HEDEF SIFIR YOK OLUŞ SON 11 TELLİ TURNA
Proje Bilgileri Önemli Doğa Alanı:Bulanık Ovası Muş Öncelikli Türler: Telli turna, mezgeldek, toy, sürmeli kızkuşu Proje Süresi: 12 ay Projeyi jyuygulayacak y Kuruluş: ş Doğa ğ Derneği Proje Bütçesi: 93 960 YTL
Mezgeldek Sürmeli Kızkuşu Toy Telli Turna
Bulanık Ovası Muş Bulanık Ovası
Projenin Hikâyesi i Anadolu türkülerinin en önemli temalarından birisini oluşturan telli turnalar Türkiye de artık sadece Muş ta ş Bulanık Ovasında üremektedirler. Eskiden İç Anadolu Bölgesi nde de ürediği ğ bilenen telli turnaların tüm Avrupa da üreyen son 11 bireyi Bulanık Ovası nda kısıtlı bir alanda bulunmaktadır.
Kış aylarını Afrika'da geçiren telli turnalar, uzun bir göçün ardından mart ve nisan aylarında Hazar Denizi nin kuzeyi ve doğusundaki üreme alanlarına gelmektedirler. Türkiye, telli turnaların Hazar Denizi ve Bulanık Ovası arasında başka bir üreme alanı olmadığından dolayı çok önemli bir coğrafik konumdadır.
Muş'un Bulanık ilçesinde, Murat Nehri boyunca uzanan Bulanık Ovası nda fazla yerleşim bulunmamaktadır. Murat Nehri kıyıları doğal özelliğini korumaya devam etmektedir. Nehir üzerindeki adacıklar ve çevresindeki alanlar telli turnaların üreme ve beslenme alanlarıdır. Telli turnaların bu bölgeden de çekilmeleri durumunda ülkemizde bu türü sonsuza kadar kaybetmekle karşı karşıya bulunmaktayız.
Muş, Bulanık Ovası Önemli Doğa Alanı Sınırları
Beklenen Sonuç Telli turnaların ülkemizdeki idkison üreme alanlarının yerel halkın katılımı ile korunması ve Irmak kokulu öğrencilerinin i i bu proje aracılığı ile doğa koruma bilincini kazanmaları.
Bulanık Ovası ve göçmen kuşlar
Faaliyet Planı Proje kapsamında, ülkemizdeki son telli turnalar görüntülenerek telli turnalar ve Bulanık Ovasını anlatan kısa bir tanıtım filmi hazırlanacaktır. Bulanık Ovasında ilkbahar döneminde detaylı kuş araştırması yapılarak telli turnaların 2008 deki durumu belirlenecektir.
Faaliyet Planı Telli turnaları ve yaşadıkları alanları anlatan bir broşür ve poster yayınlanacaktır. Telli turnaların ürediği ve beslendiği alanlarda bilgilendirme panoları yerleştirilerek bölge halkına ve yöreyi ziyaret eden turistlere bilgi verilecektir.
Faaliyet Planı Telli turnaların üreme ve beslenme alanlarının resmi sulak alan sınırları çizilecek ve bu sınırların ulusal sulak alanlar komitesi tarafından kabul edilmesi için çalışmalar yapılacaktır.
Faaliyet Planı Turizm şirketleri ile birlikte bu canlıların ziyaretçilere tanıtılması için bir eylem planı hazırlanacak ve turizm faaliyetleriyle bölgeye gy ekonomik katkı sağlanması ğ hedeflenecektir.
Faaliyet Planı Bölge ilköğretim okullarında çocuklara yönelik eğitim faaliyetleri Irmak Okullarıyla koordineli olarak gerçekleştirilecektir. Irmak Okullarında Doğa Derneği tarafından doğa seminerleri ve etkinlikleri yapılacaktır.
Bulanık Ovasında Telli Turnalar
SON 11 TELLİ TURNA PROJESİ IRMAK OKULLARI SUHAN HATİPOĞLU
PROJEYE NASIL ULAŞTIK?
BASININ ROLÜ MİLLİYET GAZETESİ HABERİ 03 OCAK 2007 TELLİ TURNALAR BİZİM ELE VARMIYOR
CUMHURİYET GAZETESİ OKTAY EKİNCİ YAZISI 10 OCAK 2007 TELLİ TURNASIZ ANADOLU
MİLLİYET GAZETESİ HABERİ 18 EYLÜL 2007 TELLİ TURNALARA SAHİP ÇIKAN YOK
IRMAK OKULLARI DOĞA DERNEĞİNİN ÇAĞRISINA SES VERDİ PROJEYE ORTAK OLMA VE TELLİ TURNALARI KORUMAYA DESTEK KARARI ALDI
SON 11 TELLİ TURNA PROJESİ NEDİR? Doğa Derneği, Yurdumuzda tehdit altında olan pek çok tür için Hedef: Sıfır Yok Oluş ş Kampanyası başlatmıştır. ş ş "Hedef: Sıfır Yok Oluş'', kapsamlı bir çalışma programı eşliğinde Doğa Derneği tarafından Atlas Dergisi ve ardından CNN Türk'ün desteğiyle Şubat 2005'te kamuya tanıtılmıştır. ş Bu kampanya içinde, Urfa Bozkırları, Anadolu Parsı, Antalya Makilikleri, İstanbul Kartalları, Orkideler, Sultan Sazlığı, Foklar ve Telli Turnalar bulunmaktadır. Biz Irmak Okulları olarak, Son 11 Telli Turna projesinin ortağı olduk.
NEDEN BU PROJE? BU PROJE İLE HEDEFLENEN, BEKLENEN SONUÇLAR Öğrencilerimizde çevre bilinci oluşturma açısından; Canlıların, yaşamlarına ve yaşam alanlarına saygı gösterme, koruma, tüm canlılarla dünyamızı paylaşabilmenin önemini kavrama ve bunu yaşam şekli olarak benimseme Biyolojik çeşitliliği ve ekosistemin sürdürülebilirliği için i önemini i kavrama Yurdumuzun bitki ve hayvan türlerini ve çeşitliliğini kavrama Bir türün Anadolu doğasından yok olma nedenlerini araştırırken çevre sorunlarını irdeleme ve kavrama (Nehirlerin in sularının n azalması, tarım arazisi olarak aşırı ve plansız kullanım, bilinçsiz tarım ilaçları kullanımı vb.) Çevre sorunlarına çözüm önerileri düşünme ve araştırma
Sahip olduğumuz kültürel, geleneksel ve doğal değerlerimizi koruma ve yaşatma bilinci kazanma açısından; Telli turnalar göçmen bir kuştur, yani Anadolu muzun misafiridirler. Bizler ev sahibi olarak onları ağırlamamız, yaşatmamız ve korumamız gerekir. Turnalar türkülerimizde, ağıtlarımızda yer almaktadır. Saz eşliğinde ğ söylenen turna türküleri duygularımıza, yüreğimize işlemiştir. Telli turna, kültürümüzde uğur, bereket, refah ve bolluğu simgeleyen bir kuştur. Uğur getirmesi için Anadolu'nun çoğu yerinde gelinlerin başına turna teli (tüyü) takılır. Turnanın, konduğu tarlaya bereket getirdiğine inanılır Ülkemizde ve Dünyada kutsal hayvan olarak kabul edilmişlerdir Turna motifleri kilimlerimizi süsler
Halk danslarımız da turnaların danslarında esintiler vardır. Deyimlerimizde, i i tanımlamalarımızda l yer almıştır Sonuç olarak, eğer biz Telli Turnalara sahip çıkamıyorsak, onların uzantısı bu kültürel değerlerimize ğ de sahip pçıkamıyor durumuna düşeceğiz. Bu istenen bir durum olamaz. Toplumsal duyarlılık, sorumluluk ve bilinç kazandırma, paylaşma, organize olma ve bu süreçte yaratıcılıklarını geliştirme, Ülkemizin farklı bir İlini ve o bölgenin doğasını ğ tanıma, bir sivil toplum kuruluşu ile işbirliği yapabilme açısından; Telli Turnaları asıl koruyacak olan o bölgede yaşayan kişiler olacağı için, Muş Bulanık İlçesinden Kardeş okul edinme Kardeş Okullara Doğa ğ Derneği aracılığı ğ ile çevre eğitimi i verilmesini sağlama, Telli turnaları neden korumaları gerektiği konusunda bilinçlendirme Kardeş Okul öğrencileri i ile Irmak öğrencilerinin i i yazışmalarını sağlama
Doğa Derneği ile iletişim ve paylaşım içinde olma Öğrencilerin projeye destek amaçlı etkinlikler planlaması l ve uygulaması Irmak ve Kardeş ş Okullarda resim, kompozisyon ve şiir yarışmaları düzenleme Telli Turnaların yaşadığı coğrafyayı ve oradaki yaşam koşullarını araştırma, bu anlamda yurdumuzu tanıma, farkına varma Kardeş Okullara, eğitim, kırtasiye ve çeşitli ihtiyaçları doğrultusunda ğ d destek verme
SON 11 TELLİ TURNA PROJESİ KAPSAMINDA 2007/2008 ÖĞRETİM İ YILINDA YAPILAN ÇALIŞMALAR
Anadolu da Biyolojik Çeşitlilik ve Telli Turnalar Semineri * Doğa Derneği Genel Müdürü, Güven Eken, Damla Akyıldız ve proje sorumlusu Yeşim Erbaşol tarafından öğrencilerimize verildi
TELLİ TURNA POSTERİ HAZIRLANDI Projeyi tanıtmak, duyurmak amacıyla
TRT Avrupa Yayın Birliği projesi olarak, bu proje hakkında iki kez çekim yaptı. Çekimler, 29 Aralık 2007 tarihinde TRT 2 de Tam Zamanı adlı programda ve 09 Ocak 2008 Çarşamba saat 8.30 da TRT 1'de Elma Kurdu adlı programda yayınlanmıştır. Projeyi kamuoyuna duyurmak, kamuoyunun dikkatini ve ilgisini çekmek, bilinç oluşturmak
Kuşların göçleri ve nedenleri üzerine bir drama çalışması yapıldı. Öğrencilerimize önemli kuş göç yoları üzerinde bulunan yurdumuzdaki göçmen kuşları ve Telli Turnayı tanıtmak göç nedenlerini yaşayarak drama yolu ile öğretmek amaçlı çalışmalar yapıldı.
PROJEYE VELİ DESTEĞİ * İki velimiz üzerinde Teli Turna amblemi bulunan, tişört ş ve bez torba yaptırarak projeye bağışladı. * Doğa Derneğinin tasarımları ile, biri Öğrenciye diğeri ise büyüklere yönelik iki farklı Telli Turna rozeti yaptırıldı. *Tüm ürünlerin satışından elde edilen gelir projeye bağışlandı.
* Telli Turna bez torba satışı, Doğa İçin, naylon torbaya son alış verişlerimizde, bez torba kullanalım kampanyası ile öğrenciler tüm yıl içinde çeşitli etkinliklerde bez torba satışı yaptılar.
Projeyi ve Telli Turnaları tanıtan bir pano hazırlandı. TELLİ TURNALARI KORUYUP YAŞATACAK OLAN ASIL O BÖLGEDE YAŞAYAN KİŞİLERDİR İ İ İ düşüncesi ve sloganı ile; * Telli Turnaların yaşadığı Muş ilimizin Bulanık İlçesinde iki kardeş okulumuz oldu. * 75. Yıl Yoncalı İlköğretim Okulu * 75. Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu Okul Aile Birliğinin de desteği ile Kardeş Okula Destek Kampanyası başlatıldı
Doğa Derneği ve Telli Turna Okul Çalışma Komitesi olarak sık sık toplanarak projenin işleyişi hakkında ve ne yapılabilir? konusunda bilgi alışverişinde bulunuldu.
* Öğrencilerimiz Doğa Derneğini ziyaret ederek, Doğa Derneği genel Müdürü Güven Eken den, derneğin çalışmaları ve Son 11 Telli Turna Projesi hakkında bilgi aldılar
*2. sınıf Öğrencilerimizin hayallerindeki telli turnaları çizdikleri resimleri okulumuzda sergilendi.
Bu resimler, Doğa Derneği grafikerleri tarafından poster şeklinde tasarlanarak bastırıldı.
5. sınıf öğrencilerimiz, ğ 1. Dönem, Son 11 Telli Turna Projesi için kermes düzenlediler. Evlerinden getirdikleri bağış ürünlerin satışından elde edilen geliri projeye bağışladılar.
Öğrencilerimiz Telli Turnaları tanıtan, yaşamalarının doğa için önemini anlatan aktiviteler yaptılar
4. Sınıflarımız, 2. Dönem, Kermes düzenlediler. Gelirini telli turna projesine bağışladılar
Kardeş Okul hediye kampanyasında, Öğrencilerin ğ getirdiği, kırtasiye, kitap, giysi kardeş okullara iletildi. Bir velimiz her iki okula da televizyon, DVD oynatıcısı ve eğitim DVD leri bağışladı. Irmak Okulları, bilgisayar, yazıcı, faks bağışladı.
Kadıköy Belediyesi ile işbirliği yapıldı. Belediye Billboardlarında ve çeşitli caddelerde Telli Turna afişleri yayınlandı.
Projeye destek amacıyla, Irmak Okulu Konser salonunda, İslam Manafov ve Genç Orkestra Konser vermiştir. Konserde çalınan parçalardan biri de, Nevit Kodallı nın Telli Turna Süit i oldu.
*Öğrencilerimiz kardeş okulların öğrencileri ile mektuplaştılar. *Yöre ve okulları hakkında bilgi alışverişinde bulundular.
Irmak Okulları Film Productıon Clup öğrencileri, Öğretmenleri rehberliğinde Telli turnaları anlatan bir film çektiler. Film; http://www.mus.gen.tr/ web sitesinde, videolar, belgesel tanıtım başlığında yayınlanmaktadır.
Doğa Derneği Proje yürütücüleri, 2008 Mart ayında Muş a ve Bulanık ilçesine giderek, Muş Valiliği, Bulanık İlçesi Kaymakamlığı, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğü, Kardeş Okullar ve yerel basın, çevre kuruluşları ile bu proje hakkında bilgilendirme toplantıları yaptılar.
Muş ve Bulanık ta Yerel Basın, Yerel yönetim, Çevre kuruluşları projeye içten destek verdi. Posterimiz pek çok yerde sergilendi.
Doğa Derneği eğitim sorumluları, Yoncalı Köyü 75. Yıl Mehmet Akif Ersoy ve 75. Yıl Yoncalı İlköğretim Okullarında, Son 11 Telli Turna Projesi kapsamında, çevrenin önemi, çevre koruma bilinci, türlerin çeşitliliği ve ekosistem için önemi, telli turnaları neden yaşatmalıyız? a y Ve kuş gözlemciliği ğ hakkında eğitim verilmiş, karşılıklı soru-cevaplarla aktif bir öğrenme gerçekleştirilmiştir.
IRMAK OKULLARI VE DOĞA DERNEĞİ MUŞ Ş BULANIK VE KARDEŞ OKULLAR ZİYARETLERİ
21/23 Mayıs 2008 tarihlerinde proje kapsamında Muş İlimiz ziyaret edilmiştir. Bu ziyarete Irmak Okulları Müdürü Atilla Küçükkayıkçı, Son 11 Telli Turna Proje Koordinatörü Suhan Hatipoğlu Müdür yardımcısı Gülsen Şen, Doğa Derneği proje yöneticileri Yeşim Erbaşol, Nuri Özbardaklı ve fotoğrafçı ğ f Melih Özbek katılmışlardır.
Muş Valisi, Sayın Erdoğan Bektaş, Bulanık Kaymakamı Sayın Fatih Aksoy, İlçe ç Milli Eğitim ğ Müdürü Sayın Necim Eroğlu ğ ziyaret edilerek proje anlatılmıştır. Gerek resmi, gerekse yerel yönetimler ve yerel basın gönülden projeye destek vermişlerdir.
Bulanık İlçesi Yoncalı Köyünde bulunan kardeş okullarımız, Yoncalı İlköğretim Okulu ve Mehmet Akif Ersoy İlköğretim Okulu ziyaret edilerek öğrenci ve öğretmenlerle tanışılmıştır.
Okulumuz Velileri tarafından hazırlanan tişört ve bez torbala kardeş okullara gönderilmişti. Öğrencilerin kullandıklarını gözledik.
* Öğrenciler TELLİ TURNA Gazetesi çıkarmışlar. * Kuşların Ekosistemdeki yeri ve önemini anlatan yazılar hazırlamışlar
Telli Turna şiir yarışması düzenlemişler. Ozan Aktaş ın yazdığı Küskün Turna şiiri 1. lik almıştır.
BÖYLECE, NİSAN AYINA GELDİK TELLİ TURNALAR GÖÇTEN GELDİLER Mİ? YOKSA? ARAZİ İ ÇALIŞMALARI
Nisan ayı içinde Van Yüzüncü yıl Üniversitesinden Biyoloji Bölümü Öğrencisi ve kuş gözlemcisi Şükrü Esin, bir ay süreyle Muş Bulanık ilçesi,bulanık Ovasında Murat nehri kıyılarında gözlem yaptı. Nisan ayı sonunda Dicle Üniversitesi Öğretim Görevlisi, Prof. Dr. Sayın Murat Biricik 3 gün süresince arazi çalışmaları yaptı. Gözlemler sonucunda bu bölgede Telli Turnaya rastlanamadı. Telli turnaların üreme yerlerinin belirlenmesi amacıyla, Mayıs, Haziran ve Temmuz aylarında Muş, Bitlis,Ağrı ve Van illerinde arazi çalışmaları ş gerçekleştirilmiştir. ş ş Arazi çalışmaları Muş ili Bulanık İlçesi sınırlarında, yoğun olarak Murat Nehri boyunca yapılmış ve Nehirde oluşan adacıklar dikkatle gözlenmiştir. Yöredeki balıkçılar ve çiftçiler ile görüşülmüştür. Yaşam alanları l ve görüldüğü öüldüğü noktalara gidilerek gözlemler l yapılmış fakat telli turnaya rastlanılmamıştır. Van Erçek gölünün çevresinde yaşayan insanlarla yapılan ikili görüşmelerde telli turnanın alanda yaşadığı ifade edilmiştir.
Şükrü Esin ve Nuri Bağışkondu Erçek gölünde kuş gözlemi esnasında bir birey telli turna gözlemlediler ve fotoğrafını ğ çektiler.
Irmak Okulları ve Doğa Derneği görevlileri tarafından, Muş ve Bulanık Ovalarında Murat Nehri kolları ve taşkınlarında arazi çalışmaları yapıldı, çobanlar ve o bölgede yaşayan kişilerle görüşüldü.
Eylül ayında, Hirfanlı Baraj Gölü çevresinde 10 adet telli turna kuş gözlemcileri tarafından görüntülendi. Ancak bu bölgede yaşayıp çoğaldılar mı? Yoksa göç yolları olduğu için göç halinde miydiler, belirlenemedi.
SONUÇ VE DEĞERLENDİRME; 1-) TELLİ TURNALAR VE BÖLGE HALKI AÇISINDAN; Yöre halkı telli turnayı, turna ve gri balıkçıl ile karıştırıyor. Bu yöre insanın türleri tanıması için köy okullarına ve köy sakinlerinin yoğunlukla geçtikleri noktalara bilgi tabelaları konularak yöre insanın kuş türlerini birbirinden sağlıklı bir şekilde ayırt edebilir. Murat Nehri boyunca insan baskısının artması (tarım ve hayvancılık) alanda telli turnaların yaşam alanlarını olumsuz yönde etkilemektedir. Eski kayıtlarda Kılıççı köyü yakınından geçen Murat nehrinde üreme adası vardı. Suyun azalması ile ada yarım ada şeklini almış. Yarım ada tekrar ada halini alabilirse telli turnalar bu noktada üreyebilir. Aşırı otlatma yüzünden kuşların yaşam alanları baskı altında bulunmaktadır. Kesin üreme noktalarının tespitinin ardından bu noktalarda hayvan otlatılması yasaklanmalı. Muş İlimiz ve Bulanık İlçesinde yaşayan kişiler, öğrenciler, bu bölgede yaşayan Telli Turnaların, yok olma tehlikesi altında olduğunu fark ettiler. Öğrenciler çevre konusunda bilinç kazandılar. Okulumuz tarafından, Kardeş Okula hediye edilen dürbün, kuş gözlem ve türleri tanıtan kitaplar ile kuş gözlem topluluğu oluşturarak, bölgedeki türleri tanımaya başladılar Irmak Okulları tarafından kardeş ş okullara iletilen, kitap, kırtasiye ve çeşitli ş armağanlar, ğ öğrenciler, öğretmenler ve veliler tarafından büyük bir hoşlukla karşılandı. Çok uzaklardan birilerinin kendilerini düşünmeleri ve bölgelerinde yaşayan bir türü kurtarma ve yaşatma çabaları onları da bu konu üzerinde düşünmeye itti. Muş ve Bulanık resmi ve yerel yönetimin, İlçe Milli Eğitim Müdürlüğünün ilgisi, Yerel basının konuyu canlı tutması, posterlerin pek çok yerde sergilenmesi ile bölgede bu konuda bir bilinç oluşması sağlandı
2-) IRMAK OKULLARI ÖĞRENCİLERİ AÇISINDAN; A- ÇEVRE EĞİTİMİ AÇISINDAN Telli turnayı tanıdılar, türlerin doğadan yok olmalarının sonuçlarını, ekosistem içinde türlerin çeşitliliğinin önemini kavradılar. Yurdumuzda yaşayan diğer kuş türlerini araştırdılar, bu konuda bilinç kazandılar proje hazırladılar, sundular. MUŞ filmini hazırladılar, tüm öğrencilerimiz izledi. İki kez Doğa Derneği tarafından verilen çevre eğitim seminerlerini dinlediler. Ülkemizin bir ilini ve doğasını tanıdılar, Muş lalelerini ve Toy kuşlarının da bu bölgede yaşadıklarının ş farkına vardılar. Bunlar dışında başlangıçta söz edilen hedeflere ulaşıldı. B- TOPLUMSAL DUYARLILIK VE SORUMLULUKL AÇISINDAN; 4 ve 5. sınıf öğrencileri kermes düzenlediler, planlama yapma, organize olma, görev paylaşımı, sorumluluk l alma gibi deneyimler kazandılar. Kermesten elde ettikleri geliri Projede kullanmak üzere Doğa Derneğine bağışladılar. Kardeş Okula destek kampanyasında toplumsal duyarlılık ve sorumluluk kazandılar. Kardeş okul öğrencileri ile mektuplaşarak, birbirlerini tanımaya çalıştılar.
İLETİŞİM suhanhatip@yahoo.com suhan.hatipoglu@irmak.k12.tr www.irmak.k12.tr k12