İNTES GENÇ YÖNETİCİLER GRUBU KATAR ÜLKE RAPORU

İNTES GENÇ YÖNETİCİLER GRUBU KATAR ÜLKE RAPORU 1

2

1. TARİHİ Katar ın bulunduğu bölgeye taş devrinden beri yerleşim yapılmaktadır. 7. yüzyılda İslam Dini nin yükselmesinden sonra, bölgede Arap Halifeliği oluşturulmuştur. 18 inci yüzyılda ise bölge şu andaki Suudi Arabistan Bölgesi ndeki Wahhabis lerin eline geçmiş ve daha sonra Thani Hanedanlığı diğerinin yerine geçmiştir. 1871-1913 yılları arasında Türklerin eline geçen ülkede Al Thani yardımcı idareci olarak atanmış ve takip eden zamanda İngiltere nin koruması altına Emir olarak bilinen Abdullah Bin Jassim ile girmiştir. 1971 yılında Büyük Britanya dan bağımsızlığını elde etmiştir. 1972 yılında yönetimde olan Emir Ahmad ibn Ali al Thani, kuzeni Khalifa ibn Hamad al Thani tarafından tahttan indirilmiştir. Kendisi de oğlu ve mirasçısı olan Hamad bin Khalifa al Thani tarafından yönetimine son verilmiş ve temel sanayi modernleşme programları başlatılmıştır. 1981 yılında Katar Körfez işbirliği Konseyi nin oluşması için komşu ülkelerine katılmıştır. 1

Ülke istikrarı İran-Irak Savaşı ile 1980 lerde tehdit edilmiştir. Bahreyn ile Hawar Adası ve doğal gaz üzerine olan karasal anlaşmazlıkları 1992 yılında Suudi Arabistan ile genel sınırlar üzerine silahlı çatışmalara neden olmuştur. Bu anlaşmazlıklar 2001 yılına kadar tam anlamıyla çözülememiştir. 1991 yılındaki Körfez Savaşı sırasında Katar toprakları koalisyon kuvvetleri tarafından konuşlandırılmıştır. Filistinliler, Filistin Kurtuluş Savaşı nda misilleme yapmak amacı ile ülkeden çıkarılmış; ancak daha sonra ilişkiler normale dönmüştür. Körfez Savaşı ndan sonra Irak hâla Katar ın petrol kaynakları için bir tehdit oluşturmaya devam etmiş ve ABD ile bir savunma paktı imzalanmış ayrıca Irak ile ilişkiler yeniden düzeltilmiştir. 1990 yıllarının sonlarında daha ılımlı bir politika izleyen Şeyh Hamad, basın sansürünü biraz rahatlatmış, İran ve İsrail ile olan ilişkilerin geliştirilmesini yardımcı olmuştur. Ayrıca ulusal hükümetin ve kurumsal seçimlerin demokratikleşmesi çalışmalarına başlamıştır. 2003 yılında seçmenler Danışma Meclisini Emir in onayı ile seçmiştir. Kadınlar seçme ve seçilme haklarına da sahip olmuşlardır. Anayasa, 2004 yılında Emir tarafından onaylanmış ve 2005 yılında Al Udeid hava merkezi 2001 yılından beri ABD askeri kuvvetleri tarafından kullanılmaktadır. 2

2. ÜLKE PROFİLİ Katar Devleti nin temel özellikleri aşağıda maddeler halinde özetlenmektedir. 2.1. Genel Profil a. (Ülkenin) yeri Katar Devleti, Orta Doğu da, Arap Körfezi nin batısında yer alan bir yarım adadır. Suudi Arabistan ve Persian Körfezi ne kıyısı bulunmaktadır. Bünyesine Halul, Şeraouh, Al-Aşat gibi bir çok küçük ada bulunur. b. Yüzölçümü ve en yüksek noktaları Katar Devleti nin toplam yüzölçümü yaklaşık olarak 11,521 kilometre karedir. En düşük nokta : Persian Körfezi: 0 m Yüksek noktası: Qurayn Abu al Bawl : 103 m c. Sınır komşuları Sınırları toplam 60 km uzunluğundadır. Suudi Arabistan: 60 km d. Sahil uzunluğu: 563 km e. İklim: Kışları, kuru, ve az yağışlıdır. Yazları çok sıcaktır ve nemli geçmektedir. Ilık geçen çöl iklimi vardır. Yaz aylarında sıcaklık 25 ile 46 santigrat derece arasında değişmektedir. Ancak nem göz önüne alındığında hissedilen sıcaklık, Temmuz ayı itibariyle, azami +58 santigrat derecelere varmaktadır. Kışları çok fazla yağış almayan ülkede, yağış ortalaması yıllık 75,2 mm. yi pek aşmaz. Katar da en kurak geçen ay Ağustos ayıdır. 3

f. Genel topografya ve bitki örtüsü: Çoğunlukla düzlüktür. Genellikle yumuşak kaya ve gevşek kumlarla kaplı verimsiz çöl alanlarından oluşmaktadır. Batıdaki Dukhan Bölgesi nde ve kuzeydeki Jabal Fiwairit de bazı kireçtaşı çıkıntıları bulunmaktadır. Ayrıca bölgede bir çok coğrafi fenomen katkısı olan koylar, küçük körfezler, çöküntüler, kuzey ve orta bölgelerde olan Riyadh adı verilen yer altı suları havzaları bulunmaktadır. Bu bölgelerdeki topraklar verimli ve zengin bir bitki örtüsüne sahiptir. g. Başlıca doğal kaynakları: Petrol, doğal gaz ve balıktır. Petrol ve doğalgaz işlerinde Katar Devleti nin yüklenicileri genelde Avrupa ve Japonya dır. Balıkçılık sektöründeki insan gücünü Filipinliler karşılar. h. Toplam tarım alanları : Sürülebilir alan: yüzde 1,64 Ekili araziler: yüzde 0,27 Diğer: yüzde 98,09 ( 2005) ı. Sulamalı tarım alanları: 80 km 2 j. Doğal afetler: En sık rastlanan doğal afet olayı dumandır. (Duman, Ras Laffan Industrial City yakınında ters rüzgarlar neticesinde sıvılaştırılmış doğal gaz tesislerinde yakılan gazın, bacalardan gelmesi sonucu hissedilir), bunun dışında toz fırtınaları ve kum fırtınaları sıklıkla karşılaşılmaktadır. 4

2.2. DEMOGRAFİ a. Nüfus: 885.359 ( Temmuz 2006) Nüfusun yüzde 83 ü Doha ve Al-Rayyan Bölgesi nde yerleşmektedir b. Yaş ortalaması: 0 14 yaş: yüzde 23,4 ( erkek 105.546 kadın: 101.371) 15 64 yaş arası: yüzde 73 (erkek 446.779 kadın: 199.133) 65 yaş ve üstü yüzde 3,7 (erkek 24.059 kadın, 8.471) ( 2006) c. Doğum oranı: binde 15,56 ( 2006) d.ölüm oranı: binde 4,72 e. Göç oranı: binde 14,12 f. Bebek ölüm oranı: 1000 bebekte 18,04 Erkek 1000 bebekte: 21,27 Kadın 1000 bebekte 14,63 (2006) g. Nüfus Artış Hızı: yüzde 2,6 ( 2006) Ortalama Yaşam Beklentisi: 73,9 Kadın: 76,57 Erkek: 71 h.etnik gruplar: Arap yüzde 40 (Hindistan yüzde 18, Pakistan yüzde 18, İran yüzde 10 diğer yüzde 14) 5

ı.dinler: yüzde 95 Müslüman i. Diller: Resmi dil Arapçadır. Genellikle İngilizce, ikinci dil olarak konuşulmaktadır. j. Okur Yazarlık: 15 yaş üstü okur yazar olanlar nüfusun yüzde 89 unu oluşturur. Erkeklerde bu oran yüzde 89,1, kadınlarda yüzde 88,6 dır. 2.3. YÖNETİM a. Ülkenin resmi adı: Katar Devleti b. Bayrağının Anlamı: Beyaz Rengi, uluslararası bilinen barışı simgelemektedir. Kestane rengi, savaşlarda ve özellikle 19. yüzyılın 2.yarısında yaşanan savaşlarda akan kanın rengini simgeler. Zigzag şeklinde 9 tane dişli ise, Katar ın körfez bölgesindeki Barıştırılmış Emirliklerden 9. olduğunu temsil eder. Katar Devleti bayrağının renklerinin anlamı Britanya Dışişleri Bakanlığı 1931 yılı arşivlerinde bulunmaktadır. b. Yönetim Şekli: Monarşi. Emir, Katar Devleti nin başkanıdır. Şahsına dokunulmaz ve herkes tarafından saygı duyulmalıdır. Ayrıca Emir, Silahlı Kuvvetlerin Başkumandanıdır. Savunma Müsteşarı ile aynı konumda yönetebilmektedir. 6

Emir, Katar Devleti ni iç ve uluslararası platformlarda her şekilde temsil etmektedir. Emir şu konularda söz sahibidir: 1. Devletin genel politikasını Bakanlar Kurulu desteğiyle belirlemek. 2. Kanunların onayı ve yayınlanması, hiç bir kanun Emir in tasdiki olmadan yapılamaz. 3. Kamu yararı söz konusu olduğu sürece Bakanlar Kurulunu istediği zaman toplantıya çağırabilir, 4. Katıldığı toplantılara da başkanlık eder. 5. Sivil ve askeri personeli tayin etme ve işine son verme yetkisine sahiptir. 6. Diplomatik ve konsolosluk misyon başkanlarını akredite etmek. 7. Yasalara göre af çıkarmak ya da ölüm cezasına çarptırmak. 8. Sivil ve askeri personeli onurlandırmak. 9. Devlet politikasının organlarını kurmak, organize etmek, yönetmek ve belirlemek. c. Başkenti : Doha. Katar ın kültürel ve ticari merkezidir. Modern havayolu, deniz limanları ve iletişim ağlarına sahiptir. d. Bağımsızlık Günü: 3 Eylül 1971 e. Diğer Şehirler: Al Wakara, UmmSaid, Al Khor, Medinat Al-Shamal, Al Ruwais, Al Zubara, Dulhan f. Anayasa : Ülke, Nisan 2003 de yapılan Anayasa referandumundan bu yana ciddi bir politik dönüşüm gerçekleştirmiştir. Yeni Anayasa 2/3 ü 7

seçimle,1/3 ü ise Emir in ataması ile işbaşına gelen 45 üyeli ve yasama yetkisi olan bir parlamentonun kurulmasını sağlamıştır. Emir in yasa önerilerini ülke çıkarlarına ters düştüğü gerekçesi ile veto etme yetkisi saklı kalsa da Şura Meclisi nin kurulması ülkedeki dengelerin daha iyi korunduğu, daha demokratik bir sistemin gerekçesidir. Yeni Anayasa ile tüm yetkilerin Emir in elinde toplandığı bir sistemden, yasama, yürütme, yargı güçlerinin birbirinden ayrıldığı bir sisteme geçiş yapılmıştır. Ayrıca kadınlara da seçme ve seçilme hakkı tanınmıştır. Tüm bu değişiklikler halkın büyük bir kısmı tarafından kabul görmüş ve Nisan 2003 te yapılan referandumda anaya yüzde 96,3 oranında kabul oyu almıştır. Yargı sistemi demokratikleştirme girişimleri çerçevesinde Ocak 2005 itibariyle Anayasa Mahkemesi ülkede önemli bir azınlık oluşturan Şiilere aile, evlilik ve miras konularında kendi mahkemelerinde yargılanma hakkı tanınmıştır. g. Devlet başkanı: 27 Temmuz 1995 ten beri Devlet Başkanı Emir Ekselansları Şeyh Hamad Bin Khalifa Al- Thani dir. Katar da yönetim babadan oğula geçmektedir. Ekselans Şeyh Tamim Bin Hamad Al Thani, veliaht prenstir ve Ekselans Şeyh Abdullah Bin Khalifa Al Thani de Başbakandır. Seçim sistemi yoktur. Çünkü monarşi kalıcıdır. h. Hükümet başkanı ve diğer iktidar mensupları Hamad bin Khalifa althani: Emir ve ülkenin başkanıdır. Kansız bir darbe ile Haziran 1995 yılında gücü eline geçirmiştir. 1948 doğumlu olup, İngiltere de Sandhurst Askeri Akademisi nde eğitimini tamamlamıştır. Günlük politik kararlarla yakından ilgilenmektedir. Modern bir ekonomik ve politik yapının gelişmesi için açık bir vizyona sahiptir. 8

Tamim bin Hamad bin Khalifa althani: Emir in dördüncü oğludur. 2003 yılının Ağustos ayında büyük erkek kardeşinin istifası neticesinde prens olarak atanmıştır. Politik bir bakanlığa sahip olmamasına rağmen, Katar silahlı kuvvetlerinin yardımcı komutanı olarak görev yapmıştır. Ayrıca bazen dışarıda Emir in resmi temsilcisi olarak görev yapmaktadır. Mouza bint Nasser almisnad Emir in karısı ve Prensin annesidir. Şeyh Mouza kraliyet ailesinin üyesi ve kadın haklarının bir savunucusudur. Ayrıca eğitim, bilimsel araştırma ve kültürel projelere gelen 1 Milyar $ tutarındaki bir fonun da başkanlığını yürütmektedir. Yousef Hussein Kamal Maliye Bakanıdır. İhtiyatlı bir kişi olması ile tanınmaktadır. Yakın zamanda ekonomi ve ticaretin bakanlığından ayrılması ile biraz güç kaybetmiştir. Mali politikalardan sorumlu olup, Şeyh Hamad ı desteklemektedir. Abdullah bin Hamad al Attiyeh Enerji, Sanayi, elektrik ve su bakanıdır. Katar ın petrol ve gaz sektörlerinin gelişmesi üzerine liderlik yürütmektedir. Yetenekli, dinamik ve Emir e yakın ve tavsiyelerde bulunan bir bakan olarak tanınmaktadır. Hamad bin Jassem bin Jabr al Thani Dışişleri Bakanıdır. Açık konuşan bir yapıya sahip olması, Katar ı diğer Arap Devletleri ile zaman zaman problem içerisine sokmuştur. Hala özellikle Suudi Arabistan dan eleştiri alan bir kişidir. Emir le olan kuvvetli ilişkileri ve reformun destekleyicisi olması nedeni ile dış işlerinin dışında kalan birçok konu hakkında da etkili olmaktadır. 9

i. Muhalefet: Politik baskı grubu, Muhalif aile veya aşiret yoktur. k. Uluslararası Üye Olunan Kuruluşlar: Arap Parasal Fonu Körfez İşbirliği Konseyi Arap Devletler Ligi Petrol İhraç Eden Arap Ülkeleri Organizasyonu Petrol İhraç eden Ülkeler Örgütü 2.4.GENEL EKONOMİK VERİLER. a. Genel ekonomik durum: Petrol ve doğal gaz GSMH nın yüzde 60 tan fazlasını oluşturur. Bu gelirler ihracat kazancının yüzde 85 ini ve devlet gelirlerinin yüzde 70 ni oluşturmaktadır. b. GSMH: 23,64 milyar (2005) c. Kişi başına düşen GSMH: 27.400 dolar (2005) c. Sektörler itibariyle GSMH nın dağılımı Tarım: yüzde 0,2 Endüstri: yüzde 80,1 Hizmetler: yüzde 19,7 d. Büyüme oranı: yüzde 8,8 (2005) e. Enflasyon oranı: yüzde 8,8 f. İş gücü: 440,000 (2005) g. İşsizlik oranı: yüzde 2,7 10

h. Yatırımlar Sabit yatırımlar: GSMH nın yüzde 21,9 unu oluşturmaktadır. (2005) ı. Yıllık bütçe girdi ve çıktıları Gelir: 17,31 milyar dolar Harcamalar: 11,31 milyar dolar (2,2 milyon doları sermaye yatırımlarını kapsamaktadır) (2005) j. Kamu borçları : GSMH nın yüzde 35,6 sıdır. (2005) k Tarımsal Ürünler: Meyve, sebzeler, kümes hayvanları, mandıra ürünleri, balık, sığır eti. l. Sanayileşme alanları: Petrol ürünleri, amonyak, gübre, petro kimya ürünleri, çimento, ticari gemi tamiri, m. Sanayi büyüme oranı: yüzde 10 dur. (2003) n. Enerji Yıllık elektrik enerjisi üretimi: 9.735 milyar kwh Yıllık elektrik enerjisi tüketimi: 9.053 milyar kwh Elektrik İhracatı: 0 kilowat saat Elektrik İthalatı: 0 kilowat saat Petrol Üretimi: 790.500 günde varil Petrol Tüketimi: 33.000 günde varil Kesin Çıkan Petrol Rezervi: 16 milyar bbl. 11

Doğal Gaz Üretimi: : 11,61milyar ( 2003) Doğal Gaz Tüketimi: 18,2 milyar ( 2004) Doğal Gaz ihracatı: 0 cu ( 2001 est ) Onaylanan Doğal Gaz rezervi 27,77 trilyon (2005) o. Dış ticaret göstergeleri Ödemeler Dengesi: 9,27 milyar dolar İhracat: 24,9 milyar (f.o.b) İthalat: 6.706 milyar (f.o.b) Ana ithal ürünleri: Gıda, ilaç, makine ve ulaşım ekipmanları İthalat ortağı ülkeler: Yüzde 11,8 Fransa, yüzde 10,7 Japonya, yüzde 10,6 Amerika, yüzde 8,5 Almanya, yüzde 7,4 Arabistan, yüzde 7,1 İngiltere, yüzde 6,6 İtalya, yüzde 5,6 Kuzey Kore, yüzde 4,9 UEA (2005) çelik Ana ihraç ürünleri: Doğal gaz, petrol ürünleri, gübre, İhracat ortağı ülkeler: yüzde 36,3 Japonya, yüzde 19,1 Kuzey Kore, yüzde 8,1 Singapur, yüzde 5,1 Hindistan ( 2005) p. Dış borç: 21,13 milyar Dolar r. Para birimi ve değeri: 12

Katar Riyali (QR)=100 dirhams. 2004 ortalama döviz kuru 3.64 Katar Riyali:1 ABD $ 14 Şubat 2005 Döviz kuru 3.64 Katar Riyali:1 ABD $ 2.5. Ulaştırma a. Karayolları: Toplam 1230 km b. Boru hatları: Toplam 319 km dir. 1024 km nin 209 u yoğunlaşmış gaz hattı, 702 km yağın 87 si petrol gazı, c. Havaalanları : Beş havalimanı ve bir helikopter pisti bulunmaktadır. Doha uluslararası havaalanı, şehir merkezine 5 km uzaklıkta olup, 23 bölgesel uluslararası havayolu şirketine hizmet vermektedir. 3. GENEL EKONOMİK VE ETNİK YAPI 3.1. Etnik Yapı 250 300 bin kişi Katarlı, geri kalan nüfusu Hintliler, Malezyalılar, Nepalliler,Sri Lankalılar oluşturmaktadır. 3,2. Ekonomik Yapı Katar; Arap Ülkeleri içerisinde kişi başına düşen milli gelir bakımından yıllık ortalama 30.000.USD ile en zengin Arap ülkesidir. Katar 17,9 trilyon m 3 ile dünyanın kanıtlanmış doğal gaz rezervinin yüzde beşine sahiptir. Katar, çok küçük bir yarımadadır. En büyük şehri, nüfusu 500.000 civarında olan Doha dır. Şeyh ile yönetilen, Müslüman bir ülkedir. Kalabalık bir ülke olmamasına rağmen, çok fazla trafik yoğunluğunun görüldüğü bir ülkedir. 13

Ülke, kendisine Ortadoğu da yer bulmak ve Dubai nin gölgesinde kalmaktan kurtulmak istemektedir. Tasarlanan yaklaşık 12 yıllık program çerçevesinde, Dubai yi yakalamak istemekle birlikte; bu ülke seviyesine gelmesi zor gözükmektedir. Katar, doğalgaz bakımından Dünyanın en zengin rezerv kaynaklarından birisine sahiptir. Refah düzeyinin yüksekliğinin önemli bir bölümü zengin doğal kaynaklara sahip olmasından gelmektedir. Bu kaynaklar dolayısıyla, sürekli bir ekonomik büyüme söz konusudur. Milli gelir düzeyi ve kişi başına düşen gelir düzeyi çok yüksektir. Yüksek oranlı büyümeye rağmen enflasyon yüzde 10 15 dolaylarındadır. Bunun sebebi, yüksek gelişme potansiyelidir. Katar petrol ve doğal gazı sayesinde en hızlı gelişen ekonomiler arasındadır. Gelecek 5 7 yıl içerisinde hükümet, tüm temel sektörler için 130 milyar dolar harcamayı planlamaktadır. Katar dan gelir akışını sağlayacak çok fazla iş imkânı bulunmaktadır. Bu durum özellikle finansal hizmet veren şirketleri çekmektedir. Katar Orta Doğu daki en büyük kişi başına sermaye gelirine sahip, kişi başına milli geliri Dünya da en yüksek olan ülkelerden birisidir. Ülke, düşük risk ve düşük maliyetleri ile iş ve finansal açıdan önemli gelir yaratma kapasitesine sahiptir. Petrol fiyatlarının yüksek seyri nedeniyle Katar ın ekonomik büyümesinde son zamanlarda önemli derecede artışlar gözlenmektedir. Ülke ürün çeşitlendirilmesine gitmek amacı ile hızlı bir çalışma içerisine girmekle beraber, halan petrole olan bağımlılık çok yüksek seviyelerdedir. Ayrıca Katar bölgede önemli bir gaz üreticisi ülkesi haline gelmiştir. 1975 yılında 14

petrol fiyatları dört katına çıkmış ve bunun neticesinde, petrol GSYİH nın yüzde 71,9 na denk gelmektedir. 1990 ların sonlarında petrol fiyatlarının düşmesi sonucunda petrol ve gaz sektörünün payı yüzde 50 lerin altına inmiş ve takip eden üç yıl içerisinde de tekrar petrol fiyatlarının yükselmesi ile birlikte yükselişe geçmiştir. 2004 yılında petrol ve gaz sektörünün GSYİH daki payı yüzde 60 seviyelerindedir. Devlet petrol kaynaklarından elde ettiği bu gelirleri altyapı projelerine, hizmet sektörüne ve yerel ekonomiye aktarmaktadır. Katar petrolü yedi off shore ve bir adet kara sahasında üretilmektedir. Doğal gazın Katar ekonomisindeki önemi gün geçtikçe artmaktadır. Katar, Rusya ve İran dan sonra dünyanın üçüncü büyük doğal gaz rezervlerine sahip ülkedir. Petrol rezervleri 150 milyar varil civarında olup, rezervlerinin bu üretim hızıyla 300 yıldan fazla bir ömrü olduğu hesaplanmaktadır. Gaz, ihraç gelirleri arasında özel bir yere gelmiş olup, ayrıca petrokimyasal projelerin beslenmesi açısından önem arz etmektedir. Ekonominin petrol fiyatlarına bu kadar bağımlı olması, ülkeyi uluslararası petrol fiyatlarında meydana gelen değişikliklerden çok kolay etkilenebilir hale getirmektedir. Bu yüzden doğal gaz rezervlerinin artırılması ile ilgili araştırma çalışmaları yoğunlaştırılmakta ve gaza dayalı sanayilerin geliştirilmesi hedeflenmektedir. Ekonomiyi çeşitlendirmek amacı ile devlet bazı önlemler almaktadır. Devletle ilgili bazı işlerin ve hizmetlerin özelleştirilme işlemine başlanmıştır. Ayrıca elektrik ve su dağıtım ağlarının özelleştirilmesi ile ilgili olarak da çalışmalar yapılmaktadır. Katarlıların sağlık harcamaları için sembolik ücretler uygulanmaya başlamıştır. Başka ülkede 15

yaşayan Katarlılar için de daha yüksek ücretler uygulanmaktadır. Petrol, buğday ve şekerde uygulanan teşvikler kaldırılmıştır. 1998 yılında Doha Securities Market (DSM) kurulmuştur. Katar ekonomisinin petrole olan bağımlılığı devletin uluslararası petrol piyasasındaki fiyat hareketlerine karşı ülke ekonomisini hassas hale getirmiştir. Düşük petrol fiyatlarının olduğu yıllarda büyük bütçe açıkları oluşmuştur. Ülkenin petrol gelirlerine olan bağımlılığını azaltmak için, devlet ekonomiyi çeşitlendirmeyi planlamaktadır. Doğal gaz kaynaklarının gelişmesi ve gaza dayanan sanayilerin gelişmesi işine odaklanılmaktadır. Büyük oranlı borçlanmalar, devleti 1990 lı yıllarda yerli altyapı harcamalarını düşürmesine neden olmuştur. Katar tüccar topluluğu, yerel altyapılar üzerine yapılan harcamaların azaltılmasına alışık değildirler. 2000 yılından itibaren yükselen petrol fiyatları nedeni ile harcamalardaki kısıtlamalar kaldırılmıştır. Ekonomiyi çeşitlendirmek amacı ile hizmet sektörünün ve bazı devlet işlerinin özelleştirilmesine başlanmıştır. Maliye Bakanlığı enerji ve su dağıtım ağlarının özelleştirilmesine çalışılmaktadır. 16 3. Ülkenin Hukuki, Mali Ve Ticari Altyapısı 3.1. Mali Altyapı Ağır bir vergi yükü yoktur. Ülkede SSK, muhtasar vergisi, kişisel gelir vergisi gibi bir uygulama bulunmamaktadır. Sağlık sektörü devlet eliyle yürütülmektedir. Yabancılar için yüzde 5 35 arasında değişen kurumlar vergisi uygulamaları yapılmaktadır. Katar da vergi; proje, malların satışı, ticari aracılık komisyonları, servis ücretleri, mülk kiraları, net satış geliri, imtiyaz gelirleri, fikri haklar ve likiditelerden kazançlar da dahil olmak üzere

aktivitelerin net girdileri üzerinden alınır. Vergiye tabi olmayan girdiler kişisel girdilerdir. (maaş, ücret, ikramiye vb.). Vergiler sınıflara ayrılmıştır ve artan oranlı vergilerdir. En yüksek vergi oranı yüzde 35 olarak belirlenmiştir. Ulusal şirketlere ve GCC (Gulf Cooperation Council) ülkelerine mensup şirketlere vergi uygulanmamaktadır. Ayrıca; vergi indirimi, emlak vergisi, belediye vergisi, satış vergisi, stopaj vergisi ve katma değer vergisi yoktur. Vergi kanununda getirilen düzenleme ile, başvurulması halinde hibeler için vergi muafiyeti almak mümkündür. Vergi muafiyetleri 5 veya 10 yıllık dönemler için uygulamaktadır. 14 Temmuz 1993 de 11 sayılı Kanun, gelir vergisi sistemini ve dosyalama prosedürünü kapsamak için çıkarılmıştır. Söz konusu Kanuna göre Katar da gerçekleştirilen herhangi bir iş faaliyeti vergiye tabidir. Faaliyet kelimesi, kar elde etmek maksadıyla yapılan herhangi bir iş veya uygulanan sözleşme veya iş, meslek, hizmet ve ticaret faaliyetlerini kapsar. Şube yoluyla veya yabancı şirketlerin ortaklık yoluyla iş yapan Katar daki firmalardan veya ortaklardan gelir vergisi alınır. Katar da ödenen maaş ve ücretlerden herhangi bir kanuni kesinti yapılmaz. Ülke vatandaşları çalışıp çalışmadığına bakılmaksızın yer altı kaynaklarından aylık para ödenir 3.1.1. Vergiye Konu Olan Kaynaklar Katar da sürdürülen faaliyetlerden kaynaklanan gelir üzerinden vergi alınır. Bu faaliyetler şunlardır; 17

Katar da uygulanan herhangi bir projeden sağlanan kârlar Şirket varlıklarının, herhangi birisinin satışından kaynaklanan kârları Katar Devleti nin içinde veya dışında ortaya çıkan ticari acentelerden veya temsilcilik anlaşmalarından veya acentelerden kaynaklanan komisyonlardan Danışmanlık, arbitrasyon veya uzmanlık ve diğer hizmetler için ödenen ücretler Mallardan elde edilen kârlar Telif hakkı veya teknik bilgi kullanımından, tasarım, ticaret izninin kullanımından ve imtiyaz tayin ederken veya kira satın almadan alınan miktarlar Önceden kârı zarara geçirilmiş borçlardan alınan miktarlar Likiditeden kaynaklanan karlar. Mükellefinin Katar daki faaliyetlerinden kaynaklanan ülke dışında alınan banka geliri ve faizler Katar da vergiye tabidir 3.1.2. Vergi Yönetimi Katar vergi sisteminde Gregorian Takvimi kullanılır. Ancak bunla birlikte bir vergi mükellefi, kendi mali durumunu hazırlamak için 31 Aralık dışında bitiş günü 12 aylık dönemden bir gün alarak uygulanabilir. İlk muhasebe dönemi 12 aydan daha fazla veya daha az olabilir; fakat 6 aydan daha az veya 18 aydan daha 18

fazla olmaması gerekir. Bir vergi mükellefine vergi idaresinden kayıtların yabancı para biriminde tutulmasına dair bir izin çıkmamışsa muhasebe kayıtlarını Katar Riyalı para birimi üstünden tutmalıdır. 3.1.3 Gerekli Belgelerin Doldurulması Vergi Beyannamelerinin, mali dönemin sonunda dört ay içerisinde Maliye Bakanlığı nda Gelir Vergisi Bölümüyle doldurulması gerekir. Sözleşmelerde gerekli belgelerin doldurulmaması durumunda, sürekli stopaj ödemeleri ile karşılaşılabilir Vergi Yasası, Gelir Vergisi Bölümünde ödenmemiş vergileri, vergi mükellefi borçlusu gibi, vergi mükellefinin vergi borçlarını ödeyemediği noktada üçüncü şahıslardan toplama yetkisi verir. Vergilerin geç ödenmesi veya geç dosyalama yüzünden aylık 10.000 Katar Riyalı veya verginin yüzde 2 si kadar ceza toplanır. 100.000 Katar Riyali ni aşan yıllık kâr veya sermayeye sahip bütün kurumlar, vergi beyanını desteklemek için denetlenmiş mali durum bildirimi yapmaları gerekir. Katar da iş yapan ve Maliye, Ekonomi ve Ticaret Bakanlığı na kayıtlı olan bir muhasebeci mali durumları onaylamak zorundadır. 3.1.4. Muhasebe Kayıtları ve Denetleme Vergi iadesi, denetlenmiş mali raporların sunuşu ve vergi mükellefinin dosyaları, Gelir Vergisi Bölümü tarafından incelenir. Genellikle kabul edilen ticari metotlara başvurulması ve tahakkuk metotlarının takip edilmesi gerekir. Gelir Vergisi Bölümü, vergi mükellefinin Katar da tutulan kayıtlarını ve defterlerini inceleme hakkına sahiptir. Muhasebe defterleri ve kayıtları, Gelir Vergisi Bölümünde kayıtlı olunan yıllık vergi beyanname tarihinden itibaren en az 5 yıllık süreyi içermek zorundadır. 19

3.1.5. Vergi Hükümleri Kararı Vergi sorumluluğu Gelir Vergisi Bölümü tarafından kabul edilmeyen herhangi bir madde ve vergi kesintisi düzenlenerek, denetlenen mali raporlar tarafından açıklanmış kârlar üstünden hesaplanır. Eğer Gelir Vergisi Bölümü dosyalamanın hatalı olduğunu tespit ederse, sayılan kar esasında ödenebilir vergilerin değerlendirilmesini yayınlayabilir. Gelir Vergisi Bölümü tarafından Vergi mükellefi tarafından verilen beyannamenin doğruluğuna inanılmazsa, Vergi mükellefi beyanı teslim etmezse, Vergi mükellefi gerçek defterleri ve kayıtları tutmazsa, Vergi mükellefi Gelir Vergisi Bölümü tarafından istenen bilgileri sağlayamıyorsa, Bu şekilde değerlendirmeler yapılır: 3.1.6. Kesintiler Gelir vergisi kazancına maruz kalan masraflar kesintidir. Aşağıda belirtilen hususlar gelir vergisinde, kesintiye tabi unsurlardır: Faiz masrafları harcamaları Kira ödemeleri Hizmet kârları sonunda tahsis edilen maaşlar, işçi ücretleri ve bunlarla ilişkili bütün ücretler 20

Emekli fonu ve diğer benzer ücretler Gelir vergisinden başka ücretler ve vergiler Gelir Vergisi Bölümü tarafından ve bu amaç için kurulan standartlar gereğince onaylanan hesabı kapatılmış borçlar. Bazı ücret ve masraflar kesintiye tabi değildir. Bunlar; Kişisel ve diğer masraflar vergi faaliyetleriyle bağlantılı değildir. Kanun gereğince ödenen suç ve vergi cezaları Sözleşme, ödenek talebi, sigorta poliçesi adı altında toplanabilen masraf ve zararlar Ücretleri aşan aşınma payları Toplam şube gelirinin bir bölümü, Gelir Vergisi Bölümü tarafından karar verilen oranı aşan merkez ofis masraflarının şube payları. Kanun, gelecek karlarına karşın mahsup edilen ve ileri taşınması gereken ticari zararlara izin veren koşulları içerir. Ancak zararların gerçekleştiği vergi yılının sonundan itibaren son 3 yılı aşan süre için zararlar ileri dönük taşınamaz. Zararlar, önceki yıllar karlarına karşılık mahsup edilemez. 3.1.7.Stopaj İhtiyacı 1993 yılı Ocak ayında, Gelir Vergisi İdaresi tarafından yayınlanan bir talimat, bütün bakanlıklara, kamu departmanlarına, kamu ve yarı kamu kuruluşlarına ve diğer vergi mükelleflerine, Gelir 21

Vergisi Bölümü tarafından yayınlanan vergi muafiyeti sertifikası sunan bazı kuruluşlara kadar taşeronlara son ödeme stopajlarının kesilmesi koşulunu sağlar. Bu talimat müteahhide yıllık ifşayı ve ihtiyaç gerekliliklerini yüklemektedir. 3.1.8. Vergi oranları; Gelir vergisi oranları aşağıdaki gibidir: (Katar Riyali) 0 100 000 Sıfır 100 001 500 000 10% 500 001 1 000 000 15% 1 000 001 1 500 000 20% 1 500 001 2 500 000 25% 2 500 001 5 000 000 30% 5 000 001 üstü 35% 22 3.1.9. Vergi Muafiyeti Yeni vergi kanunu komite için, yabancı şirketler tarafından uygulanan projeler dikkate alınarak vergi muafiyeti için başvurular oluşturmasını sağlamaktadır. Muaf bir projenin uygulamasına dâhil olan herhangi bir müteahhit, gelir vergisinden muafiyet elde etmek için başvurabilir. Ancak, vergiden muaf olan vergi mükellefleri ana muhasebe kayıtlarını hazırlamakla ve vergi yılının bitiminden sonra dört ay içerisinde vergi kuruluşlarına mali durumlarını bildirmekle yükümlüdürler.

3.1.10Acenta ve Ticaret Yabancıların ticaretle ilgili acenta girişine izin verilmemektedir. Katar da dış ticaret organizasyonlarının kendi lehlerine iş yapmalarına izin verilmemektedir. Bu organizasyonlarının ürünlerini, Katarlı şirketlere satmaları gerekmekte ve daha sonra yerel olarak pazarlamak zorundadırlar. 3.1.11.Gümrük Vergisi İthal ürünler, Katar Gümrük Kanunu no:1988/5 tarafından düzenlenmektedir. Genel olarak bir kişi Katar da satış amaçlı ürün ithal etmek isterse, ithalatçı siciline kaydolmalı ve Katar Ticaret Odası tarafından onaylanmalıdır. Bireysel ithalatçıların, Katar uyruğunda olması gerekmektedir. Aşağıda belirten örnekler dışında kalan şirketler, tamamen Katar uyruğundan olmak zorundadır. Uygulanan gümrük vergisi tarifeleri: Genel ürünler 4% Çimento 20% Çelik 20% Üre 30% Kayıt ve müzik aletleri 15% Tütün 100% Körfez ülkelerinde (GCC) imal edilen ürünler Körfez Ticaret Odası tarafından verilmiş menşe belgesi ile birlikte olduğu zaman gümrük vergisinden muaftır. 23

Gümrük vergisi muafiyeti şu ürünlerde uygulanır: Tahıl, çiftlik hayvanları, çay, kahve, şeker, pirinç, bebek maması ve temel tüketim ürünleri gibi gıda maddeleri Hükümet veya yerel şirketlere ait teçhizat, malzeme ve diğer araçlar İkamet amacıyla gelen yabancılara ait mobilya ve ev gereçleri 3.2. Kıymet Takdiri(Değerleme) Gümrükte temel vergilendirme malların CIF değeri üzerinden yapılır. Sadece vergi FOB değerinin yüzde 15 fazlası olduğu durumlarda FOB değeri kabul edilebilir. Gümrük müdürlüğünün onayı ile belli ürünlerin geçici ithalatına izin verilebilir. Normal izin süresi 6 aydır, ancak bu süre uzatılabilir. Gümrük muafiyetleri genel olarak kabul edilmez. Ancak Katar Hükümeti önemli yatırımlar için Katar şirketleriyle yapılan Joint Venture birleşmelerine gümrük muafiyeti verir. Yağ, gaz, su ve elektrik sektörlerinde çalışan proje yüklenicilerine inşaat araç ve ekipmanı ithal etmeleri için sınırsız gümrük muafiyeti getirilmiştir. Katar da ikamet eden yabancı çalışanların kişisel eşyalarını ithal etmesinde normal olarak gümrük vergisi uygulanmaz 3.3. Patent Patentler, lisanslandıktan sonra ruhsat sistemiyle 10 yıllık bir süre için korunur, bu süre 5 yıl daha uzatılabilir. Ticari markalar 10 yıllığına sicile işlenir; ancak bu süre uzatılabilir. Ruhsat ürün, üzerindeki marka için, özel kullanım hakları verir. 3.4. Kambiyo Sistemi Katar da hiçbir döviz sınırlaması mevcut değildir ve öz kaynak, borç kaynağı ve bütün gelir akışı serbestçe havale edilebilir. 24

3.5. Bankacılık Ülkenin finansman yapısı kuvvetlidir. Buna bağlı olarak hızla gelişmekte olan, iyi bir bankacılık sistemi vardır. Birçok uluslararası bankanın şubesi ülkede mevcuttur. Para transferlerinde her hangi bir problem yoktur. Katar da bankacılık sektöründe toplam 15 oyuncusu bulunmaktadır. Katarlı yatırımcılara ait olan beş ticari bankanın yanı sıra, toplam Pazar payları yüzde 25 i bulan iki İslami banka ve sanayi bankası faaliyet göstermekte olup, geri kalan 7 banka ise yabancı bankaların Katar daki iştirakleri ve şubeleridir. Aralarında HSBC, BNP, Paribas ve Standad Chartered ın da bulunduğu yabancı bankalar daha çok dış ticaret ve yabancı para işlemleri ile uğraşmaktadır. Ülkede, TCMB nın Katar da muhabirlik teşkilatı ve Türk bankalarının da temsilcilik ve şubeleri bulunmaktadır. Qatar Central Bank, Qatar Islamic Bank ve QNB (Qatar National Bank) ülkede faaliyet göstermektedir. 3.5. Teminat Mektubu Teminat mektuplarıyla ilgili problem yaşanmamaktadır. Teminat mektubu komisyon oranları firmaların riski ile bağlantılı olarak değişmektedir. Türkiye den alınan mektup oranları binde 7 8 arasında değişmektedir. Yurtdışından karşı tarafın komisyon oranları yüzde 3 düzeylerini bulmaktadır. Teminat mektubu verecek olan Türk bankalarının limitleri bulunmaktadır. Banka, kabul edilmiş olsa bile limitlerinin uzun 25

olması ve bankanın Türkiye limitlerinin dolmuş olması halinde mektupların temininde zorluk çıkabilmektedir. Rekabet yüksek olduğundan, ülkeden kontrgaranti götürmeden, proje bazında gayri nakdi kredi temin edilebilmektedir. Doha Bank ın Türkiye de açmış olduğu ofis, Türk firmalar için bir kolaylık sağlamaktadır. 3.4. Hukuki Alt Yapı Ülkede çok ciddi hukuk büroları bulunmaktadır. İş yaparken bu bürolara danışmak faydalıdır. Hukuk büroları acenta anlaşmalarını dahi imzalarken, birçok maddelerde ülkede iş üstlenecek firmaların işlerini hızlandıracak madde hükümleri koyabilirler. Hukuk büroları kendilerine başvuran firmalara ülkedeki yasalara göre yol göstermektedirler. 3.4.1. Medeni ve Ticaret Kanunu Katar da ticari faaliyetleri ve diğer sözleşmeleri medeni ve ticaret kanunu düzenlemektedir. Kanun, dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm genel yükümlülükleri içermektedir. Bu bölümde sözleşmesel ilişkilerin nasıl kurulacağı ve bunlardan doğan yükümlülüklerin nasıl düzenleneceğini açıklamaktadır. Kanuna göre, kamu yasaları ve yürürlükteki kanunlara ters düşmediği müddetçe gerçek ve tüzel kişiler diledikleri anlaşmaları yapabilirler. Ayrıca, bireylerin anlaşmalarına saygı gösterilmesi ve onurlandırmasına vurgu yapılır; çünkü sözleşme taraflar arasında varılan bir anlaşmadır. İlk bölümde ayrıca, sözleşmelerin yorumları, sözleşme ilişkileri, sorumlulukları, kişisel yükümlülükler, üçüncü taraf yükümlülükleri, sahip olma sorumluluğu ve kazançlar gibi konuları da kapsamaktadır. Ayrıca performans, tazminat ve zorunlu yürütmeleri de içerir. Son olarak, hakların verilmesi, gerçekleştirilemez performans ve sınırlarını da bu kısım belirlemektedir. 26

İkinci bölümde ticari faaliyetler, iş ajansları, ticari menfaatler, ticaret unvanları ve haksız rekabeti ele alınmaktadır. Üçüncü bölümde satış sözleşmeleri genel olarak tanımlanır ve alıcı ile satıcı hakları, yükümlülükleri, deniz ticareti, ticari ajanslıklar, komisyon ajanslıkları ve komisyonculuk ile ilgili hükümleri içermektedir. Dördüncü bölümde ise, döviz, tahvil ve çek gibi menkul kıymetlerden bahsedilmektedir. Bu kanun 1971 yılında yürürlüğe girmiştir. Kanun un güncellenmesinin gerekliliğinin farkında olan yürütme yetkilileri, kanunun yenilenmesi ve yeniden yazılması için kapsamlı bir çalışma yapmış ve iki ayrı yasa hükmü taslağı hazırlamaya başlamışlardır: Medeni Kanun (yükümlülükler kanunu) ve Ticaret Kanunu. Özellikle ikincisinin taslağı büyük ölçüde hazırdır ve Bakanlar Kurulu tarafından Danışma Konseyi ne fikir belirtilmesi için gönderilmiştir. Bu Kanun da 880 madde yer almakta ve Katar daki bütün ticari işlemler kapsanmaktadır. Yeni taslak, iflas hükümleri ve şirket kuruluş masrafları gibi, eski kanunda yer almayan birçok konuyu açıklamaktadır. 3.4.2. Ticari Şirketler Kanunu Ticari Şirketler Kanun u şirketlerin yapısı ve yönetilmesine ilişkin düzenlemeler getirir. İlgili kanun kapsamında, bir yatırımcı özel bir sınırlı sorumluluk şirketini en az 2, en çok 30 hissedarla ve en az 200.000 QR sermaye ile kurabilir. Şirket kuruluşu öncesinde sermayenin tamamı ödenmiş olmalıdır. Şirket hissedarlarının sorumluluğu şirkete ödedikleri sermaye ile sınırlıdır. Sınırlı sorumlu bir şirket sigorta, bankacılık ve yatırım komisyonculuğu faaliyetlerinde bulunamaz. 27

Halka açık şirketler ise en az 5 hissedar ve minimum 500.000 QR sermaye ile kurulabilir. Bu şirketlerin kuruluşu için Emir in onayı gereklidir. Genellikle halka açık şirketleri sadece Katarlı firmalar kurabilmektedir; ancak Emir tarafından verilecek bir hüküm ile yabancılara da bu tür şirketleri kurma hakka tanınabilmektedir. Halka açık şirketlerin hisseleri Doha Borsası nda işlem görmektedir. Ancak, kanun özel uygulamalı halka açık şirketleri de tanımaktadır. Örnek olarak: devletin ortaklığı bulunduğu şirketler (bu durumda şirket esas mukavelesinde belirtilenler haricinde ticari şirketler kanununa tabi olunmaz) ve kapalı halka açık şirketler verilebilir. 3.4.3.İş Kanunu İşçi ve işveren arasındaki ilişkiyi düzenler. İş sözleşmesi mutlaka Arapça düzenlenmelidir. Diğer dillerde düzenleniyorsa yanında Arapça da bulunmalıdır ve Arapça olanın önceliği vardır. Normal çalışma süreleri günde 8 saat olmak üzere 6 gündür. Ramazan ayında günde 6 saat çalışılmaktadır. Fazla çalışma ücreti, çalışılan toplam saatler için ödenir. Çalışanlar yılda en az 2 hafta tatili hakkına sahiptir. Katar da işçi sendikalarına izin verilmemektedir. 3.4.4. Hukuki İhtilaf Katar da bağımsız bir baro yoktur. Adalet Bakanlığı na bağlı bir komite hukuki ihtilafları kabul eder. İlgili üniversitelerden hukuk derecesi almış ve en az 2 yıllık iş tecrübesine sahip olan Katar vatandaşları avukatlık listesine, 2 yıldan az iş tecrübesine sahip olan kişiler stajyer listesine kabul edilir. Bazı Katar vatandaşı olmayan kişiler özel bir muafiyetle serbest avukatlık yapabilmektedirler. 28

Tipik Katar hukuk şirketleri oldukça küçük yapıdadır ve bir veya iki farklı alanlarda uzmanlaşmış danışman avukatlardan oluşur. 3.4. Yıllık Yabancı Sermaye Yatırımları Katar da 2002 yılından beri 135 doğrudan yabancı sermaye yatırımı olmuştur. Katar da Doğrudan Yabancı Sermaye Yatırımları (2003-2006) Yıl Yabancı Sermaye Projeleri Sermaye yatırımları $ 2006 43 2,58 bn $ 2005 24 6,68 bn$ 2004 27 21,62 bn $ 2003 22 2,74 bn $ Kaynak: http://www.locomonitor.com 2002 yılından beri Katar da en yüksek oranda faaliyet gösteren başlıca çok uluslu şirketler aşağıda sıralanmıştır. irket SASOL 4 Shell 3 Rotana 2 Mashrea Bank 2 Hilton Hotel 2 Kaynak: http://www.locomonitor.com Proje 29

Sektör bazında Katar da yapılan Doğrudan Yabancı Sermaye ve finansal hizmetler 37 A ır Sanayi 219 Mülk, turizm ve serbest zaman 23 Kimya, Plastik ve kauçuk 12 Hafif Sanayi 8 Ula tırma ekipmanları 6 Lojistik ve Da ıtım 4 Tüketim Malları 4 Elektronik 2 Gıda ve Tütün 2 Life Sciences 1 ICT 7 Kaynak: http://www.locomonitor.com 4. Türkiye İle İlişkiler Türkiye-Katar ilişkileri ekonomik, siyasi ve yatırım açısından gün geçtikçe gelişmektedir. İki ülke arasında gerçekleştirilen ziyaretler de bu gelişmeye destek vermektedir. Devlet Bakanımız Kürşad Tüzmen in Başkanlığında 2 4 Mayıs 2006 tarihlerinde Katar a yapılan seyahatin olumlu yankıları sürmektedir. Özellikle yerli büyük firmaların Türk firmalarıyla bu pazarda ve diğer körfez ülkelerinde işbirliği yapmaları konusundaki isteklerinde ciddi bir artış yaşanmaktadır. 2005 yılında Dış Ticaret Müsteşarlığı nın ağırladığı Katar Kamu İşleri(Bayındırlık) İdaresi ASGHAL in Genel Müdürü Zayed Mansour Al Khayareen, İstanbul Ticaret Odasının davetlisi olarak 4 8 Mayıs 2006 tarihlerinde İstanbul a gelmiştir. 30

Katar ın yerel bankalarından olan Doha Bank özellikle müteahhitlerimizin bu ülkede daha fazla iş almalarına bağlı olarak iki ülke arasındaki ekonomik ve ticari ilişkilerin gelişmesi nedeniyle Türkiye de bir temsilcilik açmıştır. Bu şekilde Doha Bank ın, Türkiye de bankaların garantisine gerek duyulmadan Katar da faaliyet gösteren Türk firmalarına teminat mektubu vermesi beklenilmektedir. Önümüzdeki aylarda altyapı inşaatına başlanması beklenilen 200 bin nüfusu barındıracak Lusail Şehri Projesi nin sahibi olan kamu şirketi niteliğindeki Qatari Diar Real Estate Firması nın yüzde 45 ortağı olduğu Barwa Real Estate Company, Doha ya 30-40 km. mesafede olan Al Khor adlı şehirde 1 milyar dolar civarında yeni bir projeyi başlatmıştır. Türkiye ile Katar arasında KEK 3. Dönem Protokolü 21 Kasım 2006 tarihinde İstanbul da imzalanmıştır. 4.1. Türkiye İle İkili Anlaşmalar Ekonomik ve Teknik İşbirliği Anlaşması: 11 Mart 1985 tarihinde Ankara da imzalanmıştır Yatırımları Teşvik ve Korunması Anlaşması: 25 Aralık 2005 tarihinde imzalanmış, ancak yürürlüğe girmemiştir. Çifte Vergilendirmenin Önlenmesi Anlaşması: 21 Aralık 2001 tarihinde imzalanmakla birlikte bu anlaşma da yürürlüğe girmemiş durumdadır. Meşruluğunu sağlaması için tekrar bir anlaşma gerekmektedir. TOBB ile Katar Sanayi ve Ticaret Odası arasında İşbirliği Mutabakat Zaptı 18 Ekim 2000 tarihinde imzalanmıştır. Bu anlaşma ile hedeflenen iki ülke Ticaret Odaları arasında bir ekonomik işbirliği komitesi kurulması idiyse de Katar tarafı bu komite yerine bir iş 31

konseyi kurulmasını önermiş; ancak Türkiye-Katar İş Konseyi nin kurulabilmesi için yeter sayıda işadamı ilgi göstermemiştir. 4.2. Türkiye İle Dış Ticaret Katar ın kişi başına gelir ve gayri safi milli hasılasının son derece yüksek olduğu ve bu nedenle çok yüksek bir yatırım ve ithalat potansiyeli olduğu bilinmesine rağmen, Türkiye nin bu ülke ile ticaret hacmi potansiyelin altındadır. Ancak hızla artma yönünde gelişme göstermektedir. Türkiye ile Katar arasında 2005 yılı içerisinde gerçekleşen toplam ticaret hacmi 132,7 milyon dolardır. Türkiye nin Katar a ihracatı 82 milyon dolar olup, Katar dan yaptığı ithalat ise 50,7 milyon dolara yükselmiştir. 4.3.Dış Ticaret Hacmi Türkiye Katar Dış Ticaret ( * 1000 Dolar) Yıllar hracat thalat Hacim Denge 1995 16,687 1,641 18,328 15,046 1996 11,437 2,153 13,950 9,284 1997 9,422 14,065 23,487-4,643 1998 10,247 63,408 73,655-53,161 1999 7,551 14,168 21,719-6,617 2000 9,963 11,313 21,276-1,350 2001 8,402 5,779 14,181 2,623 2002 15,496 10,659 26,155 4,837 2003 15,688 8,310 23,998 7,387 2004 34,887 17,727 52,614 17,160 2005 82,018 50,724 132,742 31,294 32

4.3.1. İki Ticaret Verileri 4.3.2. Başlıca Ticaret Ürünleri 4.3.2.1. İhracat Ürün Adı 1x1000 $ YA LI TOHUMLAR VE MEYVALAR 253 ORGAN K K MYASAL ÜRÜNLER 299 SEYAHAT E YASI,EL ÇANTALARI VB. 2.372 TA KÖMÜRÜ KATRANI VE HAM PETROLDEN ÜRÜNLER 2.427 ANORGAN K K MYASALLAR,RADYOAKT F,NAD R ELEMENTLER N B LE KLER 3.240 HABERLE ME,HAYAL-SES KAYIT C HAZLARI 3.715 FOTO RAF,S NEMA VE OPT K ELEMANLARLA LG L ALET VE C HAZLAR,SAATLER 4.500 ETLER VE HAZIRLANMI ET MAMULLER 8.132 SULAR,GAZOZLAR,ALKOLLÜ ÇK LER 13.938 KA IT-KARTON VE KA IT,KARTON ESASLI MAMULLER 96.220 B TK SEL YA LAR 97.734 V TAM NLER,HORMONLAR,ALKOLO DLER,ANT B YOT KLER, LAÇLAR,TIBB E YA 99.981 PLAST KLER VE MAMULLER 102.015 K MYA SANAY N N D ER ÜRÜNLER 114.660 M NERAL MADDELER,GÜBRE HAM MADDELER 145.171 BÜRO MAK NALARI,B LG LEM MAK NALARI 162.145 DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASALAR,BOYAYICI MADDELER 163.882 TAR FEDE YER ALMAYAN YEN LEN ÜRÜNLER 234.859 AYAKKABILAR VB.E YA 321.028 KAHVE,ÇAY,BAHARAT,KAKAO VE HÜLASALARI 334.982 UÇUCU YA LAR,YÜZEY AKT F MADDELER,TEM ZL K PATLARI,BOYALARI 401.993 33

TAB BAL, EKER, EKERL MEYVALAR 483.640 SEBZELER,MEYVALAR VE MAMULLER 727.603 HUBUBAT VE MAMULLER 797.026 ÇE TL MAMUL E YA 903.520 MESLEK, LM C HAZLAR,KONTROL ALET VE C HAZLARI 913.762 DEM R DI I METALLER,MAMULLER 925.557 MANTAR VE A AÇ MAMULLER 951.237 METAL LEME MAK NALARI 1.004.440 SÜT ÜRÜNLER,YUMURTA,DONDURMA 1.070.251 KAUÇUK VE MAMULLER 1.473.257 PLAST KTEN MAMULLER 1.477.819 G Y M E YASI VE AKSESUARLARI 1.877.226 ENERJ ÜRETEN MAK NA VE C HAZLAR 1.954.219 MOB LYALAR 2.089.313 TEKST L ELYAFI VE MAMULLER 4.202.949 BEL RL SANAY KOLLARINDA KULLANILAN MAK NA VE C HAZLAR 4.713.274 METAL DI I M NERAL MAMULLER 5.097.396 DE K SANAY KOLLARINDA KULLANILAN MAK NA VE C HAZLAR 5.210.778 SIHH TES SAT,ISITMA,AYDINLATMA LE LG L ÇE TL E YA 10.335.043 METALLERDEN N HA ÜRÜNLER 15.224.002 KARA ULA IM ARAÇLARI 18.608.243 ELEKTR KL MAK NA VE C HAZLAR 20.144.958 DEM R VE ÇEL K 239.592.896 DOLAR 34

4.3.2.2. İthalat Ürün Adı 1x1000 $ S TC ADI HUBUBAT VE MAMULLER 11.917 DER,KÖSELE,HAM POST 110.220 M NERAL MADDELER,GÜBRE HAM MADDELER 121 HAYVANSAL VE B TK SEL HAM MADDELER 243.944 TA KÖMÜRÜ KATRANI VE HAM PETROLDEN ÜRÜNLER 730 HAVAGAZI,SU GAZI,FAK R GAZ PETROL GAZLARI,DO AL GAZ DEBAGAT VE BOYACILIKTA KULLANILAN HÜLASALAR,BOYAYICI MADDELER 38.356.374 22.870 PLAST KLER VE MAMULLER 20.420.876 K MYA SANAY N N D ER ÜRÜNLER 5.309.678 KA IT-KARTON VE KA IT,KARTON ESASLI MAMULLER TEKST L ELYAFI VE MAMULLER 513.262 METAL DI I M NERAL MAMULLER 3.568 DEM R VE ÇEL K 16.191 METALLERDEN N HA ÜRÜNLER 1.697 BÜRO MAK NALARI,B LG LEM MAK NALARI 33.586 HABERLE ME,HAYAL-SES KAYIT C HAZLARI 731 ELEKTR KL MAK NA VE C HAZLAR 2.001 KARA ULA IM ARAÇLARI 2.850 MOB LYALAR 5.417 G Y M E YASI VE AKSESUARLARI 1.828 MESLEK, LM C HAZLAR,KONTROL ALET VE C HAZLARI 185 5.810 ÇE TL MAMUL E YA 3.261 Kaynak: Dış Ticaret Müsteşarlığı 35

5.İnşaat Sektörünün Durumu Devletin alt yapı yatırımlarını geliştirmesi amacıyla 1980 lerin ortalarına kadar inşaat sektörü gelişen sektörler arasında yer almıştır. 1980 ortalarında petrol fiyatlarındaki düşüş sektörün gelişmesini engellemiştir. 1990 larda ev ve ticaret binalarına olan talep dolayısıyla inşaat faaliyetleri artmıştır. 2000 li yıllara gelindiğinde inşaat sektöründe yüzde 130 oranında büyüme yaşanmıştır. Petrol ve doğal gaz sektörlerindeki gelişmeler, ülkeyi en fazla milli geliri artan ülkeler arasında yer almasını sağlamıştır. Bu durum inşaat sektörünün gelişmesini desteklemiştir. 2002 yılında küçülen sektör 2003 yılında yüzde 3,35 büyümüştür. İnşaat sektörü yüzde 7,5 pay ile doğalgaz ve petrol sektörleri dışındaki sektörler içerisinde büyüklük olarak 3. sıradadır. 2004 2005 bütçesinde sağlık, eğitim, altyapı konularındaki inşaat projelerine 8,8 milyar QR (2.41 milyar dolar) ayrılmıştır. Ekonomik büyüme ve nüfus artışı sebebi ile inşaat izinlerinde yüzde 19 oranında artış olmuştur. Ekonomik büyüme ve dış yatırımların artması sebebi ile otel ve konut ihtiyacı artmıştır. Sonuç olarak, Katar da bütçe fazlasından dolayı inşaat sektörü çok hızlı ilerlemekte ve yoğun bir inşaat faaliyeti bulunmaktadır. Ülke tam bir şantiye gibidir. 2006 Asya Oyunları için 10 bin sporcu ve görevli ile 150 bin seyirciyi ağırlayabilecek otel ve konaklama tesislerine duyulan ihtiyaç, sektöre ayrı bir hareketlilik katmıştır. 36

Katar ın büyüme trendinin ve bütçe fazlasının 2020 yılına kadar devam edeceği ve bu bütçe fazlasının ülke içerisinde yatırıma dönüşeceği dolayısı ile inşaat sektöründeki canlılığın uzun süre devam edeceği öngörülmektedir. 5.1.Kamu İhaleleri İhalelere katılmak için herhangi bir ön koşul yoktur. Tüm ihaleler uluslararası ihalelere açıktır ve ilan edilir. Bir ihaleye katılmak için herhangi bir sınıflandırmaya ve kayda gerek yoktur. Teminat mektubu ve diğer dokümanlar temin edilmek kaydıyla ihalelere katılmada her hangi bir engel ile karşılaşılmaz. İhale yasaları genel olarak Türkiye ye benzemektedir. Buna bağlı olarak, ihale dosyaları Türkiye de Kamu İhale Yasası ndaki şartnamelere benzer çıkmaktadır. Katar da ihaleler üç kategoride çıkmaktadır. Katarlı firmalara açık olan ihaleler. Katarlı ve yabancı Joint Venture lara açık olan ihaleler. (Bu durumda ortaklığın yüzde 51 nin yerel firma olmak zorunluluğu vardır) Uluslararası, yani yabancı firmaların direkt iştirak edebileceği ihaleler Katar da İhale kazanılsa bile mutlaka sponsor bulmak gereklidir. Bu şekilde sponsorluk yapan çok sayıda kurumla çalışmak mümkündür. İhalelerin ertelenmesi sıklıkla yaşanan bir olaydır. Ancak genelde ihaleler sonuçlandırılmaktadır. 37

İhaleler, en düşük fiyatı verene değil, belirli standartları sağlayan tekliflere verilir. Aşırı düşük teklifler ile verilen işlerin hangi koşullar altında gerçekleştirileceğinin açıklanması gerekebilir. İhalelerde idareler sadece, ihale sonucunu açıklar; yani notlar, pozisyonlar açıklamaz. Katar Petrol İdaresi sadece firmanın ismini ve verilen fiyat teklifini açıklar. İhale döneminde, diğer ülkelerden farklı olarak pek çok yeterlilik koşulları sağlanmalıdır. Örneğin, ihale dosyalarında beyan edilen personelin nitelikleri dâhil incelenmektedir. Katar da, ihalelerden sorumlu olan Ashghal adında bir kuruluş bulunmaktadır. Bu kuruluş kanalıyla beş yıllık tüm projeler internet ortamında ilgililerine duyurulmaktadır. 2009 a kadar yapılacak tüm ihaleler bugünden belirlenmiş durumdadır. Tüm bu projeler, www. ashghal.com sitesi kanalı ile takip edilebilir. 5.2. Projelerin Finansman Durumu Katar bütçe fazlası veren, fon kaynaklarının yüksek olduğu bir ülkedir. Genelde idarelerin bütçe imkânı geniştir. Yani ödeneklerin temin edilmesi konusunda bir sıkıntı yaşanmamaktadır. Central Tenders Commity den (Merkezi İhale Kurulu) ya da Katar Petrol den Genel İhale için onay alınması durumunda, keşif akdi kısa süre içerisinde gerçekleşmektedir. 5.2.1. Hakediş Ödeme Biçim Ve Süresi Hakediş ödemelerinde sıkıntı yoktur. Sözleşmelerde FIDIC şartnamesi esas alınmaktadır. FIDIC e göre ödeme süresi müşavire, hakediş sunulduktan sonra 14 gün içerisinde onaylanmaktadır. 38

14 gün içerisinde de müşavir onay verirse toplam 28 günde aylık hakediş ödenmektedir. Kesin hakedişlerde ise 84 günü bulmaktadır. Ancak bazen, ödemeler düzenli olmayabilmekte ve 90 günü bulan ödemeler olduğu söylenmektedir. Hak edişlerde sözleşmeden doğan yüzde on nakit teminat kesilmektedir. Geçici kabul yapıldığında yarısı iade edilmektedir, kalan yarısı da kesin kabulde iade edilmektedir. 5.2.2. Kamunun Sektöre Ayırdığı Yıllık Bütçe : Gelecek altı yıl içerisinde, alt yapı yatırımları için devletin 16 milyar dolar harcama yapması beklenmektedir. 5.2.3. İdareler Ve Yatırımcı Kuruluşlar Ülkemizdeki gibi inşaat sektörü için Devlet Su İşleri, Karayolları gibi, yatırımcı kuruluşlar ya da iş yaptıran idareci kuruluşlar, çok fazla sayıda değildir Ülkede Asghal denilen Katar ın Bayındırlık Bakanlığı ve ayrıca bu bakanlığın alt yapı işlerini yürüten bir bakanlık bulunmaktadır. En büyük yatırımcı kuruluşları ise bütçesi 112 milyon dolar civarında olan Katar Petrol dür. Bu kuruluş dışında Katar ın Elektrik ve Su İdaresi (Kahramaa) ve Telekom firması olan Q-Tel bulunmaktadır Gaz işleri Enerji Bakanı başkanlığındaki Katar Petrol e bağlıdır. Katar Petrol, ülkedeki en güvenli, güçlü ve saygın kuruluştur. Katar da en zor ve yarım kalan işler, Katar Petrol tarafınca yürütülmektedir. Kuruluşta sadece gaz işleri değil, inşaat işkolundaki her faaliyet alanında iş yapılmaktadır. Katar da ağır sanayi olan çimento, demir-çelik, gübre, petro kimya tesisleri, rafineriler, gaz dolum tesisleri, yükleme tesislerini kapsayan 39

endüstri şehirleri bulunmaktadır. Bu endüstri şehirlerindeki tüm inşaat ve tesisat işleri Katar Petrol tarafından yapılmaktadır. Bunun dışında kalan işler ise 2006 yılında kurulan Asghal tarafından yapılmaktadır. Özellikle ülkede 2006 yılında gerçekleşen Asya Olimpiyatları nedeniyle projelendirilen yatırımların idaresi bu kuruluş tarafından gerçekleştirildi. Yollar, altyapı tesisleri, şehir altyapısı, enerji nakil hatları, Asghal tarafından yönetilmektedir. Bunlar dışında müze ve kütüphane gibi çok büyük yatırımlar ihale edilmektedir. Ayrıca son dönemde teşkilatlanan New Doha International Airport. da önemli bir idareci kuruluştur. 3.3. Rakipler Ülkede rekabet çok fazladır. Dubai, Lübnan, Yunan, Filistin, Malezya firmaları, bölgenin pozisyonu itibariyle Hintli firmalar, ihalelere girmektedirler. Türk firmalarının ülkeye girmesi henüz yeni olmakla birlikte Katar da aktif olarak çalışmaktadır Rumlarla yoğun bir rekabet vardır. Ayrıca büyük işlerde İngilizler iş üstlenmektedir. Altyapı dışındaki alanlarda, Amerikalı firmalar faaliyet göstermektedir. Tayiseyi, Ştrabak, Red Sea, Dodsal,Damac,Al Jaber gibi büyük inşaat firmaları ülkede varlık göstermektedir. Bu firmalar ile hem siyasi hem de pazar payını almış ve tutunmuş olmalarından dolayı büyük bir rekabet söz konusudur. Sadece geçmiş referansları, bu firmaların yeni işlere girebilmeleri için yeterli olmaktadır. 40

Katar da Çinli firmalar yoğun olarak faaliyet göstermemektedirler. Çinli firmalar genelde taşeron olarak çalışmaktadırlar. Avrupalı firmalar ise özellikle yol faaliyetlerini yürütmektedirler. 3.4. Ülkenin Yatırım Programı Katar bütçe fazlası veren zengin bir ülkedir. Bu bütçe fazlasını yatırıma dönüştürmektedirler. Ülkedeki yatırımlar 2007 yılında hız kazanacaktır. 5.4.1 Yatırım Yapılan Baskın Proje Türleri Ülkenin bütçesi, Emir in talebiyle kurduğu bakanlıklar sayesinde inşaat sektörüne, eğitime ve sağlık hizmetlerine harcamak üzere kullanılmaktadır. 5.4.2. Potansiyel Projeler Katar da büyük montanlı çok sayıda proje ihale edilmektedir. Başta, yol ve altyapı inşaatı olmak üzere kavşak düzenlemeleri, okul ve hastane inşaatları, yapılacak olan projeler arasındadır. Bütün şehirler ve endüstriyel bölgeler arasındaki ana bağlantılarda bölünmüş ve otoyollar inşa edilmektedir. Ayrıca gaz boru hattı, petrol boru hattı ve su boru hatları, elektrik işleri ihale edilmektedir. Asya Oyunları ile gerçekleştirilen spor tesisleri dışında hastane, konut, havaalanı, üstyapı işleri yoğunluktadır. 184 tane 50 60 katlı gökdelen inşaatı yapılması planlanmaktadır. Ayrıca Limanları yetersiz olduğu için Liman işleri gerçekleştirilmektedir. 41