ÜNİTE 10: HIRİSTİYANLIK GİRİŞ Hıristiyanlık MS.1 yüzyılda Roma İmparatorluğunun gölgesinde küçük bir Yahudi mezhebi olarak ortaya çıkmıştır. 4. yüzyılda Roma İmparatorluğunun resmi dini olduktan sonra hızla dünya ölçeğinde yayılmıştır. Günümüzde yaklaşık iki milyarı bulan taraftarıyla dünyanın en büyük dinsel geleneğidir. Hıristiyanlık, MÖ. 4 yılında dünyaya gelen, MS. 28 yılında tebliğ hayatına başlayan 30 yılında da çarmıha gerilerek idam edilen Hz. İsa nın şahsı etrafında gelişip şekillenen Mesihmerkezli bir dinsel gelenektir. Hıristiyanlığa Giriş İsa-Mesih ve Öğretisi Pavlus ve Öğretisi 11. yüzyılda yaşanan ve adına büyük bölünme denen bölünme sonucunda Merkezi İstanbul da olan Kiliseler doğu kiliseleri Merkezi Roma da olan kiliseler de Latin kiliseleri adını almıştır. PROF.DR. MAHMUT AYDIN Hıristiyanlık 16. yüzyılda İspanyollar tarafından Amerika kıtasına Daha sonraki yüzyıllarda da Britanya İmparatorluğu vasıtasıyla Asya ve Afrika kıtasına taşınmıştır. Günümüzde dünyanın hemen her yerinde bir Hıristiyan a rastlamak mümkündür. Avrupa ülkelerinin büyük çoğunluğu resmi olarak Hıristiyan dır. Kuzey ve Güney Amerika, Rusya, Avustralya, Orta ve Güney Afrika da ise Hıristiyanlık çoğunluğun dinidir. Sadece Orta Doğu ve Kuzey Afrika dan Çin e, Güney Doğu Asya ve Japonya ya kadar olan bölge de Hıristiyanlar azınlık durumundadır. 0 Avrupa ve Amerika da Hıristiyanlık büyük oranda seküler bir bağlamda varlığını sürdürmektedir. Merkezi Vatikan da bulunan bu kilise oldukça merkezi bir yönetime sahip olmasına rağmen pratikte çeşitlilik arz etmektedir. Örneğin günümüzde bir taraftan Papa nın otoritesi etrafında hiyerarşik, siyasal olarak muhafazakar ve oldukça dikkatli bir şekilde tanımlanmış bir inanç yapısına sahip bir kilisenin varlığını savunan Katolikler varken, Diğer taraftan da Katolikliği Vatikan ın merkeziliğinden kurtarmak isteyen ve bunun için mücadele veren Katoliklere de rastlanmaktadır. 1
0 Günümüzde Hıristiyanlık, 0 Mevcut olduğu farklı kültürlerde farklı şekillerde ifadesini bulmaktadır. 0 Hıristiyan dünyaya baktığımızda üç temel Hıristiyan mezhebinin hakim olduğunu görürüz. 0 Bunlardan en büyüğü yaklaşık bir milyarı aşkın mensubuyla 0 Roma Katolik Kilisesidir. Bir tarafta seküler dünyanın rasyonalizmini ve hümanizmini inancın düşmanları olarak görerek onlara şiddetle karşı çıkan Katolikler varken Diğer taraftan Avrupa aydınlanmasını inancın, modası geçmiş düşünce kalıplarından kurtarılmasının yegâne yolu olarak görüp kucaklayan Katolikler de vardır. Günümüzde Vatikan ın resmi politikasının ne olduğundan bahsetmek mümkün olmakla birlikte Dünya genelinde Katoliklerin neye inandıkları konusunda bir genellemede bulunmak ise hiçbir şekilde mümkün değildir. XV. yüzyıldan itibaren ortaya çıkan reform hareketleri sonucunda teşekkül eden ve tüm reform kiliselerini niteleyen Protestanlık mezhebi Reform hareketinin ortaya çıkardığı Protestanlık, Günümüzde Protestanlar dünya genelinde sahip olduğu 400 milyona yakın mensubuyla Katoliklerden sonra ikinci sırada gelmektedir. yayıldığı bölgelerin kültürel ve tarihsel nitelikleri doğrultusunda farklı içerikler kazanan alt mezheplere bölünmüştür. Katolikler gibi merkezi bir kilise yapılanmasını ve hiyerarşik bir otoriteyi kabul etmezler. Luteran, Kalvinist, Presbiteryan, Methodist, Baptist, Anglikan, Pentakostal gibi çeşitli alt mezheplere bölünmüş durumdadırlar. Protestanların en belirgin özellikleri belirli bir kiliseye kurumsal üyelikten ziyade İsa-Mesih e kişisel imana vurgu yapmalarıdır. Günümüzde bazı Protestan kiliseler Güney Hindistan Kilisesi gibi büyük konfederasyonların çatısı altında bir araya gelirken bazıları da bağımsız olmayı tercih etmektedir. Protestan kiliseler dünya genelinde yoğun misyonerlik faaliyetleri sürdürmektedir. Protestan misyon faaliyetleri neticesinde Afrika ve Latin Amerika da Protestanların sayısı günden güne artmaktadır. Protestan kiliseler Katolik olmayan diğer kiliselerin de katılımıyla 1948 de İsviçre nin Cenevre kentinde Dünya Kiliseler Konseyini kurmuşlardır. 2
Üçüncü büyük Hıristiyan mezhebi Tarihsel olarak Doğu- Roma (Bizans) imparatorluğu içinde ortaya çıkan ve adına Doğu Ortodoks Hıristiyanları denen gruptur. Hıristiyanlığın ilk yüzyıllarında mevcut Yunan teolojisine bağlılık gösteren bu mezhep mensuplarının sayısı da günümüzde yaklaşık 190 milyon civarındadır. Roma Katolik Kilisesi liderine yani papaya saygı duymakla birlikte Katolikler gibi onun otoritesini kabul etmezler. Oldukça geleneksel olan ayırt edici bir ibadet şekline sahip olan Ortodoks Hıristiyanlar Manastır vari yaşamaya oldukça ilgi göstermektedir. Ortodokslu ğa bağlı olan mahalli kiliseler kendi kilise liderlerinin idaresi altında milli bir kilise yapılanması arz etmektedir. Doğu Ortodokslar Katolik, Protestan ve Ortodoksların dışında Anglikanlar, Ortodoks olmayan doğu kiliseleri, bağımsız kiliseler ve mahalli kiliseler adı altında pek çok Hıristiyan topluluğu da vardır. Günümüzde Hıristiyan dünya oldukça devamlı değişen parçalı ve çeşitlilik arz eden bir yapıya sahiptir. Çünkü devamlı olarak yeni yeni kiliseler ve Hıristiyan cemaatleri ortaya çıkmaktadır. 3
Hz İsa Döneminde Filistin * Hıristiyan ve Hıristiyan olmayan kaynakların bize sunduğu bilgiler ışığı altında tarihin Hz. İsa nın hayat hikayesini tam olarak ortaya koymak mümkün değildir. Hıristiyan kutsal kitabı olarak kabul edilen Yeni-Ahit in Hz. İsa hakkında sunduğu bilgileri bir araya getirdiğimizde onun kimliği ile ilgili şunları söyleyebiliriz: İsa, kral Herod un ölüm tarihi olan MÖ. 4 yıllarında Galile bölgesinin Nasıra kasabasında bakire Meryem den dünyaya gelen Galile li bir Yahudi dir. MS. 28 yıllarında Hz. Yahya tarafından Ürdün nehrinde vaftiz edilmiştir. Yahya nın şehit edilmesinden sonra yaklaşık otuz yaşlarında tebliğ faaliyetlerine başlamıştır. MS. 30 yılında Kudüs teki kutsal mabette bazı olaylara ve karışıklıklara sebebiyet verdiği için dönemin Roma valisi tarafından kargaşa, anarşi ve isyan çıkarmakla suçlanarak çarmıh cezasına çarptırılmıştır. 4
Kur an ı Kerim, (Nisa suresi 157-158 de) Hz. İsa nın çarmıha gerilmekten mucizevi bir şekilde Allah tarafından kurtarıldığını daha sonra mahiyetini bilemeyeceğimiz bir şekilde onun öldüğünü (Ali-İmran 54-55 ve Maide 116-118 de) vurgulamaktadır. Hz.İsa, büyük şehirlerden ziyade genellikle köylerde, kasabalarda ve kırsal alanlarda vaazlar vererek bölge halkını yaklaşan son konusunda uyarmış ve onları bir olan Tanrı ya iman ederek onun emir ve yasaklarına uymayı ifade eden Tanrı nın Egemenliğine katılmaya çağırmıştır (Matta İncili 3:2). Günahlarınızdan vazgeç in ve bu mesaja inanın (Markos 1:14-15). Hz. İsa temel mesajı insanları günahlarından tövbe ederek Tanrı nın emir ve nehiylerine uymak suretiyle O nun Egemenliğine hazır hale gelmeye davet eden bir Yahudi peygamberidir. Matta İncilinde 0 Hz. İsa kendisinin sadece Yahudilere gönderilmiş bir elçi olduğunu ifade ederek Havarilerinden, Yahudiler dışındaki diğer milletlere öğretide bulunmamalarını istediğinin altı çizilmektedir. 0 Ben İsrail evinin kaybolmuş koyunlarından başkasına gönderilmedim (Matta 15:24);...diğer uluslara ait yerlere gitmeyin. Samiriyelilere ait kentlerin hiçbirine uğramayın. Bunun yerine sadece İsrail halkının kaybolmuş koyunlarına gidin (Matta 10:5-6). Kur an ı Kerim de 0 Hz. İsa nın kendi döneminde mevcut olan Tevrat ın doğruluğunu tasdik etmek, 0 daha önce Yahudilere haram kılınan şeylerin bazılarını onlara helal kılmak için 0 Tanrı dan insanlara bir mesaj getirdiğini söyleyerek insanları Tanrıya karşı olan sorumluluklarının bilincine vararak kendisine iman etmeye çağırmıştır (Ali-İmran 50). HZ. İSA Ölümünden sonra başta Hıristiyanlığın mimarı olarak kabul edilen Pavlus olmak üzere onun fikirleri doğrultusunda tesis edilen ilk Hıristiyan toplumu tarafından gökten yeryüzüne beşeri bir hayat sürmek ve sahip olduğu kurtarıcı özelliğiyle kendine inanları kurtarmak için gelen Oğul Tanrı olarak algılanmaya başlanmıştır. Bu genel kanı etrafında asli günah, insan neslinin suçluluğu, Yahudi tarihi boyunca bu günah ve suçluluğun ortadan kaldırılması için Tanrı tarafından çeşitli ilahi müdahalelerin olduğu; bu müdahalelerin her seferinde başarısızlıkla sonuçlanması üzerine Tanrı nın kendiyle aynı cevhere sahip olan İsa yı bakire Meryem aracılığıyla dünyaya gönderdiği, İsa nın insanların günahlarına kefaret olarak çarmıhta canını verdiği, üçüncü günde ölümden dirildiği ve göklere yükseldiği gibi inanç esasları geliştirilerek dogmalaştırılmış ve bu şekilde de günümüz Hıristiyanlığının temelleri atılmıştır. İsa sonrası dönemde yaşanan tüm bu gelişmeler, bir Yahudi peygamberi olan İsa yı kendisine ibadet edilen tanrısal bir varlığa dönüştürmüştür. 5
İsa hayatı boyunca insanları sadece ve sadece Tanrıya iman ederek onun buyruklarına teslim olmaya çağırırken İsa nın tanrısallaştırmasına giden yolu hazırlayan ve bu şekilde de günümüz Hıristiyanlığının mimarı olan Pavlus ise insanları İsa ya iman etmeye çağırmaktadır. Hz. İsa nın mesajı ile günümüz Kilise teşkilatlarının Hıristiyanlık adı altında sunmaya çalıştıkları mesaj arasında dağlar kadar fark vardır. İsa nın mesajı İslam ın da temel mesajı olan Tanrı nın Birliği (tevhit) ve insanların tüm benlikleriyle O nun iradesine teslimiyet iken Günümüz Hıristiyanlığının mesajı, Hz. İsa nın mesajının temel vurgusu Tanrı ve O nun iradesine teslimiyet iken Pavlus un ve dolayısıyla onun fikirleri etrafında şekillenen günümüz Hıristiyanlığının misyonerlik faaliyetleri vasıtasıyla yaymaya çalıştığı mesajın temel vurgusu İsa nın şahsında bedenleşen İlahi Oğul Rab Mesih tir. zamanla Tanrı nın yeryüzündeki tezahürü olarak Hıristiyan teslisinin ikinci unsuru haline getirilen İlahi Oğul Rab Mesih in tüm insanlığa sunulmasıdır. Kur an ı Kerim bu tarz bir inanca sahip olan yani İsa yı tanrısallaştıran Hıristiyanları inançlarında aşırılığa giderek Allah a şirk (ortak) koşmakla suçlamakta ve onlardan bu tarz sapkınlıklardan sakınmalarını istemektedir (Nisa 171). Hıristiyan kutsal kitaplarına baktığımızda Hıristiyan terimini ilk kez İsa sonrası dönemde İlahi Oğul Rab Mesih inancını benimseyenler için kullanılmaya başlanmıştır. Yeni-Ahit içinde yer alan Resullerin İşleri 11:26 da ilk defa Antakya da Hıristiyan cemaatin düşmanları tarafından kendilerine Mesih e inananlar anlamında Hıristiyan adının verildiği ifade edilmektedir. Hıristiyanlık tabiri İsa sonrası dönemde bizzat İsa nın Tanrı-merkezli öğretisine değil İlk Hıristiyan toplumunun geliştirdiği İsa-Mesih merkezli dine tabi olanlara verilen bir addır. Her ne kadar günümüz Hıristiyanları dinlerini İsa ya dayandırıyorlarsa Günümüz Hıristiyanlığı Hz. İsa nın tebliğ ettiği ya da onun öğretisinin ışığın altında oluşturulan bir din değildir. Örneğin, Wilhelm Bousset ve Wilhelm Heitmüller gibi Hıristiyan bilim adamlarına göre günümüz Hıristiyanlığı geleneksel anlamında insanın Tanrı ile ilişkisinin İsa nın şahsı tarafından aracılık edilen bir din olduğu için o, tarihin İsa sının dini değildir. Dolayısıyla da İsa ilk Hıristiyan değildir. 6
Gamaliel in yanında yetişen Pavlus, Günümüz Hıristiyanlığının şekillendiricisi olan Pavlus, MS. 10 lu yıllarında günümüz Türkiye sınırları içinde yer alan Tarsus kentinde dünyaya gelmiştir Aslen Yahudi olmakla beraber aynı zamanda Roma vatandaşı da olan bir şahsiyettir. Pavlus un kendisi kendisini doğumunun sekizinci günü sünnet olan, İsrail soyundan, Benyamin kabilesinden özbeöz bir İbrani olarak tanımlamaktadır (Filipililer 3:5). Geleneksel olarak ilk eğitimini Tarsus da alan Pavlus, yüksek din eğitimi almak için ailesi tarafından Kudüs e gönderilir. Burada dönemin ünlü Yahudi bilgili Hillel in torunu ve Ferisi mezhebinin önde gelen hocalarından Gamaliel in öğrencisi olmuştur. (Bkz., Resullerin İşleri 22:3). rivayete göre Ferisi cemaati içinde Yüksek Kurul toplantılarını izleyen ve alınan kararlarda etkili olan bir konuma gelmiştir (Bkz., Resullerin İşleri 8:1; 26:10. Yahudi din eğitimi yanında Pavlus, Roma nın bir eyaleti olan Tarsus da dünyaya geldiği ve ilk eğitimini burada aldığı için Yeni-Eflatuncu felsefe ve ölen-dirilen kurtarıcı tanrılarla özdeşleşmek suretiyle ölümsüzlüğe ulaşıldığı öğretisinin merkezde olduğu Sır dinleri hakkında hatırı sayılır bilgilere sahipti. Hıristiyan kaynaklarının bildirdiğine göre İsa sonrası dönemde onun yanlılarına zulmetme konusunda aşırı duyarlılık göstermeye başlayan Pavlus, Şam ve civarındaki İsa yanlılarını tespit edip Kudüs deki merkezi Yahudi otoritesine bildirmek için Şam a bir yolculuk gerçekleştirir. Şam a yaklaştığı bir sırada bir vizyon geçiren Pavlus, gökten gelen ve adeta gözleri kör eden son derece güçlü bir ışığın çevresini aydınlattığını görür. Işığın etkisiyle gözler gör olan Pavlus yere yıkılır. İşte tam bu esnada gökten bir ses Pavlus a Saul, bana neden zulmediyorsun der. Pavlus duyduğu bu sese ey efendim sen kimsin? diye karşılık verir. Bu soruya aynı ses ben, senin zulmettiğin İsa yım diye karşılık verir (Bkz., Resullerin İşleri 9:3-5; 22: 6-9; 26:13-15). Resullerin İşlerinde Pavlus un Şam yolunda geçirdiği bu vizyonla İsa tarafından mesajı tüm uluslara yaymak için görevlendirildiği ifade edilmektedir: Vizyon sonrası elçilik görevine başlayan Pavlus, öğretisini İsa nın Rablığı etrafında günah (sin), günahtan kurtulup özgürlüğe ulaşmak için fidye ödeme (redemption); aklanma (justification) ve uzlaşma (reconciliation kavramları zerine oturtmuştur. Pavlus un Şam yolunda geçirdiği bu vizyon onun elçilik görevinin başlangıcıdır. Kendi ifadesiyle o ana kadar kutsal Yahudi yasasına bağlı bir Ferisi olan Pavlus, geçirdiği bu vizyonla birlikte İsa-Mesih in peygamberi olmuştur. 7
Pavlus a göre Bunun üzerine Tanrı Musa yı ve onunla birlikte oldukça kapsamlı bir yasa göndermiş. insan nesli Adem in Tanrı ya itaatsizliğinden dolayı günaha düşmüş, özgürlüğünü kaybetmiş ve ölüme mahkum olmuştur. Pavlus un geliştirdiği teolojiye göre Ancak insanoğlu bu yasaya da uymamış ve dolayısıyla iyice günaha batmıştır. Tanrı Adem i ve eşini yaratmış ve onlarla bir sözleşme yaparak bazı eylemleri yapıp bazılarını da yapmamak üzere onlardan söz almıştır. Ancak Adem ve eşi yasak bir fiili işleyerek Tanrı ile yapılan bu ahde bozmuştur. Tanrı bozulan bu ahdi yenilemek için Adem sonrası dönemde çeşitli peygamberler göndermiş ve onlara insanların uyması gereken bazı yasalar vermiştir. Ancak insanoğlu verilen yasalara uyup uymama konusunda hür olduğu için yasaya uymamış ve günah çoğalmıştır. Yasa göndermekle insanoğlunu günahtan kurtarıp Adem vasıtasıyla bozulan ahdi yenileyemeyeceğini anlayan Tanrı oğlu İsa yı yeryüzüne göndermiş ve onun günaha fidye olarak çarmıhta kanını dökmesine razı olarak insanoğlunu günahtan kurtarmış ve böylece Adem ile bozulan ahdi tekrar yenilemiştir. Bu öğretiye göre İsa nın çarmıhta ölümü insanlığın günahtan kurtuluşu, özgürlüğü ve ebedi yaşamı kazanması için bir fidye olmuştur. Pavlus un öğretisinin merkezini Mesihmerkezlilik teşkil etmektedir. Pavlus a göre Tanrı nın mükafatını kazanmak için artık Yahudi yasasına uymak gereksizdir. İsa ya inanlar da aynı şekilde günaha ve ölüme galip geleceklerdi r. Onun çarmıha gerildikten üç gün sonra ölümden dirilmesi ve göğe yükselmesi ölüme ve günaha galip geldiğinin ispatıdır. Bu öğretiye göre İsa-Mesih, tanrısal oğlun insanoğlunun kurtuluşu için bedenleşmiş halidir. Çünkü Mesih i kabul etme ve ona iman Tanrı rızasını kazanmanın en doğru yoludur. Mesih e inanlar Tevrat ın emirlerine uyup uymadıklarına bakılmaksızın Tanrı katında salih kimseler sayılacaktır. 8
Pavlus, izlediği takiyeci misyon politikası sayesinde Roma vatandaşları arasında gittikçe artan sayıda insanı cezp etmeyi başarır. Onun bu seyahatlerini ve bu seyahatler esnasında çeşitli topluluklara gönderdiği mektuplarını konu alan yazılar günümüz Yeni-Ahit metinler arasında çok önemli bir yer tutmaktadır. Onun bu başarısı Roma idarecilerini rahatsız eder. Pavlus, Yahudi Yasa sına karşı takındığı olumsuz tutumdan dolayı Yahudi dini liderleri tarafından da şiddetli şekilde eleştirilmekteydi. Hem Yahudi dini otoritelerinin hem de taraftar toplamada gösterdiği üstün başarıdan dolayı Roma idarecilerinin tepkilerini üzerine çeken Pavlus, Hatta bu yazılardan yarıdan çoğu yazılış tarihi itibariyle İncillerden daha erken döneme aittir. MS. 57 yıllarında Kudüs de bulunduğu bir sırada Yahudiler tarafından linç edilmek üzereyken Roma lı idareciler tarafından kurtarılır ve tutuklanarak yargılanmak üzere Roma ya gönderilir (Resullerin İşleri 21: 27-40). Burada bir müddet hapis yattıktan devletin asayiş ve huzurunu bozma suçlamasıyla idam edilir Pavlus İle İsa Arasındaki Teolojik Farklılıklar İsa ile Pavlus un teolojileri arasında temel birçok farklılık bulunmaktadır. Bu farklılıklar: Kendisini İsa Mesih in havarisi olarak tanımlayan Pavlus ile İsa arasındaki ilişkiyi tahlil etmek, Pavlus un öğretilerini ve bu öğretiler çerçevesinde gelişen Hıristiyanlığı anlamak için şarttır. Öğretilerin merkezi vurgusu Hukuka yaklaşımları Tanrı düşünceleri Pavlus un Mesih merkezli (Kristrosentrik) din anlayışı bütün Hıristiyan dogmalarının temelini oluşturmaktadır. Pavlus ile İsa nın tebliğ ettiği öğretileri karşılaştırdığımızda Pavlus un öğretilerinde ne kadar tarihsel İsa yı takip edip etmediği önemli bir sorundur. Kurtuluş teorileri Tarihsel akışa geçmişe ve geleceğe bakış tarzları ve benzeri konularda ön plana çıkmaktadır. 9
Teosentrizim ve Kristrosentrizm Tanrının Egemenliği Tarihsel İsa nın teolojisi Teosentrik bir yapıya sahiptir. İsa nın yaptığı çağrının özünde insanları tanrıya iman edip, kötülükten uzak durmak suretiyle Tanrının egemenliğine girmeye davet etmek bulunmaktadır. Dolayısıyla onun öğretilerinin merkezi unsuru: kötülüğün, günahkarlığın ve zulmün ifadesi olan şeytanın boyunduruğu altında olmaya karşı çıkarak halkı Tanrıya davet etmektir. Pavlus un öğretilerinin temelini ise Kristrosentrizm ya da Mesih merkezlilik düşüncesi teşkil eder. Pavlus: «Ben artık yaşamıyorum, Mesih bende yaşıyor» ya da «benim için yaşamak Mesihtir» gibi sözleriyle Mesih kavramının öğretilerinin temelini oluşturduğuna dikkat çekmektedir. Pavlus a göre İsa tanrısal Oğul un insanlığın kurtuluşu için bedenleşmiş halidir, Mesihtir. İsa ya göre Tanrının egemenliği özel anlamda dünyanın sonunda gerçekleşecek olan hesap\yargı günüdür; genel anlamda ise o, Tanrının iradesinin insan inanç, düşünce ve eylemlerine egemen olmasıdır. Bu nedenle İsa insanları şeytanın egemenliğinden kurtarmaya Tanrının egemenliğine girmeye çağırmaktadır. İsa ya göre Tanrının egemenliği insanın dışında, şurada burada aranması gereken bir şey değildir. Ayrıca genel anlamda bu egemenlik, eskatolojik bağlamda ileride gerçekleşecek olan siyasal krallık bağlamındaki bir egemenlik de değildir. Pavlus ta ise Tanrının egemenliği, eskatolojik bağlamındaki Mesihin krallığı beklentisine (Parause) dönüşmüştür. Ona göre Tanrı kendilerini karanlığın egemenliğinden kurtarıp Oğul un egemenliğine aktarmıştır. Onun beklediği egemenlik, Rab İsa Mesih in egemenliğidir. Pavlus Mesih in ikinci gelişiyle gerçekleşecek olan Tanrının Krallığı döneminin henüz başlamadığını ama an meselesi olduğunu düşünmektedir. Misyonun Merkezi Vurgusu: Mesaj mı İsa nın şahsı mı? İsa nın öğretilerinde önemli olan, İsa nın kendi şahsiyeti ya da kimliği değil, tebliğ ettiği mesajdır. İsa nın temsil ettiği bu mesaj ise, Tanrının mutlak egemenliğine dikkat çekmek ve insanları günahlardan uzak durup tövbe etmek ve Tanrının emir ve yasaklarına uymak suretiyle inanç, düşünce ve yaşamlarını bu egemenliğe açmaktır. 10
Tanrı Düşüncesi Pavlus un öğretisinde ise tarihsel İsa nın temsil ve tebliğ ettiği mesaj değil, şahsı ya da kimliği önemli bir unsur olarak ön plana çıkar. Bu nedenle Pavlus mektuplarında tarihte yaşamış bir şahsiyet olan İsa nın yaşamını ya da tebliğ ettiği öğretileri fazla dikkate almaz; onun için önemli olan İsa nın şahsında bedenleşen ilahi Oğul Rab Mesih tir. Tarihsel İsa, inancı doğrultusunda düşünen tam bir monoteisttir. Ona göre Musa hukukunda ki en önemli buyruk, Tanrının tek olduğunu ve ondan başka Rab olmadığını belirten ve Tanrıyı bütün varlığımızla sevmemiz gerektiğini vurgulayan emirdir. Tanrı yaratan, öldüren, dirilten ve yargılayandı r; her şeye gücü yetendir; yerlerin ve göklerin Rabbidir. Ayrıca İsa ya göre Tanrı her alanda egemen/ kral olandır ve yalnızca ona itaat edilmesi gerekir. Bu nedenle onun tarafından gönderilen yasalara riayet etmemek doğru değildir; böyle davrananlar asla Tanrının egemenliğin e nail olamayacakl ardır. Pavlus a göre İsa Mesih, her şeyden önce var olandır; her şey kendisi aracığıyla yaratılmıştır; her şeyin üzerinde hüküm sürendir. İsa Mesih öz itibarıyla Tanrıdır; ancak o, yüceliğinden sıyrılarak insan özünde ve biçiminde doğmuş/ bedenleşmiştir. İsa, yaşamında asla Musa hukukuna karşı çıkmamış, hatta karşı çıkmak şöyle dursun, hukuka riayet etmenin önemi ısrarla vurgulamıştır. İsa, hiçbir zaman kendi öğretisini hukukun dışında ya da ona alternatif olarak görmemiştir. Tanrısal Hukuk Pavlus a göre yaratıcı Tanrı Rab İsa Mesih in Babasıdır. İsa Mesih ise Tanrının öz oğludur. Tanrı Oğlu, insanlığın kurutuluşu için yeryüzünde bedenleşmiş ve ölmüştür. Bununla birlikte İsa hukuk konusundaki bazı tutarsızlıkları, topluma egemen olan sınıftan kaynaklanan çeşitli istismarları ve saygı-sevgi ilkesinden yoksun, öç alma dürtüsünden hareket eden acımasız adalet anlayışını eleştirmiştir. Yine İsa bizzat kendi yaşamında hukuka bağlı olarak kalmış, tapınak kurallarına riayet etmiş, Cumartesi yasağına uymuştur. 11
Pavlus, tanrısal hukukla ilgili yaklaşımlarında özellikle şu 3 noktayı vurgular. Otorite Anlayışı ve Sosyal-Siyasal Yapıya Karşı Tutum Pavlus ise öğretilerinde bir yandan tanrısal hukuka karşı oldukça radikal bir yaklaşım sergilerken diğer yandan hukuka ilgili görüş ve düşüncelerinde zaman zaman tutarsızlıklara yer verir. Hukuk tanrının asli vadinin bir parçası değildir, sonradan olmadır Hukuk geçicidir, Mesih dönemi ile birlikte onun geçerliliği ortadan kalkmıştır Hukuk suçu/ günahı ortaya çıkarma amacında yönelik bir işleme sahiptir. Kısa yaşamında İsa, içinde yaşadığı toplumsal yapıya ve statükoya ciddi eleştiriler getirmiş, din adamları sınıfının hiyerarşik üstünlüğüne ve toplumda oluşturduğu rant düzenine karşı çıkmıştır. Ayrıca İsa, toplumdaki ahlaki çöküntüyü ve sosyal adaletsizliği eleştirmiş, konuşmalarında sermayeyi ve gücü elinde tutanlara karşı olumsuz görüşler getirmiştir. Başta Yahudi din adamları ve ileri gelenleri olmak üzere toplumdaki egemen güçlerce bu davranış nedeniyle takibat altına alınmıştır. Pavlus un yaşadığı çevrede toplumsal ilişkileri ve sosyal-siyasal yapıya ilişkin görüşleri açısından fikir ve davranışlarına baktığımızda onun bir statükocu ve mevcut otoriter yapı yanında yer alan bir kişi olduğunu görüyoruz. Sosyal-Siyasal yapıyla ilişkilerinde Pavlus ta görülen 3 karakteristik özellik dikkat çeker: Dünyevi egemenliğin Tanrısal idarenin tezahürüyle gerçekleştiğini düşünmesi ve ona itaati emretmesi Mevcut sosyal kurum ve değerlerin ya da bu çerçevede statükonun olduğu gibi korunmasına vurgu yapması Son olarak bulunduğu her ortama uymayı caiz görmesi 12