini ve sevinçlerini paylaşırlar. Birbirlerinin hâl ve hatırlarını sorarlar. Bundan dolayı cum a günü ve cum a namazı Müslümanlar açısından önemlidir. Dinimizde önem verilen zaman dilimlerinden biri de ramazan ayıdır. Çünkü ilahî kitabımız Kur'an-ı Kerim, Peygamberimize bu ayda inmeye başlamıştır. Ramazan ayı hakkında Allah şöyle buyurmuştur: Ramazan ayı; insanlara yol gösterici, doğrunun ve doğruyu eğriden ayırmanın açık delilleri olarak Kur an ın indirildiği aydır. Öyle ise sizden ramazan ayına ulaşanlar oruç tutsun. Kim o anda hasta veya yolcu olursa (tutamadığı günler sayısınca) başka günlerde kaza etsin. Allah sizin için kolaylık ister, zorluk istemez... 1
Sultanı, Allahu Ekber, Bismillâhirrahmânirrahîm gibi yazıların yazılması geleneklerimiz arasındadır. Minareler arasına ışıklı bir şekilde yazılan bu yazılara m ahya' denilmektedir. Ramazanın son günlerinde ise Elveda Ey Şehri R am azan yazısıyla ramazan ayına veda edilir. Peygamberimiz, Ramazan ayı geldiğinde cennet kapıları açılır... 1hadisiyle ramazan ayının önemine değinmiştir. Müslümanlar, oruç ibadetini bu ayda yerine getirirler. Bundan dolayı ramazan ayı halkımız arasında oruç ayı olarak da bilinmektedir. Ramazan ayı gelm eden önce oruç hazırlığına başlanır. Evler temizlenir ve iftar için yiyecekler hazırlanır. İmsak vaktiyle başlayan oruç, iftar vaktine kadar devam eder. Gün boyunca yemek ve içmekten uzak durulur. Akşam ezanının okunması heyecanla beklenir. Ezanla birlikte aile fertleri, oruçlarını besmele çekerek ve dua ederek açarlar. 1 Riyazü's-Salihin, C 2, s. 489.
Ramazan ayına camiler temizlenerek ve mahyalarla süslenerek girilir. Ramazan ayı b o yunca camiler namaz kılmak ve Kur'an dinlemek için gelen müminlerle dolup taşar. Müs- lümanlar oruç ibadeti yanında günde beş vakit namaz kılmaya da özen gösterirler. Yatsı namazıyla birlikte ramazan ayı boyunca teravih namazı kılınır. Belli vakitlerde camilerde hatim okunur. Ramazan ayı boyunca her gün birer cüz okunarak Kur'an-ı Kerim baştan sona bitirilir. Ramazan ayında yakınlarımız, komşularımız, dost ve arkadaşlarımız iftar yem eğine d a vet edilir. Böylece akrabalık ve dostluk bağları kuvvetlenir. Yoksul ve kimsesiz insanlar unu- tulmayıp iftara davet edilir. Yardıma muhtaç insanlara zekât, fitre ve sadaka verilir. Fakir kimselere onurları kırılmadan yiyecek, giyecek ve nakit yardımı yapılır. Bunlar, toplumsal dayanışma ve yardımlaşma duygularını geliştirir. l is t e l e y e l im Ram azan ayını karşılamak üzere çevremizde ne gibi hazırlıklar yapılır? Listeleyiniz. İftar ve sahurluk yiyecekler hazırlanır. 2.4. Kandil Geceleri Süleyman Çelebi (1351-1422)'nin Hz. Peygambere duyduğu sevgiyi dile getirdiği şiirin, müzde okunan Mevlit olduğunu biliyor musunuz? İslam dininde önemli sayılan ve çeşitli etkinliklerle kutlanan geceler; Mevlit, Regaip, Miraç, Berat kandilleri ile Kadir Gecesi'dir. Kandil gecelerinin ilki hicri takvime göre rebiyülevvel ayında, diğerleri ise üç aylar olarak bilinen Recep, Şaban ve Ramazan aylarında kutlanır.
.. SEVİNÇ VE.. ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM b ilg i k u tu s u Osmanlı padişahı II. Selim Döneminde (1566-1574) camiler aydınlatılıp minarelerde kandiller yakılarak kutlandığı için bu gecelere kandil geceleri denilmiştir. Bunlar Mevlit, Regaip, Miraç, Berat kandilleri v e Kadir Gecesi'dir. Türkiye Diyanet Vakfı İslam Ansiklopedisi, C 24, s. 300, 301. Mevlit Kandili Mevlit, doğum ve doğum günü anlamına gelmektedir. Mevlit Kandili denildiğinde Hz. Muhammed'in doğduğu gecenin yıl dönümü akla gelir. Peygamberimiz hicri takvime göre rebiyülevvel ayının on ikinci gününde doğmuştur. Miladi takvime göre ise Sevgili Peygamberimiz 20 Nisan 571'de dünyaya gelmiştir. Müslümanlar Hz. M uhammed'in doğum gününe önem verirler. Hz. Muhammed'in doğum günü ülkemizde Mevlit Kandili ve Kutlu Doğum Haftası olarak kutlanır. Yurt genelinde Hz. Muhammed'in hayatı ve insanlığa olan çağrısı konuşmalarla dile getirilir. Müslümanlar, Hz. Muhammed'in doğduğu geceyi mevlit ve Kur'an okuyarak kutlarlar. PAYLAŞALIM Kutlu Doğum Haftası nda çevrenizde yapılan etkinlikleri gözlemleyerek izlenimlerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. Regaip Kandili Recep ayının ilk cum a gecesi Regaip Kandili'dir. Regaip; rağbet edilen, çok istenilen şey anlamına gelir. Regaip Kandili'nde Allah'tan bağışlanma isteyen Müslümanlar, manevi yönden üç aylara da hazırlanırlar. Allah'ın rahmet ve bereketinin çokluğuna gönülden inanırlar. Bu nedenle dua eder, Allah'tan a f dilerler. M iraç Kandili Miraç Kandili, Recep ayının yirmi yedinci gecesinde kutlanır. Peygamberimiz Miraç'a bu gecede çıkmıştır. Mekke'den alınarak gece yürüyüşüyle Kudüs'te bulunan Mescid-i Aksa'ya getirilmiş, oradan da Allah'a yakınlaşmıştır. İşte bu olaydan dolayı bu gece, Miraç Kandili olarak kutlanmaktadır. Müslümanlara beş vakit namaz bu gecede emredilmiştir. Müslümanlar bu geceyi Allah'a ibadet ve dua ederek geçirirler.
Allah ım! Sen affedicisin, affetmeyi seversin, beni affet. Tirmizî, Daavat, 89. Berat Kandili Üç ayların ikincisi olan şaban ayının on beşinci gecesi, Berat Kandili olarak kutlanır. Günahlardan kurtuluş gecesi diye de bilinen bu geced e Müslümanlar, günahlarının bağışlanacağına inanırlar. Geceyi dua ve ibadet ederek, Kur'an ve mevlit okuyarak değerlendirirler. Kadir Gecesi Kutsal kitabımız Kur'an-ı Kerim, Kadir Gecesi'nde indirilmeye başlanmıştır. Bu gece, ramazan ayının yirmi yedinci gecesine rastlamaktadır. Kadir Gecesi ismini Kur'an-ı Kerim'in 97. suresinin isminden almıştır. Kur'an-ı Kerim, Kadir Gecesi'nden, onun faziletinden, o gecede meleklerin yeryüzüne inişinden şöyle bahseder: Biz onu (Kur an ı) Kadir Gecesi nde indirdik. Kadir Gecesi nin ne olduğunu sen bilir misin? Kadir Gecesi, bin aydan daha hayırlıdır. O gecede, Rab- lerinin izniyle melekler ve Ruh (Cebrail), her iş için iner dururlar. O gece esenlik, gün ağarıncaya kadar sürer. 1 Kandiller, İslam dünyasında hicri 3. asırdan sonra zamanla gelenek hâlini alarak kutlanmıştır. Kandil gecelerinde camilerimiz Müslümanlarla dolup taşar, namaz kılınır, dua edilir, mevlit ve Kur'an-ı Kerim okunur. Kandil günlerinde yoksullara yardım eli uzatılır, hastalar ve akrabalar ziyaret edilir, hâl ve hatırları sorulur. Büyüklerin kandilleri tebrik edilir, uzakta bulunan yakınlarımızın kandilleri mesaj ve telefon gibi çeşitli iletişim kanallarıyla kutlanır. Kandil gecelerinde ikram edilen kandil simitleri, tatlı ve çeşitli hediyeler, toplumsal dayanışmaya katkı sağlar. 1 Kadr suresi, 1-5. ayetler.
.. SEVİNÇ VE.. ----------------------- ÜZÜNTÜLERİM İZI PAYLAŞALIM 2.5. Nevruz ve Hıdırellez Nevruz, yeni gün anlamına gelir ve baharın gelişini müjdeler. 21 Mart günü, geçm işten günümüze kadar çeşitli Türk boylarınca tabiatın yeniden uyanışı ve tarımsal faaliyetlerin başlangıcı olarak kabul edilmiş ve nevruz adıyla kutlanmıştır. Nevruz, Orta Asya'dan Orta Doğu'ya ve Balkanlara kadar geniş bir coğrafyada kutlanmaktadır, Nevruz kutlamalarında en çok ateş ve su ile ilgili unsurlar yer almaktadır. Nevruz gününü kutlamak isteyenler o günün akşamında meydanlarda yakılan ateş etrafında toplanırlar. Kendilerine mutluluk getirmesi için ateş üzerinden atlarlar. Nevruz geleneklerinden biri de ateşte demirin ısıtılıp dövülmesidir. Nevruz sözlü ve yazılı kültürün en önemli konusu olmuş; pek çok şair ve ozan, bu günü konu alan şiirler yazmış ve söylemişlerdir. Halk inanışlarına göre nevruz, çeşitli tarihî şahsiyetler ve olaylarla ilişkilendirilmektedir. Alevilere göre Hz. Ali, 21 Mart günü doğmuş ve bu günde Hz. Fatıma ile evlenmiştir. Bu nedenle 21 Mart nevruz şenlikleri gerek Asya Türk boylarında gerekse Selçuklu ve Osmanlı Türklerinde çoğu zaman kutlanmıştır. Halk arasındaki bazı inanışlara göre yıl ikiye ayrılır. 6 Mayıs'tan 8 Kasım'a kadar geçen süre yaz, 8 Kasım'dan 6 Mayıs'a kadar geçen süre de kış mevsimidir. 6 Mayıs günü Hızır ve İlyas peygamberlerin bir araya geldiği, kışın sona erdiği ve yazın başladığı gün olarak kabul edilir.1 1 Ekrem Ö zbay, Türkm e nistan'd an A n a d o lu 'y a Örf, Â d e t v e Halk inançları, s. 353.
Hıdırellez, halk dilinde Hızır ve ilyas isimlerinden oluşan dinî bir muhtevaya bürünmüş bayramın adıdır. Bu nedenle her yıl 6 Mayıs günü bayram olarak kutlanır. Halk arasında Hızır ve ilyas'ın biri karada, diğeri denizde darda kalanlara yardım ettiklerine inanılır. Gerek Anadolu'da ve gerekse Anadolu dışındaki Türk topluluklarında Hıdırellez'in yaklaşmasıyla birlikte çeşitli hazırlıklar yapılmaktadır. Bütün hazırlıklar tamamlandıktan sonra mesire yerlerine gidilir. Buralarda yemeklerin hazırlanması ve bu yemeklerin hep birlikte yenilmesi â d et hâline gelmiştir. insanlar Hıdırellez gününü oyun ve eğlencelerle mutlu bir şekilde geçirm eye çalışırlar. KONUŞALIM Nevruz ve Hıdırellez gibi günlerin toplumsal birliğe ne gibi katkılar sağladığını arkadaşlarınızla konuşunuz. 3. Üzüntülerimizi Paylaşalım Sevincinizi ya da üzüntünüzü çevrenizdekilerle paylaşmanızı gerektiren bir olay başınızdan geçti mi? Sevinç ve mutluluklarımızın yanında üzüntü ve sıkıntılarımızı da bir başkasıyla paylaşmak isteriz. İnsan bazen istemediği birtakım olaylarla karşılaşabilir. Bunların bir kısmı bizi olumsuz etkileyip üzebilir. Bu durumda çevremizdeki insanların bize yardımcı olmasını ve üzüntümüzü paylaşmasını bekleriz. Sevgili Peygamberimiz, Müminler, birbirlerini sevmekte, birbirlerine acımakta ve biri diğerini koruma konusunda bir vücut gibidir. Vücudun herhangi bir organı rahatsız olunca diğer organları da bu yüzden rahatsız olur. 1sözüyle birbirimize karşı duyarlı olmamızı öğütler. Üzüntü ve sıkıntılar bireysel veya toplumsal olabilir. Yakınımızın hastalanması veya vefat etmesi sadece bizi üzerken deprem ve sel gibi doğal afetler, orman yangını gibi felaketler ise bütün toplumu olumsuz etkiler. Örneğin 17 Ağustos 1999 Marmara depreminde zarar gören insanımıza devlet ve millet olarak yardıma koştuk. Maddi ve manevi bütün imkânlarımızı seferber ederek onların acı ve üzüntülerini dindirmeye çalıştık. M l is t e l e y e l im Sevinç ve üzüntülerimizi paylaştığımız anları listeleyelim. Karnemi aldığımda sevincimi önce ailemle paylaşırım. Hasta olan sınıf arkadaşımı ziyaret ederek üzüntüsünü paylaşırım. 1 Riyazü's-Salihin, C 1, s. 271.
Hastalandığınızda yanınızda en çok kimleri görmek istersiniz? Sevinç ve mutluluk, hastalık ve sağlık bizler içindir. İnsanın her anı aynı olmayabilir. Özellikle zor ve katlanılması güç bir durum olan hastalık, insanın arkadaş ve yakınlarını yanında görmek istediği anların başında gelir. Sevgili Peygamberimiz hasta ziyaretinin gereğini şöyle açıklar: Müslümanın, Müslüman üzerinde beş hakkı vardır: Selamını almak, hastalandığında ziyaretine gitmek, cenazesine katılmak, davetini kabul etmek, hapşırınca Yerhamükallah (Allah sağlık ve afiyet versin.) dem ek. 1 Hasta ziyaretinde "Geçmiş olsun." "Allah şifa versin." "İnşallah yakında iyileşirsin." ve "Seni daha iyi gördüm." gibi hastanın moralini yükseltici sözler kullanmalıyız. Hasta ziyaretinde çiçek ya da başka bir hediye götürmeliyiz. Hastanın yanında uygun olmayan ifade ve davranışta bulunmak ve uzun süre kalmak doğru olmaz. Ayrıca hastanede yatan hastaları ziyaretimiz sırasında ise gürültü yapm am alı ve hastanenin belirlediği kurallara uymalıyız.
Hastalara ilgi ve sevgi göstererek onların gönüllerini almalıyız. Peygamberimiz bu konuda şöyle buyurur: Bir hastanın yanına girince ona sağlık ve uzun ömür temennisinde bulunarak onu rahatlatın. Zira böyle yapmak onun gönlünü hoş eder. 1Bizler de hasta ziyaretine önem vermeli, bunun dinî ve ahlaki bir görev olduğunu unutmamalıyız. Onların ihtiyaçlarını elimizden geldiği ölçüde gidermeye çalışmalıyız. PAYLAŞALIM İki hasta adam, bir hastanenin aynı odasında yatıyorlardı. Adamlardan birine, her gün bir saatliğine oturma izni veriliyordu. Bu hastanın yatağı odadaki pencerenin yanındaydı. Diğer hastanın ise hastalığından dolayı sırtüstü yatması gerekiyordu. Bu iki hasta birbirleriyle saatlerce konuşur ve birbirlerine ailelerini, evlerini, işlerini ve askerlik anılarını anlatırlardı. Pencerenin yanındaki adam, her öğleden sonra pencereden görebildiklerini diğer hastaya anlatırdı. Pencere, içinde çok güzel bir gölü olan parka bakıyordu. Ördekler ve kuğularla birlikte çocuklar da gölde yüzüyorlardı. İnsanlar, çiçekler arasında dolaşıyorlardı. Etraftaki yüksek ağaçlar adeta bir orman görüntüsünü andırıyordu. Pencere kenarındaki adam bunları bütün ayrıntılarıyla anlatırken odanın diğer ucunda yatan adam gözlerini kapar ve bu muhteşem manzarayı hayalinde canlandırırdı. Günler ve haftalar geçti. Pencere kenarında yatan hasta iyileşip hastaneden ayrıldı. Diğer hasta biraz iyileşince pencerenin kenarındaki yatağa taşınmasını istedi. Hemşire memnuniyetle isteğini yerine getirdi. Adam yavaşça, duyduğu acıya aldırmadan, dirseğine yaslanarak dışarıya bakmak için doğruldu. Sonunda, dışarıyı kendi gözleriyle görme zevkini yaşayabilecekti. Pencereden dışarı bakabilmek için yavaşça dönmeye çalıştı. Bir de ne görsün! Pencere, boş bir duvara bakıyordu. Adam, hemşireye daha önceki oda arkadaşının niçin pencerenin dışında güzel şeyler gördüğünü sordu. Hemşire, önceki adamın kör olduğunu ve pencerenin önündeki duvarı görmediğini belirterek, Sanırım sizin üzüntünüzü hafifletmek istemiştir. dedi. Ali KUŞAT, Din Kültürü ue Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Kılavuzu 4, s. 107. Sizce gözü görmeyen adam niçin böyle yapmıştır? Düşüncelerinizi arkadaşlarınızla paylaşınız. 1 Tirmizî, Tıb, 35.
i.. SEVİNÇ VE.. ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM 3.2. Geçmişlerimizi Anarız Geçmişlerimizi hatırlamak bize ne kazandırır? Ölüm kaçınılmaz bir gerçektir. Her birimizin yaşamını yitirmiş yakınları olabilir. Allah bu konuda şöyle buyurmaktadır: Her canlı ölümü tadacaktır... 1 Dinimizde ölüm bir son ve yok oluş değildir. Aksine yeni bir hayatın başlangıcıdır, Geçmişlerimizin mezarlarını ziyaret eder, onları iyi ve güzel yönleriyle hatırlarız. Sevgili Peygamberimiz mezar ziyaretinin anlam ve önemini şöyle dile getirmiştir: Kabirleri ziyaret etmek isteyen ziyaret etsin. Çünkü kabir ziyareti bize ahireti hatırlatır. 2 Geçmişlerimizi andığımızda veya kabirlerini ziyaret ettiğimizde onlar için Allah'tan rahmet ve bağışlanma dileriz. Bizden önce ahirete göçmüş olanlara dua etme ve bağışlanmalarını dileme konusunda Allah şöyle buyur maktadır: Bunların arkasından gelenler şöyle derler: Rabb imiz! Bizi ve bizden önce gelip geçmiş imanlı kardeşlerimizi bağışla; kalplerimizde, iman edenlere karşı hiçbir kin bırakma! Rabb imiz! Şüphesiz ki sen çok şefkatli, çok merhametlisin! 3 Çiçek ve ağaçlarla mezarlıklar yeşillendirilmelidir. Kabir ziyaretinde çevre temizliğine özen göstermeliyiz. Geçmiş lerimizi hayırla anıp onlara dua etmeliyiz. Bizler de hayır dua almak istiyorsak günlük hayatımızda güzel söz ve davranışlarda bulunmalıyız. BU LALIM Biz dünyadan gider olduk Kalanlara selam olsun Bizim için hayır dua Kılanlara selam olsun Yunus Emre Yukarıdaki şiirin ana temasını bulunuz. Al-i İm rân suresi, 185. ayet. 2 Tirmizî, C enaiz, 60; Ebu Davut, C enaiz, 77. 3 Haşr suresi, 10. ayet.
Zor durumda kaldığınızda neler hissedersiniz? İnsanlar zaman zaman sıkıntı yaşarlar. Deprem, sel ve yangın gibi felaketlerden zarar görebilirler. Kaza ve hastalıktan dolayı işsiz kalabilirler. Bazen bu gibi durumlardan tek b a şına kurtulamazlar. Bu durumda olanlara yardım etmeyi dinimiz gerekli görmüştür. Yapılan iyiliklerin karşılıksız kalmayacağı konusunda Yüce Allah şöyle buyurur:...siz hayra ne harcarsanız, Allah onun yerine başkasını verir. O, rızık verenlerin en hayırlısıdır. 1 Çevremizdeki insanların sosyal ve ekonomik açıdan aynı düzeyde olmadıkları görülür. Toplumu oluşturan fertler, zengin ve yardıma muhtaç insanlardan oluşabilir. İslam dini; yetim, öksüz, yoksul, yaşlı ve kimsesiz olanlara yardım etmeyi ibadet saymıştır. Ayrıca insanlara yardımcı olmak iyiliktir. Yüce Allah, Kim iyilikle gelirse ona o (getirdiği)nin on katı vardır... 2sözüyle iyiliğin karşılığının, yalnız iyilik olacağını vurgular. Yüce Allah varlıklı olanların; yoksullara, zorda kalmış yakınlarına yardım etmelerini ister. Kur'an-ı Kerim ihtiyaç sahiplerine verilen önceliği şöyle dile getirir:...kendilerinin ihtiyaçları olsa bile onları (kardeşlerini) kendilerine tercih ederler... 3 Sevgili Peygamberimiz kardeş olduğumuzu ve sıkıntıların giderilmesinde gösterilen ç a bayı şöyle dile getirir: Müslüman, Müslümanın kardeşidir. Ona zulmetmez, haksızlık yapmaz, onu düşmana teslim etmez. Müslüman kardeşinin ihtiyacını gideren kimsenin Allah da ihtiyacını giderir. Kim bir Müslümandan bir sıkıntıyı giderirse Yüce Allah o kimsenin kıyamet günündeki sıkıntısını giderir. Kim bir Müslümanın ayıp ve kusurunu örterse Allahu Teâlâ da o kimsenin ayıp ve kusurunu örter. 4 1 Sebe' suresi, 39. ayet. 2 E n'âm suresi, 160. ayet. 3 Haşr suresi, 9. ayet. 4 Buharî, M ezalim, 3; Müslim, Birr, 58.
.. SEVİNÇ VE.. ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM Yardımlaşma, sevgi ve saygıyı artırır. Bu durum kardeşlik duygusunun gelişmesine ve toplumsal birlik ve beraberliğin sağlanmasına katkı sağlar. Zor durumda olanlara yardım etmek, sadece m addi yardımla sınırlı değildir. Yaşlı veya çocuklu birine otobüste yer vermek, okula gelemeyen hasta arkadaşımızı ziyaret etmek ve engelli kimselere yardımcı olmak gibi davranışlar iyiliklerden sayılır. TARTIŞALIM Zorda kalmışlara ve yoksullara niçin ve nasıl yardım ederiz? Tartışınız. Toplumsal huzur, zorlukların bireyler tarafından paylaşılmasıyla sağlanır. Zor durumda kalan bir insana yardıma koşmak, kendimize olan saygımızı gösterir. Bu nedenle zor durumda olanlara karşı duyarlı davranmalı ve onlara yardımcı olmalıyız. 3.4. Engellilere Sevgi ile Bakar, Sıkıntılarını Paylaşırız Engelli sözcüğünden ne anlıyorsunuz? Engelli; doğuştan veya sonradan herhangi bir nedenle bedensel, zihinsel ve sosyal yeteneklerini çeşitli derecelerde kaybeden kimsedir. Bu nedenle engelli, toplumsal yaşama uyum sağlam a ve günlük gereksinimlerini karşılamada güçlükler çekebilir. İnsan, doğuştan veya sonradan engelli olabilir. Bundan dolayı engelliler konusunda duyarlı olmak ve onlara nasıl davranılması gerektiğini bilmek gerekir.1 Sevgili Peygamberimiz engelli olan kimselerin sıkıntı çekmemelerini istemiş ve şöyle buyurmuştur: Sizden kim halka namaz kıldırırsa namazı uzatmasın. Zira cemaatte zayıf, engelli, hasta ve ihtiyaç sahibi bulunabilir. Namazı yalnız kıldığında dilediği kadar uzatabilir. 2 Hz. Peygamber engelli olan kimselere daha fazla şefkat ve merhamet gösterirdi. Bunlardan biri görm e engelli Abdullah bin Ümmi Mektûm idi. Peygamberimiz, onu her gördüğünde kendisine iyilikte bulunur, ihtiyacı olup olmadığını sorardı.3 Peygamberimiz engellilere yeteneklerine göre kamu alanında görev vermiş, onları toplum a kazandırmaya çalışmıştır. Örneğin fiziki engelli Muaz bin Cebel'i Yemen bölgesine vali olarak göndermiştir.4 1 İsmail Karagöz, Engelliler, s. 9-11. 2 Buharî, Ezan, 62; Müslim, Salat, 186. 3 Elmalılı M. H am di Yazır, Hak Dini Kur'an Dili, C 8, s. 5571. 4 İsmail Karagöz, Engelliler, s. 81
Dinimiz engellilere sorumlulukları hususunda birtakım kolaylıklar sağlamıştır. Nitekim Hz. Peygam ber nasıl namaz kılacağını soran engelli birine, Namazını ayakta kıl. Eğer gücün yetmezse oturarak... kıl. 1buyurmuştur. Diğer taraftan engelli kimseye yardım etmeyi sadaka vermek gibi ibadet sayan Peygamberimiz, şunları ifade etmiştir:...yolunu kaybeden kimseye yolu tarif etmen sadakadır. Gözü görmeyen kimseye yardımcı olman s a d a kad ır. 2 Engelli kimselere sevgiyle yaklaşıp onlara yardımcı olmalıyız. Kendimizi zaman zaman onların yerine koyarak sıkıntılarını paylaşmalıyız. Onların sevinç ve üzüntülerinde yanlarında bulunmamız onları mutlu ettiği gibi bizleri de huzurlu kılacaktır. Yap ılan iyiliklerin karşılıksız kalm ayacağını hiçbir zaman aklımızdan çıkarmamalıyız. Çünkü Yüce Allah, Kim zerre miktarı bir hayır yapmışsa onu görecektir. 3 ayeti ile iyilikte bulunanları müjdelemektedir. YAZALIM G özünüzün görm ediğini v e y a kulağınızın duymadığını ya da yürüyemediğinizi düşünün. Bu durum da çevrenizdeki insanların size nasıl davranmalarını isterdiniz? Düşüncelerinizi yazınız. 1 Buharî, Taksiru's-Salat, 19. 2 Tirmizî, Birr, 36. 3 Zilzâl suresi, 7. ayet.
.. SEVİNÇ VE.. ÜZÜNTÜLERİMİZİ PAYLAŞALIM 4. Tahiyyat Duası ve Anlamı Tahiyyat duasının nam azda nerede okunduğunu biliyor musunuz? Namaz kılarken ilk ve son oturuşta Tahiyyat duasını okuruz. Rahmet ve esenlik içeren bu dua, kelime-i şehadetle son bulur. Okunuşu Ettahiyyâtu lillâhi vessalavâtu vettayyibât. Esselâmu aleyke eyyuhennebiyyu ve rahmetullâhi ve berekâtuh. Esselâmu aleynâ ve alâ ibâdillâhissâlihîn. Eşhedu en lâilâhe illallâh ve eşhedu enne Muhammeden abduhû ve resûluh. Anlamı Selam, rahmet v e bütün güzellikler, iyilikler Allah içindir. Ey Peygam ber! Allah ın rahmeti, bereketi v e selam ı senin üzerine olsun. Selam, bize v e Allah ın iyi kullarına olsun. Tanıklık ederim ki Allah tan başka ilah yoktur. Yine tanıklık ederim ki Muhammed onun kulu v e elçisidir. KONUŞALIM Tahiyyat duasının anlamı üzerinde arkadaşlarınızla konuşunuz.