Niyazi ÖZPEHRİZ 1206 (Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü Daire Başkanı)

Niyazi ÖZPEHRİZ 1206 (Gelir Politikaları Genel Müdürlüğü Daire Başkanı) Zafer ÇELİK (Maliye Uzmanı) Özet SPORCU ÜCRETLERİNDEKİ VERGİ TEŞVİĞİNİN SPORTİF BAŞARI ÜZERİNDEKİ ETKİSİ VE SPORCU ÜCRETLERİNDE VERGİ YÜKÜ Günümüzde sporcu ücretlerinin vergilendirilmesi lig usulüne tabi olan ve olmayanlar için sabit oranlı tevkifat usulü ile yapılmaktadır. Bu kapsamda, en üst ligdeki sporcular, kazançları ne olursa olsun sadece % 15 oranında gelir vergisine tabi tutulmaktadır. Öte yandan, normal gelir vergisi tarifesi üzerinden vergi ödeyen sıradan bir çalışanın kümülatif ücret geliri 10.000 TL yi aştığında % 20 üzerinden vergi ödemeye başlamakta, kümülatif geliri 25.000 TL yi geçtiğinde vergi oranı % 27 ye, 88.000 TL yi geçtiğinde ise % 35 e yükselmektedir. Profesyonel spor liglerinde, özellikle futbol ve basketbolda yıllık sözleşme ücretinin 500.000 TL altına düşmediği dikkate alındığında, ücret geliri elde eden sporcularla diğer çalışanlar arasındaki bu farklı uygulama vergi adaleti ve eşitliği açısından eleşti konusu yapılmaktadır. Sporculara yönelik bu farklı uygulamanın gerekçesi olarak sporun desteklenmesi ve sporcuların sadece belirli bir yaşa kadar spor geliri elde edebilmeleri gösterilmektedir. Ancak, ülkemizin spordaki uluslar arası performansı ve sporcularla ücret geliri elde eden diğer vatandaşlar arasındaki yaşam boyu gelir karşılaştırması bu gerekçelerin sorgulanmasına neden olmaktadır. Anahtar Kelimeler: Sporcuların vergilendirilmesi, ücret, sportif başarı, vergi yükü 1. Giriş Spor, sözlük anlamı ile bedeni veya zihni geliştirmek amacıyla kişisel veya toplu olarak gerçekleştirilen, bazı kurallara göre uygulanan hareketlerin tümü olarak tanımlanırken, sporcu ise sporla uğraşan kişi olarak tanımlanmaktadır. Yine sözlük tanımıyla amatör sporcu, sporu para kazanmak için değil, yalnız zevki için yapan kimse iken profesyonel sporcu, bu işi kazanç sağlamak amacıyla yapan kimsedir. Görüldüğü üzere amatör ve profesyonel sporcu arasındaki temel fark, sözlük tanımıyla sportif faaliyeti kazanç gütme amacıyla yapma noktasında ortaya çıkmaktadır. Günümüzde spor çok önemli bir ekonomik sektör haline gelmiştir. Dünyada bazı kulüplerin değerleri milyar dolarlar ile ifade edilirken, birçok sporcu ise milyon dolarlık sözleşmelere imza atmaktadır. Spor sektörü her geçen yıl büyüme eğilimi göstermektedir. Sektörün ekonomik değeri göz önüne alındığında ise vergilendirme ilke ve politikalarının önemi açıkça ortaya çıkmaktadır. Dünyadaki gelişmelere paralel olarak ülkemizde de sektör önemli gelişmeler göstermekte olup, tarihi süreç içerisinde sektörün vergilendirilmesine yönelik birçok farklı uygulama görülmüştür. Çalışmamızda sektörün tarihi süreç içinde vergilendirme esasları anlatıldıktan sonra, uygulanan vergi politikaları ile sportif başarılar karşılaştırılmaya 1

çalışılacak, sporcular ile diğer ücretliler üzerindeki vergi yükleri analiz edilecek ve son olarak sporculara yönelik olarak halen uygulanmakta olan düşük oranlı vergilemeden beklenilen sonuçların elde edilip edilmediği ortaya konulmaya çalışılacaktır. Burada vurgulanması gereken husus, sportif başarı ya da başarısızlıkların sadece vergi politikaları ile ilişkilendirilmesinin doğru olmayacağıdır. Sportif başarıyı etkileyen çok çeşitli faktörler olabilir. Ancak, çalışmamızda bu faktörlerden sadece birisi olan vergi politikaları üzerinde durulmuştur. 2. Sporcuların Vergilendirilmesinde Tarihsel Süreç 193 sayılı Gelir Vergisi Kanunu nun Ücretin Tarifi başlıklı 61 nci maddesinde hangi gelir unsurlarının ücret olarak kabul edileceği belirtilmiştir. Bu kapsamda ücret, işverene tabi ve belirli bir işyerine bağlı olarak çalışanlara hizmet karşılığı verilen para ve ayınlar ile sağlanan ve para ile temsil edilebilen menfaatler olarak tanımlanmıştır. Ücretin ödenek, tazminat, kasa tazminatı (mali sorumluluk tazminatı), tahsisat, zam, avans, aidat, huzur hakkı, prim, ikramiye, gider karşılığı veya başka adlar altında ödenmiş olması veya bir ortaklık münasebeti niteliğinde olmamak şartı ile kazancın belli bir yüzdesi şeklinde tayin edilmiş bulunması onun mahiyetini değiştirmeyecektir. Kanunda ücret yukarıdaki şekilde tanımlanırken, sporculara transfer ücreti veya sair adlarla yapılan ödemeler ve sağlanan menfaatlerin de bu kanunun uygulanmasında ücret kabul edileceği ifade edilmiştir. Günümüzde sporcu ücretlerinin vergilendirilmesi lig usulüne tabi olan ve olmayanlar için sabit oranlı tevkifat usulü ile yapılmakta olup, daha önceki uygulamalarda gelir vergisi kanununun 103 ve 104 ncü maddelerine göre artan oranlı vergilemenin de yapıldığı görülmektedir. Sporcu ücretlerinin vergilendirme usulleri 1994 öncesi ve sonrası itibarıyla aşağıda özetlenmiştir. 01.01.1994 Öncesi 01.01.1994-01.05.1994 01.05.1994-31.12.1998 01.01.1999-23.04.2003 24.04.2003-30.06.2008 01.07.2008-31.12.2017 Genel Tarihçe Tablosu - Transfer ücretleri %15 tevkifat - Diğer ödemeler artan oranlı vergilendirme - Tüm ödemeler artan oranlı vergilendirme - Transfer ücretleri %15 tevkifat - Diğer ödemeler artan oranlı vergilendirme - Tüm ödemeler artan oranlı vergilendirme - Tüm ödemeler %15 tevkifat - Lig usulüne tabi spor dallarında o En üst ligdekiler için %15 o En üst altı ligdekiler için %10 o Diğer ligdekiler için %5 - Lig usulüne tabi olmayan spor dallarındaki sporculara yapılan ödemeler ile milli sporculara uluslararası müsabakalara katılmaları karşılığında yapılan ödemelerden % 5 tevkifat 2

Mevcut uygulamaya göre, sporculara yapılacak ücret ve ücret sayılan ödemeler 31.12.2017 tarihine kadar tevkifat yoluyla vergilendirilecektir. Tevkifat yolu ile vergileme nihai vergileme şekli olup söz konusu gelirler için beyanname verilmeyecektir. 3. Sportif Başarı ve Sporcu Ücretlerinin Vergilendirilmesi Bu bölümde 2000-2011 yılları arası kazanılan uluslararası madalyalar federasyon bazında dikkate alınarak, ilgili dönemlerde mevcut vergi düzenlemelerinin sportif başarılara etkisi analiz edilmeye çalışılacaktır. Analizlerde özellikle spor ekonomisinin ağırlıklı kısmını oluşturan futbol ve basketbol dalları ele alınmıştır. 2000-2011 yılları arası federasyon bazında uluslararası müsabakalarda elde edilen madalya sayıları aşağıda tablolaştırılmıştır. Madalya sayıları Spor Genel Müdürlüğü internet sitesinden elde edilmiştir. 1 1 Spor Genel Müdürlüğü internet sitesi (http://www.sgm.gov.tr/sayfalar/birimdetaymudurler.aspx?birimadi=strateji%20geli%c5 %9Ftirme%20Daire%20Ba%C5%9Fkanl%C4%B1%C4%9F%C4%B1&MudurAdi=Birsen%20ATAMAN) 3

FEDERASYON ADI 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 Genel Toplam GÜREŞ 173 254 252 179 185 258 334 354 303 341 315 372 3.320 ATLETİZM 108 142 147 237 227 73 198 270 381 570 241 220 2.814 KARATE 99 138 226 144 188 150 34 147 101 223 375 401 2.226 JUDO-KURASH- AİKİDO VE VUŞU 131 171 165 194 92 164 95 73 170 145 132 169 1.701 TAEKWON-DO 124 138 107 150 50 123 68 117 84 153 85 121 1.320 HALTER 60 113 135 112 101 66 7 47 70 98 90 90 989 BOKS 47 75 77 125 81 107 81 69 108 76 64 76 986 YÜZME 25 50 68 53 27 272 30 132 118 164 939 BADMİNTON 14 14 20 31 38 65 69 73 181 169 157 831 CİMNASTİK 46 40 29 24 29 16 57 39 49 44 51 44 468 BEDENSEL ENG. 1 10 8 16 22 36 37 63 87 152 432 ESKRİM 14 12 1 10 24 25 112 90 57 52 397 TENİS 2 2 7 30 34 46 39 101 64 325 BİSİKLET 9 27 45 52 5 8 2 9 18 8 1 136 320 ÜNİVERSİTE SPORLARI 1 12 16 29 36 40 23 46 17 29 30 279 VÜCUT GELİŞTİRME VE FİTNESS 15 39 13 20 5 8 22 52 43 45 262 KÜREK 16 48 57 8 7 17 10 23 18 11 9 36 260 WUSHU 7 25 22 29 132 39 254 KAYAK VE KIZAK 3 3 21 41 11 18 29 9 36 42 27 9 249 MUAY - THAİ 28 43 36 38 103 248 BİNİCİLİK 59 4 8 3 21 20 59 17 40 8 239 KICK-BOKS 9 49 29 48 55 33 223 YELKEN 40 11 16 9 6 8 21 15 11 14 29 21 201 ATICILIK - AVCILIK 28 31 40 24 33 3 2 3 3 2 6 175 GÖRME ENG. 4 17 6 3 31 35 63 159 MASA TENİSİ 1 15 34 3 17 17 25 29 15 156 İŞİTME ENG. 6 1 15 13 14 3 12 32 18 9 25 148 OKÇULUK 14 26 16 17 2 13 8 20 8 14 4 142 SATRANÇ 1 1 7 6 12 10 18 14 35 38 142 MODERN PENTATLON 1 7 42 6 11 39 14 120 BASKETBOL 1 2 9 19 7 2 17 8 22 21 108 OKUL SPORLARI 16 24 17 5 26 9 10 107 ZİHİNSEL ENG. 9 19 9 19 42 2 100 BOCCE-BOWLİNG VE DART 12 4 12 12 25 26 91 H.İ.S. 42 29 71 ORYANTİRİNG 11 9 11 24 12 67 TRİATLON 3 4 7 13 6 13 8 1 9 64 4

VOLEYBOL 2 5 5 5 10 1 5 6 14 11 64 MÜCADELE SPORLARI 56 56 BİLARDO 1 4 1 3 2 1 10 3 8 8 5 6 52 KANO 21 3 7 5 13 49 MOTOSİKLET 1 1 13 1 2 6 13 12 49 SUTOPU 7 9 2 4 9 6 4 41 İ.S.F. 17 20 3 40 BUZ PATENİ 2 18 1 12 5 38 GOLF 1 1 4 6 1 7 2 3 9 34 BUZ SPORLARI 14 9 2 6 31 OKUL SP (İ.S.F.) 31 31 ENGELLİLER 21 21 OTOMOBİL SPOR. 5 1 3 1 3 8 21 YÜZME ATL.SUTOPU 16 5 21 HENTBOL 2 7 4 2 1 1 1 1 19 SUALTI SPORLARI 4 6 5 0 4 19 BRİÇ 1 6 2 0 2 11 DANS 2 2 7 11 BADMİNTON 9 9 ÇİM HOKEYİ 5 2 2 9 BEYZBOL 6 6 HOKEY 3 2 5 BUZ HOKEYİ 1 2 1 1 5 BEYZ SOFT RAGBİ 2 2 FUTBOL 2 2 GELİŞ.OLAN SPOR 2 2 İ.S.F.(OKUL SPORLARI) 2 2 RAGBİ 2 2 GÖRME 1 1 ÖZEL SPORCULAR 1 1 GENEL TOPLAM 1.111 1.420 1.481 1.555 1.244 1.340 1.328 1.921 2.075 2.637 2.607 2.868 21.587 5

Burada görülen uluslararası madalyalar, olimpiyat oyunları, özel olimpiyat oyunları, dünya şampiyonası, Avrupa şampiyonası, Universiade, Akdeniz oyunları, Karadeniz oyunları, Güneydoğu Avrupa oyunları, Balkan şampiyonası, uluslararası turnuvalar ve gençlik olimpiyatlarından elde edilen madalyalardır. Görüldüğü üzere 2000-2011 yılları arasında uluslararası alanda elde edilen madalyaların yarıdan fazlası güreş, dövüş sporları ve atletizm dallarında alınmıştır. Ülkemizde sporcuların yüksek ücret elde ettikleri futbol ve basketbol gibi spor dallarında elde edilen başarı sayısı ise oldukça düşük seviyededir. Sporcu ücretleri 2000-2003 yılları arasında artan oranlı tarifeye göre vergilendirilirken, 2004 yılı ve sonrasında sistemin tamamen tüm gelirler üzerinden belirli bir tevkifat oranı yoluyla vergilendirilmesi sportif anlamda beklenen başarıyı (özellikle sektörün büyük bölümünü teşkil eden futbol için) sağlamamıştır. Nitekim 2000-2003 yılları arasında madalya sayısında artışlar yaşanırken, sabit oranlı tevkifat yoluyla vergilendirmeye geçilen 2004-2006 yıllarında elde edilen madalya sayısı 2003 yılının bile altında kalmıştır. Artan oranlı vergileme yapılan dönemde uluslararası alanda 2000 yılında 1.111, 2001 yılında 1.420 ve 2002 yılında 1.481 madalya elde edilirken, tüm ücret ödemeleri üzerinden %15 tevkifat uygulanılan dönemde 2004 yılında 1.244, 2005 yılında 1.340 ve 2006 yılında 1.328 madalya elde edilmiştir. Dikkat edileceği üzere artan oranlı vergilemenin yapıldığı dönemde kazanılan madalya sayısı düzenli bir şekilde 1.111 den 1.481 e yükselirken, tüm ücret ödemeleri üzerinden %15 tevkifat uygulanan 2004 yılında 1.244 e gerilemiş ve 2006 yılında dahi 2002 yılı seviyesi olan 1.481 madalyaya ulaşılamamıştır. Spor ekonomisinin en büyük kısmını oluşturan futbol ve basketbol spor dallarında ise durum daha dikkat çekicidir. Futbolda 2000-2011 arası dönemde elde edilen madalya sayısı sadece 2 dir. Bunlar, 2007 yılında Güneydoğu Avrupa Oyunlarında elde edilen altın ile Karadeniz oyunlarında elde edilen gümüş madalyalardır. 2000-2011 yılları Ocak ayı itibariyle A Milli Futbol Takımımızın FİFA ve UEFA takımlar sıralamasındaki yeri ise şu şekildedir: 2 2000 2001 2002 2003 2004 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011 FİFA 30 31 23 8 8 14 11 27 16 10 42 31 UEFA 21 19 6 6 6 11 7 19 13 8 24 19 Artan oranlı vergilemenin yapıldığı 2000-2003 (Nisan) döneminde A Milli Erkek Futbol Takımımız FİFA sıralamasında 30 ncu sıradan 8 nci sıraya, UEFA sıralamasında ise 21 nci sıradan 6 ncı sıraya yükselirken, sabit oranlı tevkifat uygulamasına geçilen 2003 (Mayıs)-2011 döneminde FİFA sıralamasında 8 nci sıradan 31 nci sıraya, UEFA sıralamasında ise 6 ncı sıradan 19 ncu sıraya gerilemiştir. Uluslararası alanda elde edilen başarılar ise artan oranlı vergilemenin yapıldığı 2002 yılındaki dünya üçüncülüğü, 2000 2 FİFA internet sitesi (http://www.fifa.com/worldranking/index.html) 6

yılındaki Avrupa şampiyonası çeyrek finali ile sabit oranlı tevkifat uygulanan 2008 yılındaki Avrupa şampiyonası yarı finalidir. Futbol kulübü bazında bakıldığında ise uluslararası alanda kazanılan başarı, artan oranlı vergilemenin yapıldığı 2000 yılında Galatasaray ın elde ettiği UEFA kupası ve UEFA süper kupasıdır. Sabit tevkifat uygulamasının yapıldığı dönemde futbol kulüplerimizce elde edilmiş uluslararası kupa bulunmamaktadır. A Milli Erkek Basketbol Takımımız artan oranlı vergilemenin yapıldığı, 2001 yılında Avrupa Şampiyonasında 2 nci, 2002 yılında dünya şampiyonasında 9 ncu olurken, sabit oranlı tevkifat uygulanan yıllarda Avrupa şampiyonalarında 2003 yılında 12 nci, 2005 yılında 9 ncu, 2007 yılında 11 nci, 2009 yılında 8 nci, 2011 yılında 11 nci olurken, dünya şampiyonalarında 2006 yılında 6 ncı ve 2010 yılında 2 nci olmuştur.3 Basketbol spor kulüplerinin 2000-2011 yılları arasında kazanmış oldukları en büyük başarı 2009 yılında Galatasaray bayan takımının Eurocup ı kazanması olmakla birlikte bunun dışında derece elde edilememiştir. İstatistiki verilerden de görüleceği üzere artan oranlı vergilemeden sabit oranlı tevkifat sistemine geçilmesi sportif anlamda beklenen başarıyı getirmemiştir. Yapılan düzenleme spor kulüplerinin mali yüklerini önemli ölçüde azaltırken, doğru orantılı olarak başarıyı sağlamamıştır. Buradan çıkarılacak ana sonuç vergisel kolaylıklarla sportif başarı arasında kuvvetli bir ilişki olmadığıdır. Sportif başarı için sporun içindeki yapısal sorunların giderilmesi temel hareket noktası olmalıdır. Profesyonel yönetim anlayışı, toplumun sportif açıdan doğru eğitilmesi, sportif bakış açısının geliştirilmesi vb. yapısal tedbirlerin ülke sporunun gelişmesini sağlayacak asıl unsurlar olduğu düşünülmektedir. 4. Ücret Gelirleri Üzerindeki Vergi Yükleri Vergi yükü hesaplamalarında ücretlinin bekar ve çocuksuz olduğu kabul edilmiştir. 2012 yılı asgari geçim indirimi tutarı aylık 66,49 TL, yıllık ise 797,88 TL olarak alınmıştır. a) Asgari Ücret Üzerindeki Vergi Yükü 2012 yılının ilk 6 aylık döneminde brüt asgari ücret 886,50 TL olarak açıklanmıştır. İlk altı aylık dönem için açıklanan asgari ücretin yılın tamamı için aynı olduğu kabul edilmiştir. Söz konusu asgari ücretlinin veri brüt ücret tutarı üzerinden elde edeceği 2012 yılı toplam geliri ise (886,50 TL*12=10.638 TL) 10.638 TL dir. Asgari geçim indirimi öncesi söz konusu ücretten tevkif edilecek vergi toplamı aylık 118,88 TL, toplam vergi tevkifatının brüt ücret içindeki payı %13,41 iken, asgari geçim indirimi sonrası aylık toplam vergi tevkifatı 52,39 TL, toplam vergi tevkifatının brüt ücret içindeki payı ise %5,91 dir. 3 FİBA internet sayfası (http://archive.fiba.com/pages/eng/fa/p/tid/376/_//teams.html) 7

2012 Yılı Aylık Yıllık Brüt Asgari Ücret 886,50 10.638,00 SSK Primi İşçi Hissesi (%14) 124,11 1.489,32 İşsizlik Sigortası Primi İşçi Hiss. (%1) 8,87 106,38 Gelir Vergisi Matrahı 753,53 9.042,30 Asgari Geçim İndirimi Öncesi Gelir Vergisi 113,03 1.356,35 Damga Vergisi 5,85 70,21 Toplam Vergi 118,88 1.426,56 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 251,85 3.022,26 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % 13,41% 13,41% Asgari Geçim İndirimi Sonrası Gelir Vergisi 46,54 558,47 Damga Vergisi 5,85 70,21 Toplam Vergi 52,39 628,68 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 185,36 2.224,38 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % 5,91% 5,91% b) Ortalama Ücret Üzerindeki Vergi Yükü TÜİK tarafından yayımlanan kazanç istatistiklerine göre 2010 yılında aylık ortalama brüt ücret 1.512 TL dir. 4 Söz konusu tutar 2010 ve 2011 yılları enflasyon oranları olan %6,4 ve %10,5 oranlarında artırılarak 2012 yılı ortalama aylık brüt ücret 1.777,69 TL olarak kabul edilmiştir. Söz konusu ortalama ücretlinin ortalama aylık brüt ücret üzerinden elde edeceği 2012 yılı toplam brüt ücret geliri ise (1.777,69 TL*12=21.332,28 TL) 21.332,28 TL olacaktır. Asgari geçim indirimi öncesi, 2012 yılı Ocak ayında brüt ücret içindeki toplam vergi yükü %13,41 iken, artan oranlı vergilemeden dolayı toplam vergi matrahının 10.000 TL yi aşan tutarları için gelir vergisi oranı %20 uygulanacağından, yıllık bazda brüt ücret içindeki toplam vergi yükü oranı %15,32 olarak gerçekleşecektir. Asgari geçim indirimi sonrası brüt ücret içindeki toplam vergi yükü aylık bazda %9,67 olarak gerçekleşirken yıllık bazda %11,58 dir. Görüldüğü üzere ücret düzeyi yükseldikçe asgari geçim indiriminin toplam vergi yükü üzerindeki etkisi azalmaktadır. Örneğin; asgari ücretli bir çalışanın toplam vergi yükü içinde asgari geçim indiriminin etkisi %7,50 iken, ortalama ücretli bir çalışan için söz konusu oran %3,74 tür. 4 TÜİK internet sitesi (http://www.tuik.gov.tr/veribilgi.do?tb_id=27&ust_id=8) 8

2012 Yılı Aylık Yıllık Brüt Ücret 1.777,69 21.332,28 SSK Primi İşçi Hissesi (%14) 248,88 2.986,52 İşsizlik Sigortası Primi İşçi Hiss. (%1) 17,78 213,32 Gelir Vergisi Matrahı 1.511,04 18.132,44 Asgari Geçim İndirimi Öncesi Gelir Vergisi 226,66 3.126,49 Damga Vergisi 11,73 140,79 Toplam Vergi 238,39 3.267,28 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 505,04 6.467,13 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % % 13,41 % 15,32 Asgari Geçim İndirimi Sonrası Gelir Vergisi 160,17 2.328,61 Damga Vergisi 11,73 140,79 Toplam Vergi 171,90 2.469,40 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 438,55 5.669,25 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % % 9,67 % 11,58 c) Ortalama Sporcu Ücreti Üzerindeki Vergi Yükü En üst liglerde, özellikle futbol ve basketbolda, yıllık bazda net olarak 500.000 TL nin altında sözleşme yapılmamaktadır. Bugün büyük kulüplerimiz tarafından transfer edilen çoğu sporcu yıllık bazda 1,5-2 milyon Euro değerinde sözleşmelere imza atmaktadırlar. Çalışmamızda ise üst liglerde oynayan bir sporcunun asgari olarak yıllık bazda 500.000 TL ücret geliri elde ettiği kabul edilmiştir. Tabloda halihazırda uygulanan sisteme göre yıllık 500.000 TL brüt sözleşme ücreti olan ve en üst ligde forma giyen bir sporcuya ait vergi hesaplaması ile bu sporcunun artan oranlı vergilemeye tabi tutulması halinde tabi olacağı vergi hesaplaması gösterilmiştir. Mevcut sistemde, %15 stopaj uygulamasında brüt ücret içindeki vergi yükü asgari geçim indirimi öncesi aylık ve yıllık bazda %15,35 iken, asgari geçim indirimi sonrası aylık ve yıllık bazda %15,19 dur. Artan oranlı sistemin uygulanması durumunda söz konusu vergi yükü asgari geçim indirimi öncesi aylık bazda %21,70, yıllık bazda %33,08 iken, asgari geçim indirimi sonrası aylık bazda %21,54, yıllık bazda %32,92 dir. Söz konusu ücret düzeyinde asgari geçim indirimi uygulaması, sporcuya asgari geçim indirimi öncesi ve sonrası her iki hesaplama sistemi içerisinde yıllık bazda %0,16 lık vergi avantajı sağlamaktadır. Bir başka deyişle, asgari geçim indirimi sonrası sporcu tarafından ödenmesi gereken yıllık vergi tutarı 164.581 TL olması gerekir iken, mevcut sistemde yalnızca 75.946 TL lik bir vergi ödemesi yapılmaktadır. Mevcut sistemin sporcuya getirdiği katkı 88.635 TL dir. 9

%15 Stopaj Artan Oranlı Vergileme 2012 Yılı Aylık Yıllık Aylık Yıllık Brüt Ücret 41.666,67 500.000,00 41.666,67 500.000,00 Sigorta Primi İşçi Hissesi (%14) 806,74 9.680,83 806,74 9.680,83 İşsizlik Sigortası Primi İşçi Hiss. (%1) 57,62 691,49 57,62 691,49 Gelir Vergisi Matrahı 40.802,31 489.627,68 40.802,31 489.627,68 Asgari Geçim İndirimi Öncesi Gelir Vergisi 6.120,35 73.444,15 8.766,62 162.079,69 Damga Vergisi 275,00 3.300,00 275,00 3.300,00 Toplam Vergi 6.395,35 76.744,15 9.041,62 165.379,69 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 7.259,71 87.116,47 9.905,98 175.752,01 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % 15,35% 15,35% 21,70% 33,08% Asgari Geçim İndirimi Sonrası Gelir Vergisi 6.053,86 72.646,27 8.700,13 161.281,81 Damga Vergisi 275,00 3.300,00 275,00 3.300,00 Toplam Vergi 6.328,86 75.946,27 8.975,13 164.581,81 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 7.193,22 86.318,59 9.839,49 174.954,13 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % 15,19% 15,19% 21,54% 32,92% d) Genel Ücret Tablosu Asgari ücretli, ortalama ücretli ve ortalama sporcu ücretleri üzerindeki yıllık vergi yükleri aşağıdaki şekilde tablolaştırılmıştır. 2012 yılı ilk 6 aylık sigorta primi ve işsizlik sigortası primlerine esas aylık kazanç üst sınırı olan 5.762,40 TL tüm yıl için sabit kabul edilmiştir. 5 2012 Yılı Asgari Ücretli Ortalama Ücretli Ortalama Sporcu Ücreti Brüt Asgari Ücret 10.638,00 21.332,28 500.000,00 SSK Primi İşçi Hissesi (%14) 1.489,32 2.986,52 9.680,83 İşsizlik Sigortası Primi İşçi Hiss. (%1) 106,38 213,32 691,49 Gelir Vergisi Matrahı 9.042,30 18.132,44 489.627,68 Asgari Geçim İndirimi Öncesi Gelir Vergisi 1.356,35 3.126,49 73.444,15 Damga Vergisi 70,21 140,79 3.300,00 Toplam Vergi 1.426,56 3.267,28 76.744,15 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 3.022,26 6.467,13 87.116,47 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % 13,41% 15,32% 15,35% Asgari Geçim İndirimi Sonrası Gelir Vergisi 558,47 2.328,61 72.646,27 Damga Vergisi 70,21 140,79 3.300,00 Toplam Vergi 628,68 2.469,40 75.946,27 İşçiden Yapılan Toplam Kesinti 2.224,38 5.669,25 86.318,59 Brüt Ücret İçindeki Toplam Vergi Yükü % 5,91% 11,58% 15,19% 5 Sosyal Güvenlik Kurumu Sigorta Primleri Genel Müdürlüğü, Prime esas kazançların alt ve üst sınırları ile bazı işlemlere esas tutarlar hakkında 2012-3 sayılı Genelge 10

Örneğimizdeki asgari geçim indirimi öncesi brüt ücret üzerindeki toplam vergi yükü asgari ücretli için %13,41, ortalama ücretli için %15,32, ortalama sporcu ücreti için %15,35 iken, asgari geçim indirimi sonrası asgari ücretlide %5,91, ortalama ücretlide %11,58, ortalama sporcu ücretinde ise %15,19 dur. Asgari geçim indirimi sonrası oran farklılaşmasında en temel neden asgari geçim indirimi tutarının asgari ücretli, ortalama ücretli ve sporcu ücreti için aynı olmasıdır. Bu nedenle, asgari geçim indirimi asgari ve ortalama ücretlilerin vergi yükünü önemli oranda düşürürken, yüksek gelir elde eden sporcuların vergi yükünde önemli bir fark oluşturmamaktadır. 5. Yaşam Boyu Gelir Yaklaşımı Asgari ücretli ve ortalama ücretli çalışanlar için çalışma süresinin 40 yıl, sporcular için ise 15 yıl olduğu kabul edilerek ücretlilerin yaşam boyu elde edecekleri gelirler aşağıdaki gibi karşılaştırılmıştır. 2012 yılı için elde edilecek yıllık gelir tutarlarının çalışma hayatı boyunca sabit olduğu kabul edilmiştir. Yaşam Boyu Gelir Karşılaştırması Yıllık Yaşam Sporcu Geliri Boyu İçindeki Oranı (%) Asgari Ücretli 10.638 425.520 5,67 Ortalama Ücretli 21.332 853.280 11,38 Sporcu 500.000 7.500.000 100,00 Yukarıdaki tabloda görüldüğü üzere, asgari ücretli bir çalışanın çalışma hayatı boyunca elde edeceği gelir, örneğimizdeki sporcu gelirinin yalnızca %5 lik bir kısmına tekabül ederken, ortalama ücretli bir çalışan için bu oran ancak %11 e kadar çıkabilmektedir. Görüldüğü üzere üst liglerde forma giyen standart bir oyuncu 15 yıl çalışması koşuluyla diğer ücretli kesimin 40 yıllık çalışma hayatı boyunca kazanacağı gelirin kat ve kat üzerinde gelir elde etmektedir. Buradaki temel varsayımlardan birisi sporcuların 15 yıl dışında herhangi bir işle meşgul olmamalarıdır. Ancak gerçek hayatta görülmektedir ki bir çok sporcu jübile yaptıktan sonra dahi köşe yazarlığı, spor yorumculuğu, antrenörlük vb. şekillerde çok yüksek gelir elde etmeye devam etmektedir. Yukarıda yer alan yaşam boyu gelir tutarları sadece sözleşme ücretleri düşünülerek hesaplanmıştır. Bunun yanında sporcular maç primi, başarı primi, reklam geliri, sponsor geliri, ev-araba vb. şeklinde önemli miktarda ek gelir de kazanmaktadırlar. Bu tablo, sporcuların yaşamlarının sadece kısa bir bölümünde yüksek gelir etmeleri nedeniyle diğer ücretlilerden daha düşük oranda vergilendirilmeleri gerektiği tezini tartışmaya açık hale getirmektedir. Zira, üst liglerde oynayan sıradan bir sporcu sadece 15 yıl çalışarak asgari ücretlinin yaşam boyu elde edeceği gelirin yaklaşık 17 katını, ortalama ücretlinin ise yaklaşık 9 katını elde etmektedir. 11

6. Sonuç Sporcu ücretlerinin düşük oranlı vergilendirilmesinin haklı sebebi olarak sporcuların çalışma hayatlarının kısa olması gösterilmekle birlikte yaşam boyu elde edilen gelire bakıldığında ise üst ligde forma giyen sıradan bir oyuncu dahi diğer ücretlilerden çok daha kısa süre çalışarak ayda 25 kat, yaşam boyu ise yaklaşık 9 kat daha fazla gelir elde edebilmektedir. Spor kulüplerinde forma giyen daha yüksek ücretli sporcular dikkate alındığında ise söz konusu fark çok daha yukarılara çıkmaktadır. Öte yandan, yukarıda yer alan hesaplamalarda sporcuların spor hayatları süresince elde edecekleri prim, sponsor geliri, reklam geliri vb. gelirleri ile spor hayatları sonrası yorumculuk, teknik direktörlük vb şekillerde elde edecekleri diğer gelirler dikkate alınmamıştır. Sporcu ücretlerinin vergilendirilmesinde sporculara sağlanan bu avantaj vergi adaleti ve eşitliği konusunda haksızlıklara yol açmaktadır. Zira, üst liglerde oynayan sporcuların mevcut hükümler çerçevesinde vergi yükü % 15 iken, aynı geliri elde eden bir çalışanın vergi yükü % 32 dir. Spor sektörüne sağlanan vergisel avantajlara karşılık uluslararası arenada elde edilen madalya ve kupa sayıları ile sportif başarılara bakıldığında arzu edilen başarının oldukça uzağında kalındığı görülmektedir. Bu durum sporcu ücretlerine sağlanan vergisel avantajlar ile sportif başarı arasında kuvvetli bir bağ bulunmadığını göstermektedir. Nitekim artan oranlı vergileme yapılan 2000-2003 (Nisan) döneminde, sabit oranlı stopaj uygulamasının yapıldığı bir çok yıldan daha fazla madalya elde edilmiştir. Spor ekonomisinin kalbini oluşturan futbol ve basketbolda, artan oranlı vergileme döneminde milli takım ve spor kulüpleri bazında elde edilen sportif başarılar sabit oranlı tevkifat uygulanan dönemde elde edilen başarıların çok üstündedir. Örneğin, A Milli Futbol Takımımız artan oranlı tevkifat uygulanan dönemde FİFA sıralamasında 8 nciliğe, UEFA sıralamasında 6 ncılığa kadar yükselmiş iken, sabit oranlı tevkifat uygulanan dönemde ise FİFA sıralamasında 8 nci sıradan 31 nci sıraya, UEFA sıralamasında ise 6 ncı sıradan 19 ncu sıraya gerilemiştir. 2002 yılındaki dünya üçüncülüğü ile 2000 yılındaki Avrupa şampiyonası çeyrek finali de artan oranlı vergileme döneminde elde edilmiştir. Kulüpler bazında Galatasaray ın UEFA kupası ve süper kupa şampiyonluğu da artan oranlı vergileme döneminde elde edilmiş başarılardır. Basketbola bakıldığında ise artan oralı vergileme yapılan dönemler ile sabit oranlı tevkifat uygulanan dönemlerde elde edilen başarıların paralellik gösterdiği söylenebilir. Bu tablo, vergi teşvikleri ile sportif başarı arasında kuvvetli bir ilişki olmadığını göstermektedir. Ülke sporunun vergi avantajlarından ziyade profesyonel yönetim anlayışı, toplumun sportif açıdan doğru eğitilmesi, sportif bakış açısının geliştirilmesi vb. yapısal tedbirlerle geliştirilebileceği düşünülmektedir. Bütün bu açıklamalar ışığında, sporcuların da ücret geliri elde eden diğer tüm vatandaşlar gibi artan oranlı olarak vergilendirilmesi, Gelir Vergisi Kanununun yeniden yazım çalışmalarının devam ettiği bugünlerde, vergide adalet ve eşitlik ilkeleri doğrultusunda önemli bir alternatif olarak karşımıza çıkmaktadır. Bir diğer alternatif ise kulüp altında bulunmayan ve nispeten daha az gelir elde eden sporcuların teşviki açısından mevcut sistemin üst lig altı 12

ligler için korunması, profesyonel olarak faaliyette bulunan en üst liglerde ise artan oranlı vergilendirmeye geçilmesidir. 13