KENT BAHÇELERİ İÇİN SULAMA REHBERİ Yeryüzü Derneği Haziran 2011
SULAMA: Bitkilerin normal gelişmesi için gerekli olan fakat doğal yollarla karşılanamayan suyun zamanında, bitkinin istediği miktarda ve uygun biçimde toprağa verilmesine sulama denir. Sulamanın tanımından da anlaşılabileceği gibi; zaman, miktar ve uygunluk sulama sırasında dikkat edilmesi gereken boyutlardır. Aşağıdaki metinde kent bahçeciliği yapılırken yaygın olarak ekilen bitkilerin nasıl sulanabileceğine dair bilgileri bulabilirsiniz. KARıK SULAMA: Su çok de erlidir, bu yüzden çok dikkatli ve özenli bir biçimde tüketilmesi gerekiyor. Suyu özenli ve dikkatli olarak tüketmek için en iyi yöntem damla surama; ancak kentlerde küçük alanlarda tarım yapan ken bahçecileri karık adını verdi imiz yöntemle sulama yapabilirler. Karık sulama ile yeterli miktardaki su etkin bir biçimde bitki ile bulu turulabilir. Karık yönteminde bitki sıra aralarına karık adı verilen küçük su kanalları açılır. Devamında su bu karıklara verilir. Su karık boyunca ilerlerken bir yandan da i toprak içerisine girer ve bitki tarafından kök ve toprak arasındaki basınç farkı vasıtası ile su kök bölgesinde toplanır. Bitki bu yöntemle ihtiyaç duyduğu suyu, ihtiyaç duydukça topraktan çeker.. SULAMA NE ZAMAN YAPıLMALı: Kaide olarak günün sıcak saatlerinde sulama yapılmaz. Günün sıcak saatlerinde sulama yapıldığında, bitki yaprakları ve çiçekleri üzerinde yağmur damlaları mercek etkisi yaparak, yakma etkisi yapabilir aynı zamanda, rüzgarlı durumlarda da sulama yapmak önerilmez çünkü, bu tür durumlarda su dağılımı uygun olmaz ve bu nedenle toprak yeterli ve dengeli sulanmayabilir. Bu yüzden bitkilerin sulanması için en iyi vakit sabah veya akşamüstü serinliğidir..
DOMATES: Fidelerin dikiminden hemen sonra can suyu verilir. Fideler tutana kadar bir iki kez sulama yapılır. Daha sonra ilk meyveler görülene kadar mümkünse sulama yapılmamalıdır. Yine de arada toprağa parmak sokularak takip edilir. Eğer çok kurak giderse bu devrede de bir iki sulama yapılabilir. Karıklardan suyun taşmamasına ve meyvelerin kirlenmemesine dikkat edilmelidir.. BİBER: Karık yöntemi ile sulanır. Bitkilerin su ile direk teması olmamalıdır. Biber çiçeklenme döneminde çok hassastır. Bu dönemde yapılacak bir sulama verim ve kalitede etkili olur. PATLıCAN: Karık Yöntemi ile sulanır. Patlıcan fideleri tutuncaya kadar bir kaç defa sulanır. Fidelerin büyümesi sırasında su kesilir, 2-3 defa çapa yapılır. Patlıcan çiçek açıp mahsul bağladıktan sonra sık sık su ister.
HıYAR: Karık Yöntemi ile sulanır. ilk meyve görülünceye kadar idareli sulanır. Çok su çiçek silkmesine neden olur. Meyve bağladıktan sonra hıyara bol ve sık su vermelidir. Sıcak ve kuru havalarda her hasattan sonra yani iki günde bir su verilmelidir. Düzensiz sulama meyvelerde şekil bozukluklarına neden olur. Bitkinin su ihtiyacı karşılanmazsa meyvelerde acılaşma görülür. KABAK: Karık Yöntemi ile aynen hıyar gibi sulanır. Meyve bağladıktan sonra bol ve sık su verilmeli her hasattan sonra sulama yapılmalıdır. FASULYE: Karık yöntemi ile sulanır. 15-20 gün ara ile sulama yapılmalıdır. ilk iki sulama çiçeklenmeden önce, diğer iki sulama ise çiçeklenmeden sonra uygulanır. Yani ilk sulamadan itibaren 15-20 gün ara ile 4 defa sulama uygulanır. Topraktaki nem durumuna bakılarak fasulyeye su verilir. Kurumasına izin vermeyin.
K ARPUZ : Karık veya yağmurlama ile sulanır. Karpuz özellikle çimlenme ve çıkış döneminde topraktaki nem eksikliğine karşı hassastır. Bu dönemde toprağın neminin yeterli olması gerekir. Aksi durumda bitki sağlıklı büyüyemez. Çiçeklenme ve meyve oluşumu döneminde yapılan sulamalar verimin artmasını sağlar. Olgunlaşma döneminde ise toprak neminin azlığı verimi etkilemez, buna karşın meyve kalitesini artırır. Bu bakımdan olgunlaşma döneminde sulama yapılmamalıdır. Yani hasattan 15-20 gün önce sulamalara son verilmelidir. K AVUN : Sulaması karpuza benzer. Ancak kavun için en uygun sulama yöntemi karık ve damla sulamadır. Yeryüzü Derneği Kütüphanesi Sayı:02
LAHANA: Karık ve yağmurlama sulama yöntemleri uygulanabilir. Topraktaki nem eksikliğine orta derecede duyarlıdır. Baş oluşumu ve olgunlaşma döneminde toprak neminde aşırı düzeyde eksiklik, başların küçük kalmasına ve verimin düşmesine neden olur. Yüksek verim için bu dönemde sulama yapılması gerekir. Lahana yüzey köklü bir bitki olduğu için, yüksek ve su akımı uygulamaktan ve özellikle tava sulama yöntemlerinden kaçınmalıdır. HAVUÇ: Karık ve yağmurlama sulama yöntemleri uygulanabilir. Bitkilere ilk gelişme döneminde haftada bir, daha sonraları 10-14 gün ara ile sulama yapılır. Yağmurlama olmadığı yerlerde tava usulü veya çizi karık yöntemi ile sulama yapılır.
SEBZE SULAMADA DİKKAT EDİLMESİ GEREKEN HUSUSLAR: 1. Sebze tohum ve fidelerine uygulanan çimlenme ve can suyu uygulamaları hariç tutulursa genelde ilk sulamalara gün dönümünden sonra başlanır. 2. Sebze fideleri dikilip can suyu verildikten sonra, havalar çok kurak gitmiyorsa meyve bağlayıncaya kadar sulamalara başlanmamalıdır. 3. Havalar çok sıcak ve kural geçiyorsa can suyu ile meyveler görününceye kadar olan arada 1-2 sulama yapılabilir. 4. İlk anlarda yapılan bol sulama sebzelerde çiçek silkmesine neden olur. Bu nedenle meyve bağlama azalır, verim düşer. 5. Sebzeler çabuk büyüyüp, kısa sürede olgunlaşıp hasat olgunluğuna geldiğinden bu hızlı gelişmeye paralel olarak sık sık sulamaya ihtiyaç duyarlar. 6. Sulamanın sıklığını ve miktarını belirlemede, sebze toprağının bünyesi ve bitkilerin kök yapısı da önemli faktörlerden. a) Kaba bünyeli topraklar, ağır bünyeli topraklara oranla daha sık sulanmalıdır. b) Sığ köklü bitkiler derin köklü bitkilerden daha sık sulanmalıdır. 7. Sulamalar sabah, akşam serinliklerinde yapılmalıdır. 8. Sebzeler genellikle sıraya ekildiği için karık usulü sulanmalıdır. 9. Su hiç bir zaman karık seviyelerinin üzerine çıkmamalıdır. 10. Düzensiz ve yetersiz sulama, sebzelerin ufak kalmasına, acılaşmasına ve yarılmasına neden olur. 11. Az yağış veya sulama sebzelerin kök sisteminin yüzlek olmasına neden olur. Bu durumun devamında alt katmanlarda rutubet olsa bile bitkiler bundan faydalanamazlar. 12. Seyrek ve az sulama sebzelerin yeterli gelişmesine engel olduğu gibi salatalık ve patlıcanların da acılaşmasına yol açar. 13. Sebze büyümesi, su isteğini anlayabilmek için en güvenilir işarettir. Yetersiz sulama büyümenin yavaşlaması ile görülür. 14. Yazlık sebzeler sıcak ortamda yetiştirildiğinden sıcağı ve rutubeti çok severler. Sıcağın ve rutubetin yeterli olmadığı ortamda istenilen miktar ve kalitede sebze yetiştiriciliği yapmak mümkün değildir. Kısaca sebze tarımında gerek verim, gerekse kalitenin yükseltilmesi yönünden sulama çok dikkat edilmesi gereken bir konudur.
YERYÜZÜ DERNEĞİ Ekolojik yaşamı desteklemek ve çevre sorunları ile mücadele etmek için kurulmuş olan Yeryüzü Derneği; iklim değişikliği, çevre politikaları, ekojik yaşam ve yenilenebilir enerji konularında farkındalık yaratma ve kapasite geliştirme faaliyetleri düzenlemekte, doğa dostu politikaların ve çevre koruma amaçlı faaliyetlerin tabana yayılması için toplumun farklı kesimlerine hizmet eden projeler geliştirmektedir. 2009 yılında kurulmuş olan Yeryüzü Derneği yıllardır ekoloji ve çevre alanında faaliyet gösteren, iklim değişikliği, organik tarım ve benzeri konularda deneyimli insanları bir araya getirmiş olan bir dernektir. Özellikle eğitim, nonformal öğrenme ve akran faaliyetleri konusunda deneyimli bireylerin üyesi bulunduğu Yeryüzü Derneği'nde aynı zamanda inovatif politika üretme mekanizmalarına da destek verilmektedir. Çalışma Alanlarımız: 1) Kentsel Ekolojik Çözümler Kent yaşamına uygun, bireylerin günlük hayatlarını değiştirebilecek, küçük ölçekli, düşük maliyetli, kolaylıkla uygulanabilir fikirlerin altyapısını oluşturmak, geliştirmek ve uygulamak. 2) Çevre ve İnsan Hakları Çevre sorunlarını ve ekolojik yıkımları, insan hakları çerçevesinde ele almak, insan haklarını çevre mücadelelerinde ana akımlaştırmak ve bu konulara dair modeller geliştirmek ve uygulamak. 3) Kırsal Sürdürülebilirlik Kırsalda ekoloji ve dolayı koruyan, aynı zamanda sosyal boyutu güçlü, katılımcı yaklaşımları içeren, kırsal yaşamı güçlendirecek fikirler üretmek, modeller oluşturmak ve uygulamak. www.yeryuzudernegi.org iletisim@yeryuzudernegi.org