Tüberkülozun Tanısında Kullanılan "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" in Uygulanması ve Konvansiyonel Yöntemlerle Karşılaştırılması *

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi Tüberkülozun Tanısında Kullanılan "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" in Uygulanması ve Konvansiyonel Yöntemlerle Karşılaştırılması * Evaluation of Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test in Microbiological Diagnosis of Tuberculosis and Comparison with Conventional Methods Müge OĞUZKAYA ARTAN**, Hüseyin KILIÇ***, Yusuf ÖZBAL****, İnci GÜLMEZ***** ÖZET Tüberkülozun laboratuvar tanısında kullanılan konvansiyonel yöntemler (aside dirençli boyama, kültür yöntemleri: Löwenstein-Jensen besiyeri ve Bactec TB sistem) ve moleküler yöntemlerden biri olan "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" (AMTDT) ile 87 klinik örnek incelendi. Klinik örneklerden 56 sı pulmoner, 31 i ise ekstrapulmonerdi. Ziehl-Neelsen boyama yöntemi ile 27 (%31.1), kültür yöntemleri ile 36 (%41.3) ve AMTDT ile 50 (%57.4) örnek pozitif bulundu. Hastaların ilgili klinisyenlerce tüberküloz tanısı alması altın standart olarak alındı. Pulmoner örneklerde; Ziehl- Neelsen yönteminin duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerleri sırasıyla: %62.8, %90.4, 91.6 ve 59.3; kültür yöntemleri için ise sırasıyla: %82.8, %100, %100 ve %77.7 ve AMTDT için sırasıyla: %97.1, %90.4, %94.4 ve %95 olarak belirlendi. Ekstrapulmoner örneklerde ise Ziehl-Neelsen yöntemi için; duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerler sırasıyla; %14.2, %94.1, %66.6 ve %57.1; kültür yöntemleri için sırasıyla; %50, %100, %100 ve %70.8 ve AMTDT için ise sırasıyla: %92.8, %94.1, %92.8 ve %94.1 olarak belirlendi. İstatistiksel olarak yöntemler arasında fark bulundu (Cochran Q=24, p<0.05). Kültür yöntemleri ile AMTDT ve AMTDT ile Ziehl-Neelsen boyama yöntemi sonuçları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulundu (p<0.05). Kültür yöntemleri ile Ziehl-Neelsen boyama yöntemi sonuçları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamsızdı (p=0.267). Pulmoner ve ekstrapulmoner örneklerde M.tuberculosis kompleksin hızlı tanısında AMTDT nin duyarlılığı ve özgüllüğü yüksek bir test olduğunu göstermektedir. Anahtar Kelimler: AMTDT, M.tuberculosis, kültür. SUMMARY A total of 87 clinical speciments were examined with conventional methods (acid-fast staining with Ziehl-Neelsen and culture systems with radiometric Bactec TB system and traditional culture method Löwenstein-Jensen) and a moleculer tecnique called Amplified Mycobacterium tuberculosis direct test (AMTDT). Among all, 56 were pulmoner and 31 were extrapulmonary specimens. A total of 27 (31.1%) specimens from 87 patients were positive by acid-fast staining, 36 (41.3%) specimens were positive by culture and 50 (50.5%) specimens were positive by AMTDT. Clinical diagnosis was considered to be gold standard. Overall sensitivity, specificity and positive and negative predictive values for pulmonary specimens were 62.8, 90.4, 91.6 and 59.3% for Ziehl-Neelsen stain, respectively; 82.8, 100, 100, 77.7% for culture, respectively and 97.1, 90.4, 94.4, 95.0% for AMTDT, respectively. With extrapulmonary specimens, sensitivities, specificities and positive and negative predictive values were 14.2, 94.1, 66.6 and 57.1% for Ziehl-Neelsen stain respectively; 50, 100, 100 and 70.8% for culture respectively and 92.8, 94.1, 92.8 and 94.1% for AMTDT, respectively. Statistically, there was a significant difference among methods (Cochran Q=24, p<0.05). There was a significant difference between culture with AMTDT and AMTDT with Ziehl- Neelsen staining method (p<0.05), but there was no significant difference between culture and Ziehl-Neelsen staining method (p=0.267). The results indicate that AMTDT is an effective, highly sensitive and specific tecnique for rapid detection of M.tuberculosis complex in all types of clinical specimens. Key Words: AMTDT, M.tuberculosis, culture * Bu çalışma Erciyes Üniversitesi Araştırma Fonu tarafından 98-12-1 no lu proje ile desteklenmiştir. ** Yrd.Doç.Dr. Erciyes Üniversitesi Halil Bayraktar Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Kayseri. *** Prof.Dr. Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Kayseri **** Prof.Dr. Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Mikrobiyoloji ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, Kayseri ***** Prof.Dr. Erciyes Üniversitesi, Tıp Fakültesi, Göğüs Hastalıkları Anabilim Dalı, Kayseri 5

Cumhuriyet Üniversitesi Tıp Fakültesi C. Ü. Tıp Fakültesi Dergisi 27 (1):5 10, 2005 GİRİŞ Binlerce yıldır bir halk sağlığı sorunu olma özelliği taşıyan tüberküloz; sağlık alanında gerçekleşen dev gelişmelere rağmen günümüzde de önemini korumaya devam etmektedir. Tüberküloz, Mycobacterium tuberculosis kompleks diye tanımlanan bir grup mikobakteri (M. tuberculosis, M. bovis, M. africanum) tarafından oluşturulan, en sık yerleştiği organ akciğer (%85) olan, tüm organları tutabilen kronik nekrotizan bir infeksiyon hastalığıdır. Hastalığın oluşumundan %97-99 oranında M.tuberculosis sorumludur (1,2). Dünya Sağlık Örgütünün verilerine göre; dünyada 1.7 milyar insan Mycobacterium tuberculosis ile infektedir. Basili taşıyan insanların 20 milyonu aktif tüberkülozludur, bunlardan yılda üç milyondan fazlası ölmektedir. Her yıl sekiz milyon yeni tüberküloz olgusu ortaya çıkmaktadır ve bunların üç milyonu bulaştırıcıdır (1,3-6). Uluslararası standartlara göre mikobakterilerle çalışmak için ayrı bir mikobakteri laboratuvarının olması ve mümkün ise yapılan işlere ait farklı ortamların oluşturulması önerilmektedir. Konvansiyonel yöntemler gözden geçirilerek; bakterinin, gerek bakteriyolojik gerekse moleküler yöntemlerle tanımına yönelik çeşitli standartlar geliştirme çabaları tüm dünyada devam etmektedir (7-10). Bu çalışmada, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim dalı bünyesinde bulunan Mikobakteriyoloji laboratuvarına gönderilen pulmoner ve ekstrapulmoner tüberküloz şüpheli hasta örneklerinde konvansiyonel yöntemler (aside dirençli boyama ile Löwenstein-Jensen ve Bactec 12 B şişelerine ekim) ve hızlı sonuç veren moleküler yöntemlerden biri olan özellikle ekstrapulmoner tüberküloz uygulamalarında standardizasyon çalışmaları devam eden "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" (AMTDT) in tanı değerinin karşılaştırılması amaçlandı. GEREÇ ve YÖNTEM Örnekler; Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Mikobakteriyoloji Laboratuvarına, Erciyes Üniversitesi Gevher Nesibe Araştırma ve Uygulama Hastanesi, Devlet Hastanesi, Nuh Naci Yazgan Göğüs Hastalıkları Hastanesi, Sosyal Sigortalar Hastanesi ve Askeri Hastane gibi sağlık kurumlarında ilgili klinisyenler tarafından tüberküloz ön tanısı alarak gözlem altında bulundurulan hastalardan seçildi. Balgam, BAL, plevral mayi, apse materyali ve BOS gibi toplam 87 klinik örnek üzerinde yürütülen bu çalışma, Erciyes Üniversitesi Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı Mikobakteriyoloji Laboratuvarında gerçekleştirildi. Laboratuvara gönderilen hastalara, idrar örneğini sabah ilk idrarı steril kaplara alarak laboratuvara ulaştırmaları, balgam örneğinin ise sabah ağız temizliği yapıldıktan sonra öksürülerek çıkarılan balgam olması ve steril kaplarda laboratuvara getirmeleri bildirildi. Diğer örnekler ya enjektörde ya da steril cam veya polietilen tüplerde laboratuvara ulaştırıldı. Toplanan bu örneklerde aside dirençli boyama, kültür ve AMTDT çalışıldı. Çalışmaya alınan tüm örneklerden aside dirençli boyama için preparart hazırlandı. İdrar, BOS gibi örneklerin 3500xg de 15 dakika santrifüj edildikten sonra üst sıvıları atılıp dip çökeltiden preparat hazırlandı. BOS örnekleri için lamın ortasına bir damla sediment damlatılıp havada kurutuldu, aynı damlanın üzerine ikiden fazla olmamak üzere damla eklendi ve kurutuldu. Balgam örneğinin ise partiküllü varsa nekroze doku içeren koyu renkli bölgelerinden, yaymalar hazırlandı. Havada kurutuldu. Tesbit edildi ve Ziehl-Neelsen boyama yöntemi ile boyandı (11). Mavi zeminde pembekırmızı basiller ARB pozitif olarak değerlendirildi. Preparatların değerlendirilmesinde 300 saha incelendi. Tüm örneklerin L-J besiyerine ve BACTEC 12B şişelerine ekimi yapıldı. Ekim işlemine geçilmeden önce (steril vücut boşluklarından alınan örnekler hariç) homojenize ve dekontamine edildi (12). Kültür ve AMTDT için 5 ml nin üzerinde olan örnekler, özel 50 ml lik kapaklı santrifüj tüplerine alınarak 3500xg de 15 dakika santrifüj edildi. Bu örneklerin dip çökeltilerine ve balgam, püy gibi örneklerin üzerine, örnekle eşit miktarda %0.29 sodyum sitrat ve %4 NaOH- %1 lik NaCl eklenerek 15 dakika oda ısısında bekletildi. 50 ml oluncaya kadar steril distile su eklendi. 15 dakika 3500xg de santrifüj edildi. Üst sıvılar döküldü, dipte yaklaşık 3mL örnek bırakıldı. Vortekslenerek ekime hazır hale getirildi. Ekimler L-J besiyerine ve BACTEC 12B şişelerine yapıldıktan sonra AMTDT için dipte kalan yaklaşık 2 ml lik örneğin üzerine 50 ml ye tamamlayana kadar steril distile su eklendi. 3500xg de 15 dakika santrifüj edildi. Üst sıvı atıldı. Dipten yaklaşık 500-5

Artan 1000µl örnek 1.5mL lik eppendorf tüplere alınarak testin uygulanacağı zamana kadar 20 ºC lik derin dondurucuda bekletildi (12, 13). Moleküler çalışmada "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" kiti (AMTDT) kullanıldı. Çalışma, üretici firmanın direktifleri doğrultusunda uygulandı (13). Sonuçlar; 30.000 bağıl ışık birimi (relative light unit, RLU) ise M. tuberculosis kompleks rrna sı bulunduğu, <30.000 RLU değerinde ise M. tuberculosis kompleks rrna sı bulunmadığı şeklinde yorumlandı (13). Çalışmada uygulanılan üç ayrı yöntem; direkt misroskobi, kültür ve AMTDT arasındaki istatistiksel farklılık Cochran Q testi ile, bağımlı gruplar arası fark da ki-kare (Mac Nemar) testi ile belirlendi (14). Yöntemlerin duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerleri, ilgili klinisyenlerce konan tüberküloz tanısı esas alınarak değerlendirildi. BULGULAR Seksenyedi klinik örnek, boyama (EZN), kültür (L- J, BACTEC sistem) ve Amplified Mycobacterium tuberculosis Direct Test (AMTDT) yöntemleri uygulanılarak incelendi. Çalışmaya alınan örneklerin 56 sı pulmoner: 29 u balgam, 27 si BAL; 31 i ekstrapulmoner, 10 u idrar, 16 sı BOS, üçü plevral mayi, ikisi yara idi. EZN boyama yöntemi ile incelenen balgam örneklerinin 20 sinde (%68.9); BAL örneklerinin 4 ünde (%14.8); idrar örneklerinin birinde (%10); yara örneklerinin ikisinde (%100) aside dirençli basil pozitif bulundu. İncelenen 87 klinik örneğin %31.1 i aside dirençli basillerin mikroskobisi yönünden pozitifti. Çalışmaya dahil edilen klinik örneklerin L-J ve Bactec 12B besiyerinde kültürü yapıldı. Balgam örneklerinin 25 inde (%86.2); BAL örneklerinin 4 ünde (%14.8); idrar örneklerinin üçünde (%30); BOS örneklerinin birinde (%6.25); plevral mayilerin birinde (%33.3) ve yara örneklerinin ikisinde (%100) L-J ve/veya Bactec 12B besiyerinde mikobakteri üredi. Bu izolatlar NAP testi ile incelenerek M.tuberculosis oldukları belirlendi. İncelenen 87 klinik örneğin %43.3 ünde üreme görüldü. AMTDT uygulanarak M.tuberculosis kompleks bakterilerine ait rrna araştırıldı. Balgam örneklerinin 26 sında (%86.6); BAL örneklerinin 10 unda (%37); idrar örneklerinin yedisinde (%58.3); BOS örneklerinin üçünde (%18.75); plevral mayilerin ikisinde (%66.6) ve yara örneklerinin ikisinde (%100) pozitiflik belirlendi. Toplam 87 örneğin 50 sinde (%57.4) M.tuberculosis kompleks bakterilerine ait rrna belirlendi. Klinik örneklerde uygulanan her üç yöntemin bulguları (EZN, kültür, AMTDT) arasındaki fark Cochran Q testi ile, istatistiksel olarak anlamlı bulundu (Cochran Q=24, p<0.05). Uygulanan yöntemlerin birbirleri ile ilişkileri Mac Nemar testi ile belirlendi (Tablo 1, 2, 3). İstatistiksel olarak mikroskobi ve kültür bulguları arasındaki fark anlamsız (p=0.267), kültür ve AMTDT, mikroskobi ve AMTDT bulguları arasındaki fark istatistiksel olarak anlamlı bulundu (p<0.05). Tablo 1. Mikroskobi ve kültür bulgularının karşılaştırılması. Grup Pulmoner Eksrapulmoner Kültür Mikroskobi Pozitif Negatif X² p Pozitif 20 4 Negatif 9 23 Pozitif 2 1 Negatif 5 23 Tablo 2. Kültür ve AMTDT bulgularının karşılaştırılması. Grup Pulmoner Eksrapulmoner AMTDT 1.92 P=0.267 2.66 P=0.219 Kültür Pozitif Negatif X² p Pozitif 28 1 Negatif 8 19 Pozitif 6 1 Negatif 8 16 5.44 P<0.05 5.44 P<0.05 Tablo 3. Mikroskobi ve AMTDT bulgularının karşılaştırılması. Grup Pulmoner Eksrapulmoner AMTDT Mikroskobi Pozitif Negatif X² p Pozitif 22 2 Negatif 14 18 Pozitif 2 1 Negatif 12 16 9.30 P<0.05 9.30 P<0.05 Pulmoner örneklerde mikroskobi, kültür ve AMTDT nin duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerleri tablo 4 de gösterildi. 7

Tüberkülozun Tanısında Kullanılan "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" in Uygulanması ve Konvansiyonel Yöntemlerle Karşılaştırılması Ekstrapulmoner örneklerde mikroskobi, kültür ve AMTDT nin duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerleri tablo 5 de gösterildi. Klinik örneklerde mikroskobi, kültür ve AMTDT nin tüberküloz klinik tanısı ile korelasyonu tablo 6 da gösterilmiştir. Tablo 4. Pulmoner örneklerde mikroskobi, kültür ve AMTDT nin tüberküloz klinik tanısı ile korelasyonu. Örneklerin değerlendirilmesi n=56 Mikroskobi Kültür AMTDT + - + - + - Tüberküloz tanısı alan 22 13 29 6 34 1 Tüberküloz tanısı almayan 2 19 0 21 2 19 Duyarlılık (%) 62.8 82.8 97.1 Özgüllük (%) 90.4 100 90.4 Pozitif prediktif değer (%) 91.6 100 94.4 Negatif prediktif değer (%) 59.3 77.7 95.0 Tablo 5. Ekstrapulmoner örneklerde mikroskobi, kültür ve AMTDT nin tüberküloz klinik tanısı ile korelasyonu. Örneklerin değerlendirilmesi n=31 Mikroskobi Kültür AMTDT + - + - + - Tüberküloz tanısı alan 2 12 7 7 13 1 Tüberküloz tanısı almayan 1 16 0 17 1 16 Duyarlılık (%) 14.2 50 92.8 Özgüllük (%) 94.1 100 94.1 Pozitif prediktif değer (%) 66.6 100 92.8 Negatif prediktif değer (%) 57.1 70.8 94.1 Tablo 6. Klinik örneklerde mikroskobi, kültür ve AMTDT nin tüberküloz klinik tanısı ile korelasyonu. Mikroskobi Kültür AMTDT Örneklerin değerlendirilmesi n=87 + - + - + - Tüberküloz tanısı alan 24 25 36 13 47 2 Tüberküloz tanısı almayan 3 35 0 38 3 35 Duyarlılık (%) 49 73 96 Özgüllük (%) 92.5 100 92.1 Pozitif prediktif değer (%) 88.8 100 94 Negatif prediktif değer (%) 58.3 74.5 94.5 Doğruluk (%) 67.8 85 94.2 TARTIŞMA Klinik mikobakteriyoloji laboratuvarları; tüberküloz yayılımının önlenmesinde; M.tuberculosis in hızlı tanısı, izolasyonu, identifikasyonu ve ilaç duyarlılık testleri ile önemli rol oynamaktadır. Kesin tanı, günümüzde, kültür ve mikroskobiye dayanmaktadır (3, 4, 15). Ancak her iki yöntemin de kullanımında çeşitli kısıtlamalar bulunmaktadır. Mikroskopik yöntemler hızlı ve kolay olmasına rağmen duyarlılıkları düşüktür. Katı besiyerinde kültür, daha duyarlı ve özgül olmasına rağmen sonuçlar 4-6 haftalık inkubasyon sonucu verilebilmektedir. Radyometrik sıvı besiyerleri ve bifazik kültürlerin, nükleik asit problar ile birlikte kullanımı, tanı süresini kısaltmakla birlikte üremeye dayalı yöntemler olduğundan yine de kesin tanı için en az iki hafta gerekmektedir (15-18). Mikroskopik yöntemlerden EZN yönteminin duyarlılık yönünden yapılan çalışmalarda pozitiflik oranı %22-80 arasında bildirilmektedir (4, 19). Uzun (20) balgam örneklerinde yaptığı çalışmada; EZN yönteminin 8

Artan duyarlılığını %63.6, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %99.3, %93.3, %95 olarak bildirmiştir. Piersimoni ve ark (17) pulmoner örneklerde yaptıkları çalışmada; yöntemin duyarlılığını %77, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %100, %100, %95 olarak bildirmişlerdir. Çalışmamızda; EZN yöntemi ile pulmoner örneklerde duyarlılık %62.8, özgüllük %90.4, pozitif prediktif değer %91.6 ve negatif prediktif değer %59.3 bulundu (Tablo 4). Bu değerler Uzun un (20) bulguları ile uyumlu görülmektedir. Piersimoni ve ark larının (17) yaptıkları çalışmada değerlerin yüksek bulunması, araştırmacıların seçtikleri hasta grubunun kesin tüberküloz tanısı almış hastalar olmasından kaynaklanmaktadır. Uzun un (20) ekstrapulmoner örneklerde yaptığı çalışmada; EZN yönteminin duyarlılığı %20, özgüllüğü %95, pozitif prediktif değeri %50, negatif prediktif değeri ise %83 olarak belirlenmiştir. Bu bulgular, çalışmamızda bulunan değerler ile (duyarlılık %12, özgüllük %94.1, pozitif prediktif değer %66.6, negatif prediktif değer %57.1) uyumlu görülmektedir (Tablo 5). Koç ve ark (21) 2254 klinik örnekte yaptıkları çalışmada; EZN duyarlılığını %43.3 olarak bildirmişlerdir. Çalışmamızda klinik örneklerdeki EZN duyarlılığı benzer olarak %49 bulundu. Löwenstein-Jensen ve Bactec sistemlerde pulmoner örneklerin kültürlerinde Piersimoni ve ark (17) duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerleri sırasıyla %87, %100, %100, %97.4; Jonas ve ark (22) kültür yöntemlerinin duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %88, %100, %100 ve %97; Vourinen ve ark (23) duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %89.7, %100, %100, %98.7 olarak bildirmişlerdir. Pulmoner örneklerde kültür yöntemleri ile bulduğumuz %82.8 duyarlılık, %100 özgüllük, %100 pozitif prediktif değer ve %77.7 negatif prediktif değer araştırmacıların çalışmaları ile uyumludur (Tablo 4). AMTDT (Gen-Probe) ilk FDA onaylı amplifikasyon testidir (4). AMTDT pulmoner ve ekstrapulmoner örneklere uygulanabilmektedir. Pfyffer ve ark (24) NALC-NaOH protokolü uyguladıkları 938 pulmoner örnekte yaptıkları çalışmada; AMTDT duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %%93.9, %97.6, %80.7, %99.3; Pfyffer ve ark (25) nın 322 ekstrapulmoner, 1117 pulmoner örnekte yaptıkları bir diğer çalışmada; pulmoner örneklerde duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %86.6, %96.4, %76.8 ve %98.1; ekstrapulmoner örneklerde ise sırasıyla; %93.1, %97.7, %90, %98.5 olarak bildirmişlerdir. Piersimoni ve ark (19) 273 pulmoner ve 184 ekstrapulmoner örnekte yaptıkları çalışmada duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %92.8, %99.4, %98.5, %97; ekstrapulomoner örneklerde ise sıarasıyla; %78.6, %99.3, %95.6, %96.2 olarak bildirmişlerdir. Chedore ve ark (16) 202 pulmoner ve 56 ekstrapulmoner örneğe AMTDT uygulamışlar; duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla; %100, %99.6, %97.4, %100 olarak bildirmişlerdir. Yıldıran ve ark (26) 20 pulmoner örnekte yaptıkları çalışmada; AMTDT duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla %77, %90, %88, %82 olarak bildirmişlerdir. Gamboa ve ark (15) sodyum dodesil sülfat-naoh dekontaminasyon protokolünü uygulamışlar; 86 steril vücut boşluğundan alınmış örneğin uygulama sonucunda AMTDT duyarlılık, özgüllük, pozitif ve negatif prediktif değerlerini sırasıyla; %92.1, %100, %100 ve %94.1 olarak bildirmişlerdir. Çalışmamızda; pulmoner örneklerde AMTDT ile belirlenen duyarlılık (%97.1), özgüllük (%90.4), pozitif prediktif değer (%94.4) ve negatif prediktif değer (%95); Piersimoni ve ark (19) yaptıkları çalışma ile uyumlu iken; Pfyffer ve ark (62), Yıldıran ve ark (26) nın belirledikleri AMTDT duyarlılığından yüksektir. Çalışmada, özel hasta grubu seçmiş olmamız duyarlılığı yükseltmiştir. Chedore ve ark (16) çalışmalarında AMTDT duyarlılığının %100 bulunması, kullanılan klinik örneğin direkt M.tuberculosis üreyen gruptan seçilmiş olmasına bağlıdır. Ekstrpulmoner örneklerde belirlediğimiz duyarlılık (%92.8), özgüllük (%94.1), pozitif prediktif değer (%92.8), negatif prediktif değer (%94.1) Pfyffer ve ark (25) yaptıkları çalışma ile uyumlu görülürken, Gamboa ve ark (15) yaptıkları çalışmada duyarlılık ve özgüllük oranları bulgularımızdan daha yüksektir. Bunun nedeni araştırmacıların örnek hazırlamada kullandıkları sodyum dodesil sülfat-sodyum hidroksit dekontaminasyon protokolü olabilir. Tüberküloz tanısında moleküler yöntemler hızla kullanıma girmektedir. Duyarlılığı çok yüksek olan bu testlerde kontaminasyondan korunmak ve örneğin teste hazırlanması en önemli basamaklardır. Tüberkülozda uygun örnek, uygun dekontaminasyon protokolü, uygun laboratuvar ve nükleik asit çoğaltma yöntemlerinin seçimi oldukça önemlidir. Nükleik asit amplifakasyon yöntemleri ile yapılan çalışmalarda; kültür yöntemleri ile üretilemeyen ancak nükleik asit amplifikasyon testi uygulamalarında pozitiflik belirlenen bazı olguların tüberküloz tanısı alıp, antitüberküloz tedaviye olumlu yanıt vermeleri, testlerin önemini bir kat daha artırmıştır. KAYNAKLAR 9

Tüberkülozun Tanısında Kullanılan "Amplified Mycobacterium Tuberculosis Direct Test" in Uygulanması ve Konvansiyonel Yöntemlerle Karşılaştırılması 1. Harries AD, Maher D. TB/HIV, A Clinical Manual. World Health Organization, 1996, 19-101. 2. Kocabaç A. Akciğer tüberkülozu. In: Willke-Topçu A, Söyletir G, Doğanay M (eds), İnfeksiyon Hastalıkları. Nobel Tıp Kitabevleri Ltd. Şti, İstanbul 1996, 396-443. 3. Haas DW, Prez RM. Mycobacterium tuberculosis. In: Mandel GL, Bennett JE, Dolin R (eds), Principles and Practice of Infectious Diseases (4th ed). Vol 2. Churchill Livingstone Inc, Washington DC 1995, 2213-2243. 4. Mechock BG, Nolte FS, Wallace RJ. Mycobacterium. In: Murray PR, Baron EJ, Pfaller MA, Tenover FC, Yolken RH (eds), Manual of Clinical Microbiology (7th ed). American Society for Microbiology, Washington DC 1999,399-437. 5. Winters RE. Guidelines for preventing the transmission of tuberculosis. A better solution? Clin Infect Dis 1994;19:309-310. 6. Sepkowitz KA. How contagious is tuberculosis? Clin Infect Dis 1996;23:954-962. 7. Gedikoğlu S. Türkiye de mikobakteri laboratuvarlarının durumu, güncel durum nasıldır? 2.Ulusal Mikobakteri Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, 21-22 Nisan 1998, 54-64. 8. Çalışır HC, Şipit T, Öğretensoy M. Tüberküloz: Tanı ve tedavisi. Tüberküloz ve Toraks Dergisi 1998;46:81-89. 9. Tenover FC, Crawford JT, Huebner RE, et all. The resurgence of tuberculosis: Is your laboratory ready? J Clin Mirobiol 1993;31:767-770. 10. Catanzaro A, Davidson BL, Fujiwara PL, et al. Rapid diagnostic tests for tuberculosis, what is the appropriate use? Am J Respir Crit Care Med 1997;155:1804-1814. 11. Bilgehan H. Mikobakteriler (2nd ed). Fakülteler Kitabevi Barış Yayınları, İzmir 1995, 567-578. 12. Siddiqi SH. Bactec 460 TB System: Products and procedure manual, revision D. Becton Dickinson and Company, Sparks, Md. 1995. 13. Gen-Probe. Amplified M. tuberculosis direct test for in vitro diagnostic use:50 test kit. Gen-Probe, San Diego, California, 1999. 14. Sümbüloğlu K, Sümbüloğlu V. Bağımlı gruplarda ki kare testi (Mc Nemar). Biyoistatistik. Özdemir Yayıncılık, 4. baskı, Ankara 1993, 174. 15. Gamboa F, Monterola JM, Vinado B, et al. Direct detection of Mycobacterium tuberculosis in nonrespiratory specimens by Gen-Probe Amplified Mycobacterium tuberculosis direct test. J Clin Microbiol 1997;35:307-310. 16. Chedore P, Jamieson FB. Routine use of the Gen-Probe MTD2 amplification test for detection of Mycobacterium tuberculosis in clinical specimens in a large public health mycobacteriology laboratory. Diagn Microbiol Infect Dis 1999;35:185-191. 17. Piersimoni C, Callegaro A, Nista D, et al. Comparative evaluation of two commercial amplification assays for direct detection of Mycobacterium tuberculosis complex in respiratory specimens. J Clin Microbiol 1997;35:193-196. 18. Bradly SP, Reed SL, Catanzaro A. Clinacal efficacy of amplified Mycobacterium tuberculosis direct test for the diagnosis of pulmonary tuberculosis. Am J Respir Crit Care Med 1996;153:1606-1610. 19. Piersimoni C, Callegaro A, Scarparo C, et al. Comparative evaluation of the new Gen-Probe Mycobacterium tuberculosis amplified direct test and semiautomated Abboth LCX M. tuberculosis assay for direct detection of M. tuberculosis complex in respiratory and nonrespiratoey specimens. J Clin Microbiol 1998;36:3601-3604. 20. Uzun M. Tüberküloz tanısında Ehrlich-Ziehl-Neelsen, florokrom boyama yöntemleri ile Bactec ve Löwenstein- Jensen, kültür yöntemlerinin sonuçlarının değerlendirilmesi. (Doktora tezi). İstanbul Tıp Fakültesi Mikrobiyoloji Anabilim Dalı, 1994. 21. Koç N, Özcan M, Özbal Y, Fazlı ŞA. Comparison of Bactec TB system and conventional methods for recovery of Mycobacterium tuberculosis from clinical specimens. İnfeksiyon Dergisi 1996;10:65-67. 22. Jonas V, Alden MJ, Curry JI, et al. Detection and identification of Mycobacterium tuberculosis directly from sputum sediments by amplification of rrna. J Clin Microbiol 1993;31:2410-2416. 23. Vuorinen P, Miettinen A, Vuento R, Hallstrom A. Direct detection of Mycobacterium tuberculosis complex in respiratory specimens by Gen-Probe amplified Mycobacterium tuberculosis direct test and Roche Amplicor Mycobacterium test. J Clin Microbiol 1995;33:1856-1859. 24. Pfyffer GE, Kissling P, Wirth R, Weber R. Direct detection of Mycobacterium tuberculosis complex in respiratory specimens by a target-amplified test system. J Clin Microbiol 1994;32:918-923. 25. Pfyffer GE, Kissling P, Jahn EMI, et all. Diagnostic performance of amplified Mycobacterium tuberculosis direct test with cerebrospinal fluid, other nonrespiratory, respiratory specimens. J Clin Microbiol 1996;34:834-841. 26. Yıldıran ŞT, Aydoğan H, Gün H. Smear pozitif örneklere yapılan nükleik asit prob (MTD, Gen-Probe) ve PCR çalışmasından elde edilen sonuçlar. 2. Ulusal Mikobakteri Sempozyumu Bildiri Kitabı, Ankara, 21-22 Nisan 1998, 157. Yazışma Adresi : Yrd.Doç.Dr. Müge OĞUZKAYA ARTAN Erciyes Üniversitesi Halil Bayraktar Sağlık Hizmetleri Meslek Yüksekokulu, Kayseri. Tel:0 352 4374901-40010 10

Artan Fax: 0 352 4375936 E posta:martan@erciyes.edu.tr 11