Türk Seramik Sektörü ve Geleceği H. Zeynep BODUR OKYAY Türkiye Seramik Federasyonu Başkanı 01 Temmuz 2010, Eskişehir
Dünya Seramik Sektörü ve Alt Kırılımları 70 60 50 40 Seramik Karo: İtalya, İspanya, Türkiye, Brezilya ve Çin egemenliği altındadır. Sofra ve Süs Eşyaları: Taklit ürünler ve uzakdoğudan gelen sağlıksız ürünler tarafından tehdit edilmektedir. 30 20 10 0 66 Seramik Karo 15 Sofra ve Süs Eşyaları 7 Seramik Sağlık Gereçleri 21 Refrakter 33 Teknik Seramik ve İzolatör Toplam Pazar: 142 Milyar $ Seramik Sağlık Gereçleri: Ülkelerin önüne, çoğunlukla yatırım fonlarının yönetimindeki uluslararası firmalar geçmiştir. Refrakter: Avrupa merkezli firmaların hakimiyeti sözkonusudur. Teknik Seramik ve İzolatör: Seramiğin kullanım alanlarını geliştirmeye odaklanan İngiltere, Almanya, Kuzey Avrupa ve ABD, teknik seramik alanında liderdirler.
Dünyada Seramik Sektörünü Şekillendiren Trendler Başta İtalyan üreticiler olmak üzere, yurtdışına yapılan yatırımlar artmaktadır. Global oyuncu olarak hareket eden üreticiler oluşmaktadır. Enerji maliyetleri artmaktadır. Ekonomik krizle birlikte talep daralması Orta ve alt segmentteki fiyat baskısına karşı maliyetlere odaklanma Üst segmentte yenilikçi ürün tasarımları, banyo kültürü Ticari bariyerlerin azalması Çin, Hindistan, İran ve Mısır ın artan gücü Çevreci ürünler için artan talep Kyoto protokolü çerçevesinde yüksek karbon salınımının üretim maliyetine etkisi Enerji tasarrufu sağlayan yapı malzemeleri
Dünyada Seramik Sektörünü Şekillendiren Trendler Enerji yoğun bir sektör olmaya devam edecek. Sektörde ölçek ekonomisi önemlidir. Lojistik maliyetleri nedeniyle, hammaddeye ve pazara yakınlık önemlidir. Fiyatlar üzerindeki baskı sürecek. Düşük fiyatlı ülkelerin rekabeti artacak. Tarife dışı engellerin artışı bekleniyor. Outsourcing artacak. İkame ürünlerden özellikle parke ve diğer kaplama malzemelerinin rekabeti artacak. Katma değeri yüksek ürünlere yöneldikçe sermaye yoğunluğu artmakta. Hammadde fiyatlarında artış trendi var. Su tüketimi üzerinde baskı artmaktadır. Sektörde sabit maliyetlerin payı %40 tır.
Türkiye Seramik Haritası Ülkemizin 24 ilinde; 1. Seramik Kaplama Malzemeleri 2. Seramik Sağlık Gereçleri 3. Sofra ve Süs Eşyaları 4. Teknik Seramik ve İzolatör 5. Refrakter ve Tuğla sektörlerinde faaliyet gösteren 92 üretim tesisi bulunmaktadır.
Türkiye Seramik Sektörü Üretim Üretim Üretim DÜNYA AVRUPA BİRLİĞİ TÜRKİYE (milyon $) % (milyon $) % (milyon $) % Seramik Karo 66.000 46% 15.805 52% 1.422 54% Sofra ve Süs Eşyaları 15.000 11% 2.610 9% 423 16% Seramik Sağlık Gereçleri 7.000 5% 3.190 10% 440 17% Refrakter 21.000 15% 5.075 17% 312 12% Teknik Seramik ve İzolatör 33.000 23% 3.915 13% 60 2% Toplam 142.000 100% 30.595 100% 2.658 100% Türk seramik karo sektörü, dünya çapında üretimde 9. ve ihracatta 4. sıradadır. Türk seramik sağlık gereçleri sektörü dünyanın 5. büyük ihracatçısı konumundadır. Sofra ve süs eşyaları ile refrakter sektörlerinin Avrupa da ciddi bir payı bulunmaktadır. Yaklaşık 230 milyon $ lık teknik seramik pazarının bulunduğu Türkiye, teknik seramik ihtiyacının %93 ünü ithal etmektedir. Seramik sektörünün bu alt grubu, geliştirilmeye ihtiyaç duymaktadır.
Türkiye Seramik Sektörü Kapasite Üretim İç Pazar İhracat Üretim Değeri İhracat Değeri (1.000 ton) (1.000 ton) (1.000 ton) (1.000 ton) (milyon $) (milyon $) Seramik Karo 6.122 4.420 2.651 1.769 1.422 487 Sofra ve Süs Eşyaları 78 70 58 12 423 74 Seramik Sağlık Gereçleri 330 260 140 120 440 204 Refrakter 1.000 640 457 183 312 89 Teknik Seramik ve İzolatör 22 16 15 1 60 3 Toplam 7.552 5.406 3.321 2.085 2.658 857 Seramik Hammaddeleri 10.100 6.125 3.975 330 130 Genel Toplam 15.506 9.446 6.060 2.988 987 1. Sektörlerin ihracat içindeki payları: Seramik Karo %49, Sofra ve Süs Eşyaları %8, Seramik Sağlık Gereçleri %21, Refrakter %9, Hammadde %13. 2. Tüm seramik sektörü, miktarsal olarak üretiminin %38,7 sini ihraç etmektedir.
İhraç Ürünlerde Kullanılan Yerli Kaynak Değerleri Katma Değer = İhracat Değeri İthal Girdiler
İstihdam ve Verimlilik İstihdam Verimlilik AB TÜRKİYE AB TÜRKİYE (1.000 kişi) (1.000 kişi) ($/kişi) ($/kişi) Seramik Karo 67 9,6 235.896 148.143 Sofra ve Süs Eşyaları 31 7,5 84.194 56.439 Seramik Sağlık Gereçleri 28 6,1 113.929 72.095 Sektörün doğrudan istihdam ettiği kişi 26.000 dir. Sektöre hizmet veren diğer iş alanları (hammadde, yarı mamül, nakliyeciler, dağıtım kanalı, ustalar vs.) ile birlikte değerlendirildiğinde, doğrudan ve dolaylı olarak toplam 220.000 kişi istihdam edilmektedir. Refrakter 26 2,2 195.192 141.899 Teknik Seramik ve İzolatör 10 0,6 391.500 100.392 Toplam 162 26,0 188.858 102.218
Türkiye Seramik Sektörü Kapasite Üretim Kapasite Atıl Kapasitenin Atıl Kapasite Kullanım Oranı Üretim Değeri (1.000 ton) (1.000 ton) (%) (1.000 ton) (milyon $) Seramik Karo 6.122 4.420 72,2% 1.702 548 Sofra ve Süs Eşyaları 78 70 89,7% 8 48 Seramik Sağlık Gereçleri 330 260 78,8% 70 118 Refrakter 1.000 640 64,0% 360 176 Teknik Seramik ve İzolatör 22 16 72,7% 6 23 Toplam 7.552 5.406 71,6% 2.146 912 Kaplama malzemelerinde 155 milyon m2 ve sağlık gereçlerinde 110.000 ton üretim kapasite atıl vaziyette beklemektedir. Atıl olan bu kapasitelerin bugünkü kuruluş değerleri 1,25 milyar dolar tutarındadır. Bu kadar kullanılmayan kapasite mevcut iken sektörde yeni yatırımların yapılması beklenilmemelidir. Bu kapasiteler kullanıma girdiğinde 15-20 bin yeni işçi iş bulabilecek, 1 milyar dolara yakın ek üretim piyasaya çıkacaktır.
Türkiye Seramik Karo Sektörü (m2) 400,0 350,0 300,0 250,0 200,0 150,0 100,0 50,0 0,0 2000-2009 yılları arasında kapasite kullanım oranı; Max. (2005) = %84,2 Min. (2009) = %59,9 Kapasite Üretimden iç pazara satışlar Üretimden dış pazara satışlar Kapasite Fazlası 2000 226,5 112,0 52,5 62,0 2005 310,0 164,0 96,9 49,2 2009 364,0 118,5 63,9 181,6
İllere Göre Seramik Karo Üretim Kapasitesi (m2) 120.000.000 Toplam Kapasite (2000): 226.450.000 m2 100.000.000 80.000.000 60.000.000 40.000.000 20.000.000 0 Toplam Kapasite (2009): 364.000.000 m2 Çanakkale Bilecik İzmir Eskişehir Uşak Kütahya Manisa Aydın Yozgat 2000 59.000.000 53.300.000 33.950.000 31.000.000 20.000.000 16.000.000 9.700.000 3.500.000 2009 67.500.000 96.700.000 48.454.000 43.000.000 38.500.000 16.685.000 43.452.000 5.800.000 4.000.000
İllere Göre Kapasite Kullanımı (2009) 120.000.000 100.000.000 2009 Toplam Kapasite Kullanım Oranı: %59,9 80.000.000 60.000.000 40.000.000 Atıl Kapasite Üretim 20.000.000 0 Bilecik Çanakkale Eskişehir Manisa İzmir Uşak Kütahya Aydın Yozgat
Türkiye Seramik Sağlık Gereçleri Sektörü
Türkiye Seramik Sofra ve Süs Eşyası Sektörü
Türkiye Refrakter Sektörü
Türkiye Teknik Seramik Sektörü
Türkiye Seramik Hammadde Sektörü Seramikte kullanılan 4 ana hammadde: Kil, Kaolen, Feldspat ve Kuvartz. Türkiye de kaolin kaynakları Çanakkale ve Balıkesir bölgesindedir. Kil yatakları İstanbul, Şile ve Bilecik bölgesinde bulunmaktadır. Feldspat konusunda Türkiye çok şanslı bir konumdadır. Dünyadaki toplam feldspat ın %14 ü Türkiye dedir ve Türkiye ülke bazında en büyük sodyum feldspat rezervine sahip durumdadır. Diğer bir hammadde olan kuvars ta da Türkiye zengin yataklara sahiptir.
Seramik Sektörünün Sorunları ve Çözüm Önerileri
Konular Enerji Maliyeti Taşımacılık Altyapısı Tanıtım Ürün Geliştirme ve Ar-Ge Hammadde Stratejik Planının Oluşturulması Dış Pazarda Rekabetçiliğin Korunması Piyasa Gözetim ve Denetimi Katma Değeri Yüksek Ürünlerin Payının Arttırılması İhracat Yapılan Ülkelerin Çeşitlendirilmesi Değişen Pazar Yapısı Teşvikler Kümelenme
Enerji maliyeti Ülkemizdeki doğalgaz enerji maliyeti, AB ülkelerine kıyasla daha yüksektir. AB ülkelerinde yoğun enerji kullanan sektörlerde doğal gaz enerjisi vergiden muaftır. Sanayide kullanılan gazın %15 ini tüketen ve enerjinin maliyet içindeki payı %25-30 seviyesinde olan seramik sektörü, enerji yoğun bir sektör olduğu için, enerji maliyetleri rekabet gücünü doğrudan etkilemektedir. Öneri: 27 AB ülkesinde olduğu gibi (ısıtma ve aydınlatma hariç) proseste kullanılan doğalgaz üzerindeki vergi yükü kaldırılmalı veya en azından hafifletilmelidir.
Taşımacılık Altyapısı Yaklaşık 16 milyon ton üretimi ile seramik sektörü, taşıma sektörünün en önemli müşterilerinden biridir. Karayolu pahalı bir taşıma şeklidir ve ülkemizde demiryolları yetersizdir. Özellikle limanlara açılmada hızlı, temiz ve ucuz taşıma altyapısına ihtiyaç bulunmaktadır. Öneri: Devletimizin ve ilgili kamu kurumlarımızın, ulaştırma altyapısına yönelik planlama ve uygulama adımları, sektör temsilcilerinin de katılımı sağlanarak kurgulanmalı ve tüm sektörün menfaatleri göz önüne alınarak hayata geçirilmelidir. Üretim ve hammadde bölgelerinin demiryolu ağları ile limanlara kavuşması özellikle önemlidir. Kısa vadede,yakıt üzerinden alınan vergilerin azaltılması çok faydalı olacaktır.
Tanıtım Dünya da tek çatı altında en büyük üretim tesisleri Türkiye dedir. Ancak ülkemizin dünyadaki marka algısı ve yerli firmalarımızın sınırlı marka gücü nedeniyle, sözkonusu miktarsal büyüklük cirosal büyüklüklere dönüşememektedir. Öneri: Turquality programının, sadece münferit markaları değil, aynı zamanda bir bütün olarak Made in Turkey algısını yükseltecek girişimleri de ele almasını bekliyoruz.
Ürün Geliştirme ve Ar-Ge: Üniversite ve Sanayi arasındaki işbirliği imkanları, daha fazla gelişmeye müsaittir. Üniversitelerin seramik alanındaki araştırmalarının önceliklendirilmesi, desteklenmesi ve ticarileştirilmesi için sistematik bir altyapıya ihtiyaç vardır. Küçük ve orta ölçekli firmaların, yeni ürün geliştirme ve Ar-Ge konularına ayırabilecekleri kaynakları kısıtlıdır. Öneri: Üretici şirketlerin ortak olduğu ve yönettiği Seramik Araştırma Merkezi (SAM) üniversiteler ile sanayi kuruluşları arasında köprü görevi görmektedir. SAM ve benzeri kuruluşların imkanlarına, tüm sektör rahatça erişebilmelidir. Tasarım alanında da, örneğin trendleri yakından takip edebilmek adına Istanbul da, yine tüm sektörün kullanımına açık bir yapı oluşturulmalıdır.
Hammadde Stratejik Planının Oluşturulması Hammadde varlığının korunması ve geliştirilmesi, sürdürülebilir rekabetin ön şartıdır. Kritik hammaddeler için bir stratejik yol haritasına ihtiyaç bulunmaktadır. Değerli rezerv alanlarımız, farklı amaçlı kullanım nedeniyle, tehdit altındadır. Öneri: MTA ve SERHAM (Seramik Cam ve Çimento Hammaddeleri Üreticileri Derneği) işbirliği ile Hammadde Stratejik Planı oluşturulmalıdır.
Dış Pazarda Rekabetçiliğin Korunması Öneri: Sektörün düşük faizli işletme kredilerine ihtiyacı bulunmaktadır. İhracatın finansman imkanlarının genişletilmesi amacıyla ticari sistemdeki fonların Türk Eximbank garantisi altında, ihracatın finansmanına kanalize edilmesi için Eximbank ile bankaların sigortalı ihracatın finansmanı konusunda işbirliği anlaşmaları imzalamalıdırlar.
Piyasa Gözetim ve Denetimi Piyasa gözetimi ve denetimi ile kalitesiz ve güvensiz ürünlerin ülkemize girişini engelleyecek bir mekanizmaya ihtiyaç vardır. İnsan, bitki ve hayvan sağlığı ve güvenliği ile tüketicinin ve çevrenin daha iyi korunması temin edilmelidir. Konular hızlı bir biçimde sonuçlandırılmalıdır. Öneri: Bayındırlık ve İskan Bakanlığı, bu tür Piyasa Gözetimi ve Denetimi faaliyetlerini ihbar beklemeden, ürünlerin konularıyla ilgili sivil toplum kuruluşlarının işbirliği ve yardımlarıyla birlikte ve düzenli olarak sürdürmelidir.
Katma Değeri Yüksek Ürünlerin Payının Arttırılması Yapılan yatırımlar milli sermaye olduğu için, kapasite kullanım oranlarının ve verimlilik seviyelerinin dikkatle izlenmesi gerekmektedir. Yeni kapasite yaratılırken, doğru ve sağlıklı yatırımlar yapılmalıdır. Öneri: Sektörde Ar-Ge, innovasyon ve markalaşma ön plana çıkartılarak katma değeri yüksek ürünlerin üretilmesi, iç ve dış pazarlara bunların satılması Türk seramik sektörünün profilini yükseltecek ve kazancını artıracaktır. Devlet tarafından verilecek teşviklerde bu hususun göz önüne alınması gerekir.
İhracat Yapılan Ülkelerin Çeşitlendirilmesi Pazarlara girişe engel unsurların, ikili ülke anlaşmaları ile giderilmesine ihtiyaç bulunmaktadır. Öneri: AB ile yapmış olduğumuz Gümrük Birliği Anlaşması ndaki ilgili maddeleri gözden geçirerek, AB nin Serbest Ticaret Anlaşması(STA) yapacağı ülkeler ile Türkiye nin de eş zamanlı olarak STA yapabilmesi sağlanmalıdır. Türkiye nin STA yapacağımız ülkelerle 5-7 yıl gibi zamanları beklemeden daha kısa vadelerde gümrük vergi oranlarının sıfırlanması talep edilmelidir. STA yapmış olduğumuz ülkelerin kendi aralarında grup kurarak birbirlerine daha iyi gümrük vergileri uygulamaları halinde aynı oranların bize de uygulanmasının temin edilmesi gereklidir.
Değişen Pazar Yapısı Sektörümüzde Yapı Marketlerin (DIY) gücü artarken, dağıtım kanalları ve pazarın yapısı da değişmektedir. Yapı Marketlerin üreticiler üzerindeki fiyat baskısı arttıkça, ilerleyen dönemde kar marjlarının daha da azalması riski sözkonusudur. Üreticiler giderek OEM tedarikçi konuma gelmektedirler.
Teşvikler Yeni teşvik yasasında ise, sektörün faaliyette bulunduğu tüm iller teşvik kapsamına girmiş ve haksız rekabet önemli ölçüde engellenmiştir. Sektördeki arz fazlası ve daralan kar marjları dikkate alındığında, yeni haksız rekabet doğuracak uygulamalar önlenmelidir.
İllerdeki Kurulu Kapasite, Teşvik Bölgeleri ve Kümelenme Alanı SERAMİK KÜMESİ 2 1 1 3 3 3 1 3 2 TEŞVİK BÖLGESİ
Kümelenme SERAMĠK KARO SERAMĠK SAĞLIK GEREÇLERĠ Firma Kapasite Kapasite Üretim Değeri Firma Kapasite Kapasite Üretim Değeri Kapasite Kapasite Sayısı (m2) (1.000 ton) (milyon $) Sayısı (parça) (1.000 ton) (milyon $) Bilecik 10 96.700.000 1.644 23% 382 4 6.170.000 93.325 26% 124 Kütahya 2 16.685.000 284 4% 66 1 700.000 10.588 3% 14 EskiĢehir 5 43.000.000 731 10% 170 4 1.130.000 17.092 5% 23 Toplam 17 156.385.000 2.659 38% 618 9 8.000.000 121.005 34% 161 Çanakkale 2 67.500.000 1.148 16% 267 2 2.000.000 30.251 9% 40 Çankırı 1 52.728.630 896 13% 208 Manisa 2 43.452.000 739 10% 172 1 1.391.457 21.047 6% 28 Ġzmir 2 48.454.000 824 12% 191 2 1.566.677 23.697 7% 32 Ġstanbul 5 3.410.828 51.591 15% 69 UĢak 3 38.500.000 655 9% 152 Zonguldak/Bartın 2 1.950.000 29.495 8% 39 Kayseri 3 1.669.748 25.256 7% 34 Çorum 1 1.546.063 23.385 7% 31 Aydın 1 5.800.000 99 1% 23 Yozgat 1 4.000.000 68 1% 16 Tekirdağ 1 618.425 9.354 3% 12 Ordu 2 460.000 6.958 2% 9 Sakarya 1 257.677 3.898 1% 5 Diyarbakır 1 206.142 3.118 1% 4 Kırklareli 1 300.000 4.538 1% 6 Kocaeli 1 113.378 1.715 0% 2 Adana 1 Toplam 29 416.819.630 7.086 100% 1.646 33 23.490.396 355.307 100% 474
Firma Sayısı SERAMĠK KARO SERAMĠK SAĞLIK GEREÇLERĠ SOFRA VE SÜS EġYALARI TEKNĠK SERAMĠK REFRAKTER TOPLAM Üretim Üretim Üretim Üretim Üretim Firma Firma Firma Firma Firma Üretim Kapasite Değeri Kapasite Değeri Kapasite Değeri Kapasite Değeri Kapasite Değeri Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Sayısı Değeri (milyon $) (milyon $) (milyon $) (milyon $) (milyon $) Üretim Değeri (milyon $) Bilecik 10 23% 382 4 26% 124 1 14% 75 1 2% 5 16 20% 586 Kütahya 2 4% 66 1 3% 14 4 57% 220 2 21% 66 9 13% 366 Eskişehir 5 10% 170 4 5% 23 1 2% 5 10 7% 197 Toplam 17 38% 618 9 34% 161 5 71% 295 0 0% 0 4 24% 76 35 39% 1.150 Çanakkale 2 16% 267 2 9% 40 1 64% 38 5 12% 345 Çankırı 1 13% 208 1 7% 208 Manisa 2 10% 172 1 6% 28 1 2% 5 4 7% 205 İzmir 2 12% 191 2 7% 32 1 2% 5 5 8% 228 İstanbul 5 15% 69 2 29% 128 1 10% 6 10 45% 141 18 12% 343 Uşak 3 9% 152 3 5% 152 Zonguldak 2 8% 39 2 9% 28 4 2% 67 Konya 2 19% 58 2 2% 58 Kayseri 3 7% 34 3 1% 34 Çorum 1 7% 31 1 1% 31 Aydın 1 1% 23 1 1% 23 Ankara 1 27% 16 1 1% 16 Yozgat 1 1% 16 1 1% 16 Tekirdağ 1 3% 12 1 0% 12 Ordu 2 2% 9 2 0% 9 Sakarya 1 1% 5 1 0% 5 Diyarbakır 1 1% 4 1 0% 4 Kırklareli 1 1% 6 1 0% 6 Kocaeli 1 0% 2 1 0% 2 Adana 1 1 0% 0 Toplam 29 100% 1.646 33 100% 474 7 100% 423 3 100% 60 20 100% 312 92 100% 2.915
Kümelenme İspanya daki seramik kümesi sektörün %93 ünü, İtalya daki seramik iş kümesi sektörün %85 ini temsil ederken, Eskişehir Bilecik-Kütahya kümesinin sektörü kapsama oranı %39 dur. Mevcut kurulu tesislerin ekonomik ve sosyal nedenlerle başka bölgelere taşınması mümkün değildir. Kümelenme projesi, küme bölgesi dışında kalan %61 lik kesime karşı, haksız rekabet durumu yaratmamalıdır.
Kümelenme Kümelenme desteklerinin dağıtım mekanizmaları, ölçütleri ve desteğin kapsamı gibi hususlarda gereken hukuki düzenlemeler yapılırken; doğal rekabetçi piyasa dinamikleri içinde gerçekleşmesi mümkün olmayan ve sektörde haksız rekabet doğurabilecek yönlendirmeler konusunda azami hassasiyet gösterilmelidir. Kümelenme, sektörü bölmemelidir.
Kümelenme Öneri: Kümelenme projesinin tüm sektörü kapsayacak bir model ile geliştirilmesi, Bazı Avrupa ülkelerinde farklı sektörler için uygulanan modelde olduğu gibi bölge ayrımı yapılmadan ülkemizdeki tüm üreticileri içerisine alan Türkiye Seramik Sektörü Ulusal Kümesi kurulması
TEŞEKKÜRLER