Kitap Adı : Çayır-Mer a ve Yem Bitkileri Kültürü Yazarı : Doç.Dr.Rüştü HATİPOĞLU Yrd.Doç.Dr.Ersin CAN Ar.Gör.Nafiz ÇELİKTAŞ Baskı Yılı : 1998 Sayfa Sayısı : 164 Kitabın satışı yapılmamaktadır. Çayır-Mer a ve Yem Bitkileri Kültürü adlı kitaba üniversitemiz kütüphanesinden erişebilirsiniz. Kitapların satışı Mustafa Kemal Üniversitesi Sağlık Kültür Ve Spor Daire Başkanlığı tarafından yapılmaktadır. Siparişte bulunanlar kitap bedelini ; Üniversitemiz Strateji Geliştirme Daire Başkanlığı nın T.Halkbankası Defne Şubesindeki TR51 0001 2001 3750 0006 0000 01 iban no lu hesaba yatırdıktan sonra dekontu okunaklı bir şekilde 0326 245 5455 no lu faks numarasına "Murad ALEN adına çekilmesi rica olunur. Posta ve Faks ile yapılacak siparişlerde ; - Hangi kitaptan kaç adet olduğu - Kargonu gideceği açık adres ve telefon yazılmalıdır. Not 1) Gönderilen faksın okunaklı olması ve gönderildikten sonra 0326 245 5130 1425 numaralı telefondan teyit edilmesi gerekmektedir. Not 2) Kargo ücreti kitap bedeline dahil olmayıp, tarafınızca ödenecektir. İletişim : Murad ALEN Sağlık Kültür ve Spor Daire Başkanlığı Kitap Satış Birimi Tel : 0326 245 5130 1425 Faks : 0326 245 5455 E-Mail : malen@mku.edu.tr
ÇAYIR-MERA A VE YEM BİTKİLERİ KÜLTÜRÜ İÇİNDEKİLER : 1.GİRİŞ........1 1.1. Çayır Mer a Yembitkileri Kültürünün Tanımı ve Tarihçesi..2 1.2. Çayır-Mer a ve Yembitkileri Kültürünün Faydaları... 4 1.3. Türkiye de Çayır-Mer a Yembitkileri Kültürünün Durumu.....8 1.4. Ülkemizde Çayır-Mer a Yembitkileri Kültürünün Sorunları ve Çözüm Yolları...15 2.YEMBİTKİLERİ TARIMI.......20 2.1. Yembitkilerinin Sınıflandırılması......20 2.1.1. Botanik Açıdan Yembitkilerinin Sınıflandırılması..20 2.1.1.1. Baklagil yembitkileri.....20 2.1.1.2. Buğdaygil yembitkileri.... 20 2.1.1.3. Diğer Familya bitkiler.....20 2.1.2. Yetiştirilme ve Değerlendirilme Amacına Göre Sınıflandırılma....20 2.1.2.1. Yeşil Ot yembitkileri.....20 2.1.2.2. Kuru ot yembitkileri.... 21 2.1.2.3 Dane Yembitkileri....21 2.1.2.4. Silo yembitkileri..... 21 2.1.2.5. Özsulu Yembitkileri......21 2.1.3. Ömürlerinin Uzunluğuna Göre Yembitkilerinin Sınıflandırılması....21 2.1.3.1. Biryıllık yembitkileri.....21 2.1.3.2. Çokyıllık yembitkileri..... 21
2.1.4. Yetişme mevsimlerine Göre Yembitkilerinin Sınıflandırılması....22 2.1.4.1. Serin Mevsim yembitkileri......22 2.1.4.2. Sıcak Mevsim yembitkileri.... 22 2.2. Yembitkilerinin Tarımının Şekilleri.....23 2.2.1. Ana Ürürn Olarak Yembitkileri yetiştirme.....23 2.2.2. Ara Ürürn Olarak Yembitkileri yetiştirme......23 2.2. Yembitkilerinin Yetiştirme Tekniği.....24 2.2.1. Tohumluk.....24 2.2.2. Tohum Yatağı Hazırlama......25 2.2.3. Ekim Zamanı........26 2.2.4. Ekilecek Tohum Miktarı........27 2.2.5. Baklagil Tohumların Aşılanması......27 2.2.6. Ekim Şekli......28 2.2.7. Yardımcı ve Koruyucu Bitkiler........28 2.2.8. Bakım.........29 2.2.9. Hasat Zamanı..........29 3.BAKLAGİL YEMBİTKİLERİ.......31 3.1. Baklagil Yembitkilerinin Genel Yapısal Özellikleri 31 3.1.1. Vejetatif Özellikler..31 3.1.1.1. kök (Radix).31 3.1.1.2. Sap (Caulis).31 3.1.1.3. Yaprak (Folium).32 3.1.2. Generatif Özellikler 36 3.1.2.1. Çicek (Flos) 36 3.1.2.1.1. Çicek Sapı (Pedinculus) 36
3.1.2.1.2. Çanak Yapraklar(Sepalum). 36 3.1.2.1.3. Taç Yapraklar(Petalum). 36 3.1.2.1.4. Erkek Organ Topluluğu(Androecium) 38 3.1.2.1.5. Dişi Organ Topluluğu(Gyndroecium) 39 3.1.2.2. Çicek Durumu (İnflorescentia)..39 3.1.2.3. Meyve..40 3.1.2.4. Tohum..40 3.2. Bazı Öenmli Baklagil Yembitkisi Türlerinin Tarımı 42 3.2.1. Yonca (Medicago sativa L.)..42 3.2.1.1. Yoncanın Morfolojisi...42 3.2.1.2. Yoncanın İlklim ve Toprak İstekleri. 42 3.2.1.3 Ekim 43 3.2.1.4. Bakım 44 3.2.1.5 Hasat.44 3.2.1.6. Tohum Üretimi.. 45 3.2.1.7. Yoncada Küsküt Savaşı 45 3.2.2. Korunga (Onorbrychis sativa L.)..46 3.2.2.1. İlklim ve Toprak İstekleri....46 3.2.2.2. Ekim.. 46 3.2.2.3 Bakım 48 3.2.2.4. Hasat ve Harman 48 3.2.2.5 Ekim Nöbetindeki Yeri.48 3.2.3. Fiğler....49 3.2.3.1. Adi Fiğ (vicia sativa)..49 3.2.3.1.1. İlklim ve Toprak İstekleri..49 3.2.3.1.2. Ekim.51
3.2.3.1.3. Bakım..51 3.2.3.1.4. Hasat ve Harman.52 3.2.3.2.Tüylü Fiğ (vicia villosa roth.) 52 3.2.3.3. Koca Fiğ (vicia narbonensis L.)..54 3.2.3.4. Macar Fiği (vicia pannonica Crantz.).54 3.2.3.5. Burçak (vicia ervilia (L.) Wild.) 54 3.2.4. Yem Bezelyesi (Pisum arvense L.).55 3.2.4.1. İlklim ve Toprak İstekleri.55 3.2.4.2. Ekim ve Bakım...55 3.2.4.3. Hasat ve Harman:.56 3.2.5. Üçgül (Trifolim) Türleri.57 3.2.5.1. Çayır Üçgülü (Trifolium pratense L.) 57 3.2.5.1.1. Toprak ve İlklim İstekleri..59 3.2.5.1.2. Ekim ve Bakım..59 3.2.5.1.3. Hasat ve Harman...59 3.2.5.2. Ak Üçgül (Trifolium repens L.) 59 3.2.5.2.1. Toprak ve İlklim İstekleri..61 3.2.5.2.2. Ekim ve Bakım..61 3.2.5.2.3. Hasat ve Harman...61 4.BUĞDAYGİL YEMBİTKİLERİ.......62 4.1.Buğdaygil Yembitkilerinin Genel Morfolojik Özellikleri.62 4.1.1. Vejetatif Organlar 62 4.1.1.1. Kök 62 4.1.1.2. Sap.62 4.1.1.3. Yaprak..66
4.1.2. Generatif Organlar.68 4.1.2.1. Çicek (flos) 68 4.1.2.2. Başakcık (spicula).69 4.1.2.3. Çicek Durumu (İnflorescenta)..70 4.1.2.4. Tohum ve Meyve....71 4.2. Bazı Önemli Buğdaygil Yembitkisi Türlerinin Tarımı 72 4.2.1. Ayrık (Agropyron) Türleri.74 4.2.1.1. Otlak Ayrığı (Agropyron Cristatum (L.) Gaertn.).73 4.2.1.1.1. Toprak ve İlklim İstekleri..73 4.2.1.1.2 Ekim ve Bakım...73 4.2.1.1.3 Hasat ve Harman....73 4.2.1.2. Yüksek Otlak Ayrığı (Agropyron elongatum(host.) Beauv.). 74 4.2.1.2.1. Toprak ve İlklim İstekleri...75 4.2.1.2.2. Ekim ve Bakım....75 4.2.1.2.3. Hasat ve Harman.....75 4.2.1.3. Mavi Ayrık (Agropyron intermedium (Host.)Beauv.).75 4.2.1.3.1. Toprak ve İlklim İstekleri.75 4.2.1.3.1. Çim (Lolium) Türleri.75 4.2.2.1. Toprak ve İlklim İstekleri 78 4.2.2.2. Ekim ve Bakım.. 78 4.2.2.3. Hasat ve Harman 78 4.2.3. Kılıçsız Brom (Bromus inermis Leyys.) 78 4.2.3.1. Toprak ve İlklim İstekleri 78 4.2.3.2. Ekim ve Bakım.. 79 4.2.3.3. Hasat ve Harman 79
4.2.4. Yumak (Festuca) Türleri.79 4.2.4.1. Kırmızı Yumak (Festuca rubra L.)..79 4.2.4.2. Çayır Yumağı ((Festuca pratensis Huds.=F.Elatior L.).80 5.ÇAYIR-MER A KÜLTÜRÜ........83 5.1. Çayır.83 5.1.1. Doğal Çayırlar 83 5.1.2. Suni Çayırşar..83 5.2. Mer a..84 5.2.1. Bitki Örtüsünün Teşekkül Ediş Şekline ve Yerine Göre Mer alar..84 5.2.1.1. Doğal Mer alar 84 5.2.1.2. Orman içi Mer alar.84 5.2.1.3. Suni Mer alar.84 5.2.2. Otlayan Hayvan Cinsine Göre Mer alar 84 5.2.2.1. Koyun Mer aları..84 5.2.2.2. Sığır Mer aları.85 5.2.3. Üzerindeki Bitki Örtüsünün Tipine ve Baskınlığına Göre Mer alar.85 5.2.3.1. Seyrek Buğdaygil Mer aları 85 5.2.3.2. Sık Buğdaygil Mer aları.86 5.2.3.2.1. Bir yıllık Sol Buğdaygil Mer aları 86 5.2.3.2.2. Çok yıllık Sol Buğdaygil Mer aları 87 5.2.3.3. Çalı Seyrek Buğdaygil Mer alar..88 5.2.3.4. Çalı ve Sık Buğdaygil Mer aları.88 5.2.3.5. Sık Çalılık Mer alar 88
6.ÇAYIR-MER A AMENAJMANI...... 90 6.1. Çayır-Mer a Amenajmanının Diğer Bilim Dalları İle İlişkileri 90 7.ÇAYIR-MER A AMENAJMANIN BİTKİ FİZYOLOJİSİ İLE İLİŞKİSİ....... 92 7.1. Bitkilerde Besin Maddeleri Üretimi 92 7.2. Bitkilerde Yedek Besin Maddeleri 94 7.3. Bitkilerde Kök Sitemi 97 7.4. Mer a Bitkilerinde Üreme.98 7.4.1. Tohumla Üreme 99 7.4.2. Rizomla Üreme..100 7.4.3. Stolonla Üreyen Bitkiler..100 7.4.4. Kardeşlenme 100 7.5. Çayır-Mer a Bitkilerinin Yayılma Biyolojileri 101 7.5.1. Rüzgar İle Yayılma 101 7.5.2. Su ile Yayılma....101 7.5.3. Hayvanlar ile Yayılma...101 7.5.4. Kendi kendine Yayılma. 101 7.5.5. İnsanlar İle Yayılma. 102 7.6. Otlatma ve Biçmenin Bitkiler Üzerindeki Etkileri..102 7.6.1. Otlatma ve Biçmenin Hayat Formu ile İlişkisi 102 7.6.2. Otlatma ve Biçmenin Yem ve Hayvansal Verime. Etkileri..103 7.6.3. Otlatmanın Kök Gelişimine Etkileri....106 7.6.4. Otlatmanın Yem Kalitesine Etkileri. 107 7.6.5. OtlatmanınÇAyır-Mer a Bitkilerinin Üremeleri Üzerindeki. Etkisi 109 7.6.6. Otlatmanın Diğer Etkileri 109
8.ÇAYIR-MER A AMENAJMANIN BİTKİ EKOLOJİSİ İLE İLİŞKİLERİ........ 113 8.1. Doğal Bitki Örtüsünün Oluşumu..113 8.1.1. Kurak Ortamlarda (Çıplak Kaya Yüzeyinde) Başlayan Bitki Seksesyonu..114 8.1.2. Su Yüzeylerinde Başlayan Bitki Seksesyonu..115 8.2. Klimaks Vejetasyonun Değişmesi..116 8.2.1. Vejetasyonun Bozulma Safhaları..117 8.2.1.1. Klimaks Birki Türlerinin Fizyolojik Olarak Hırpalanması 117 8.2.1.2. Kompozisyon Değişiklikleri 117 8.2.1.3. Yeni Türlerin İstilası.. 118 8.2.1.4. İyi Cins Yembitkilerinin Kaybolması. 119 8.2.1.5. İstilacı Türlerin Azalması 119 8.2.2. Bozulmuş Mer a Vejetasyonlarında Sekonder Sükseyon.119 9.OTLATMA AMENAJMANI........ 121 9.1. Otlatma Amanejmanının Teknik Kuralları 121 9.1.1. Uygun Otlatma Mevsiminde Otlatma..121 9.1.2. Uygun Hayvan Çeşiti İle Otlatma Otlatma..124 9.1.3. Üniform Otlatma....124 9.1.4. Otlatma Kapasitesine Uygun Haycan Sayısı İle Otlatma..125 9.1.4.1. Otlatma Kapasitesinin Saptanması.126 9.1.4.1.1. Mer a Veriminden Faydalanarak Otlatma. Kapasitesinin Saptanması.. 126 9.1.4.1.2. Hayvan Otlatarak Otlatma Kapasitesinin Saptanması..128
9.1.4.1.3 Çeşitli Ortam faktörlerinden Faydalanarak MEr a Kapasitesinin Saptanması.128 10.OTLATMA SİSTEMLERİ........131 10.1. Devamlı Otlatma...131 10.2. Nöbetle Otlatma 131 10.3. Dinlendirerek Otlatma.133 10.4. Dinlendirerek Nöbetle Otlatma..133 10.4.1. Doğal Tohumlama Amacıyla Dinlendirerek Münavebeli Otlatma.134 10.4.2. Mevcut Vejatasyonun Daha Güçlü Gelişmesini Amaçlayan Nöbetle Geciktirerek Otlatma...135 10.4.3. Tek Yıllık Yabancı Otlarla Mücadele Amacıyla Dinlendirerek Nöbetle Otlatma.136 10.4. Hohenheim Otlatma Sistemi.137 10.5. Rasyon veya Porsiyon Otlatma Sistemi.138 11.OT MUHAFAZASI.........140 11.1. Ot Muhafazasının Nedenleri..140 11.2. Ot Muhafazasının Güçlükleri..140 11.3. Kuru Ot 141 11.3.1. Doğal Yolla Ot Kurutma.141 11.3.1.1. Yerde Kurutma 141 11.3.1.2. Sehpada Kurutma 142 11.3.1.3. Kuru Otun Toplanması ve Ambara Taşınması. 143 11.3.1.4. Otun Kurutulması Sırasında Ortaya Çıkan.. Kayıplar 144 11.3.2. Suni Yolla Ot Kurutma.145
11.4. Yığın Halindeki Kuru Otların Hacim ve Ağırlıklarının Hesaplanması 146 11.5. Kuru Otlarda Kalite Tayini 148 11.5.1. Otun Fiziki Karakterleri...148 11.6. Yeşil Otların Siloda Muhafazası.149 11.6.2. Silolamanın Esasları......151 11.6.3. Silo Yeminin Kalitesi.....152 11.6.4. silolama tekniği...154 11.7. Yeşil Yemleri Silolama Tekniği...155 12. KAYNAKLAR 158 KONU İNDEKSİ..160